ΙΟΝΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ -...

ΙΟΝΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΤΜΗΜΑ ΙΣΤΟΡΙΑΣ

ΤΕΤΡΑΔΙΑ ΙΣΤΟΡΙΚΗΣΔΗΜΟΓΡΑΦΙΑΣ 10 2014

ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΙΣΤΟΡΙΚΗΣ ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΑΣ

Επιμέλεια έκδοσης-Ηλεκτρονική σελιδοποίησηΙωάννα Αθανασοπούλου

Εκτύπωση – ΒιβλιοδεσίαΤΥΠΟΕΚΔΟΤΙΚΗ ΑΦΟΙ ΡΟΥΒΑ Ο.Ε.

ΙSSN: 2241-5769

ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2014

7

Νίκη ΧρίστίΝα Μουζακίτη

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

1. ΝΙΚΗ ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΜΟΥΖΑΚΙΤΗ ΤΟ ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΟ ΠΡΟΦΙΛ ΤΟΥ ΑΣΤΙΚΟΥ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΤΗΣ ΚΕΡΚΥΡΑΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ 1945-1949 ......................................... 11

2. ΜΑΡΙΝΑ ΚΟΥΡΗ ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΤΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ ΤΟΥ ΣΑΝΑΤΟΡΙΟΥ «ΣΩΤΗΡΙΑ», ΚΑΤΑ ΤΑ ΕΤΗ 1931-1935 ................................ 29

3. ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΑΗΔΟΝΙΔΗΣ ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΤΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ ΤΟΥ ΣΑΝΑΤΟΡΙΟΥ

“ΣΩΤΗΡΙΑ” ΚΑΤΑ ΤΑ ΕΤΗ 1936-1940 ............................................................. 55

4. ΣΟΦΙΑ ΧΟΥΔΑΛΑΚΗ ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΤΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ ΤΟΥ ΣΑΝΑΤΟΡΙΟΥ «ΣΩΤΗΡΙΑ» ΚΑΤΑ ΤΑ ΕΤΗ (1943-1945) ........................... 75

5. ΡΙΖΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΤΟ ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΟ ΠΡΟΦΙΛ ΤΟΥ ΜΑΘΗΤΗ ΤΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ ΔΕΥΤΕΡΗΣ ΕΥΚΑΙΡΙΑΣ ΚΕΡΚΥΡΑΣ 2005-2012 ........................................... 91

6. ΘΩΜΑΣ ΘΕΟΧΑΡΗΣ ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΤΗΣ ΕΞΕΛΙΞΗΣ ΤΩΝ ΣΧΟΛΙΚΩΝ ΜΟΝΑΔΩΝ, ΤΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΜΑΘΗΤΙΚΟΥ ΔΥΝΑΜΙΚΟΥ ΤΩΝ ΔΗΜΟΤΙΚΩΝ ΣΧΟΛΕΙΩΝ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΑΠΟ ΤΟ 1930 ΜΕΧΡΙ ΤΟ 2009......................................... 117

7. ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΑΓΑΘΟΣ ΠΡΟΣΦΥΓΙΚΑ ΡΕΥΜΑΤΑ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΤΑ ΤΙΣ ΤΡΕΙΣ ΠΡΩΤΕΣ ΔΕΚΑΕΤΙΕΣ ΤΟΥ 20ΟΥ ΑΙΩΝΑ ............................................ 135

8. ΓΕΩΡΓΙΑ ΓΕΩΡΓΟΠΟΥΛΟΥ ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ

ΤΗΣ ΥΠΑΙΘΡΟΥ ΣΤΗ ΝΗΣΟ ΚΕΦΑΛΛΗΝΙΑ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΓΑΜΗΛΙΕΣ ΠΡΑΞΕΙΣ ΤΗΣ ΤΡΙΑΚΟΝΤΑΕΤΙΑΣ 1855-1884: Η ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΗΣ ΕΝΩΣΗΣ ΜΕ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ......................................... 159

9. ΠΑΠΑΒΛΑΣΟΠΟΥΛΟΣ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ Α/ΘΜΙΑΣ ΕΚΠΑΙΔΕΣΗΣ

ΣΤΗΝ ΚΕΡΚΥΡΑ: Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΟΥ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ ΧΛΩΜΟΥ (1931 -1964) .................................................................................... 179

10. ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΑΝΩΓΙΑΤΗΣ PELÉ - ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΔΟΥΚΑΚΗΣ ΤΟ ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΟ ΠΡΟΦΙΛ ΤΟΥ ΘΕΣΜΟΥ ΤΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ

ΑΣΦΑΛΙΣΕΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ. ΑΠΟΤΥΠΩΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ, 1948-1950 ..................................................................................... 199

8

ΤΟ ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΟ ΠΡΟΦΙΛ ΤΟΥ ΑΣΤΙΚΟΥ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΤΗΣ ΚΕΡΚΥΡΑΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ 1945-1949

9


Αντί Προλόγου

Ο δέκατος τόμος των εργασιών των φοιτητών του Μεταπτυχιακού Προγράμματος της Ιστορικής Δημογραφίας του Τμήματος Ιστορίας του Ιονίου Πανεπιστημίου περιλαμβάνει μελέτες που καλύπτουν μέρος της θεματολογίας των σεμιναριακών μαθημάτων που πραγματοποιή-θηκαν από διδάσκοντες του Μεταπτυχιακού Προγράμματος Σπουδών. Όπως και οι προηγούμενοι τόμοι, αποτελεί ένα εκδοτικό βήμα το οποίο προσφέρεται στους μεταπτυχιακούς φοιτητές, προκειμένου να παρου-σιάσουν μία σύντομη μορφή των εργασιών τους, να καταγραφούν τα ενδιαφέροντά τους και να εκθέσουν την πορεία των ερευνών τους σε θέματα Ιστορικής Δημογραφίας.

Το περιεχόμενο του τόμου αυτού αφορά, ιδίως, θέματα ιστορικοδη-μογραφικής νοσολογίας, όπως το δημογραφικό προφίλ των ασθενών του Αστικού Νοσοκομείου της Κέρκυρας και του Σανατορίου «Σωτη-ρία», δημογραφίας της εκπαίδευσης, όπως η μελέτη των μαθητών του Σχολείου Δεύτερης Ευκαιρίας της Κέρκυρας, η μελέτη της δημογρα-φικής εξέλιξης των μαθητών και του προσωπικού στα δημοτικά σχο-λεία της Θεσσαλίας και του Χλωμού της Κέρκυρας καθώς και μελέτες αμιγώς δημογραφικού χαρακτήρα που σχετίζονται με τα προσφυγικά ρεύματα ή τη γαμηλιότητα του πληθυσμού της υπαίθρου στην Κεφα-λονιά. Στο τέλος του τόμου, συνεχίζεται η προσπάθεια έκδοσης εργασι-ών διδασκόντων του Μεταπτυχιακού Προγράμματος, η οποία ξεκίνησε σε προηγούμενους τόμους, αυτή τη φορά με την εργασία με τίτλο «Το δημογραφικό προφίλ του θεσμού των Κοινωνικών Ασφαλίσεων στην Ελλάδα. Αποτυπώσεις από το παρελθόν, 1948-1950» των Δ. Ανωγιάτη-Pelé και Κ. Δουκάκη.

Καθηγητής Δ. Ανωγιάτης-Pelé

11


Η περίθαλψη των ασθενών στην περιοχή της Κέρκυρας με την μορφή της παρα-τεταμένης νοσηλείας σε συγκεκριμένο χώρο και υπό την επίβλεψη ειδικά εκπαιδευ-μένου επιστημονικού προσωπικού, υφίστατο ουσιαστικά από την περίοδο της Ενετο-κρατίας. Περισσότερο βέβαια με την μορφή ασύλου, παρά νοσηλευτικού ιδρύματος.

Επίσημη αναφορά για την ίδρυση Νοσοκομείου με σκοπό την περίθαλψη των φτωχών στη Κέρκυρα έχουμε το έτος 1726, όπου ουσιαστικά ιδρύθηκε το Αστικό Νο-σοκομείο της Κέρκυρας με πρωτοβουλία και πόρους, ενός Ηπειρώτη ιερέα του Νικο-λάου Δούλη και ενός κερκυραίου εμπόρου του Ιωάννη Δηλώτη1.

Το Αστικό Νοσοκομείο, του οποίου το δημογραφικό προφίλ αναλύθηκε στην πα-ρούσα εργασία, από την ίδρυση του μέχρι και τα έτη 1945 - 1949 όπου και εξετάζουμε, άλλαξε πέντε φορές κτιριακές εγκαταστάσεις και αρκετές διοικήσεις.

To αντικείμενο μελέτης της εργασίας αυτής αποτελεί, η καταγραφή, επεξεργασία και ανάλυση του αρχείου των πεπραγμένων του Αστικού Νοσοκομείου της Κέρκυρας για τα έτη 1945 – 1949.

Δεδομένων των στατιστικών μελετών νοσηρότητας και των δυσχερών κοινωνικο-οικονομικών συνθηκών (εμφύλιος πόλεμος) της περιόδου και λαμβάνοντας υπόψη τα συμπεράσματα προηγηθείσας μελέτης της κίνησης του νοσοκομείου κατά την δεκαε-τία 1930-1939, οδηγούμαστε στην υπόθεση ότι το Αστικό Νοσοκομείο της Κέρκυρας, πιθανότατα δεν είχε τη δυνατότητα να ανταπεξέλθει ικανοποιητικά στον όγκο των εισερχομένων περιστατικών.

Οι εγκαταστάσεις, τα τμήματα και το προσωπικό του Αστικού Νοσοκομείου της Κέρκυρας κατά την περίοδο 1945-1949

Το πρώτο Νοσοκομείο της Κέρκυρας βρισκόταν στην οδό Δικαστηρίων κάτω από το Βαϊλάτο, έδρα και κατοικία του Ενετού Βάιλου, δηλαδή στη θέση του μικρού Δη-μοτικού κηπάριου που υπάρχει σήμερα κάτω από το 2ο και 3ο Δημοτικό Σχολείο, στην πλατεία Αγγέλου Ψωρούλα.

Η οικοδομή αυτή του πρώτου Νοσοκομείου κατεδαφίστηκε τη δεύτερη δεκαετία του περασμένου αιώνα, για να διευρυνθεί η οδός Δικαστηρίων (σημερινή οδός Δη-

ΝΙΚΗ ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΜΟΥζΑΚΙΤΗ

ΤΟ ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΟ ΠΡΟΦΙΛ ΤΟΥ ΑΣΤΙΚΟΥ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΤΗΣ ΚΕΡΚΥΡΑΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ

ΠΕΡΙΟΔΟ 1945-1949

1 Κεφαλλονίτης Γ., Η ιστορία του Αστικού Νοσοκομείου Κέρκυρας, εκδ. Εταιρεία προς Ενίσχυσαν των Επτανησιακών Μελετών, Κέρκυρα 1940.

12


μάρχου Δημητρίου Κόλλα)2. Το νοσοκομείο στεγάσθηκε στο κτίριο της οδού Δικαστηρίων μέχρι τον Μάιο του

1820 όπου, εν μέσω αλλαγών στη διοίκηση και χρηματοδότηση του, μεταφέρθηκε σε οίκημα της Εγχωρίου Διαχείρισης που του παραχωρήθηκε για χρήση στο προάστιο του Μαντουκιού, στη θέση Καρτέρια, όπου συστεγάστηκε με το Ορφανοτροφείο. Καθώς όμως ο χώρος του οικήματος κατέστη ανεπαρκής και μη ασφαλής από άπο-ψης στερεότητας, αλλά και για οικονομικούς λόγους αποφασίστηκε η μεταφορά του Νοσοκομείου σε οίκημα πλησίον των φυλακών, με σκοπό την συστέγαση του με το θεραπευτήριο των φυλακισμένων3.

Η μεταφορά του Νοσοκομείου στο μεγαλοπρεπές οίκημα μπροστά από τις Φυ-λακές (στο τέρμα της σημερινής οδού Κολοκοτρώνη) πραγματοποιήθηκε τον Ιούλιο του 1851. Εκεί παρέμεινε μέχρι και τις 6 Μαρτίου του 1966, όπου και μεταστεγάστηκε στο νέο Γενικό Νοσοκομείο Κέρκυρας «Αγία Ειρήνη» στην οδό Ιουλίας Ανδρεάδη, στο λόφο του παλιού Εβραϊκού νεκροταφείου4.

Ωστόσο οφείλουμε να αναφέρουμε πως κατά τη διάρκεια του ελληνοϊταλικού πο-λέμου 1940-1941 το Αστικό Νοσοκομείο μεταφέρθηκε (από τις 2 Νοεμβρίου1940) στις εγκαταστάσεις των Παιδικών Εξοχών στις Μπενίτσες με παράρτημα και στο Γα-στούρι, ενώ το κτίριο του στην πόλη της Κέρκυρας χρησιμοποιούνταν σαν πρόχειρο νοσοκομείο διακομιδής. Μετά τη συνθηκολόγηση επαναλειτούργησε στο χώρο του και στα 1942 γίνεται κτιριακή προσθήκη από τους Ιταλούς κατακτητές (το σημερινό ισόγειο κτίριο δεξιά στην είσοδο). Με τον εμπρησμό της πόλης από τη γερμανική αε-ροπορία στις 13-14 Σεπτέμβρη 1943, μεταφέρθηκε για ένα διάστημα και λειτούργησε στην Άφρα5.

Σήμερα το Γενικό Νοσοκομείο της Κέρκυρας στεγάζεται στο καινούργιο του κτί-ριο στην περιοχή Κοντόκαλι.

Κατά την περίοδο 1945-1949, την οποία και θα εξετάσουμε σε αυτήν την εργα-σία, το Αστικό Νοσοκομείο, διαθέτει εκατόν μία συνολικά κλίνες, αναφερόμενες ως «απόρων» από το 1947 έως και το 1949, πενήντα έξι δηλαδή κλίνες περισσότερες από τη δεκαετία 1930-1939. Αυτές αντιστοιχούν σε τρεις κλινικές ή τμήματα (Παθολογι-κό – Χειρουργικό - Γυναικολογικό) με αναλογία κλινών (29:54:10) αντίστοιχα, καθώς και 8 κλίνες για Απομονωτήριο και Κρατητήριο. Η παραπάνω αντιστοιχία κλινών ανά τμήμα μπορούσε να αλλάξει ανά πάσα στιγμή, ανάλογα με τις ανάγκες του κάθε τμή-ματος 6.

2 Αγιούς Α., Οδοιπορικό στην Παλιά Κέρκυρα, εκδ. Σταμούλη, Κέρκυρα 2004, σ. 1863 Κεφαλλονίτης Γ., «Η ιστορία του Αστικού Νοσοκομείου Κέρκυρας», Ανακοινώσεις Β΄ Πανιόνιου Συνε-

δρίου , Κερκυραϊκά Χρονικά, τόμος (ΙΓ), 1967, σ. 60, 65-664 Αγιούς Α., ο.π., σ. 1915 Μαντζαρόπουλος Ι., Ζούμπος Γ., Καρατζάς Α., «Το Γενικό Νοσοκομείο Κέρκυρας», Ιστορία των ελλη-

νικών νοσοκομείων, Συλλογικό έργο, επιμ. Στάθης Γ., εκδ. Mediforce.6 Αρχείο Γενικού Νοσοκομείου Κέρκυρας, Αρχείο Ημερήσιας Αναφοράς Αστικού Νοσοκομείου Κέρκυ-

ρας 1947-1949

13


Επιπλέον ως παράρτημα του Νοσοκομείου λειτουργεί Φθισιατρείο σε ισόγειο κτίριο πλησίον του οικήματος του Γηροκομείου, το οποίο στεγαζόταν στο λόφο του Αβράμη. Το μόνο δυστυχώς στοιχείο που έχουμε για το παράρτημα αυτό είναι πως διέθετε δυναμικό είκοσι κλινών 7. Για την περίοδο 1945-1949 δυστυχώς δεν σώζεται αρχείο καταγραφής των περιστατικών του Φθισιατρείου.

Την ίδια περίοδο (1945-1949) το προσωπικό του Αστικού Νοσοκομείου αποτε-λούνταν από σαράντα ένα άτομα (20 περισσότερα από το 1939) με την παρακάτω ιδιότητα 8:

(1) Διευθυντής – Ιατρός, (4) Ιατροί, (1) Ακτινολόγος Ιατρός, (1) Επιμελητής, (1) Διαχειριστής, (1) Οικονόμος, (1) Μαία, ( 12) Νοσοκόμοι, (1) Μάγειρας(1) Βοηθός Μαγείρου, (2) Θυρωροί, (1) Ράπτρια, (1) Πλύντρια, (3) Βοηθοί Πλύ-

ντριας,(6) Καθαρίστριες, (1)Υπηρέτης, (3) Λοιπόν Προσωπικόν

Γενικά δημογραφικά στοιχεία των νοσηλευθέντων στο Αστικό Νοσοκομείο της Κέρκυρας κατά την περίοδο 1945-1949.

Η ιδιότητα νοσηλείας με το υψηλότερο ποσοστό στο βάθος της δεκαετίας 1945-

7 Ανώνυμος, « Νοσηλευτικά και φιλανθρωπικά ιδρύματα », Κερκυραϊκά Χρονικά, τόμος (Α΄), 1951, σ. 203

8 Αρχείο Γενικού Νοσοκομείου Κέρκυρας, Αρχείο Ημερήσιας Αναφοράς Αστικού Νοσοκομείου Κέρκυ-ρας 1947-1949

Διάγραμμα 1: Ιδιότητα συνολικά νοσηλευθέντων στο Αστικό Νοσοκομείο κατά την περίοδο 1945-1949.

Πηγή: Αρχείο Γενικού Νοσοκομείου Κέρκυρας, Γενικό Μητρώο Eισαγωγών Αστικού Νοσοκομείου Κέρκυρας 1945-1949, ιδία επεξεργασία.

14


1949 ήταν φυσικά οι άποροι με ποσοστό (93,70%), δεύτεροι ήταν οι υποδικοκατάδικοι με ποσοστό (3,90%) και τρίτοι οι στρατιώτες/τικοί (1,70%).

Προχωρώντας στην συχνότητα επαγγέλματος των νοσηλευθέντων ανδρών (Γρά-φημα 2) παρατηρούμε πως το μεγαλύτερο μέρος των ενηλίκων ανδρών που επισκέ-φθηκαν το νοσοκομείο ασκούσε, όπως ήταν άλλωστε αναμενόμενο, το επάγγελμα του γεωργού (45,30%), ενώ δεύτερο με ποσοστό (11,70%) ήταν το επάγγελμα του εργάτη. Η κατηγορία διάφορα μπορεί να φαίνεται ψηλά με (22,20%) αλλά αφορά ου-σιαστικά επαγγέλματα με μονή η διπλή αναφορά στη δεκαετία.

Στις ενήλικες γυναίκες τα πράγματα είναι πιο απλά (Γράφημα 3). Η συντριπτική πλειοψηφία (93,40%) είναι νοικοκυρές και ένα πολύ μικρό ποσοστό (2,10%) νοσο-

Διάγραμμα 2: Συχνότητα επαγγέλματος νοσηλευθέντων ανδρών (18-90) ετών κατά την περίοδο 1945-1949.


Διάγραμμα 3: Συχνότητα επαγγέλματος νοσηλευθέντων γυναικών (18-87) ετών κατά την περίοδο 1945-1949.


15


κόμες. Αυτό που είναι όμως απόλυτα ξεκάθαρο, είναι η κοινωνική τάξη στην οποία ανήκει η πλειοψηφία των ασθενών και αυτή δεν είναι άλλη από τους οικονομικά και κοινωνικά ασθενέστερους.

Η Παθολογική κλινικήΣτη διάρκεια των παρατηρήσεων της πενταετίας βλέπουμε συνολικά μια βαθμιαία

μείωση των συνολικών εισαγωγών στην Παθολογική κλινική του Αστικού νοσοκο-μείου.

Διάγραμμα 4: Διακύμανση εισαγωγών παθολογικής κλινικής του Αστικού Νοσοκομείου Κέρκυρας κατά την

χρονική περίοδο 1945-1949.


Διάγραμμα 5: Συνολική Συχνότητα Ομάδων Νοσημάτων Παθολογικής Κλινικής του Αστικού Νοσοκομείου

Κέρκυρας για την περίοδο 1945-1949.


16


Παρατηρούμε ότι στο σύνολο της πενταετίας τα Λοιμώδη νοσήματα είχαν τη με-γαλύτερη συχνότητα με ποσοστό (42,09%), ακολουθούν τα νοσήματα του αναπνευ-στικού (14,53%) και οι φλεγμονές – αποστήματα με (8,39%).

Αυτό που αντιλαμβανόμαστε παρατηρώντας πιο προσεκτικά και ανά έτος την συ-χνότητα των νοσημάτων, είναι πως τα Λοιμώδη Νοσήματα, εκείνα του Αναπνευστι-κού και οι Φλεγμονές καταλαμβάνουν κάθε χρόνο όπως και στο σύνολο της πενταε-τίας τις πρώτες θέσεις.

Μεταξύ των Λοιμωδών νοσημάτων πρώτα εμφανίζονται σε συχνότητα τα περι-στατικά ελονοσίας (23%), δεύτερα εκείνα της γαστρεντερίτιδας (14,30%) και τρίτα με ποσοστό (10,40%) του τυφοειδούς πυρετού. Αξίζει δε να παρατηρήσουμε ότι τα περι-στατικά φυματίωσης τα οποία αντιστοιχούν στο (10,30%) των Λοιμωδών περιστατι-κών του νοσοκομείου πιθανόν να μην αποτελούν αντιπροσωπευτικό δείγμα νοσηρό-τητας της περιόδου, δεδομένου ότι, γνωρίζουμε πια, πως τα περισσότερα περιστατικά φυματίωσης στην Κέρκυρα εκείνη την εποχή δεν νοσηλεύονταν στο νοσοκομείο.

Στα νοσήματα του Αναπνευστικού μεγαλύτερη συχνότητα εμφανίζουν τα περι-στατικά με εξιδρωματική πλευρίτιδα (36,10%), αμέσως μετά έρχονται τα περιστατικά με πνευμονία (23,70%) και ακολουθούν ο χρόνιος βρογχικός κατάρρους και οι βρογ-χοπνευμονίες με ποσοστό (13%) και (10,70%) αντίστοιχα.

Οι φλεγμονές αποτελούν μια κατηγορία παθήσεων η οποία μπορεί να συμπεριλά-βει όλα τα όργανα του ανθρωπίνου σώματος. Στην περίπτωση του Αστικού Νοσοκο-μείου για το διάστημα της πενταετίας που εξετάζουμε, ο επιλόχειος πυρετός (23%) έρχεται πρώτος σε αριθμό περιστατικών με δεύτερες τις περιπτώσεις φλεγμονών του ουροποιητικού ( 22%) και τρίτες τις περιπτώσεις απλής γαστρίτιδας (12%).

Διάγραμμα 6: Ποσοστό συνολικής έκβασης των περιστατικών της Παθολογικής Κλινικής του Αστικού Νοσο-

κομείου της Κέρκυρας για την περίοδο 1945-1949.


17


Αυτό που συμπεραίνουμε παρατηρώντας το Γράφημα 6. είναι πως στο σύνολο της πενταετίας 1945-1949 σχεδόν το (50%) των ασθενών της Παθολογικής κλινικής θε-ραπεύτηκε πλήρως. Το ποσοστό που είχε ως κατάληξη το θάνατο ήταν σχετικά μικρό (8,70%). Ωστόσο βλέπουμε πως υπάρχει μια κατηγορία αναφερόμενη ως «χωρίς έκ-βαση» με αρκετά υψηλό ποσοστό (33,30%). Βέβαια ακόμη και να προσθέσουμε το πο-σοστό των περιστατικών χωρίς έκβαση σε οποιαδήποτε άλλη κατηγορία το ποσοστό της ίασης θα συνεχίσει να είναι μεγαλύτερο, αυτό όμως δεν παύει να μας δημιουργεί ένα αρκετά μεγάλο και σημαντικό κενό στην έκβαση, η οποία αποτελεί σημαντικό δείκτη για την παροχή υπηρεσιών υγείας και την ποιότητα των παρεχόμενων ιατρικών υπηρεσιών.

Αν θα μπορούσαμε να κάνουμε ένα σχόλιο για τα παραπάνω θα ήταν πως, δεδο-μένων των δυσχερών κοινωνικοοικονομικών συνθηκών της περιόδου, των λιγοστών μέσων και φαρμάκων, αλλά και του επιπέδου της προόδου της ιατρικής επιστήμης τις εποχής, τα στατιστικά για την έκβαση των περιστατικών δεν είναι ιδιαίτερα άσχημα.

Η Χειρουργική κλινικήΚατά τη διάρκεια της πενταετίας 1945-1949 παρατηρείται πως στη χειρουργική

κλινική του νοσοκομείου οι συνολικές εισαγωγές παρουσίαζαν ένα σταθερό ρυθμό με μικρές διακυμάνσεις.

Στο (Γράφημα 8) παρατηρούμε ότι οι τρεις πρώτες σε συχνότητα ομάδες νοσημά-των που νοσηλεύονταν στη χειρουργική κλινική του νοσοκομείου κατά την πενταετία 1945-1949 ήταν οι παθήσεις του Μυοσκελετικου Συστήματος – Κακώσεις – Ατυχή-ματα με ποσοστό (22,63%), οι Φλεγμονές - Αποστήματα με ποσοστό (20,62%) και οι παθήσεις του Περιτοναίου – Σκωληκοειδίτιδες – Κήλες με ποσοστό (17,81%).

Προχωρώντας στις εκβάσεις των περιστατικών της Χειρουργικής κλινικής (Γρά-φημα 9) παρατηρούμε ότι το μεγαλύτερο ποσοστό των περιστατικών που νοσηλεύ-

Διάγραμμα 7: Διακύμανση εισαγωγών χειρουργικής κλινικής του Αστικού Νοσοκομείου Κέρκυρας κατά την

χρονική περίοδο 1945-1949.


18


Διάγραμμα 8: Συχνότητα Ομάδων Νοσημάτων Χειρουργικής Κλινικής του Αστικού Νοσοκομείου Κέρκυρας

κατά την χρονική περίοδο 1945-1949.


Διάγραμμα 9: Συνολικό ποσοστό έκβασης των περιστατικών της Χειρουργικής Κλινικής του Αστικού Νοσοκο-

μείου της Κέρκυρας για την περίοδο 1945-1949.


19


τηκαν στη χειρουργική κλινική ιάθηκε (59,40%). Ωστόσο όπως είδαμε νωρίτερα και στην παθολογική κλινική, έτσι και στην χειρουργική παρατηρούμε πως στις εκβάσεις έχουμε ένα αρκετά σημαντικό κενό της τάξεως του 30,50% .

Τα παιδιατρικά περιστατικά του Αστικού νοσοκομείουΣυνεχίζοντας στην περίπτωση των παιδιατρικών περιστατικών του νοσοκομείου

βλέπουμε πως η πλειοψηφία των παιδικών – βρεφικών εισαγωγών αφορούσε παιδιά από 1-10 ετών, ωστόσο και στις δυο ηλικιακές ομάδες παρατηρούνται μικρές διακυ-μάνσεις για το χρονικό διάστημα 1945-1947.

Στην περίπτωση των παιδιατρικών περιστατικών συνολικά, η ομάδα νοσημάτων με τη μεγαλύτερη συχνότητα ήταν εκείνη των λοιμωδών με πρώτη αιτία εισαγωγής

Διάγραμμα 10: Διακύμανση εισαγωγών παιδιατρικών περιστατικών στην παθολογική/χειρουργική κλινική του

Αστικού Νοσοκομείου Κέρκυρας κατά την χρονική περίοδο 1945-1949.


Διάγραμμα 11: Συχνότερα εμφανιζόμενα λοιμώδη νοσήματα σε βρέφη (0-12) μηνών στην παθολογική/χειρουρ-

γική κλινική του Αστικού Νοσοκομείου Κέρκυρας κατά την χρονική περίοδο 1945-1949.


20


την διφθερίτιδα με ποσοστό 59,40% στα βρέφη και 21,30% στα μεγαλύτερα παιδιά (Γράφημα 11, 12). Τα ποσοστά ίασης κυμαίνονταν στα ίδια επίπεδα με τις υπόλοιπες κλινικές με μόνη διαφορά το πολύ υψηλό ποσοστό θανάτων (38,10%) στην κατηγορία των βρεφών 0-12 μηνών κυρίως από διφθερίτιδα (Γράφημα 13).

Διάγραμμα 12: Συχνότερα εμφανιζόμενα λοιμώδη νοσήματα σε παιδιά (1-10) ετών στην παθολογική/χειρουργι-

κή κλινική του Αστικού Νοσοκομείου Κέρκυρας κατά την χρονική περίοδο 1945-1949.


Διάγραμμα 13: Συνολική έκβαση περιστατικών βρεφικής ηλικίας (0-12) μηνών στην παθολογική/χειρουργική

κλινική του Αστικού Νοσοκομείου Κέρκυρας κατά την χρονική περίοδο 1945-1949.


21


Η Γυναικολογική κλινικήΗ διακύμανση των εισαγωγών στη γυναικολογική κλινική του Αστικού Νοσο-

κομείου της Κέρκυρας, όπως και εκείνη του πλήθους των τοκετών παρουσιάζεται ιδιαίτερα σταθερή. Ωστόσο αξίζει να αναφερθεί πως κατά την πενταετία 1945-1949 σε σχέση με τη δεκαετία 1930 -1939 (μελετήθηκε σε προηγούμενη εργασία) όλο και περισσότερες γυναίκες επιλέγουν τον πιο ασφαλή χώρο του νοσοκομείου για να φέ-ρουν στον κόσμο το μωρό τους.

Στην περίπτωση των γεννήσεων παρατηρούμε ότι η διακύμανση των παιδιών που γεννήθηκαν ζωντανά και επέζησαν μέχρι την έξοδο από το νοσοκομείο όπως και η διακύμανση εκείνων που γεννήθηκαν νεκρά ή απεβίωσαν εντός 48ωρου, παρουσιάζει

Διάγραμμα 14: Διακύμανση αριθμού εισαγωγών/τοκετών στη γυναικολογική κλινική του Αστικού Νοσοκομείου

Κέρκυρας κατά την χρονική περίοδο 1945-1949.


Διάγραμμα 15: Διακύμανση αριθμού γεννήσεων (ζώντων – νεκρών/απεβιωσαντων εντος 48ωρου) τέκνων στη γυναικολογική κλινική του Αστικού Νοσοκομείου Κέρκυρας κατά την χρονική περίοδο 1945-

1949.


22


σχετικά μικρές διακυμάνσεις κατά την πενταετία 1945-1949. Ωστόσο είναι προφανές ότι η διακύμανση των ζώντων τέκνων είναι αρκετά υψηλότερη σε σχέση με εκείνη των νεκρών. Αυτό φυσικά δεν σημαίνει πως τα περιστατικά των νεκρών νεογνών δεν είναι άξια σχολιασμού.

Νοσοκομειακοί δείκτες - ΕπισκεψιμότηταΟι νοσοκομειακοί δείκτες αποτελούν μεθόδους ελέγχου της λειτουργίας μιας

υγειονομικής μονάδας και μέσω αυτών προσπαθήσαμε να αξιολογήσουμε την λει-τουργία του Αστικού Νοσοκομείου της Κέρκυρας.

Η Μέση διάρκεια νοσηλείας στο Αστικό νοσοκομείο κυμαίνεται κατά μέσο όρο από 21έως 23 ήμερες κατά τη διάρκεια της δεκαετίας 1945-1949.

Ο δείκτης για τη μέση κάλυψη κλινών μας δείχνει το ποσοστό των κατειλημμένων κλινών για ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα. Στην παρούσα περίπτωση εξετάζου-

Διάγραμμα 16: Μέση διάρκεια νοσηλείας (Tm), στο Αστικό Νοσοκομείο Κέρκυρας κατά την χρονική περίοδο

1945-1949.


Διάγραμμα 17: Μέση κάλυψη κλινών (Io), στο Αστικό Νοσοκομείο Κέρκυρας κατά την χρονική περίοδο

1945-1949.


23


με το δείκτη ανά έτος και από το γράφημα συμπεραίνουμε πως, παρόλο που η επισκε-ψιμότητα στο νοσοκομείο διπλασιάστηκε σε σχέση με την προηγούμενη δεκαετία, η αύξηση των κλινών κατά 56 είχε ιδιαίτερα καλό αποτέλεσμα. Έτσι κατά την πενταετία 1945-1949 παρατηρούμε πως το νοσοκομείο δεν παρουσίασε ποτέ υπερκάλυψη κλι-νών.

Στην εργασία αυτή επιχειρώντας να εξετάσουμε και να αναλύσουμε το προφίλ του Αστικού Νοσοκομείου σε ότι αφορούσε, την κοινωνικοοικονομική κατάσταση των ασθενών, τη νοσηρότητα και την ποιότητα παροχής υπηρεσιών, καταλήξαμε στις ακό-λουθες διαπιστώσεις.

Οι ασθενείς που νοσηλεύονταν στο νοσοκομείο ήταν κατά πλειοψηφία άποροι. Το μεγαλύτερο μέρος των ανδρών ασθενών ασχολούνταν με τη γεωργία ή ήταν ερ-γάτες, ενώ οι γυναίκες ασχολούνταν με τα οικιακά. Στην περίπτωση των ανηλίκων κοριτσιών, μόνο το 6,70% ήταν μαθήτριες, ενώ στα αγόρια το αντίστοιχο ποσοστό ανερχόταν στο 20,60%. Οι ενήλικες αποτελούσαν σε κάθε περίπτωση το μεγαλύτε-ρο ποσοστό ασθενών, με μόνη εξαίρεση τις περιπτώσεις διφθερίτιδας, μηνιγγίτιδας, γαστρεντερίτιδας και βρογχοπνευμονίας, όπου εισήχθησαν περισσότερα περιστατικά που αφορούσαν παιδιά και βρέφη. Στη διάκριση των φύλων φαίνεται πως οι άνδρες επισκέπτονταν το νοσοκομείο κατά βάση περισσότερο από τις γυναίκες. Το ίδιο ισχύ-ει και στην περίπτωση των παιδιών.

Στην παθολογική κλινική τα λοιμώδη νοσήματα είχαν τη μεγαλύτερη συχνότητα με ποσοστό 42,09% και ακολουθούσαν τα νοσήματα του αναπνευστικού και οι φλεγ-μονές.

Μεταξύ των λοιμωδών νοσημάτων πρώτη σε ποσοστό εμφανιζόταν η ελονοσία

Διάγραμμα 18: Χωροταξικός διαχωρισμός επισκεψιμότητας στο Νοσοκομείο σε συνάρτηση με τον απογραφέντα

πληθυσμό του τόπου προέλευσης κατά την περίοδο 1945-1949


24


και ακολουθούσαν η γαστρεντερίτιδα και ο τυφοειδής πυρετός. Τα περιστατικά φυ-ματίωσης, τα οποία αντιστοιχούν στο (10,30%) των λοιμωδών της Παθολογικής Κλι-νικής, πιθανόν να μην αποτελούν αντιπροσωπευτικό δείγμα νοσηρότητας της περι-όδου, δεδομένου ότι γνωρίζουμε πια πως τα περισσότερα περιστατικά φυματίωσης στην Κέρκυρα εκείνη την εποχή δεν νοσηλεύονταν στο νοσοκομείο.

Η Παθολογική Κλινική φαίνεται να είχε σχετικά καλά ποσοστά ίασης, για τα δε-δομένα της εποχής (50%) και μικρό συνολικά ποσοστό θανάτων. Ωστόσο, δυστυχώς η έρευνα μας έδειξε, πως υπάρχει ένα αρκετά υψηλό διαγνωστικό κενό για αρκετά περιστατικά, της τάξεως του 33,30%.

Στη Χειρουργική Κλινική τη μεγαλύτερη συχνότητα παρουσίαζαν με τη σειρά που αναφέρονται τα παρακάτω νοσήματα: μυοσκελετικά-κακώσεις-ατυχήματα, φλεγμο-νές και νοσήματα του περιτόναιου. Το υψηλότερο ωστόσο ποσοστό επεμβάσεων πα-ρουσίαζαν τα νοσήματα του περιτοναίου και οι επεμβάσεις αμυγδαλεκτομής. Στην περίπτωση της Χειρουργικής Κλινικής, όπως και στην Παθολογική, στην κατηγορία των εκβάσεων των νόσων, το μεγαλύτερο μέρος των περιστατικών παρουσίασε ίαση (59,40%). Επίσης και στη Χειρουργική Κλινική συναντάμε διαγνωστικό κενό αντί-στοιχο της Παθολογικής.

Στην περίπτωση των παιδιατρικών περιστατικών, που αφορούσε βρέφη 0-12 μη-νών και παιδιά 1-10 ετών, η ομάδα νοσημάτων με τη μεγαλύτερη συχνότητα ήταν εκείνη των λοιμωδών, με πρώτη αιτία εισαγωγής την διφθερίτιδα με ποσοστό 59,40% στα βρέφη και 21,30% στα μεγαλύτερα παιδιά. Τα ποσοστά ίασης κυμαίνονταν στα ίδια επίπεδα με τις υπόλοιπες κλινικές, με μόνη διαφορά το πολύ υψηλό ποσοστό θανάτων (38,10%) στην κατηγορία των βρεφών 0-12 μηνών κυρίως από διφθερίτιδα.

Στη Γυναικολογική Κλινική, κατά την πενταετία 1945-1949, σε σχέση με τη δεκαε-τία 1930-1939 (μελετήθηκε σε προηγούμενη εργασία) όλο και περισσότερες γυναίκες επιλέγουν τον πιο ασφαλή χώρο του νοσοκομείου για να φέρουν στον κόσμο το μωρό τους. Επιπλέον η διακύμανση των παιδιών που γεννήθηκαν ζωντανά και επέζησαν μέχρι την έξοδο από το νοσοκομείο, είναι αρκετά υψηλότερη σε σχέση με εκείνη όσων γεννήθηκαν νεκρά ή απεβίωσαν εντός 48ωρου.

Σε ό,τι αφορά την ποιότητα των παρεχομένων υπηρεσιών στο νοσοκομείο, βάσει των αποτελεσμάτων των νοσοκομειακών δεικτών, συμπεραίνουμε αυτό που αναφέρ-θηκε ήδη. Ότι δηλαδή το ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό του νοσοκομείου (6 ιατροί, 12 νοσηλεύτριες και 1 μαία) κατάφερναν να φέρουν εις πέρας, δεδομένων και των ιδιαίτερα άσχημων κοινωνικοοικονομικών συνθηκών της περιόδου, το δύσκολο έργο που τους είχε ανατεθεί. Επιπλέον ο διπλασιασμός των κλινών από 45 σε 101 από τις αρχές τις δεκαετίας 1940-1949 (πιθανότατα λόγω πολέμου) ήταν η αιτία ώστε κατά την πενταετία 1945-1949 το νοσοκομείο να μην παρουσιάσει κανένα φαινόμενο υπερκάλυψης κλινών.

Τέλος παρατηρήσαμε πως βάσει απολύτων αριθμών (σύνολο εισαγωγών), αλλά

25


και ποσοστού, υπολογισμένου σύμφωνα με το μόνιμο πληθυσμό του τόπου διαμονής, οι κάτοικοι της Πόλης της Κέρκυρας επισκεπτόταν συχνότερα το νοσοκομείο. Τη σει-ρά επισκεψιμότητας μετά την Πόλη της Κέρκυρας ακολουθούν τα χωριά της Μέσης Κέρκυρας και της περιοχής του Όρους. Το ποσοστό της συνολικής επισκεψιμότητας ανά περιοχή στο νοσοκομείο της Κέρκυρας μπορεί να μην ξεπερνούσε το 10%, όμως είχε ήδη αρχίσει να παρουσιάζει σημαντική αύξηση σε σχέση με την δεκαετία 1930-1939. Όλα τα παραπάνω λοιπόν μας οδηγούν στο συμπέρασμα πως, ο κερκυραϊκός λαός, όσο περνούσαν τα χρόνια, άρχισε να προτιμά και κυρίως να εκτιμά και να εμπι-στεύεται τις υπηρεσίες του τοπικού νοσοκομείου για την περίθαλψη του.

Ενδεικτική Βιβλιογραφία

Αγιούς Α., Οδοιπορικό στην Παλιά Κέρκυρα, εκδ. Σταμούλη, Κέρκυρα 2004Ανδριώτη Δ. – Ρουμελιώτη Α., Δημογραφία, Δημόσια Υγεία και Πολιτική Υγείας,

εκδ. Παπαζήση, Αθήνα 2007Ανώνυμος, «Νοσηλευτικά και φιλανθρωπικά ιδρύματα», Κερκυραϊκά Χρονικά, τό-

μος (Α΄), 1951Αποστολάκης Ι. – Καστανιά Α. – Πιερράκου Χρ., Στατιστική επεξεργασία δεδομέ-

νων στην υγεία, Σειρά: Κοινωνικές Επιστήμες και Υγεία, εκδ. Παπαζήση, Αθήνα 2003Αποστολοπούλου-Μιχαηλίδου Ε., Τα πρώτα χρόνια της Παιδιατρικής Κλινικής

του Γενικού Νοσοκομείου της Κέρκυρας 1970-1990, εκδ. Λύχνος, Αθήνα 2003Αποστολοπούλου-Μιχαηλίδου Ε., Η φροντίδα των παιδιών στην Κέρκυρα τον

20ο αιώνα: 1901-2000, Αθήνα 2006Ασπίωτης Ν., Διοικητικοί και αυτοδιοίκητικοι θεσμοί στην Κέρκυρα, Πρόσωπα

και γεγονότα (1817-1951), Κέρκυρα 2009Βακαλόπουλος Α., Νέα ελληνική ιστορία 1204-1985, εκδ., Βάνιας, Θεσσαλονίκη

2003Βουρνάς, Τ., Ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας: Ο Εμφύλιος, εκδ. Τολίδης, Αθήνα

1981 Δαφνής Κ., Χρόνια πολέμου και κατοχής, Κέρκυρα 1940-1944, μια άγνωστη ιστο-

ρία, «Κερκυραϊκά Χρονικά», τόμος (XII), Κέρκυρα 1966Κεφαλλονίτης Γ., Η ιστορία του Αστικού Νοσοκομείου Κέρκυρας, εκδ. Εταιρεία

προς Ενίσχυσαν των Επτανησιακών Μελετών, Κέρκυρα 1940Κεφαλλονίτης Γ., «Η ιστορία του Αστικού Νοσοκομείου Κέρκυρας», Ανακοινώ-

σεις Β΄ Πανιόνιου Συνεδρίου , Κερκυραϊκά Χρονικά, τόμος (ΙΓ), 1967Κλόουζ Ντ., Ο Ελληνικός εμφύλιος πόλεμος 1943-1950: μελέτες για την πόλωση,

εκδ. Φιλίστωρ, Αθήνα 2000Κοπανάρης Φ., Η Δημόσια υγεία εν Ελλάδι, Αθήνα 1933

26


Κυριάκης Κ.Χ.Μ., Οδηγός της νήσου Κέρκυρας μετά προσθήκης ιστορικών και άλλων ποικίλων ειδήσεων, εκδ. Τυπογραφείο Α. ζ. Διαλησμά, Εν Αθήναις 1902

Κώτση Α., Νοσολογία των παιδικών ηλικιών και της νεολαίας (20ος αιώνας), Ιστορικό Αρχείο Ελληνικής Νεολαίας, Γενική Γραμματεία Νέας Γενιάς, Ινστιτούτο Νε-οελληνικών Ερευνών Ε.Ι.Ε, Αθήνα 2008

Λασκαράτος Ι., Πρόληψη της αρρώστιας και κοινωνική προστασία στα Επτάνησα επί Αγγλοκρατίας (1815-1864), Αθήνα 1985

Μαντζαροπουλος Ι. – ζούμπος Γ. – Καρατζάς Α., «Το Γενικό Νοσοκομείο Κέρ-κυρας», Ιστορία των ελληνικών νοσοκομείων, Συλλογικό έργο, επιμ. Στάθης Γ., εκδ. Mediforce

Μαρκέτος Σ. – Λασκαράτος Ι., Ο Αριστείδης Αραβαντινός και ο αντιφυματικός του αγώνας. Ένας άγνωστος μαθητής του Robert Koch, Materia Medica Greca, 10, 2, Αθήνα 1982

Σάββας Κ. – Καρδαμάτης Ι., Η ελονοσία εν Ελλάδι (1914-1928), εκδ. Σύλλογος προς περιστολή των ελωδών νόσων, Αθήνα 1928

Σταθάτου Δ., Το δημογραφικό προφίλ του Ορφανοτροφείου της Κέρκυρας κατά το χρονικό διάστημα 1914-1945, Διπλωματική Εργασία, Ιόνιο Πανεπιστήμιο, Κέρκυ-ρα 2012

Σταθόπουλος Α. Π., Κοινωνική Πρόνοια (Ιστορική Εξέλιξη-Νέες Κατευθύνσεις), εκδ. Παπαζήση, Αθήνα 2005

Φυλακές Κέρκυρας1947-1949 – Μαρτυρίες «…Γεια σας αδέλφια…», εκδ. Σωμα-τείο «ΛΑζΑΡΕΤΟ», Αθήνα 1966

Clogg R., Συνοπτική Ιστορία της Ελλάδας 1770-2000, 2η εκδ. Κάτοπτρο, Αθήνα 2003

Πηγές

Αρχείο Γενικού Νοσοκομείου Κέρκυρας, Γενικό Μητρώο Eισαγωγών Αστικού Νο-σοκομείου Κέρκυρας 1945-1949

Αρχείο Γενικού Νοσοκομείου Κέρκυρας, Αρχείο Ημερήσιας Αναφοράς Αστικού Νοσοκομείου Κέρκυρας 1947-1949

Εφημερίδα της Κυβέρνησης, Ν.Δ. 2592/1953 (ΦΕΚ 254/Α/53)Γ.Α.Κ.–Ν. Κέρκυρας, Έπαρχος, Ημερησία αναφορά εισερχομένων στο Αστικό

Νοσοκομείο για την 5η Σεπτεμβρίου 1856, Φ.9 , Υποφ. 1, (αριθ. εγγρ. 1414)Γ.Α.Κ.–Ν. Κέρκυρας, Έπαρχος, Κατάλογος υπηρετούντων στο Αστικό Νοσοκο-

μείο στις 31 Δεκεμβρίου 1861 Φ.9, Υποφ. 7Γ.Α.Κ.–Ν. Κέρκυρας, Αρχείο Εγχώριας Διαχείρισης, « Άδεια Παραδοχής Ενδεών

στο Αστικό Νοσοκομείο» Φ.1975, Υποφ. 129.10, (αριθ. εγγρ. 167)

27


Γ.Α.Κ.–Ν. Κέρκυρας, Αρχείο Εγχώριας Διαχείρισης, «Βιβλίο Αδείας Παραδοχής Ενδεών στο Αστικό Νοσοκομείο», Φ.1975, Υποφ. 1344, (αριθ. εγγρ. 2505)

Διαδικτυακές Πηγές

Ελληνική Εταιρεία Τοπικής Ανάπτυξης και Αυτοδιοίκησης, Διοικητικές μεταβολές στην Τ.Α – Δημοσιεύματα απογράφων, (Απογραφή πληθυσμού Ελλάδος 1940) Δια-θέσιμο: http://www.eetaa.gr, (Πρόσβαση 15/11/2013)

Υπουργείο Περιβάλλοντος Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων, Γενική Γραμματεία Δημοσίων Έργων. Οδηγός χιλιομετρικών αποστάσεων οδικού δικτύου της χώρας, Αθήνα 2006, Διαθέσιμο: http://www.elke.uoc.gr, (Πρόσβαση 15/11/2013)

29

ΜΑΡΙΝΑ ΚΟΥΡΗ

Η επιδημία της φυματίωσης στην Ελλάδα στις αρχές του 20ου αιώνα αποτελούσε μία από τις κυριότερες αιτίες θανάτου στη χώρα. Στο πλαίσιο αυτό η παρούσα μελέτη αποσκοπεί στη δημογραφική προσέγγιση της φυματίωσης μέσα από το μητρώο των ασθενών του σανατορίου «Σωτηρία» κατά τα έτη 1931-1935, προκειμένου να εξετάσει κατά πόσο η φυματίωση παρουσίαζε υψηλή θνητότητα στις παραγωγικές ηλικίες των νοσηλευθέντων.

Τα στοιχεία για τη συγγραφή της εργασίας προέρχονται από βιβλιογραφικό υλικό και από τη μελέτη και καταγραφή των στοιχείων που περιέχονται στο βιβλίο κίνησης των ασθενών του νοσοκομείου. Το μητρώο των ασθενών του σανατορίου «Σωτηρία», κατά τα έτη 1931-1935, φυλάσσεται στα Γενικά Αρχεία του Κράτους (ΓΑΚ) στην Αθή-να και δεν έχει κωδικό, διότι είναι αταξινόμητο.

Η φυματίωση είναι λοιμώδης μεταδοτική νόσος, που προκαλείται από το μυκο-βακτήριο της φυματίωσης (mycobacterium tuberculosis), το οποίο ανακάλυψε ο Γερ-μανός μικροβιολόγος Robert Koch το 18821. Παρά την ανακάλυψη του βακίλου της φυματίωσης το πρώτο μισό του 20ου αιώνα δεν κατέστη δυνατή η αιτιολογική αντιμε-


ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΤΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ ΤΟΥ ΣΑ-ΝΑΤΟΡΙΟΥ «ΣΩΤΗΡΙΑ», ΚΑΤΑ ΤΑ ΕΤΗ 1931-1935

Εικόνα 1:Μητρώο Ασθενών Νοσοκομείου «Η Σωτηρία», 1932.

1 Κοπανάρης Φ., Η δημόσια υγεία εν Ελλάδι, Εκδ. Χρ. Χρονοπούλου, Αθήνα, 1933

30

ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΤΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ ΤΟΥ ΣΑΝΑΤΟΡΙΟΥ «ΣΩΤΗΡΙΑ», ΚΑΤΑ ΤΑ ΕΤΗ 1931-1935

τώπιση της νόσου. Χρειάστηκε να περάσουν δεκαετίες ερευνών και αντιπαραθέσεων μεταξύ των ερευνητών προκειμένου να αντιμετωπισθεί αποτελεσματικά η φυματίωση.

Η ελληνική κοινωνία στις αρχές του 20ου αιώνα αντιμετωπίζει αλλαγές, οι οποίες αφενός οφείλονται στην αύξηση των εδαφών και του πληθυσμού (Βαλκανικοί Πό-λεμοι, Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος) και αφετέρου στην αστικοποίηση μεγάλου μέρους του αγροτικού πληθυσμού. Ακολουθεί στη συνέχεια η Μικρασιατική καταστροφή και το κύμα των προσφύγων που συρρέουν στη χώρα και δημιουργούν το πρωτοφανές για τα ελληνικά δεδομένα προσφυγικό πρόβλημα. Οι κακουχίες των πολέμων, οι με-τακινήσεις πληθυσμών αλλά και προσφύγων σε συνδυασμό με την έλλειψη μέτρων δημόσιας υγιεινής αυξάνουν τη μεταδοτικότητα, τη νοσηρότητα και συνακόλουθα τη θνησιμότητα από λοιμώδη νοσήματα.

Την πρώτη δεκαετία του 20ου αιώνα η θνησιμότητα από φυματίωση στην Ελλάδα είναι υψηλότερη από τα άλλα λοιμώδη νοσήματα. Κέντρο του αντιφυματικού αγώνα στην Ελλάδα υπήρξε το σανατόριο «Σωτηρία», το οποίο λειτούργησε το 1905, αρχικά με σαράντα κλίνες, για να εξελιχθεί τελικά στο μεγαλύτερο ίδρυμα κατά της φυματί-ωσης στην Ελλάδα.

Το σανατόριο «Σωτηρία» ιδρύθηκε το 1902 από έναν όμιλο κυριών υπό την καθο-δήγηση της Σοφίας Σλήμαν και λειτούργησε στηριζόμενο στην ιδιωτική πρωτοβου-λία από το 1905 μέχρι το 1919, οπότε τη διοίκηση ανέλαβε η Πολιτεία. Η περίοδος ωστόσο μέχρι το 1936, που η «Σωτηρία» μεταβάλλεται σε Ν.Π.Δ.Δ με τον Αναγκα-στικό Νόμο 312/1936 και αλλάζει ο τρόπος διοίκησης του ιδρύματος, παρουσιάζει πολλές διακυμάνσεις και είναι γενικά παραδεκτό ότι ήταν μια από τις δυσκολότερες περιόδους λειτουργίας του νοσοκομείου. Έτσι, παρά την μετάβαση τη διοίκησης στο κράτος, μέχρι το 1936 η λειτουργία του νοσοκομείου στηρίχθηκε σε μεγάλο βαθμό σε κεφάλαια προερχόμενα από τον ιδιωτικό τομέα καθώς υπήρχαν εγγενείς δυσχέρειες στην ανάπτυξη των κρατικών υπηρεσιών υγείας και πρόνοιας.

Σταθμός στη λειτουργία του ιδρύματος αποτέλεσε η ίδρυση φυματιολογικού κέ-ντρου, σύμφωνα με το άρθρο 17 του ν. 4649/1930 «Περί διοικήσεως του εν Αθήναις Θεραπευτηρίου η «Σωτηρία» και αναδιοργανώσεως αυτού», με σκοπό την επιστημο-νική έρευνα της ασθένειας της φυματίωσης, αλλά και τη διδασκαλία της φυματίωσης στους φοιτητές της ιατρικής σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών και την εκπαίδευση των γιατρών στην ειδικότητα της φυματιολογίας. Η ίδρυση του επιστημονικού αυτού τμήματος καθώς και το κύρος το διευθυντή του με την υψηλή επιστημονική του κα-τάρτιση, είχε ως αποτέλεσμα η «Σωτηρία» να αποτελέσει πόλο έλξης και για πολλούς επιστήμονες, οι οποίοι επιθυμούσαν να εργαστούν στο νοσοκομείο, αποκτώντας πο-λύτιμες γνώσεις και εμπειρία σχετικά με την ασθένεια της φυματίωσης2.

2 Ζαχαριάς Κ., Η εξέλιξη της φυματίωσης κατά τον τελευταίο αιώνα, Διδακτορική Διατριβή, Αθήνα, 2007

31


Νοσηλευτική κίνηση Σανατορίου «Η Σωτηρία» κατά τα έτη 1931-1935

Δημογραφικά στοιχεία των ασθενών που νοσηλεύτηκαν από φυματίωση κατά τα έτη 1931-1935 στο σανατόριο «Σωτηρία»

Τα έτη 1931 - 1935 ανήκουν στην δεύτερη περίοδο λειτουργίας του σανατορί-ου. Η περίοδος αυτή σημάδεψε με τα πιο μελανά χρώματα το νοσοκομείο, ιδιαίτε-ρα τις συνθήκες διαβίωσης των ασθενών. Η νοσηλευτική ικανότητα του σανατορίου σύμφωνα με το άρθρο 13 του ν. 4649/1930 «Περί διοικήσεως του εν Αθήναις Θερα-πευτηρίου η «Σωτηρία» και αναδιοργανώσεως αυτού» καθοριζόταν σε χίλιες (1.000) κλίνες. Ωστόσο, στην πραγματικότητα οι ασθενείς ήταν πολύ περισσότεροι, αφού τα αστικά κέντρα και η Αθήνα ειδικότερα, είχαν κατακλυστεί από χιλιάδες ανθρώπους της υπαίθρου που αναζητούσαν εργασία όσο και από πρόσφυγες. Η μετανάστευση σε συνδυασμό με την καθυστέρηση στην ανάπτυξη και λειτουργία συστήματος υγείας, περίθαλψης και κοινωνικής ασφάλισης είχε ως αποτέλεσμα την αύξηση της νοσηρό-τητας του πληθυσμού. Για το λόγο αυτό η Υγειονομική Επιτροπή της Κοινωνίας των Εθνών (ΚΤΕ) είχε εισηγηθεί το 1928 το διπλασιασμό των δαπανών για την υγεία, οι οποίες μέχρι τότε έφθαναν μόλις το 1,2% του κρατικού προϋπολογισμού. Το 1932-1933 αυξήθηκαν και έφτασαν στο 2%, ενώ η αύξηση των δαπανών θα κορυφωθεί την περίοδο 1935-1936 με 5% στο σύνολο του κρατικού προϋπολογισμού3.

Επίσης, στην αύξηση της νοσηρότητας από φυματίωση σημαντικό ρόλο έπαιξε και το ακατάλληλο οικιακό περιβάλλον των εργατικών κατοικιών, το οποίο έχει κατηγο-

3 Ζηλίδης Χρ., Αξιολόγηση των πρωτοβάθμιων υπηρεσιών υγείας του αγροτικού πληθυσμού, Εκδ. Αγροτικής Τράπεζας Ελλάδος, Αθήνα, 1988, σ. 115

Εικόνα 2:Ο διπλός σταυρός της Λωραίνης, σύμβολο του αντιφυματικού αγώνα.

32


ρηθεί για την εξάπλωση της φυματίωσης. Η αθλιότητα της εργατικής κατοικίας δεν απαντάται βεβαίως μόνο στα μεγάλα αστικά κέντρα, αλλά και στην ύπαιθρο. Ανα-φορές των εποπτών εργασίας δείχνουν ξεκάθαρα τις άσχημες συνθήκες που επικρα-τούσαν τόσο στο χώρο εργασίας των εργατών όσο και στους χώρους κατοικίας τους. Για το λόγο αυτό η Υγειονομική Επιτροπή της Κοινωνίας των Εθνών είχε συστήσει στην Ελληνική Κυβέρνηση μεταξύ άλλων, να ανεγερθούν εργατικές κατοικίες και να γίνεται από το κράτος έλεγχος καταλληλότητας όσων διατίθενται στην αγορά, να αυ-ξηθούν οι μισθοί, να διασφαλιστούν οι όροι υγιεινής στα εργοστάσια, να ρυθμιστούν οι όροι εργασίας στο σπίτι, να ενισχυθεί η Επιθεώρηση Εργασίας και να καταργηθεί εξολοκλήρου η απασχόληση παιδιών κάτω των 14 ετών 4.

Την αναγκαιότητα όλων αυτών των μέτρων επιβεβαιώνει ο αριθμός των ασθενών που νοσηλεύτηκαν στο «Σωτηρία» κατά τα έτη 1931-1935, οι οποίοι ανέρχονταν σε 7.206 ασθενείς. Από το γράφημα 1 παρατηρείται διακύμανση στον αριθμό των νοση-λευομένων ανάμεσα στα έτη 1931-1933 (ποσοστό 21,57%, 19,71% και 22,36% αντί-στοιχα επί του συνόλου των εισαγωγών), η οποία ακολουθείται από πτωτική τάση κατά τα έτη 1934 (ποσοστό 20,02%) και 1935 (16,35% αντίστοιχα επί του συνόλου των εισαγωγών). Στην πενταετία 1931-1935 ο μεγαλύτερος αριθμός εισαγωγών ση-μειώνεται το έτος 1933 με 1.611 εισαγωγές (ποσοστό 22,36% επί του συνόλου των εισαγωγών).

Γράφημα 1: Αριθμός εισαγωγών ανά έτος στο «Σωτηρία» κατά τα έτη 1931-1935.

4 Λιάκος Α., Εργασία και πολιτική στην Ελλάδα του μεσοπολέμου (Το Διεθνές Γραφείο Εργασίας και η ανάδυση των κοινωνικών θεσμών), Αθήνα, 1993, σ. 334

33


Το φύλο των ασθενών Ο αριθμός των ανδρών που νοσηλεύτηκαν στο σανατόριο την περίοδο 1931-1935

είναι σχεδόν διπλάσιος σε σύγκριση με τον αριθμό των νοσηλευομένων γυναικών, όπως προκύπτει από το γράφημα 2. Κατά τα έτη αναφοράς νοσηλεύτηκαν 4.639 άν-δρες (ποσοστό 65% επί του συνόλου των ασθενών) και μόνο 2.450 γυναίκες (ποσοστό 35% επί του συνόλου των ασθενών). Δηλαδή, έχουν καταγραφεί 2.189 περισσότερες εισαγωγές ανδρών έναντι γυναικών. Αυτή η διαφορά στη νοσηλεία μεταξύ των δύο φύλων πιθανώς να οφείλεται και σε κοινωνικούς και πολιτιστικούς παράγοντες, κα-θώς η θέση της γυναίκας στην κοινωνία του μεσοπολέμου αλλά και αργότερα, αξιολο-γούνταν ως κατώτερη από εκείνη του άνδρα και πιθανώς να μην λαμβάνονταν τόσο συχνά πρόνοια για την υγεία των γυναικών όσο των ανδρών.

Ηλικιακές ΟμάδεςΣύμφωνα με την καταγραφή της ηλικίας των ασθενών και τον διαχωρισμό τους σε

ηλικιακές ομάδες, όπως αυτές αποτυπώνονται στο γράφημα 3, διαπιστώνουμε ότι ο μεγαλύτερος αριθμός νοσηλευθέντων ασθενών ανήκει στις ηλικιακές ομάδες από 16 έως 40 ετών, με το μεγαλύτερο αριθμό να έχει καταγραφεί στην ηλικακή ομάδα 21-25 ετών με 1.657 ασθενείς (ποσοστό 23,08% επί του συνόλου των ασθενών) και ακολου-θούν η ομάδα 26-30 ετών με 1.418 ασθενείς (19,75%) και η ομάδα 16-20 ετών με 1314 ασθενείς (18,30%). Η εικόνα της ηλικιακής κατανομής των ασθενών οδηγεί στο συ-μπέρασμα ότι η νόσος προσέβαλε σε μεγαλύτερο ποσοστό τις ηλικίες, οι οποίες ανή-κουν στις παραγωγική περίοδο της ζωής του ανθρώπου και λιγότερο τις υπόλοιπες ηλικιακές ομάδες. Φυσικά θα πρέπει να λάβουμε υπόψη μας ότι κατά το 1928 ο μέσος

Γράφημα 2: Ποσοστό νοσηλευθέντων ασθενών ανά φύλο, κατά τα έτη 1931-1935.

34


όρος προσδόκιμου ζωής στους άνδρες ήταν 44,75 έτη και στις γυναίκες τα 47,46 έτη. Επίσης, από το γράφημα 3 προκύπτει ότι μεταξύ των ανδρών, οι περισσότεροι

ασθενείς που εισήχθησαν στο νοσοκομείο κατά τα έτη 1931-1935, ανήκαν στην ηλικι-ακή ομάδα 21-30 (ποσοστό 43,39% επί του συνόλου των ανδρών), ενώ στις γυναίκες, οι περισσότερες ασθενείς ανήκαν στην ηλικιακή ομάδα 16-25 (ποσοστό 49,06% επί του συνόλου των γυναικών). Και στα δύο φύλα μετά την κορύφωση της νοσηρότητας στις ηλικιακές αυτές ομάδες, ο αριθμός των ατόμων που νοσηλεύονται στο σανατόριο βαίνει σταθερά μειούμενος προϊούσης της ηλικίας.

Επαγγέλματα ασθενώνΑπό τον πίνακα 1, στον οποίο έχουν καταγραφεί τα επαγγέλματα των ασθενών

του φθισιατρείου, διαπιστώνουμε ότι οι ασθενείς στην πλειοψηφία τους ανήκαν στα κατώτερα και μεσαία στρώματα της κοινωνίας με βάση την επαγγελματική τους απα-σχόληση. Αυτό ενδεχομένως να οφείλεται στη φτωχή διατροφή και στις κακές συνθή-κες κατοικίας των ασθενέστερων οικονομικά πολιτών, γεγονός που τους καθιστούσε περισσότερο ευάλωτους στην ασθένεια σε σχέση με τους πολίτες που διέθεταν υψηλά εισοδήματα και είχαν καλύτερο επίπεδο διαβίωσης.

Γράφημα 3: Αριθμός ασθενών ανά ηλικία και φύλο, 1931-1935.

35


Οικογενειακή κατάσταση ασθενώνΑπό την οικογενειακή κατάσταση των ασθενών που νοσηλεύτηκαν κατά τα έτη

1931-1935 στο «Σωτηρία» και η οποία αποτυπώνεται στο γράφημα 4, διαπιστώνουμε πως το μεγαλύτερο ποσοστό των ασθενών (57,95%) ήταν άγαμοι. Ακολουθούν σε ποσοστό 36,05% οι έγγαμοι ασθενείς, 5,05% οι ασθενείς σε κατάσταση χηρείας, 0,63% οι διαζευγμένοι ασθενείς και 0,33% οι ασθενείς των οποίων δεν δηλώθηκε η οικογε-νειακή τους κατάσταση.

Πίνακας 1: Επαγγέλματα ασθενών.

Πηγή: Μητρώο σανατορίου «Η Σωτηρία», Ιδία έρευνα.

36


Τόπος καταγωγής ασθενώνΌσον αφορά την καταγωγή των ασθενών, θα πρέπει να σημειωθεί ότι η διοικητι-

κή διαίρεση της χώρας, σύμφωνα με την Απογραφή του 1928, περιελάμβανε τριάντα οκτώ (38) Νομούς και δέκα (10) γεωγραφικά διαμερίσματα. Η καταγωγή των ασθε-νών που νοσηλεύτηκαν στο «Σωτηρία» αποτελεί ένα μικρό δείγμα της εσωτερικής μετανάστευσης που είχε λάβει χώρα στην Ελλάδα, στα πλαίσια αναζήτησης από τον αγροτικό πληθυσμό καλύτερων συνθηκών διαβίωσης. Έτσι μεγάλος αριθμός ανθρώ-πων από την επαρχία είχε μετακινηθεί προς το αστικό κέντρο της χώρας. Πολλοί από αυτούς μάλιστα εργάστηκαν στα εργοστάσια της Αθήνας και του Πειραιά, στα οποία ωστόσο οι συνθήκες εργασίας ήταν πολύ σκληρές και τα ημερομίσθια ιδιαίτερα χαμη-λά. Το γεγονός αυτό συντέλεσε στον κλονισμό της υγείας των εργαζομένων, πολλοί από τους οποίους υπήρξαν θύματα της φυματίωσης, όπως αποκαλύπτει το μητρώο ασθενών του σανατορίου.

Στο γράφημα 5 που ακολουθεί έχει απεικονιστεί ο αριθμός μόνο των ασθενών που ο τόπος καταγωγής τους ανήκε εντός των συνόρων της ελληνικής επικράτειας. Διαπιστώνουμε ότι οι περισσότεροι νοσηλευθέντες κατάγονταν από το γεωγραφικό διαμέρισμα της Πελοποννήσου (ποσοστό 35,60% επί του συνόλου των δέκα γεωγρα-φικών διαμερισμάτων της χώρας) και ακολουθούν οι ασθενείς με καταγωγή από το γεωγραφικό διαμέρισμα της Στερεάς Ελλάδας και Εύβοιας (ποσοστό 34,19% επί του

Γράφημα 4: Οικογενειακή κατάσταση ασθενών, 1931-1935.

37


συνόλου των δέκα γεωγραφικών διαμερισμάτων της χώρας). Συνολικά, 3.623 ασθε-νείς (ποσοστό 50,28% επί του συνολικού αριθμού ασθενών), δηλαδή περισσότεροι από τους μισούς νοσηλευθέντες, έχουν καταγωγή από τους νομούς των δύο αυτών γεωγραφικών διαμερισμάτων, όπως πολύ παραστατικά αποτυπώνεται στο γράφημα 5. Η μεταξύ τους διαφορά είναι μόλις 78 ασθενείς.

Τη μικρότερη εκπροσώπηση μεταξύ των δέκα γεωγραφικών διαμερισμάτων της χώρας παρουσιάζει η Δυτική Θράκη (ποσοστό 0,85%). Αμέσως μετά ακολουθεί η Μακεδονία (ποσοστό 2,83%) και στη συνέχεια η Κρήτη (ποσοστό 3,39%) κατά αύ-ξουσα σειρά. Πρέπει επίσης να σημειωθεί πως για 25 ασθενείς (ποσοστό 0,48%) δεν έχει δηλωθεί το γεωγραφικό διαμέρισμα καταγωγής. Οι ασθενείς αυτοί βρέθηκαν οι περισσότεροι εγκαταλελειμένοι στον περίβολο του σανατορίου και περισυλλέχθη-σαν προκειμένου να νοσηλευτούν. Επειδή όμως, απεβίωσαν σχεδόν αμέσως, λόγω της αθλιέστατης κατάστασης στην οποία είχαν περιέλθει εξαιτίας της ασθένειας της φυματίωσης, δεν κατέστη δυνατή η καταγραφή των στοιχείων τους. Διαπιστώνουμε δηλαδή, πως οι περιοχές που βρίσκονται στα άκρα της ελληνικής επικράτειας, στη Βόρεια Ελλάδα η Μακεδονία και η Δυτική Θράκη και στα νότια της χώρας η Κρήτη, εκπροσωπούνται με μικρότερο αριθμό ασθενών.

Γράφημα 5: Γεωγραφικό διαμέρισμα καταγωγής των ασθενών, 1931-1935.

38


Στο γράφημα 6 απεικονίζεται ο αριθμός νοσηλευθέντων με καταγωγή κάποια από τις χώρες του εξωτερικού. Μεταξύ αυτών 12 ασθενείς δηλώθηκαν στην κατηγορία «Λοιπά». Πρόκειται για την Αμερική, τη Σερβία, την Ιταλία και την Γαλλία με δύο ασθενείς η κάθε χώρα και ακολουθούν η Αγγλία, η Γερμανία, η Ελβετία, η Ουγγαρία, η Τσεχοσλοβακία και η Αφρική με έναν ασθενή η κάθε χώρα.

Επίσης, τα Δωδεκάνησα εντάσσονται στις χώρες του εξωτερικού, διότι βρίσκο-νταν υπό ιταλική κατοχή από το 1912 έως το 1943. Κατά τη διάρκεια της ιταλικής κατοχής τα στρατηγικής σημασίας νησιά έγιναν το κέντρο των αποικιακών φιλοδο-ξιών της Ιταλίας στην Ανατολική Μεσόγειο και οι κάτοικοι τους θεωρούνταν ιταλοί πολίτες. Ωστόσο, οι ασθενείς από τα Δωδεκάνησα δεν συναθροίζονται με τον ιταλι-κής καταγωγής συνασθενή τους, μολονότι την περίοδο αναφοράς αναγνωρίζονταν ως πολίτες του ίδιου κράτους.

Σύμφωνα με τα παραπάνω, σε σύνολο 7.206 ασθενών που νοσηλεύτηκαν κατά τα έτη 1931 – 1935 στο σανατόριο, 1.949 ασθενείς (ποσοστό 27% επί του συνόλου των ασθενών) είχαν καταγωγή εκτός των συνόρων του Ελληνικού κράτους. Ο μεγαλύτε-ρος αριθμός εξ αυτών είχε καταγωγή από τη Μ. Ασία. Συγκεκριμένα 1.033 ασθενείς κατάγονται από την ευρύτερη περιοχή της Μ. Ασίας (ποσοστό 53% επί του συνόλου των ασθενών εξωτερικού), 316 από την Κωνσταντινούπολη (ποσοστό 16% επί του συνόλου των ασθενών εξωτερικού) και 252 από τον Πόντο (ποσοστό 13% επί του

Γράφημα 6: Ασθενείς και με καταγωγή εκτός των συνόρων του Ελληνικού Κράτους,1931-1935.

39


συνόλου των ασθενών εξωτερικού), δηλαδή από περιοχές από τις οποίες εκδιώχθηκαν μετά τη Μικρασιατική καταστροφή. Πρόκειται για πρόσφυγες, οι οποίοι εγκαταστά-θηκαν στην Ελλάδα και αντιμετώπισαν τα προβλήματα της ενσωμάτωσης σε ξένο περιβάλλον. Οι ταλαιπωρίες που υπέστησαν στο διάστημα τόσο της μετακίνησης όσο και της εγκατάστασής τους στον Ελλαδικό χώρο, τους καθιστούσαν ιδιαίτερα ευάλω-τους στα λοιμώδη νοσήματα. Ιδιαίτερα η φυματίωση, η οποία παρουσίαζε τη μεγαλύ-τερη νοσηρότητα μεταξύ των λοιμωδών νοσημάτων, εύρισκε πρόσφορο έδαφος για την εξάπλωσή της μέσα στους προσφυγικούς συνοικισμούς, προσβάλλοντας κυρίως νεαρά άτομα και παιδιά.

Τόπος διαμονής ασθενώνΗ αναδιάταξη της ελληνικής κοινωνίας που είχε επέλθει από το μεγάλο κύμα

αστυφυλίας των δύο πρώτων δεκαετιών του 20ου αιώνα, σε συνδυασμό με το προ-σφυγικό πρόβλημα που δημιούργησε η Μικρασιατική καταστροφή ανέδειξε τα προ-βλήματα που δημιουργήθηκαν από αυτήν την τεράστια μετακίνηση πληθυσμών στην υγεία, την ασφάλιση και την πρόνοια. Μολονότι, την περίοδο που εξετάζουμε είχε αρχίσει να ατονεί η εσωτερική μετανάστευση, ωστόσο ένας πολύς μεγάλος αριθμός ανθρώπων είχε ήδη εγκατασταθεί στα αστικά κέντρα, αναδεικνύοντας πόσο ανεπαρ-κής ήταν η υποδομή των πόλεων να ανταποκριθεί στην αύξηση αυτών των αναγκών. Η εικόνα αυτή αποδίδεται με το γράφημα 7, στο οποίο έχει καταγραφεί ο αριθμός των νοσηλευθέντων ανά νομό δήλωσης κατοικίας.

Σε σύνολο 7.206 ασθενών οι 4.641 (ποσοστό 64% επί του συνόλου των ασθενών), προέρχονται από έναν και μόνο νομό, τον νομό «Αττικής και Βοιωτίας». Συνολικά 5.110 ασθενείς προέρχονται από το γεωγραφικό διαμέρισμα της «Στερεάς Ελλάδας και Εύβοιας». Και ενώ στη δήλωση του τόπου καταγωγής μόνο 1.775 ασθενείς κατά-γονται από το γεωγραφικό διαμέρισμα της «Στερεάς Ελλάδας και Εύβοιας» και από αυτούς μόνο 1.049 ασθενείς από τον νομό «Αττικής και Βοιωτίας», στη δήλωση του τόπου κατοικίας/νοσήσεως έχουμε τετραπλάσιο σχεδόν αριθμό ασθενών, που αποκα-λύπτει τα μεγάλα κύματα ασυφυλίας και προσφύγων αυτής της περιόδου, πο�

ΙΟΝΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ -...

Documents

Transcript of ΙΟΝΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ -...