Φώτης Κόντογλου, Η μοναδικότητα της παραδόσεως...

8

Click here to load reader

description

Orthodox Tradition

Transcript of Φώτης Κόντογλου, Η μοναδικότητα της παραδόσεως...

Page 1: Φώτης Κόντογλου, Η μοναδικότητα της παραδόσεως της Ορθοδοξίας

aktines.blogspot.gr http://aktines.blogspot.gr/2014/10/blog-post_1.html

Φώτης Κόντογλου,Η μοναδικότητα της παραδόσεως τηςΟρθοδοξίας

� μοναδικότητα τ�ς παραδόσεως τ�ς �ρθοδοξίαςΚόντογλου Φώτης

(�πάντησις σ� �ρχιμανδρίτην τ�ν �θην�ν)�πάρχει φανερ� �περηφάνεια, �πάρχει κα� κρυφ� �περηφάνεια. Τ�ν κρυφ� �περηφάνεια �ννοε� � �γιος�φρα�μ � Σ�ρος, λέγοντας: «� �περηφάνεια �ναγκάζει �πινοε�ν καινοτομίας μ� �νεχομένη τ� �ρχα�ον».

Α�τ� τ�ν �ποχθόνια �περηφάνεια, πο�ναι κρυμμένη κάτω �π� τ�ν ταπεινολογία κα� τ�ν ταπεινοφάνεια,�χουνε �σοι δ�ν σέβουνται τ�ν παράδοση τ�ς �κκλησίας στ� λατρεία κα� στ�ς �κκλησιαστικ�ς τέχνες, κα�θέλουνε ν� ε�σάξουνε σ� α�τ� κάποιους νέους τρόπους πο� ε�ναι �λότελα ξένοι πρ�ς τ�ν ο�σία τ�ς�ρθοδόξου πίστεως. �χι μοναχ� ξένοι πρ�ς τ�ν πνευματικ�ν χαρακτήρα τ�ς �ρθοδοξίας, �λλ� �λότελα�ντιορθόδοξοι.Ε�δες τί λέγει � �σιος �φρα�μ γι� τ�ν �περηφάνεια πο� ε�ναι � α�τία τ�ν νεωτερισμ�ν; Δ�ν λέγει �πλ�ς«κινε�» �λλ� «�ναγκάζει», βιάζει α�τ�ν πο� τ�ν �χει τ�ν �περηφάνεια. Κα� �πειτα λέγει «�πινοε�ν», ν��φεύρει, ν� φτιάξει κάποια ψεύτικα πράγματα. Τ� «�πινοε�ν» �χει μέσα του τ�ν πονηρία. Κα� παρακάτωλέγει � �γιος: «μ� �νεχομένη». � περιφάνεια, λέγει δ�ν �νέχεται, δ�ν χωνεύει, δ�ν �ποφέρει «τ� �ρχα�ον»,δηλαδ� «τ�ν παράδοση», �λλ� τ�ν πολεμ� μ� λύσσα. Π�ς ν� τ�ν �νεχθε� �φο� τ� μποδίζει στο�ςνεωτερισμο�ς πο� �πιθυμ� ν� �πιδίδεται. � �περηφάνεια, λοιπόν, μισε� «τ� �ρχα�ον», δηλαδ� τ� �ργοντ�ν ε�σεβ�ν ψυχ�ν πο� μ�ς παραδώσανε τ�ν �ξωτερικ� χαρακτ�ρα τ�ς �ρθοδοξίας μαζ� μ� τ�ν�σωτερικό, γι� ν� τ� φυλάξουμε μ� δέος κα� μ� �γάπη. Τ� ν� μισε� � �περηφάνεια ε�ναι φυσικ� �δίωμάτης. �λλ� τί μισε�; Μισε� «τ� �ρχα�ον», δηλαδ� τ�ν παράδοση. Μά, �να πράγμα πο� τ� μισε� ��περηφάνεια, τ� σατανικ� α�τ� πάθος, θ� πε� π�ς α�τ� πο� μισε� πρέπει ν� ε�ναι κάποιο πράγμα�γιασμένο, �ερώτατο, πο� κάνει τ� διαβολικ� �περηφάνεια ν� φρυάξει καταπάνω του.Λοιπόν, �κε�νοι πο� κάνουνε το�ς νεωτερισμο�ς �πο� παραμορφώνουνε τ�ν χαρακτ�ρα τ�ς �ρθοδόξου�κκλησίας, ε�τε στ�ν �σωτερικ� πνευματικ� ο�σία της, ε�τε στ�ν �ξωτερικ� μορφή της, � �ποία �κφράζεταιμ� τ�ν τελετουργία κα� μ� τ�ς �κκλησιαστικ�ς τέχνες, σπρώχνουνται σ� α�τ� τ� �νίερο �ργο �π� τ�νσαταν� τ�ς �περηφάνειας κα� τ�ς �πιστίας. �π� �ναντίας, �κε�νοι πο� �χουνε μέσα τους τ� βλογημένηταπείνωση, νοιώθουνε τέτοια �γάπη πρ�ς τ�ν παράδοση, πο� � χαρά τους ε�ναι ν� τ�ς �ποτάσσονταιπροθυμερά, �πως � καλ�ς δόκιμος �ποτάσσεται στ�ν πνευματικ�ν πατέρα του, κι � πόθος τους ε�ναι ν�συντηρηθε� α�τ� � πολύτιμη κληρονομι� τ�ς παράδοσης, κι �χι ν� παραμορφωθε� κα� ν� καταστραφε�,�πως ε�χουνται ο� �σεβε�ς νεωτεριστές.

Page 2: Φώτης Κόντογλου, Η μοναδικότητα της παραδόσεως της Ορθοδοξίας

Κα� μ�λα τα�τα, κάποιοι τέτοιοι νεωτεριστ�ς παρουσιάζονται, ο� �θεόφοβοι, σ�ν �νακαινιστ�ς τ�ς�ρθοδοξίας, κα� γιορτάζουνε τ� μεγάλη γιορτ� τ�ς �ρθοδοξίας, πο� ε�ναι � νίκη τ�ς �κκλησίας καταπάνωστο�ς �διους α�το�ς νεωτεριστές. Ναί, γιορτάζουν μαζ� μ� κείνους πο� κρατο�νε τ�ς παραδόσεις σ�ν�τίμητο θησαυρό.�λλά, το�τοι ο� καταργητές, α�το� πο� μισο�ν τ�ν �ερ� παράδοση, (πο� � θρίαμβός της ε�ναι � γιορτ�τ�ς �ρθοδοξίας), θέλουν ν� διδάξουν τί �στ� �ρθοδοξία στ� τέκνα τ� γνήσια τ�ς �ρθοδοξίας. Κα� το�τοι ο�πονηρο� καθηγητα� ε�ναι χειροτονημένοι �π� το�ς �ρθοδοξώτατους Προτεστάντες δασκάλους τους! �π�α�το�ς διδαχθήκανε ποιά ε�ναι � �ληθιν� �ρθοδοξία, κι �χι � πεπαλαιωμένη κείνη �ρθοδοξία πο� διδάξανεο� Πατέρες πο� μ�ς τ�ν παραδώσανε, κα� πο� βεβαιώσανε τ� διδασκαλία τους μ� τ�ν �γιωσύνη τ�ς ζω�ςτους.�π� τέτοιους καθηγητ�ς περιμένει ν� φωτισθε� � �λλάδα, πο� πήγανε ν� μάθουνε τί ε�ναι � �ρθοδοξία�π� το�ς �χθρούς της, κι �π� κείνους πο� καταξεράνανε μ� τ�ν �πιστη σοφία τους τ� δροσόφυλλο δέντροτ�ς θρησκείας το� Χριστο�, πο� πήγανε στ� �ρεβος το� Μέλανος θεολογικο� Δρυμο�, γι� ν� φέρουνε τ�φ�ς το� Ε�αγγελίου στ�ν λα� πο� τ� κήρυξε στ� �θνη, α�το� πο� �φήσανε τ� �φαίστεια τ�ς �ρθοδοξίαςπο� πυρπολήσανε τ�ς ψυχ�ς τ�ν �νθρώπων, κα� πήγανε στ� παγόβουνα το� �ρθολογισμο� κα� τ�ς�πιστίας, γι� ν� φέρουνε σ� �μ�ς, πο� μ�ς �θρεψε �π� α��νες τ� μάνα τ�ς παράδοσης, τ�ν ψύχρα τ�ςπονηρ�ς γνώσης. Α�το� μιλο�ν γι� �ρθοδοξία �ν �νόματι τ�ν �γίων Πατέρων Χάρνακ, Στράους, Ρεν�ν κα�τ�ν σ�ν α�το�ς �γιασάντων!!Τόσο �φιονισθήκανε, λοιπόν, ο� �λληνες �π� τ� �φιόνι τ�ς Δύσης, �στε ν� γίνουνται μαθητ�ς κι �κροατ�ςσ� τέτοιους δασκάλους, πο� διαφημίζουνε π�ς το�ς φέρνουνε μι� Ε�ρωπαϊκ� �ρθοδοξία, μαζ� μ� τ�ε�ρωπαϊκ� σπίτια, μ� τ� ε�ρωπαϊκ� προϊόντα κα� μ� τ� ε�ρωπαϊκ� πλυντήρια;Α�το� ο� �πιστημονικο� θεολόγοι κα� νεορθόδοξοι δ�ν θ� ε�ναι παράξενο ν� �ποστηρίζουνε κάποτε,�πιστημονικ�ς, π�ς κατ� λάθος γράφηκε �τι ο� Πατέρες πο� διδάξανε στ�ν κόσμο τ�ν Χριστιανισμ�γεννηθήκανε �δ� στ�ν �νατολή, κα� π�ς κατόπιν τ�ν νέων �ρευν�ν τ�ς �πιστήμης �βεβαιώθη �τι � μ�νΒασίλειος γεννήθηκε στ�ν σεπτ�ν Φραγκφούρτη, � Χρυσόστομος στ�ν �γίαν πόλιν το� Μονάχου, τ�ν νέανΣιών, � Γρηγόριος στ� �ερ�ν �μβο�ργον, � �ντώνιος π�ς �σκήτεψε παρ� τ�ν Βαλτικ�ν θάλασσαν, κ.λπ.�σον γι� τ�ν �φρα�μ τ�ν Σ�ρο, πο� ε�παμε παραπάνω, πο� ν� καταδεχτο�νε ν� τ�ν γράψουνε στ� σοφ�συγγράμματά τους, �ναν �ξεστον κα� �παίδευτον τουρκοκαλόγηρον, καθ�ς κα� το�ς �λλους, μ� τ�νπεριορισμένη διάνοια, �πως ε�ναι � �ωάννης τ�ς Κλίμακος, �σα�κ � Σ�ρος, Βαρσανούφιος, Νε�λος,Συμε�ν � Νέος Θεολόγος, Νικήτας Στηθ�τος, Γρηγόριος Σιναΐτης, κι ο� �λλοι φανατικο� κα� μισαλλόδοξοι�νατολίτες.� σημεριν� «θεολογικ� �πιστήμη», λένε ο� �ξ �σπερίας φωτοδόται, �συγχρονίσθη ε�ς τ�ς πολιτισμέναςχώρας, κα� �δηγε�ται ε�ς τ�ν �ρευνάν της �π� τ�ν πορισμάτων τ�ν �λλων �πιστημ�ν, τ�ς βιολογίας,γεωλογίας, τ�ς �στρονομίας κ.λπ. Ζ�μεν ε�ς τ�ν α��να τ�ν �πιστημονικ�ν θαυμάτων, τ�ν πυραύλων, τ�νσπούτνικ. Ε�ς τ� �γωνιώδη �ρωτήματα τ� �πο�α προβάλλουν ο� σημερινο� �νθρωποι, τί ε�ναι ε�ς θέσινν� �παντήσουν ο� �γαθο� κα� �πλοϊκο� �κε�νοι γέροντες τ�ς �ρήμου, ο� ζήσαντες �ν σπηλαίοις �ς ο�τρωγλοδ�ται, κα� ε�ς μίαν �ποχ�ν καθ� �ν �βασίλευεν � βαρβαρότης, � �μάθεια κα� � νοσηρ�δεισιδαιμονία;Ποι� θρησκεία λοιπ�ν παραμορφώθηκε σ� τέτοιον �πίστευτον βαθμό; � θρησκεία το� Χριστο�, πο� μ�ς�φερε τ�ν �λήθεια, �πλή, καθαρ� σ�ν κρύσταλλο, κα� πο� γλύτωσε τ�ν �νθρώπινη ψυχ� �π� τ�νπολύπλοκη κα� μπερδεμένη ψευτι� τ�ς γνώσης, α�τ� � θρησκεία �πεσε πάλι στ� πονηρ� συστήματα�κείνων γι� το�ς �ποίους ε�πε � Χριστ�ς π�ς ε�ναι κλέφτες κα� ληστ�ς πο� ληστεύουνε τ�ς ψυχές.Α�το� δ�ν μπαίνουνε στ�ν α�λ� τ�ν προβάτων �π� τ� θύρα, δηλαδ� �π� τ� Ε�αγγέλιο, �πως ε�πε �Χριστός, �λλ� πηδ�νε �πάνω �π� τ� μάντρα, κα� παρουσιάζουνται σ�ν ποιμένες, �ν� ε�ναι ληστ�ς κα�κλέφτες.Κα� ποιο� ε�ναι α�τοί; Ε�ναι το�τοι ο� λαοπλάνοι, πο� �ρχουνται �π� τ� Πανεπιστήμια τ�ς �πιστίας,βαστώντας στ� χέρια τους διπλώματα κα� πιστοποιητικ� τ�ς θεολογίας, σ�ν ν� ε�ναι � θεολογία γιατρικ� �χημεία, κα� χαλ�νε μ� τ�ν πονηρ� διδασκαλία τους τ� �πλοϊκ� πρόβατα το� Χριστο�, λέγοντάς τους π�ς �πίστη τους ε�ναι δεισιδαιμονία κα� τυπολατρεία, κα� π�ς � �ερ� παράδοση τ�ς �κκλησίας μας τ� μποδίζειν� συγχρονισθ�, δηλαδ� ν� γίνει σ�ν τ� Χριστιανικ� �θεΐα πο� λέγεται Προτεσταντισμός.Ναί. Α�το� ε�ναι ο� κλέφτες κι ο� ληστ�ς πο� ε�πε � Κύριος π�ς �νεβαίνουνε �π� �λλο� κα� μπαίνουνεστ�ν α�λ� τ�ν προβάτων, δηλαδ� στ�ν �ρθόδοξη �κκλησία, κα� δ�ν μπαίνουνε �π� τ� θύρα, πο� ε�ναι �Χριστός. Κα� θέλουνε ν� ξεγελάσουνε τ� �θ�α τ� πρόβατα πο� ζο�νε μ� τ�ν πατροπαράδοτη ε�σέβεια κα�πο� γνωρίζουνε καλ� τ�ν Χριστό, κα� �κε�νος τ� γνωρίζει.

Page 3: Φώτης Κόντογλου, Η μοναδικότητα της παραδόσεως της Ορθοδοξίας

Μίλησα γι� τ�ς ξένες χ�ρες πο� σπουδάζουνε ο� θεολόγοι μας. Α�το� ο� λαο� ε�ναι �γαθ� γ� κα�καλοδεχτική, γι� ν� φυτρώσει μέσα τους � σπόρος τ�ς �ληθιν�ς πίστης. �λλ� ο� δικοί μας πο� πηγαίνουνεν� σπουδάσουνε �κε� �π� ματαιοδοξία, �ντ� ν� μεταλαμπαδεύουνε τ�ν �ρθοδοξία σ� κε�νες τ�ς ψυχές,πο� τ�ς ξέρανε � λίβας το� Προτεσταντικο� �ρθολογισμο�, φέρνουν �π� κε� σ� μ�ς, στ� φυλ� πο�κήρυξε τ� Ε�αγγέλιο σ� �λη τ� γ�, τ�ν παραμορφωμένον �κε�νον Χριστιανισμό, πιθηκίζοντας τ� ξένα κι�ποθεώνοντάς τα, �πως � Παυσανίας � Περιηγητ�ς λέγει, π�ς κάνανε ο� �λληνες τ�ς παρακμ�ς στ�ν καιρότου: «�λληνες �ν θαύματι τιθέασι τ� �λλότρια, � τ� ο�κε�α».«Κα� ε�πεν � �ησο�ς· ε�ς κρίμα �γ� ε�ς τ�ν κόσμον το�τον �λθον, �να ο� μ� βλέποντες βλέπωσι κα� ο�βλέποντες τυφλο� γένωνται. Κα� �κουσαν �κ τ�ν Φαρισαίων τα�τα ο� �ντες μετ� α�το�, κα� ε�πον α�τ�·μ� κα� �με�ς τυφλοί �σμεν; Ε�πεν α�το�ς � �ησο�ς· ε� τυφλο� �τε, ο�κ �ν ε�χετε �μαρτίαν· ν�ν δ�λέγετε �τι βλέπομεν· � ο�ν �μαρτία �μ�ν μένει» (�ωάν. Θ´, 39).«�λθα σ� το�τον τ�ν κόσμο, λέγει � Χριστός, γι� ν� δο�νε τ� φ�ς �κε�νοι πο� δ�ν βλέπουνε, κα� γι� ν�τυφλωθο�νε �σοι βλέπουνε».«�κε�νοι πο� δ�ν βλέπουνε» ε�ναι �κε�νοι πο� δ�ν �χουνε τ�ν �περήφανη �δέα π�ς ε�ναι σοφο� στ�τ�ς θρησκείας, �πως �με�ς πο� πιστεύουμε μ� �πλότητα κα� μ� �μπιστοσύνη στ� Ε�αγγέλιο κα� σ� �σαμ�ς παραδώσανε ο� Πατέρες, διατηρώντας μ� ε�λάβεια �λότελα �νάλλαχτον τ�ν χαρακτήρα τ�ς λατρείας,κα� θεωρώντας π�ς ε�ναι �σέβεια τ� ν� βάζουμε τ� τ�ς θρησκείας μας κάτω �π� τ� δική μας κρίση. �μαστετ� πρόβατα το� Χριστο�, κι �πως τ� πρόβατα �μπιστεύουνται στ�ν τσομπάνη, κι �με�ς �μπιστευόμαστεστ�ν �ρχιποιμένα τ�ν Χριστ� κα� στο�ς ποιμένας πο� διώρισε �κε�νος ν� φροντίζουνε γι� τ�ν α�λ� τ�νπροβάτων, �γουν γι� τ�ν �κκλησία.Καί «�κε�νοι πο� βλέπουνε» ε�ναι �σοι �χουνε τ�ν περιφαν� �δέα π�ς ε�ναι σοφο� στ� θρησκευτικ�πράγματα, �πειδ� σπουδάσανε σ� κάποια μεγάλα σχολε�α τ�ς Ε�ρώπης, �κε� πο� διδάσκουνε �νάμεσαστ�ς �λλες �πιστ�μες κα� τ� θεολογία, σ�ν ν� ε�ναι � θεολογία μι� κοσμικ� γνώση, �πως ε�ναι � γιατρική,� μηχανικ� κ.λπ.Α�το� λοιπ�ν «ο� βλέποντες», �ρευνο�νε κα� κρίνουνε τ� τ�ς θρησκείας, κι �λλα παραδέχουνται, �λλα δ�ντ� παραδέχουνται, �πειδή, κατ� τ�ν κρίση τους, δ�ν ε�ναι σωστ� �λλ� ε�ναι γεννήματα τ�ς �μάθειας, κι�χουνε τ�ν �δέα π�ς πρέπει ν� �λλάξουνε, γιατ� παληώσανε, μ�ν πιστεύοντας π�ς ε�ναι �νάλλαχτα κια�ώνια, �πειδ� δ�ν πιστεύουνε π�ς προέρχουνται �π� τ�ν φωτισμ� το� �γίου Πνεύματος.Το�τοι λοιπ�ν «ο� βλέποντες», �γουν «ο� ο�όμενοι βλέπειν», τυφλώνουνται, κατ� τ�ν λόγο το� Χριστο�, σ�καιρ� πο� κάνουνε τ�ν καθηγητ� κα� τ�ν �δηγό. Κι �π� τ�ν �περηφάνειά τους, κοιτάζουνε «το�ς μ�βλέποντας», δηλαδ� �κείνους πο� παραδίνουνται σ�ν τ�ν τυφλ� ν� το�ς χειροκροτήσει � �μετασάλευτηπίστη τους στ�ν �γιασμένη παράδοση τ�ς �κκλησίας, το�ς κοιτάζουνε λοιπ�ν μ� περιφρόνηση σ�ν �μαθε�ςτυπολάτρες πο� �χουνε στεν� �ντίληψι τ�ς θρησκείας.�νας �π� α�το�ς το�ς ξενοσπουδασμένους θεολόγους, �βγαλε λόγο σ� μι� �κκλησιά, κατ� τ� λειτουργίατ�ς Κυριακ�ς τ�ς �ρθοδοξίας. � γιορτ� α�τ� γίνεται σ� �νάμνησιν τ�ς νίκης τ�ς �ρθοδοξίας καταπάνωστο�ς νεωτεριστές. Φαντάσου λοιπόν, �νας �π� α�το�ς το�ς νεωτεριστ�ς ν� γιορτάζει, πρ�τος κα�καλίτερος, γι� τ� νίκη τ�ς �ρθοδοξίας καταπάνω στο�ς �μοίους του, κα� ν� βγάζει κα� λόγο, γεραίρονταςα�τ�ν τ�ν θρίαμβο.� θρίαμβος τ�ς �ρθοδοξίας �τανε τότε κατ� τ�ν ε�κονομάχων, �λλ� �π� �φορμ� τ�ν ε�κονομάχων,καταδικαστήκανε �λοι μαζ� ο� �νίεροι νεωτεριστές, πο� �πιχειρήσανε κι �πιχειρο�νε ν� ξεσχίσουν τ�ν�ρραφο κι �κομμάτιαστον χιτώνα τ�ς �κκλησίας.�στόσο, � καλόβουλος α�τ�ς θεολόγος, πο� ε�ναι κι �ερωμένος, συμβίβασε τ�ν �ρθοδοξία με το�ςνεωτερισμούς. Στ�ν �κκλησία πο� λειτούργησε κα� κήρυξε � νεωτεριστ�ς �ρθόδοξος, ο� ε�κόνες κι �μουσικ� �τανε ε�ρωπαϊκές, �ντιορθόδοξες. Κι � λειτουργία, σ� πολλ� παραμορφωμένη �π� τ�νεωτεριστικώτερο, τ� �φος δυτικό, � �τμόσφαιρα χωρ�ς τίποτα σχεδ�ν �λληνικ� κα� �ρθόδοξο.�λλ� κι � �διος, πρόθυμα, θ� �βγαζε πολλ� περιττ� �π� τ� λειτουργία, θ� �κοβε τ� γένειά του, θ� �λλαζετ� �μφιά του μ� πολιτικ� ρο�χα, θ� καταργο�σε τ� κεριά, τ� λιβάνι, τ� καντήλια, τ� πάντα, «�ς�πουσιώδη», �πως συμπεραίνει κανε�ς �π� τ�ν λόγο του.Κατ� βάθος �σως ν� �λεεινολογο�σε μάλιστα κα� το�ς Πατέρας πο� θεσπίσανε τ�ν �ορτ� τ�ς �ρθοδοξίας,κα� θ� τ�λεγε, �ν δ�ν φοβότανε τ�ν «�χλο». Γιατ�, κατ� τ� γνώμη του, � νίκη τ�ς �ρθοδοξίας �τανε � νίκητ�ς τυπολατρείας κα� τ�ς δεισιδαιμονίας κατ� τ�ς �ψηλ�ς κα� ε�ρείας �ντιλήψεως τ�ς θρησκείας, � �ποία,κατ� α�τόν, ε�ρίσκεται μέσα στ� κεφάλια τ�ν καθηγητ�ν πο� ε�χε στ�ν Ε�ρώπη.Γι� α�τ�ν κα� γι� το�ς �μοιούς του δ�ν �χει καμμι� σημασία τ� �τι � Χριστ�ς μακάριζε τ�ς �πλ�ς ψυχές,λέγοντας στο�ς �ποστόλους π�ς ε�ναι μακάριοι γιατ� �ξιωθήκανε, α�το� ο� ψαράδες, ν� δο�νε κα� ν�

Page 4: Φώτης Κόντογλου, Η μοναδικότητα της παραδόσεως της Ορθοδοξίας

νοιώσουνε τ� μυστήρια το� Θεο� πο� θελήσανε ν� τ� δο�νε σοφο� κα� σπουδα�οι �νθρωποι, κα� δ�νμπορέσανε γιατ� τ� �κρυψε �π� α�το�ς � Θεός. Ναί, τ� �κρυψε, γιατ� δ�ν �τανε �ξιοι ν� τ� δο�νε,τυφλωμένοι �π� τ�ν ψεύτικη σοφία τους.� �ρθοδοξία ε�ναι � �κκλησία τ�ν �πλ�ν ψυχ�ν κι �χι τ�ν σοφ�ν κα� τ�ν �πιστημόνων, δηλ. �κκλησία�πως τ� θέλησε � Χριστός. � �ρθόδοξος λαός μας δ�ν χρειάζεται σπουδασμένους θεολόγους, �λλ� �ερε�ςπο� ν� �πηρετο�νε τ�ν Θε� «�ν �φελότητι καρδίας». Πρ�ν �π� χρόνια �γραφα σ� �να βιβλίο μου τ�παρακάτω λόγια: «Το�το τ� γραΐδιο πο� κάνει τ�ν σταυρό του κα� στέκεται σ�ν κουρούνα μπροστ� στ�ε�κονίσματα, ε�ναι ψυχ� χιλιάδων χρον�ν κα� ξέρει �π� πο� βαστ� κα� πο� πάει, καλίτερα �π� τ�ν κάθελιμοκοντόρο πο� σπουδάζει στ� Παρίσια» (Ταξίδια, ΜΗΛΟΣ). � ε�σεβ�ς λαός μας διψ� γι� �γιότητα, κι �χιγι� �πιστημονικ�ς θεολογίες.� �ρθοδοξία �ζησε πάντα μέσα στ�ν �πλότητα πο� δίδαξε � Χριστός, �ν� ο� ε�ρωπαϊκ�ς �ργανώσεις πο�λέγουνται �κκλησίες, ξεπέσανε στ� πολύπλοκα συστήματα τ�ς φιλοσοφίας κα� τ�ς �πιστήμης. �δο� τί�γραφε γι� το�ς παπιστ�ς �νας Πατριάρχης, πο� σκοτώθηκε �π� το�ς κακούργους δυτικούς: «�ν δ�ν�χομεν σοφίαν �ξωτέραν (δηλαδ� κοσμική, θύραθεν), �χομεν, χάριτι Χριστο�, σοφίαν �σωτέραν κα�πνευματικήν, � �ποία στολίζει τ�ν �ρθόδοξόν μας πίστιν, κα� ε�ς το�το πάντοτε ε�μεσθεν �νώτεροι �π�το�ς λατίνους, ε�ς το�ς κόπους, ε�ς τ�ς σκληραγωγίας κα� ε�ς τ� ν� σηκώνωμεν τ�ν σταυρόν μας κα� ν�χύνωμεν τ� α�μα μας δι� τ�ν πίστιν κα� �γάπην, τ�ν πρ�ς τ�ν Κύριον �μ�ν �ησο�ν Χριστόν.�ν ε�χε βασιλεύση � Το�ρκος ε�ς τ�ν Φραγκίαν δέκα χρόνους, χριστιανο�ς �κε� δ�ν ε�ρισκες. Κα� ε�ς τ�ν�λλάδα τώρα τριακόσιους χρόνους ε�ρίσκεται, κα� κακοπαθο�σιν ο� �νθρωποι κα� βασανίζονται δι� ν�στέκουν ε�ς τ�ν πίστιν των, κα� λάμπει � πίστις το� Χριστο� κα� τ� μυστήριον τ�ς ε�σεβείας, κα� �σε�ςμο� λέγετε �τι δ�ν �χομεν σοφίαν; Τ�ν σοφίαν σου δ�ν �θέλω �μπρ�ς ε�ς τ�ν σταυρ�ν το� Χριστο�».�κο�ς θεολόγε ξενοσπουδασμένε, τί λέγει � Πατριάρχης στο�ς δασκάλους σου το�ς πολύξερους; «Τ�ν σοφίασου δ�ν τ�ν θέλω, �μπρ�ς ε�ς τ�ν σταυρ�ν το� Χριστο�».Τέτοιοι ε�ναι ο� �ρθοδοξοι Χριστιανοί. Τέτοιοι ε�ναι ο� λέοντες το� Χριστο� πο� �χουνε μέσα στ�ν καρδιάτους τ� μωρία το� Ε�αγγελίου. Α�το� ε�ναι πο� το�ς �νομάζεις �σ� κι ο� �μοιοί σου τυπολάτρες κα�στενοκέφαλους. Α�το�ς λοιπόν, πο� δ�ν ε�ναι σ�ν κι �σένα «μαθόντες» στ� Πανεπιστήμια, �λλ� πο� ε�ναι«παθόντες τ� θε�α», κατ� τ�ν θεωρητικότατον �γιον Διονύσιον, α�το�ς πο� δ�ν χωρίζουνε τ� πνε�μα �π�τ�ν τ�πο τ�ς �ρθοδοξίας, �λλ� τ�ν ζο�νε σ�ν �να πράγμα �τόφιο, α�το�ς �ρχεσαι ν� διδάξεις, �ντ� ν�διδαχθε�ς �σ� �π� α�τούς;Πλέκεις �να ρητορικ� �γκώμιο τ�ς �ρθοδοξίας μ� �κε�νο τ� τυποποιημένο �φος πο� �χουνε ο� παρόμοιες�μιλίες, κα� �ξυμνε�ς «τ� χρυσορρήμονα στόματα», «τ�ν ζωοποι�ν δύναμιν το� λαο� μας», «τ� �μάρανταμνημε�α τ�ς θείας λατρείας». �λλά, μαζ� μ� α�τ� ρίχνεις κα� τ� �πουλο κα� φαρμακερ� σύνθημα,λέγοντας: «Προσοχ� �μως! Δ�ν πρέπει ν� παρεξηγήσωμεν τ� περιεχόμενο τ�ς �ρθοδοξίας ο�τε ν��ποβαθμίσωμεν τ�ν �ξίαν Της. � θησαυρ�ς τ�ς �ρθοδοξίας μας δ�ν ταυτίζεται ο�τε μ� συνδυασμο�ςχρωμάτων μι�ς στεν�ς καθορισμένης τεχνοτροπίας, ο�τε μ� τ�ν ποικιλίαν κα� τ�ν ποιότητα μουσικ�ν �χων,μι�ς ε�δικ�ς �ρισμένης �ποχ�ς».Μ� �λλα λόγια θέλεις ν� πε�ς π�ς τ� περιεχόμενο τ�ς �ρθοδοξίας ε�ναι �σχετο μ� τ� �ργα τ�ςλειτουργικ�ς μουσικ�ς κα� τ�ς �γιογραφίας, μ� τ� �πο�α �κφράζεται �π� α��νες. Π�ς α�τ� ε�ναι κάποιασυμβατικ� στολίδια τ�ς �ρθοδοξίας πο� πρέπει ν� τ� �λλάξουμε, δηλαδ� κάποιο φόρεμα πο� πάλιωσε, κα�π�ς πρέπει ν� τ�ς φορέσουμε �λλο, καινούργιο.�ληθινά, μοναχ� �νας «�πιστημονικός» θεολόγος μπορε� ν� �χει τόσο λίγη ε�αισθησία κα� τόση ψυχικ��μορφοσιά, μ� �λα τ� πτυχία τ�ς Ε�ρώπης, γι� ν� λέγει τέτοια �σύστατα πράγματα! Μοναχ� μι� ψυχ� πο�λείπει �π� μέσα της � θερμ� α�σθηση τ�ς �ρθοδοξίας, κα� πο� τ�ν �χει ξεράνει � χιονι�ς το��ρθολογισμο�, ψυχ� πο� τ�ν στέγνωσε � πρακτικ� βορειν� μεθοδολογία, κα� γι� ν� π� μ� �ναν σύντομολόγο, πο� λείπει �π� μέσα της �λότελα � βλογημένη κα� δροσερ� πνο� πο� λέγεται ποίηση τ�ς �ρθοδοξίας,κι � κατάνυξη πο� τ�ν μεθ� μ� τ�ν ο�ράνιον ο�νον, μι� τέτοια ψυχ� μοναχ� μπορε� ν� πε� κα� ν� γράψειπαρόμοια λόγια.�λλά, πρ�τα-πρ�τα, τί γνωρίζεις Πανοσιολογιώτατε, �π� τέχνη, κα� μιλ�ς μ� τέτοια κατηγορηματικότητα γι�τ�ς �κκλησιαστικ�ς τέχνες τ�ς �ρθοδοξίας κα� γι� τ� �ργα της; Ξέρουμε π�ς �σ� κα� ο� �μοιοί σου δ�ν�σαστε σ� θέση ν� νοιώσετε παραπάνω �π� τ�ς λιθογραφίες πο� κρέμουνται στ� κορνιζοπωλε�α τ�ς �δο��ρμο�, κι �π� τ�ς �λεειν�ς χαλκομανίες... Μ� �λλα λόγια, π�ς βρισκόσαστε στ� νηπιαγωγε�ο τ�ςζωγραφικ�ς.Τ� �διο κα� στ� μουσική. Μ� �λο πο� κάνετε το�ς μοντέρνους κα� το�ς συγχρονισμένους, δ�ν �σαστε σ�

Page 5: Φώτης Κόντογλου, Η μοναδικότητα της παραδόσεως της Ορθοδοξίας

θέση ν� νοιώσετε παραπάνω �π� τ�ς ζακυνθιν�ς βαρκαρόλες κα� τ� πρίμα-σεγκόντα τ�ς Πλάκας. Τ� πολ�-πολύ, ν� �νθουσιασθ�τε �π� τ�ν α�σθηματικ� γεροντοκόρη Νόρμα το� Μπελλίνι.Μ� α�τ� λοιπ�ν τ� σπουδα�α �φόδια, δηλαδ� μ� α�τ� τ�ν παιδαριώδη κα� ο�κτρ� α�σθηματολογία,�πιχειρε�ς ν� κρίνεις τ� �ργα τ�ς �κκλησιαστικ�ς �ρθόδοξης παράδοσης, πο� �χουνε καταπλήξει σήμερατ�ν κόσμο; Κι � τεχνικ� κατάρτισή σου ε�ναι τόσο μεγάλη, πο� ν� μιλ�ς τόσο �πρεπα γι� α�τά; λέγοντάς τα«συνδυασμο�ς χρωμάτων μι�ς στεν�ς καθορισμένης τεχνοτροπίας;».�στόσο, α�τ� τ� ε�κονίσματα προσκυνούσανε � Μέγας Βασίλειος, � Χρυσόστομος, � Φώτιος, � Παλαμ�ς, κι�π� α�τ� φούντωνε μέσα τους � φλόγα τ�ς πίστης. Α�τ� τ� �ργα κάνανε τ�ν �γιο Γρηγόριο τ�ν Νύσσης,τ�ν �ξιο �δελφ� το� Μεγάλου Βασιλείου, ν� χύνει δάκρυα κατανύξεως, κα� τ�ν Χρυσόστομο ν� μ� μπορε�ν� ζήσει κα� ν� προσευχηθ�, χωρ�ς ν� �χει κρεμασμένο στ� κελλί του τ� ε�κόνισμα το� �γίου Παύλου,πο� τ� �σπαζότανε κι �κλαιγε. Α�τ� τ� �ργα �βλεπε � Μέγας Φώτιος ν� καταστολίζουνε τ�ν �γία Σοφία,κα� σκιρτο�σε �π� θε�ον ο�στρο, κα� τ� �γκωμίαζε στ�ς �μιλίες του. Ναί, α�τ� τ� �ργα μ�ςπαραδώσανε, μαζ� μ� τ�ν �ρθόδοξο πίστη, ο� μεγάλοι Πατέρες, γι� ν� τ� προσκυνο�με στ�ν α��να, �σοθ� �χουμε τ�ν �ρθόδοξη πίστη. Γιατ� δ�ν ε�ναι �να φόρεμα φθαρτό, πο� τ�ς τ� φορέσαμε μι� φορ� κα�πο� πάλιωσε, κα� πο� θέλετε �σε�ς ο� νεωτεριστ�ς ν� τ� �λλάξετε, �λλ� ε�ναι στολ� �φθαρτη, πο� μ�α�τ� θ� �πάρχει στολισμένη στ�ν α�ωνιότητα. Ε�ναι περισσότερο �π� στολ� �φθαρτη. Ε�ναι τ� �διο τ��γιασμένο σ�μα της, πο� τ� φόρεσε, �πως � Χριστ�ς τ� δικό του, γι� ν� μπορέσουμε ν� τ� δο�με «�ς �ν�σόπτρ�» με τ� σαρκικ� μάτια μας, κα� ν� �κούσουμε τ� φωνή της μ� τ� σαρκικ� α�τιά μας.Κι �σύ, � �ερεύς, �ντ� ν� σκύψεις κα� ν� προσκυνήσεις τ�ς �γιες ε�κόνες τ�ς �ρθοδοξίας, σήμερα πο�γιορτάζει � �κκλησία τ�ν �ναστήλωσή τους, κα� ν� παρακινήσεις κα� το�ς �λλους, σ�ν �ερωμένος, ν� τ�ς�σπασθο�νε, σήμερα, α�τ� τ� μέρα πο� σείσθηκε �λη � �ρθόδοξη �κκλησία κι �κλαψε �π� χαρ� γιατ� ο�περιπόθητες ε�κόνες ρίξανε πάλι τ� λάμψη τους στ�ς καρδι�ς τ�ν �ρθοδοξων, σήμερα βρ�κες τ�ν ε�καιρίαν� ρίξεις τ� δηλητήριο, λέγοντας π�ς α�τ� περάσανε, π�ς α�τ� τ� �ερ� �ργα ε�ναι «μι�ς �ρισμένης�ποχ�ς», π�ς πρέπει δηλ. ν� τ� κατεβάσουμε, (σήμερα, πο� γιορτάζουμε τ�ν �ναστήλωσή τους!), κα� ν�βάλουμε στ� θέση τους �λλα, μοντέρνα, φράγκικα, τ�ς �ρεσκείας σου.�λλά, καλίτερα ν� �λεγες ν� μ� βάλουμε τίποτα. Τουλάχιστον θ� �σουνα �νας �π� το�ς ε�κονομάχους, μ��λον πο� θ� �σουνα � χειρότερος, γιατ� διάλεξες τ�ν Κυριακή της �ναστηλώσεως τ�ν ε�κόνων γι� ν� κάνειςτ� �πουλο κήρυγμα τ�ς νέας ε�κονομαχίας. Α�τ� πο� κάνεις ε�ναι χειρότερο �π� τ�ν ε�κονομαχία. Ε�ναιε�κονομαχία κρυμμένη κάτω �π� τη ψεύτικη ε�κονολατρευτικ� προσωπίδα.Σ� �να �ξαίσιο βιβλίο πο� �γραψε γι� τ� σημασία τ�ς Ε�κόνας � �ρθοδοξώτατος κα� ε�σεβέστατοςΛεωνίδας Ο�σπένσκης, καθηγητ�ς τ�ς ε�κονογραφίας στ� �ρθόδοξο Ρωσσικ� �νστιτο�το τ�ς Γαλλίας(τέτοιοι καθηγητ�ς ε�ναι σεβαστοί, γιατ� ε�ναι �χθρο� τ�ν �πόπτων νεωτεριστ�ν), λέγει τ� παρακάτω λόγια:«Τ�ν καιρ� τ�ν ε�κονομάχων, κατ� τ�ν η´ κα� θ´ α��να, μέσα στ�ν �γώνα γι� τ�ν �δια τ�ν �παρξή της, ��κκλησία �περασπίσθηκε τ� δόγμα τ�ς �νανθρωπήσεως το� Θεο� «Θε�ς γέγονεν �νθρωπος». Σήμερακινδυνεύει � σκοπ�ς τ�ς �νσαρκώσεως το� Θεο� «�να � �νθρωπος γένηται Θεός». � σημεριν�ε�κονομαχία, πο� δ�ν τ�ν �ποπτεύουνται ο�τε �κε�νοι πο� τ�ν κάνουν, δ�ν ε�ναι τόσο � �ρνηση τ�ςΕ�κόνας, �λλ� περισσότερο � παραμόρφωσή της, μάλιστα � παραφθορά της, πο� προέρχεται �π� τ� �τι ο��νθρωποι δ�ν καταλαβαίνουνε πι� τ� δογματικ� κα� διδακτικ� σημασία της. �ς �π� τ� πλε�στον, τ�νΕ�κόνα τ�ν θεωρο�νε σ�ν κάποιο πράγμα δευτερε�ον. Μοναχ� � λόγος, τ� κήρυγμα, κρίνεται π�ς ε�ναι�ρκετ� �πως κάνουνε ο� Προτεστάντες. Ξεχν�νε π�ς � Χριστ�ς δ�ν ε�ναι μοναχ� � Λόγος το� Πατρός,�λλ� �πίσης κα� � Ε�κ�ν το� Πατρός... � Ε�κόνα, γι� μ�ς το�ς �ρθοδόξους, δ�ν ε�ναι �να �ντικείμενοπο� μ�ς δίνει μι� α�σθητικ� �πόλαυση � μ�ς κινε� τ�ν �πιστημονικ� περιέργεια, �λλ� �χει μι� θεολογικ��ννοια. �πως � κοσμικ� τέχνη παριστάνει τ�ν πραγματικότητα το� κόσμου τ�ν α�σθήσεων κα� τ�να�σθημάτων, κατ� τ�ν τρόπο πο� τ�ν βλέπει κάθε τεχνίτης, � Ε�κόνα παριστάνει τ�ν πραγματικότητα τ�ςΒασιλείας τ�ν Ο�ραν�ν».Βλέπει λοιπ�ν κανείς, �π� τ� �να μέρος, πόσα πράγματα σχετικ� μ� τ�ν �κκλησιαστικ� τέχνη γνωρίζουν�κε�νοι πο� προσεγγίζουν μ� βαθει� ε�λάβεια κα� μ� δέος τ� �ργα της, κα� μ� πόσον ζ�λο �γωνίζονταιγι� τ� συντήρηση τ�ς �ερ�ς παράδοσης, κι �π� τ� �λλο μέρος πόση �μάθεια, σ� α�τ� τ� πράγματα, πο�ε�ναι τόσο σημαντικ� γι� τ�ν �κκλησία, �χουνε κάποιοι, πο� μ� �λαφρ� κι �νύποπτη συνείδηση,�ποφθέγγονται γι� α�τά, �ς �π� τρίποδος, κα� μολονότι ε�ναι θεόγυμνοι �π� κάθε �δέα τέχνης, κα�βρίσκουνται σ� πρωτόγονη κατάσταση, �χουνε τ� θράσος, συνεργούσης κα� τ�ς �σέβειας κα� τ�ςπνευματικ�ς �ποταγ�ς στ� θεότυφλα Πανεπιστήμια πο� το�ς δώσανε τ� διπλώματα, �χουνε λοιπ�ν τ�θράσος ν� δογματίζουν, α�το� ο� �νθρωποι, γι� τ�ς �κκλησιαστικ�ς τέχνες, �ν �νόματι τ�ς προόδου κα�τ�ς «�πιστημονικ�ς θεολογίας», κα� ν� �ποδεικνύουν μ� τί �ργα πρέπει ν� στολισθο�ν ο� ναοί μας, γι� ν�

Page 6: Φώτης Κόντογλου, Η μοναδικότητα της παραδόσεως της Ορθοδοξίας

ε�ναι συγχρονισμένοι, γι� ν� μοιάζουνε δηλαδ� μ� τ� �ρχοντοχωριάτικα σπίτια τους, πο� φανερώνουνε τ�νπι� φρικτ� �καλαισθησία. �φο� δ�ν �χουν, ο� δυστυχε�ς, μήτε τ�ν συνηθισμένη ε�αισθησία, στ� σπίτιατους, στ� γραφε�α τους, στ� βιβλία τους, σ� �λα τους, πο� βασιλεύει �πιδεικτικ� � πι� �ηδιαστικ��καλαισθησία, θέλουνε ν� γίνουνε ο� �δηγο� στ�ς �κκλησιαστικ�ς τέχνες, πο� ε�ναι �βυσσοι μυστηρίου κιο� πι� �ποκαλυπτικο� τρόποι μ� το�ς �ποίους �ξιώθηκε � �νθρωπος ν� �κφράσει τ� �νέκφραστο. Κα�μάλιστα, α�το� πο� �κανοποιο�νται μ� τ�ς κοκκινοπράσινες λιθογραφίες κα� μ� τ� �ταλικ� ναπολιτάνικατραγούδια, ξεστομίζουν π�ς ε�ναι �τεχνες κα� κατώτερες �π� τ�ς πνευματικ�ς �παιτήσεις των (!!) ο�βυζαντιν�ς ε�κόνες μ� τ�ν βαθύτατη �ερατικότητα, καθ�ς κα� τ� �ριστουργήματα τ�ς μυστικ�ς μουσικ�ς,πο� κάνουν ν� �πορήσουν �σους �χουν πνευματικ�ς κερα�ες γι� ν� τ� �ντιληφθο�ν.�πειδ� �κε�νοι, γι� το�ς �ποίους γράφουνται α�τ� πο� γράφω, �κτιμο�ν �π�ρ π�ν �λλο τ� γνώμη τ�νΕ�ρωπαίων γι� τ� δικά μας πράγματα, �ναφέρω π�ς � μέγας μουσικ�ς SΑΙΝΤ SΑΕΝS κι � διάσημοςσυγγραφε�ς �λέξανδρος Δουμ�ς, �γκωμιάσανε τ� βυζαντιν� μουσική μας.�λλά, τί ν� νοιώσει �νας �νθρωπος πο� δ�ν �χει α�τ�ς τ�ς κερα�ες, πο� δ�ν �χει δηλαδ� τ�νπαντογνωστικ� δύναμη πο� χαρίζει στ�ν �νθρωπο � πνευματικ� �γρήγορση, κι � βλογημένη ταπείνωση, ��ποία δ�ν θέλει ν� στήσει τ� θέλημά της �πάνω �π� τ�ν τάξη τ�ς �κκλησίας πο� �κφράζεται μ� τ�νπαράδοση; Π�ς ν� �ψωθε� στ�ν �περούσια γνώση, �κε�νος πο� δ�ν ταπεινώθηκε �ληθινά; Π�ς ν��ξιωθε� ν� ε�σέλθει στ� βασιλεία τ�ν ο�ραν�ν κα� ν� �δε� τ� μυστήρια της, �κε�νος πο� δ�ν �ρνήθηκε,μαζ� μ� τ� α�σθητ� �γαθά, κα� τ�ν �μαρτωλ� γνώση, «τ�ν νο�ν τ�ς σαρκ�ς α�το�», μαζ� μ� τ�νο�ηση πο� φέρνει α�τ� � γνώση, χωρ�ς ν� τ� καταλάβει � �νθρωπος; «Τ� γ�ρ μυστήρια το�ςταπεινόφροσιν �ποκαλύπτεται». �λλά, �ς κρίνουμε τ� γραφόμενα το� �ερωμένου πο� �γραψε κι ε�πε α�τ�τ�ν �μιλία μ� τ�ν παραπλανητικ� τίτλο «Θεματοφύλακες το� Θριάμβου», �ς κρίνουμε λοιπ�ν τ� λεγόμεναα�το� το� «θεματοφύλακος» πο� �κτιμ� τόσο λίγο α�τ� πο� λέγει π�ς φυλάγει, �ς τ�ν κρίνουμε μ� κάποιαμέτρα πο� ε�ναι πι� χεροπιαστ� κα� πο� τ� νοιώθει � καθένας:�ν�, �πως ε�παμε, πλέκει τ�ν �μνο τ�ς �ρθοδοξίας κα� �γκωμιάζει «τ�ν κληρονομίαν τ�ν �φθαρτον κα��μίαντον κα� �μάραντον» (Α´ Πέτρ. α´, 4), μ� τ�ν �ποίαν «�γαλουχήθησαν α� γενεα� τ�ν Πατέρων μας»,καθ�ς κα� «τ� �μάραντα μνημε�α τ�ς θείας λατρείας» (τ�ς �ρθοδοξίας), μαζ� μ� α�τά, τ�ν �δια στιγμή,λέγει π�ς κάποια �π� α�τ� τ� �μάραντα μνημε�α τ�ς θείας λατρείας ε�ναι μαραμένα κα� ξερά, �ννοώνταςτ� θεοδώρητη λειτουργικ� ε�κονογραφία γι� τ�ν �ποία λέγει π�ς ε�ναι «συνδυασμ�ς χρωμάτων μι�ς στεν�ςκαθορισμένης τεχνοτροπίας», καθ�ς κα� γι� τ� �ξαίσια �ργα τ�ς �κκλησιαστικ�ς μουσικ�ς μας, πο� γι�α�τ�ν κα� γι� το�ς �μοίους του �ξεστους φραγκολάτρες ε�ναι: «ποικιλία κα� ποιότης μουσικ�ν �χων μι�ςε�δικ�ς �ρισμένης �ποχ�ς». Μ� �λλα λόγια, κατ� τ� γνώμη του, � κατ� τ�ν �ρθόδοξη παράδοσηε�κονογραφία κα� μουσικ� δ�ν τ�ν �κανοποιο�ν, γιατ� τ� �ργα τους ε�ναι βάναυσα κι �νυπόφορα γι��νθρώπους σοφο�ς κι ε�ρωπαϊσμένους, πο� �χουνε γι� �ριστουργήματα τ� παιδιακίσια κάρτ-ποστάλ, πο�τ� λένε ο� Γάλλοι SAINT SULPICE, (�πειδ� τ� πουλ�νε στ�ν πλατεία α�τ�ς τ�ς �κκλησίας), καθ�ς κα� τ��νάλατα μουσικ� κατασκευάσματα, τύπου «�νθισμένης �μυγδαλι�ς», φτάνει ν� λέγουνται μ� πρίμο κα� μ�σεγκόντο! �! �ληθινά, μοναχ� ο� σοφο� κι ο� �πιστήμονες μπορο�ν ν� πο�ν τέτοιες �πιστημονικ�ς�νοησίες. Κι �ντ� ν� κρύψουνε τ�ν �μάθειά τους, ο� τέτοιοι φωστ�ρες, θέλουν ν� κάνουνε κα� τ�νπροφέσορα!�ς μ�ς �ξηγήσει λοιπ�ν � προκείμενος δύσκολος κριτ�ς τ�ς βυζαντιν�ς �γιογραφίας κα� τ�ς λειτουργικ�ςμουσικ�ς, πο� δ�ν �χει κ�ν �δέαν �π� τ� τί θ� πε� λειτουργικ� κα� τί μ� λειτουργικ� τέχνη, �ς μ�ς�ξηγήσει ποι� ε�ναι γι� α�τ�ν τ� «�μάραντα μνημε�α τ�ς θείας λειτουργίας», κα� ποι� ε�ναι τ� μαραμένα.Μήπως «τ� �μάραντα» ε�ναι, κατ� τ�ν �πιστημονικ� γνώμη του, μοναχ� ο� �μιλίες τ�ν Πατέρων, πο� θ�τ�ς �κτιμ� σ�ν ρητορε�ες, κα� � �μνολογία, χωρ�ς �μως τ� μουσική, �πειδ� τ�ν θαμπώνει τ� κλασικ�νκάλλος τ�ν �άμβων, �π� προγονοπληξία; Γιατ�, τί �λλο μπορο�νε ν� ε�ναι «τ� �μάραντα μνημε�α τ�ςλατρείας»;�στε �χουμε μέν, κατ� τ�ν γλαφυρ�ν �μιλητ�ν τ�ν κοινοτοπι�ν το� �μβωνος, «�μάραντα μνημε�α» τ�ς�μνολογίας �λλ� πρέπει ν� τ� κρατήσουμε γυμν� �π� τ�ν μουσική τους, �πειδή, κατ� τ� γνώμη του α�τ� �μουσικ� ε�ναι «μι�ς ε�δικ�ς �ρισμένης �ποχ�ς». Σάμπως τ� λόγια τ�ς �μνολογίας δ�ν ε�ναι μι�ς�ρισμένης �ποχ�ς, κα� γι� α�τ� πρέπει ν� τ� ντύσουμε, α�τ� «τ� �μάραντα μνημε�α» τ�ς �μνολογίας, μ��λλο μουσικ� φόρεμα τ�ς �ποχ�ς μας, �γουν μ� τ�ν �νθισμένην �μυγδαλιά, μ� βαρκαρόλες, κα� τ�παρόμοια. Δηλαδή, �χουμε κι �δ� �ναν �λλον Σο�τσο πο� �λεγε γι� τ� ποιήματα το� Σολωμο� π�ς �τανε«�δέαι πλούσιαι, πτωχ� �νδεδυμέναι», κι �θελε ν� τ�ν πάρει κοντά του � Σολωμ�ς ν� ράβει α�τ�ς τ�πλούσια ρο�χα γι� ν� ντύνει τ�ς �δέες το� Σολωμο�. �δ� μάλιστα, � προκείμενος �πιδιορθωτ�ς τ�ς�μνωδίας μας ε�ναι χειρότερος �π� τ�ν Σο�τσο, γιατ� θέλει ν� ντύσει τ� �ργα τ�ς �κκλησιαστικ�ς

Page 7: Φώτης Κόντογλου, Η μοναδικότητα της παραδόσεως της Ορθοδοξίας

�μνολογίας μας, �πως ε�ναι π.χ. τ� «�νοίξω τ� στόμα μου» � τ� �αμβικ� «�μερτ�ν �ξέφηνε σ�ν πανολβί��χ� Πατήρ, �ν γαστρ� �ξηρεύξατο», μ� μουσικ�ν τ�ς Νόρμας το� Μπελλίνι � τ�ς Τραβιάτας το� Βέρντι!Λοιπόν, βλέποντες πόσο �νώτερος ε�ναι � συγγραφε�ς τ�ν «Θεματοφυλάκων το� Θριάμβου» �π� τ�νποιητ�ν Σο�τσον, μπορο�με ν� �ναφωνήσουμε· «�δού, πλε�ον �ων� �δε! �δού, πλε�ον Σολομ�ντος �δε!»�ν � συγγραφε�ς δ�ν �ννοε� τ�ν �μνολογία, γράφοντας γι� «τ� �μάραντα μνημε�α τ�ς θείας λατρείας»,τότε τί �λλο μπορε� ν� �ννοε�; Μήπως τ�ν τελετουργικ� διάταξη; Μ� κα� κείνη θέλει �λλαγ� κα� διόρθωμα,κατ� τ�ν συγγραφέα κα� το�ς �μοίους του. � �ννοε� τ� συγγράμματα τ�ν �γίων Πατέρων; Μ� α�τ� δ�ε�ναι πο� δ�ν τ� φέρνει ποτ� στ� στόμα του � συγγραφε�ς κι ο� �μοιοί του, �ς πεπαλαιωμένα, �ν�μεταφράζει τ�ν Χόλτσνερ κα� κάποια �λλα ψυχολογικ� δοκίμια, σ� καιρ� πο� � φιλοκαλία τ�ν Νηπτικ�ν κα�τ� �λλα �ρθόδοξα πατερικ� συγγράμματα μεταφράζουνται στ�ς ξένες γλ�σσες, κα� γίνουνται πνευματικ�τροφ� τ�ν λα�ν πο� προσκυν�νε ο� δικοί μας νεωτεριστές, �πως συμβαίνει κα� μ� τ� βυζαντιν�ε�κονογραφία κα� μ� τ� βυζαντιν� μουσική. Μήπως �κόμα γι� «�μάραντα �νθη» �ννοε� � �μιλητ�ς τ��ργα πο� κάνουνε ο� �λλες �κκλησιαστικ�ς τέχνες τ�ς �ρθοδοξίας, � �ρχιτεκτονική, � μικροτεχνία, �ποικιλτική; �λλ� κι �π� α�τ� δ�ν νοιώθει περισσότερο �π� �τι νοιώθει �π� ε�κονογραφία κι �π�ψαλμωδία, κα� θ� τ� νομίζει κι α�τ� �λότελα συμβατικά, �σήμαντα γι� τ�ν �ρθοδοξία, κα� χρήζοντα�λλαγ�ς.Μ� λίγα λόγια, τ� συμπέρασμα �π� �λη τούτη τ�ν �νιαρ� �νάλυση τ�ς �μιλίας το� καθηγητο�, ε�ναι, �νκατάλαβα καλά, π�ς χτυπ� μι� στ� καρφ� κα� μι� στ� πέταλο, χωρ�ς ν� γνοιασθε� καθόλου �ν συμφωνο�νμεταξύ τους α�τ� πο� λέγει. �κτ�ς �ν παραλογίζεται �θελά του.�χω �μως τ�ν �δέα �τι �π� τ� λεγόμενά του φαίνεται π�ς �πιχειρε� πολ� �δέξια ν� κρύψει τ�ν �ντιπάθειάτου πρ�ς τ�ν �ρθόδοξη παράδοση, θέλοντας ν� συμβιβάσει τ� �συμβίβαστα, τ�ν �ρθοδοξία με τ�ς�ντιορθόδοξες καινοτομίες, παρουσιάζοντας �τσι �να τερατ�δες κατασκεύασμα. �λλά, δ�ν �κούει τί λέγει �θεόγλωσσος Πα�λος, πο� τ�ν συχνοαναφέρει στ� γραφόμενά του, �π� προτεσταντικ� μίμηση, �πωςφαίνεται: «Μ� γίνεσθε �τεροζυγο�ντες... Τίς γ�ρ κοινωνία φωτ� πρ�ς σκότος; Τίς δ� συμφώνησις Χριστο�πρ�ς Βελίαλ;»Δ�ν πιστεύω π�ς �δικ� τ�ν πανοσιολογιώτατον καθηγητήν. Μακάρι ν� �τανε �λλη � �λήθεια. Θ�χαιρόμουνα πολ� ν�βγαινα ψεύτης. Μ� τ� �ργα πο� κάνουνε α�το� ο� νεωτεριστές, μαρτυρο�ν �π� τ�λόγια τους α�τ� τ� �λλοπρόσαλλο κατάντημά τους: Ο� �κκλησίες στ�ς �πο�ες ε�ναι προϊστάμενοι δ�ν�χουνε τίποτα πο� ν� ε�ναι �ρθόδοξο. Ε�ναι �πογυμνωμένες �π� τ�ν θερμ� �λληνικ� χαρακτήρα τους. ��γιογραφία, � μουσική, τ� σκεύη, τ� κηρύγματα, �κόμα, σ� πολλά, κι � �κολουθία, μυρίζουν προτεσταντικ�μούχλα. � �τμόσφαιρα ε�ναι ψυχροσχολαστική, �κατάνυκτη, χωρ�ς �κείνη τ� ζεστ� μυστικοπάθεια πο��χουνε ο� γνήσιες �κκλησίες μας. �κόμα κα� τ� κεριά, πο� ε�ναι τ� πι� �πλό, κι �σως τ� πι� πνευματικ�σύμβολο τ�ς ψυχ�ς πο� προσεύχεται μ� ταπείνωση, �κόμα κα� τ� θυμίαμα πο� προσφέρνεται «ε�ς �σμ�νε�ωδίας πνευματικ�ς», κι α�τ� �κόμα �χουνε καταργηθε� σ� κάποιες �π� α�τ�ς τ�ς �κκλησίες πο� ε�πα.�λλ� κα� τ�ν σταυρό τους, �κε� μέσα, τ�ν κάνουνε πολ� �ραιά, μ� πολλ� ο�κονομία, � καθόλου, παπάδεςκι �κκλησιαζόμενοι. �,τι ποιητικ� στοιχε�ο συντείνει στ� ν� νοιώσει κατάνυξη � �ρθόδοξος Χριστιανός, δ�ν τ�θέλουνε �κε�νες ο� παγωμένες καρδιές, πο� τ�ς ξέρανε � λίβας τ�ς σχολαστικ�ς κα� τ�ς στενόψυχης�θικ�ς. Γιατ� γι� α�το�ς � θρησκεία το� Χριστο� ε�ναι �να κατάξερο �θικ� σύστημα, κατάλληλο γι�πρακτικ�ς κα� μικρολόγες σκοπιμότητες. Ο�τε �ποκάλυψη φρικτ�ν μυστηρίων, ο�τε ε�ωδία το� καινο��έρος τ�ς μελλούσης ζω�ς κα� ε�φροσύνη, ο�τε πυρπόλησις τ�ς καρδίας, ο�τε μέθη �π� τ�ν πνευματικ�νο�νον, ο�τε χαρμολύπη, ο�τε δάκρυον κατανύξεως, ο�τε συντριβή, ο�τε κοινωνία το� Παρακλήτου, ο�τεμυστικ� �ρασις κα� �κοή, ο�τε �π�ρ α�σθησιν α�σθησις. Τίποτα!Π�ς ν� μ�ν ε�ναι λοιπ�ν τόσο ψυχρ�ς κι �κατάνυκτες ο� �κκλησίες τους, �φο� �πως λέγει � �γιος �σα�κ� Σ�ρος, «� καρδία �σωθεν �μοίως το�ς �ξωτέροις σχήμασιν �νδιατυπο�ται»;Τί σχέση μπορο�νε ν� �χουν α�τ� τ� �νέκφραστα τραγούδια πο� �κούονται �κε� μέσα, μ� τ�ν �ρθόδοξηλατρεία, μ� τ�ν �ερατικ� γλώσσα τ�ς �μνολογίας, μ� τ�ν σοβαρ� χαρακτήρα τ�ς προγονικ�ς μαςε�σέβειας;�! Τί βεβήλωση ε�ναι α�τή, ν� μπαίνουνε ο� μίμοι κα� ν� �σχημονο�ν μέσα στ�ν ο�κο το� Θεο�, μ�κάποιες φων�ς πο� γαργαλίζουν τ� σάρκα τους; �στε α�τ� ε�ναι � �ρθοδοξία σας, ν� μ�ν �χει � να�ςτίποτα �ρθόδοξο; � πνευματικ� γεύση σας τόσο πολ� χάλασε, �στε κάθε τί πο� στάθηκε γι� το�ς �γίους �ο�ράνιος �ρτος κι � �περούσιος ο�νος, ν� σ�ς φαίνεται στυφ� κα� πικρό; Τ� �γιασμένα �ράματα κα��κούσματα, πο� ε�φράνανε μυριάδες ε�λαβε�ς ψυχές, �σε�ς δ�ν τ� κρίνετε �ξια ν� τ� διατηρήσουμε, �λλ�θέλετε ν� τ� �λλάξετε, κα� ν� βάλετε στ� θέση τους τ� μουγκρίσματα τ�ν ζώων, γι� ν� ε�ναι σύμφωνα μ�τ�ν �κφυλισμένη �ποχή μας;

Page 8: Φώτης Κόντογλου, Η μοναδικότητα της παραδόσεως της Ορθοδοξίας

Λέτε π�ς σεβόσαστε κα� τιμ�τε το�ς �γίους. �λλ� ποιοί μ�ς παρέδωσαν, μαζ� μ� τ�ν πίστη, τ�ν τρόπο τ�ςλατρείας κα� τ�ς �κκλησιαστικ�ς τέχνες; Δ�ν μ�ς τ� παραδώσανε ο� Πατέρες; Γιατί λοιπ�ν δ�ν τ�σεβόσαστε κα� δ�ν τ� τιμ�τε;�διαίτερα δ�ν σ�ς �ρέσει � μουσική της �κκλησίας μας, δηλαδ� � μόνη �ερατικ� χριστιανικ� μουσική. ��διος � Χριστ�ς �ψελνε μαζ� μ� το�ς �ποστόλους κι �μνο�σε τ�ν Θεό: «Κα� �μνήσαντες �ξ�λθον ε�ς τ��ρος τ�ν �λαι�ν», γράφει � ε�αγγελιστ�ς Ματθα�ος. Κα� μ� τί ε�δους μουσικ�ς �ραγε �μνησαν; Ρωτ� ν�μο� πε�ς. Μήπως μ� τ� θεατρικ� μουσικ� πο� ε�σάγεις στ�ς �κκλησίες το� Χριστο�, μ� α�τή, λέγω τ�νε�ρωπαϊκ� τετραφωνία, � μ� τ�ν �εροπρεπ� �νατολικ� μουσικ� πο� δ�ν τ�ν θέλεις, πο� τ�ν θεωρε�ςβάρβαρη, �σ� � βάρβαρος κα� βλάσφημος;Ναί! �δ� δ�ν ε�ναι θολ�ς κα� �μιχλώδεις θεωρίες, σ�ν κι α�τ�ς πο� �κουσες στ� μουχλιασμέναΠανεπιστήμια. �δ� ε�ναι καθαρ� κα� �πλ� πράγματα: � Χριστ�ς γεννήθηκε σ�ν �νθρωπος στ�ν �νατολή,κα� δ�ν γεννήθηκε, �πως θ�θελες, στ� Παρίσι � στ� Στοκχόλμη � στ� Λόντρα. Γεννήθηκε σ� �να φτωχοχώριτ�ς �ουδαίας. � γλώσσα πο� μιλο�σε �τανε �νατολίτικη. Κι � μουσική, πο� μ� α�τ� �μνο�σε τ�ν Θεό,�τανε κι α�τ� �νατολίτικη, � τ� θέλεις ε�τε δ�ν τ� θέλεις.Λοιπόν, γιατί δ�ν τ� καταδέχεσαι α�τ� τ� μουσική, �σ� � �πηρέτης το� Χριστο�, α�τ� τ� μουσικ� πο� τ�ν�γίασε � Χριστός; �γ� φρίττω, δακρύζω, καταπλήττομαι, μόνο πο� συλλογίζουμαι π�ς μ� α�τ� τ� μουσικ��ψελνε � Κύριος �μ�ν �ησο�ς Χριστός, κα� π�ς �ξιονόμαστε κι �με�ς ν� τ� ψέλνουμε �πως �κε�νος! Κι�σύ, �ντ� ν� �γάλλεσαι, �ντ� ν� νοιώθεις πνο� �θανασίας �πάνω σου �π� α�τ� τ� θεαγάπητη μουσική,πο� μ�ς κληροδοτήθηκε �π� τ�ν �διο τ�ν Χριστό, μαζ� μ� τ� �λλα ο�ράνια δ�ρα �πο� βρίσκουνταιφυλαγμένα μέσα στ� θησαυροφυλάκιο τ�ς γεραρ�ς παραδόσεώς μας, �σ� δ�ν τ�ν θέλεις, τ�ν �πεχθάνεσαι,τ�ν λ�ς τούρκικη, δ�ν τ� νομίζεις �ξια γι� τ� �μαρτωλ� στόματά μας!Τέτοια τύφλωση, λοιπόν, παθαίνει � �νθρωπος πο� �γαπ� τ� ματαιότητα κα� ζητ� τ� ψε�δος.� Θε�ς �ς μ� συγχωρήσει γι� �σα �ναγκάσθηκα ν� π� γι� �ναν �πηρέτη του.Κύριε, νά, ε�μαι μπροστά σου, κα� κρίνε με. �σ� ε�σαι καρδιογνώστης κα� ξέρεις τ�ν πίκρα τ�ς καρδι�ς μουγι� τ� βεβήλωση πο� παθαίνουν ο� �γιες �κκλησίες σου. � ζ�λος το� ο�κου σου κατέφαγέ με. �σ� πο��πέτρεψες στ�ν Προφήτη �λία, ν� �ξαγριωθε� �π� τ�ν πύρινο ζ�λο πο� τ�ν �καιγε, �σ� πο� τ�νσυγχώρεσες γι� τ� φοβερ� �μαρτία πο� �κανε ν� σφάξει το�ς �ερε�ς το� Βάαλ, �πειδ� ε�δες π�ς �τανε� μονώτατος δο�λος σου πο� πίστευε σ� Σένα, κα� τ�ν στεφάνωσες μ� τ�ν �μάραντον στέφανο, κα� τ�ν�ρπαξες �πάνω σ� �να �μάξι πύρινο κα� τ�ν π�ρες κοντά Σου μ� τ� σάρκινο κορμί του, δίχως ν� δοκιμάσειθάνατο, �σύ, Κύριε, ε�σπλαχνε κα� δίκαιε, συγχώρεσε κι �μένα τ�ν �μαρτωλό. Γιατ� �σ� �νοιξες τ� στόμαμου, �πως �νοιξες τ� στόμα τ�ς �νου το� Βαλαάμ, γι� ν� μιλήσω γι� τ� βεβήλωση το� ο�κου σου, �π�το�ς �νθρώπους τ�ς ματαιότητας.Φώτισε, Κύριε, τ�ς σκοτισμένες διάνοιές μας. �λευθέρωσέ τες �π� τ� φιλόσαρκα φρονήματα. Γέμισε τ�νκαρδιά μας μ� τ�ν πανευφρόσυνη λύπη σου. Γιατ� μ� α�τ� βρίσκουμε τ�ν μυστικ� δρόμο πο� μ�ς φέρνει σ�Σένα, κι �χι μ� τ�ς �πατηλ�ς σοφίες το� κόσμου τούτου.� λύπη τ�ς διανοίας ε�ναι θυμίαμα ε�οσμο, πο� �νεβαίνει πρ�ς τ�ν θρόνο σου. Α�τ� �νοίγει τ�ν κλεισμένηπύλη, γι� ν� μπε� � ψυχή μας στ� χώρα τ�ν μυστηρίων Σου. Γι� το�το ε�πες· «μακάριοι ο� πενθο�ντες, �τια�το� παρακληθήσονται. Μακάριοι ο� καθαρο� τ� καρδί�, �τι α�το� τ�ν Θε�ν �ψονται».Φώτης Κόντογλου,Μεγάλη Παρασκευή, 1960πηγή: http://www.agiazoni.gr/

impantokratoros.gr