ΤΟ Ε Ρ Γ Ο

λε για μερικά καλοκαίρια την εικόνα μιας αδύναμης χώρας. Σήμερα σχεδόν κανείς δεν θυμάται πλέον ότι στη χώρα επι­κρατούσε άλλο καθεστώς δασοπυρόσβεσης και ότι η αλλα­γή του συνοδεύτηκε από έντονη πολιτική αντιδικία.

3. η Υ π ό θ ε σ η Ο τςαλαν

Όσον αφορά το κουρδικό ζήτημα η κυβέρνηση είχε δηλώσει, επίσημα και κατηγορηματικά, ότι αναγνωρίζει σε μια μεγά­λη εθνική μειονότητα να απολαμβάνει τα δικαιώματα που προβλέπονται από το διεθνές δίκαιο. Σ ’ αυτό το πλαίσιο η Ελλάδα παρείχε ανθρωπιστική βοήθεια στους Κούρδους πρό­σφυγες που βρίσκονταν στο έδαφος της.

Όμως εξίσου επίσημη και κατηγορηματική ήταν η θέση της κυβέρνησης να μη χορηγήσει πολιτικό άσυλο στον ηγέτη του ΡΚΚ Οτσαλάν. για τον οποίο υπήρχε διεθνές ένταλμα σύλληψης. Η χορήγηση πολιτικού ασύλου θα όξυνε επικίνδυ­να τις ελληνοτουρκικές σχέσεις και θα προκαλούσε αντιδρά­σεις στη διεθνή κοινότητα από τη στιγμή που η Ελλάδα θα αρνιόταν να εκπληρώσει τις διεθνείς της υποχρεώσεις. Ου- δεμία ευρωπαϊκή χώρα ήταν διατεθειμένη να δεχτεί τον Οτσα­λάν στην επικράτειά της.

Η θέση αυτή της ελληνικής κυβέρνησης επιβεβαιώθηκε και στην πράξη. Στις 9 Οκτωβρίου 1998 αεροσκάφος που μετέ­φερε τον Οτσαλάν προσγειώθηκε στο αεροδρόμιο του Ελλη­νικού. Στον Οτσαλάν και στη συνοδεία του δεν επετράπη η είσοδος. Μεταφέρθηκαν αμέσως στο εξωτερικό χωρίς ανα­κοινώσεις, χωρίς να γίνει τίποτε αντιληπτό. Λίγο αργότερα ο Οτσαλάν εμφανίστηκε στην Ιταλία. Το θέμα της τύχης του απέκτησε διεθνή διάσταση. Στις 18.1.99 η ιταλική κυβέρνη­ση «ξεφορτώθηκε» τον Κούρδο ηγέτη, ο οποίος έφυγε αερο­πορικώς για άγνωστη κατεύθυνση. «Τελείωσε μια άσχημη ιστο­ρία», δήλωσε ο Ιταλός υπουργός Εξωτερικών κ. Ντίνι.

397

Π Ο Λ Ι Τ Ι Κ Η Γ Ι Α ΜΙ Α Δ Η Μ Ι Ο Υ Ρ Γ Ι Κ Η Ε Λ Α Α Λ Α

Παρά ταύτα, στις 28.1.99 ο κ. Ναξάκης ναύλωσε αερο­σκάφος της «Aegean Aviation Α.Ε.», προκειμένου την επομέ­νη να μεταφέρει τον Οτσαλάν από την Αγία Πετρούπολη στην Αθήνα, διότι η Ροοσία, στην οποία βρισκόταν, επιθυμούσε να εγκαταλείψει αμέσως το έδαφος της. Ο διοικητής της ΕΥΠ κ. Σταυρακάκης, που βρισκόταν στη Ρουμανία, διέταξε το πρωί της 29ης Ιανουαρίου 1999 την εφαρμογή δρακόντειων μέτρων για την αποτροπή εισόδου του Οτσαλάν στην Ελλάδα. Ειδο- ποιήθηκαν γι’ αυτό οι υπηρεσίες της ΕΥΠ και της ΕΛΑΣ στο αεροδρόμιο του Ελληνικού καθώς και ο πύργος ελέγχου.

Το ναυλωμένο αεροσκάφος του κ. Ναξάκη μετέβη στην Αγία Πετρούπολη, παρέλαβε τον Οτσαλάν από αεροπλάνο που βρισκόταν ακινητοποιημένο στο αεροδρόμιο και τον με­τέφερε στο αεροδρόμιο του Ελληνικού, ως τέταρτο αδήλωτο πρόσωπο. Το αεροσκάφος προσγειώθηκε γύρω στις 19.30. κοντά στην αίθουσα VIP η οποία άνοιξε διότι δήθεν κάποιος Ρώσος υφυπουργός ήταν μεταξύ των επιβατών. Οι τέσσερις επιβαίνοντες του αεροσκάφους με παράδοξα απίστευτη ευ­κολία εξήλθαν από το αεροδρόμιο, μετά τον έλεγχο τριών μό­νο διαβατηρίων. Ο Οτσαλάν πήγε και εγκαταστάθηκε σε ένα σπίτι στη Νέα Μάκρη.

Από εκείνη τη στιγμή είχαν πλέον διαμορφωθεί οι όροι μιας πρωτόγνωρης κρίσης την οποία προσπάθησε η κυβέρνηση να ελέγξει για να διαφυλάξει το εθνικό συμφέρον. Η χώρα δεν έπρεπε να εμπλακεί σε μια κρίση στην οποία η διεθνής κοι­νότητα θα θεωρούσε ότι έχει ευθύνη. Η Ελλάδα θα πιεζόταν να εχτελέσει το διεθνές ένταλμα σύλληψης, να συλλάβει τον Οτσαλάν και να τον παραδώσει στην Τουρκία. Επειδή όμως ήταν βέβαιο ότι στην Τουρκία θα καταδικαζόταν σε θάνατο η Ελλάδα έπρεπε ταυτόχρονα να φροντίσει και για την προ­στασία του.

Το κυβερνητικό κλιμάκιο που χειρίστηκε το ζήτημα έπρα- ξε ό,τι μπορούσε σε δύσκολες συνθήκες στη μόνη ορθή κα­τεύθυνση, τη διασφάλιση της ζωής του Οτσαλάν σε ασφαλή

Τ Ο Ε Ρ Γ Ο

τόπο εκτός Ελλάδας. Οι συνθήκες για το χειρισμό της υπό­θεσης ήταν στο σύνολό τους δυσμενείς: παράνομη και αιφνι­διαστική είσοδος του Οτσαλάν στην Ελλάδα· προσπάθεια των υπηρεσιών να επαληθεόσουν την ακρίβεια της πληροφορίας· εντοπισμός του στην Αττική, επαφή μαζί του- αμφιταλάντευση του τελευταίου, που επέμενε άλλοτε να μείνει κι άλλοτε να φύγει και πρότεινε διάφορους ανέφικτους προορισμούς· ανά­γκη μυστικότητας της όλης διαδικασίας και ταχύτητας στη λήψη αποφάσεων που καθιστούσαν τα περιθώρια επιλογών μικρά έως ανύπαρκτα, πολύ περισσότερο που καμία χώρα δεν ήθελε στους κόλπους της τον Οτσαλάν.

Η συνέχεια είναι λίγο ως πολύ γνωστή: η μετά από πρότα­ση του Οτσαλάν προσπάθεια μεταφοράς του στο Άμστερνταμ μέσω Μινσκ που απέτυχε' η φυγή προς την Κένυα· η απαίτη­ση του Οτσαλάν να περιστοιχίζεται από πρόσωπα που δημο­σιοποιούσαν αντί να καλύπτουν τις κινήσεις του- η παραμονή του στην ελληνική πρεσβεία- η άρνησή του να μεταβεί αλλού- οι συνεννοήσεις με τους δικηγόρους του και οι συνεντεύξεις στην Κένυα- η εξαπάτησή του από τις αρχές της Κένυας, που επέτρεψαν τη σύλληψή του από Τούρκους- η παραμονή στη φυλακή, η δίκη και η καταδίκη του σε θάνατο- η αλλαγή της πολιτικής του- η αναίρεση της καταδικαστικής απόφασης από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου.

Ο τρόπος με τον οποίο εκτυλίχθηκε η «υπόθεση Οτσαλάν» ανέδειξε την ύπαρξη ενός ανεύθυνου παρακράτους στον κρί­σιμο τομέα της ασφάλειας. Τα πρόσωπα που ενεργούσαν για λογαριασμό της διοίκησης παρέβησαν διαδοχικά εντολές, κα­νόνες, τον όρκο τήρησης των νόμων του κράτους.

Η παράνομη είσοδος του Οτσαλάν στην Ελλάδα ήταν προϊ­όν σχεδιασμένης επιχείρησης από πρόσωπα που «ανέλαβαν» δημόσια εξουσία, την οποία ουδείς τους είχε αναθέσει ή εκ­χωρήσει. Τποκατέστησαν δίχως νομιμοποίηση, με το «έτσ ι θέλω», τους προϊσταμένους τους και την ελληνική κυβέρνη­ση. Τπερπατριώτες που θεώρησαν ότι ξέρουν να ασκήσουν

399

Π Ο Λ Ι Τ Ι Κ Η Γ Ι Α Μ Ι Α Δ Η Μ Ι Ο Τ Ρ Γ Ι Κ Η Ε Α Α Α Λ Α

4oc εξωτερική πολιτική καλύτερα απ' ό,τι η νόμιμη κυβέρνηση της χώρας. Απόγειο ανευθυνότητας και επιπολαιότητας.

Εκ παραλλήλου άλλα πρόσωπα της δημόσιας διοίκησης επέδειξαν πλήρη αδιαφορία στα καθήκοντά τους. Τα δρα­κόντεια μέτρα που διέταξε ο διοικητής της ΕΥΠ δεν ελήφθη- σαν. 0 πιλότος γνώριζε ότι μετέφερε τον Οτσαλάν. Στο «δη­λωτικό έγγραφο» σημείωσε τα τρία άτομα παραλείποντας το τέταρτο, δηλαδή τον Οτσαλάν. Ο υπεύθυνος της αίθουσας του αεροδρομίου για τους VIPs άνοιξε την αίθουσα, διευκο­λύνοντας την πραγματοποίηση του σχεδίου. Οι υπεύθυνοι του πύργου ελέγχου δεν ενημέρωσαν τα όργανα της ΕΥΠ για την προσγείωση του ιδιωτικού αεροσκάφους. Οι βαρύτατες πα­ραλείψεις του κλιμακίου της ΕΥΠ στο Ελληνικό διευκόλυναν την παράνομη είσοδο του Οτσαλάν. Ο κ. Να£άκης διαβεβαΐ- ωσε δημοσίως ότι δωροδόκησε ανθρώπους για την επιτυχή παράνομη είσοδο του Οτσαλάν στην Ελλάδα. Η σκανδαλώ­δης ανεπάρκεια της δημόσιας διοίκησης και οι αντικειμενι­κές ευθύνες που βάραιναν τα πρόσωπα των τριών προϊστά­μενων υπουργών με οδήγησαν να ζητήσω τις παραιτήσεις τους, χωρίς να προχωρήσω σε αναζήτηση προσωπικών ευθυ­νών, που άλλωστε δεν υπήρχαν.

Σε ένα τμήμα της κοινωνίας και των ΜΜΕ αναπτύχθηκε μια έντονη συναισθηματική φόρτιση, ιδίως μετά τη σύλληψη του Οτσαλάν στην Κένυα. Κι επίσης ένα μεγάλο τμήμα της κοινωνίας μας ταυτίστηκε με τις απόψεις των Κούρδων, είτε γιατί ακολούθησε το συλλογισμό, ο εχθρός του εχθρού μου (του Τούρκου) φίλος μου, είτε γιατί ακολούθησε το πιο σύν­θετο αλλά αυθαίρετο σκεπτικό που διέβλεπε στην προβολή του κουρδικού ζητήματος ένα μέσο για την επιτάχυνση της απελευθέρωσης της Βόρειας Κύπρου.

Είχε κανείς την αίσθηση ότι ένα τμήμα της κοινωνίας μας και του πολιτικού κόσμου μπροστά στο δίλημμα αφενός της διακύβευσης της ειρήνης, της ασφάλειας και του κύρους της Ελλάδας στη διεθνή κοινότητα και αφετέρου της ικανοποίη-

ΤΟ Ε Ρ Γ Ο

σης των αιτημάτων του Οτσαλάν επέλεγε τη δεύτερη λύση 4°' παρόλο που ο Κούρδος ηγέτης περιφρόνησε την έγκαιρη και ρητή θέση της Ελλάδας και ήθελε με τους φίλους του να την παρασύρει σε μια αναμέτρηση με την Τουρκία. Έμοιαζε να υπάρχει έλλειμμα ηρώων και συμβόλων και ορισμένοι να έβρι­σκαν επιτέλους στο πρόσωπο του Οτσαλάν τον ηγέτη με τον οποίο μπορούσαν να ταυτιστούν.

Οι αντιδράσεις ξέφυγαν από κάθε έλεγχο και λογική. Σχη- ματοποιήθηκαν σε ευθεία επίθεση κατά της κυβέρνησης με πρόθεση να την ενοχοποιήσουν ότι δήθεν παρέδωσε τον Οτσα­λάν στις μυστικές υπηρεσίες της Τουρκίας. Στελέχη της κυ­βέρνησης έδειχναν μπροστά σ’ αυτή την πίεση να αποστα- θεροποιούνται.

Χρειάστηκε προσπάθεια για να πείσουμε με τα επιχειρή- ματά μας. Χρειάστηκε χρόνος για να γίνει αντιληπτό ότι προ­σεγγίσαμε το όλο ζήτημα προτάσσοντας τα συμφέροντα του τόπου και για να επανέλθει η πολιτική ηρεμία.

Η δίκη που πραγματοποιήθηκε το 2003 με κατηγορούμε­νους εκείνους που φρόντισαν για την παράνομη είσοδο του Οτσαλάν στην Ελλάδα ανέδειξε κυρίως στοιχεία αδυναμίας της ελληνικής διοίκησης και τις αντιφάσεις των πολιτικών προ­στατών τους. Τα δικαστήριο αθώωσε τους κατηγορουμένους ακολουθώντας τον εισαγγελέα που πρότεινε «να κηρυχθούν όλοι οι κατηγορούμενοι αθώοι ελλείψει δόλου και καθ’ ότι ο Οτσαλάν ευρίσκετο σε κατάσταση ανάγκης».

4. η Ε θ ν ικ ή Υ π η ρ ε σ ί α Π λ η ρ ο φ ο ρ ι ώ ν (ε υ π )

Η θλιβερή εικόνα που παρουσίασε η χώρα στην υπόθεση Οτσα­λάν προκλήθηκε από την αυτονόμηση των υπαλλήλων της ΕΤΠ. Η ΕΤΠ στη συγκεκριμένη αλλά και σε άλλες περιπτώ­σεις δικαίωσε τη φήμη της ως υπηρεσίας που εκτρέπεται εύ­κολα του σκοπού της. Για να τερματιστεί αυτή η κατάσταση

Π Ο Λ Ι Τ Ι Κ Η Γ Ι Α ΜΙ Α Δ Η Μ Ι Ο Τ Ρ Γ Ι Κ Η Ε Λ Λ Α Δ Α

4°2 ανέθεσα τον Μάρτιο του 1999 στον πρέσβη κ. Αποστολίδη την αναδιοργάνωσή της. Όπως διαπιστώθηκε η πολιτικοποί­ηση και οι διαμάχες μεταξύ του προσωπικού ήταν έντονες. Όχημα των αντιπαραθέσεων ήταν οι κομματικές συνδικαλι­στικές παρατάξεις. Οι σχέσεις με άλλες κρατικές υπηρεσίες και ιδίως την αστυνομία ήταν κακές, με ξένες υπηρεσίες πλη­ροφοριών χαλαρές κι όταν υπήρχαν περιορίζονταν κυρίως σε προσωπικό επίπεδο.

Η υπηρεσία αναδιοργανώθηκε. Προσελήφθη προσωπικό με δημόσιο διαγωνισμό και όχι με κλειστές διαδικασίες όπως άλλοτε. Περιορίστηκε δραστικά ο αριθμός των ένστολων, που κατελάμβαναν τις καίριες θέσεις, έμεναν συνήθως λίγο και­ρό και έφευγαν συναποκομίζοντας γνώσεις και εμπειρία. Τερ­ματίστηκαν οι αποσπάσεις σε άλλες υπηρεσίες και γραφεία βουλευτών. Και κυρίως έγινε επαναπροσανατολισμός των δραστηριοτήτων με κέντρο βάρους την ασφάλεια της χώρας από εξωτερικές απειλές, την αντιμετώπιση της διεθνούς και εγχώριας τρομοκρατίας και του οργανωμένου εγκλήματος με διεθνείς διασυνδέσεις. Αυτό επέτρεψε καλύτερες σχέσεις με την αστυνομία, τις ένοπλες δυνάμεις και το υπουργείο Εξω­τερικών. Στη συνέχεια δημιουργήθηκε κέντρο για τη συλλο­γή πληροφοριών από ανοικτές πηγές, αναπτύχθηκε σε μόνι­μη βάση η συνεργασία με υπηρεσίες άλλων χωρών και πε­ριορίστηκε δραστικά η ανάμειξη υπαλλήλων σε δραστηριό­τητες χωρίς συγκεκριμένες εντολές της υπηρεσίας. Εμφανή αποτελέσματα ήταν τόσο η συμβολή στη σύλληψη των πρω­ταγωνιστών της «17Ν» όσο και η συνεισφορά στην ασφαλή διεξαγωγή των Ολυμπιακών Αγώνων. Η ΕΤΠ έπαψε να είναι μια υπηρεσία που απασχολεί και προβληματίζει. Θα παρα- μείνει αφοσιωμένη σε συγκεκριμένο νόμιμο έργο, αρκεί βέ­βαια η εκάστοτε κυβέρνηση να μην επανελθεί σε παλιότερες πρακτικές.

11 συμμόρφωση της ΕΥΠ με τους κανόνες λειτουργίας μιας ϋημύσιας υπηρεσίας απαλλαγμένης από κομματικές προση-

ΤΟ Ε Ρ Γ Ο

λώσεις δεν σημαίνει βέβαια ότι εξαφανίστηκαν από την ελ- ·*° ̂ληνική πολιτική ζωή τα φαινόμενα παρακρατικών δραστηριο­τήτων. Η κρίση στην Εκκλησία τον Φεβρουάριο του 2005 έδει­ξε ότι στην ακροδεξιά υπάρχουν πυρήνες με ερείσματα στον κρατικό μηχανισμό που εμφανίζονται ως κρατική εξουσία έτοι­μοι να προωθήσουν τις δικές τους πολιτικές επιδιώξεις.