Αλεξάνδρειο Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Θεσσαλονίκης

Σχολή Τεχνολογίας Γεωπονίας

Τμήμα Φυτικής Παραγωγής

ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΔΙΑΤΡΙΒΗ

ΘΕΜΑ: H ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΒΑΜΒΑΚΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΡΑΓΩΓΗ

ΙΝΑΣ ΚΑΙ ΒΙΟΚΑΥΣΙΜΟΥ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

ΦΟΙΤΗΤΡΙΕΣ:

ΠΑΠΑΒΑΣΙΛΕΙΑΔΟΥ ΓΕΩΡΓΙΑ Α/Μ: 310/05

ΠΑΠΑΕΥΑΓΓΕΛΟΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΑ Α/Μ: 51/05

ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: ΠΑΛΑΤΟΣ ΑΘ. ΓΕΩΡΓΙΟΣ

ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 2013

Αλεξάνδρειο Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Θεσσαλονίκης

Σχολή Τεχνολογίας Γεωπονίας

Τμήμα Φυτικής Παραγωγής

Η υποβολή της πτυχιακής διατριβής αποτελεί μέρος των απαιτήσεων

για την απονομή του πτυχίου στο Τμήμα Φυτικής Παραγωγής της

Σχολής Τεχνολογίας Γεωπονίας του Αλεξάνδρεια Τεχνολογικού

Εκπαιδευτικού Ιδρύματος Θεσσαλονίκης.

Πτυχιακή διατριβή των

Παπαβασιλειάδου Γεωργία

Παπαευαγγέλου Παναγιώτα

ΘΕΜΑ:

H ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΒΑΜΒΑΚΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΙΝΑΣ ΚΑΙ

ΒΙΟΚΑΥΣΙΜΟΥ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: ΠΑΛΑΤΟΣ ΑΘ. ΓΕΩΡΓΙΟΣ

ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 2013

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Η Ελλάδα έχει στο χώμα της έναν «θησαυρό», το βαμβάκι, που στηρίζει το

εισόδημα και την ανάπτυξη μεγάλων αγροτικών περιοχών και αποτελεί πρώτη ύλη μιας

σειράς βιομηχανιών με έντονα εξαγωγικό χαρακτήρα.

Οι τομείς της κλωστοϋφαντουργίας και ένδυσης, παρά την κρίση στην οποία

έχουν περιέλθει τα τελευταία χρόνια, παραμένουν ένα ιδιαίτερα σημαντικό κομμάτι της

Ευρωπαϊκής και Ελληνικής οικονομίας και εξακολουθούν να παραμένουν στην πρώτη

τριάδα των κυρίαρχων Ελληνικών εξαγωγικών κλάδων. Το βαμβάκι, παρά τον κλονισμό

που δέχτηκε με την αλλαγή της ΚΑΠ από το 2006 και τον ανταγωνισμό από την ραγδαία

αύξηση της διεθνούς τιμής των σιτηρών τα τελευταία χρόνια, που για εφέτος εμφανίζουν

πτώση, παραμένει το κύριο αγροβιομηχανικό προϊόν της χώρας μας, εξασφαλίζοντας

βασική απασχόληση σε πολλές αγροτικές και αστικές οικογένειες και αποτελεί

σημαντική συναλλαγματοφόρο πηγή για την Εθνική Οικονομία.

Αν και το βαμβάκι δεν αποτελεί την ιδανικότερη καλλιέργεια για χρήση ως

πρώτη ύλη Βιοντίζελ, εντούτοις έχει μακρά παράδοση στην Ελλάδα και συνδέεται άμεσα

με έναν ανεπτυγμένο, κερδοφόρο κλάδο της Ελληνικής οικονομίας.

Η Ελλάδα, όπως και ολόκληρη η Ε.Ε. είναι ελλειμματική σε καύσιμο ντίζελ και

πλεονασματική σε Βενζίνη. Ως εκ τούτου η προώθηση βιοκαυσίμων που λειτουργούν ως

υποκατάστατα του ντίζελ προέχει έναντι αυτών που δρουν ως υποκατάστατα της

βενζίνης (βιοαιθανόλη) ώστε να επιτευχθεί μια πιο ορθολογική εικόνα της Ελληνικής

παραγωγής καυσίμων.

Σκοπός της παρούσας εργασίας είναι να αναδείξει την συμβολή της

βαμβακοκαλλιέργειας στην εθνική μας οικονομία και να εντρυφήσει όσο γίνεται

περισσότερο στην καλλιέργεια του βαμβακιού για την παραγωγή ίνας στην

κλωστοϋφαντουργία και την παραγωγή βιοκαυσίμων.

Η μεθοδολογία που ακολουθήθηκε ήταν η συλλογή υλικού από την

ελληνόγλωσση και ξενόγλωσση βιβλιογραφία, αλλά και από τις πηγές του διαδικτύου.

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Σε παγκόσμιο επίπεδο, η χώρα μας καταλαμβάνει σε παραγωγή βαμβακιού την 8η έως

10η θέση (ανάλογα με το ετήσιο ύψος παραγωγής των μεγαλύτερων βαμβακοπαραγωγικών

χωρών). Σε παγκόσμιο επίσης επίπεδο, τα τελευταία χρόνια κατέχει την 6η έως 8η θέση ως

εξαγωγική χώρα ακατέργαστου βαμβακιού. Ωστόσο, η ανταγωνιστικότητα της ελληνικής

βαμβακοκαλλιέργειας οφείλεται κυρίως στην κοινοτική στήριξη του εισοδήματος των

βαμβακοπαραγωγών με τους κανονισμούς οργάνωσης της αγοράς βαμβακιού της Ε.Ε., που

περιλαμβάνουν το σύστημα ελλειμματικών πληρωμών (ενίσχυση κατά κιλό σύσπορου

βαμβακιού ίση με τη διαφορά της τιμής στόχου και της διεθνούς τιμής, αφαιρούμενης της

συνυπευθυνότητας).

Η βαμβακοκαλλιέργεια είναι μια από τις κυριότερες αροτραίες καλλιέργειες στη χώρα

μας. Τα τελευταία χρόνια καταλαμβάνει το 45-50% του συνόλου των αρδευόμενων εκτάσεων,

γεγονός που αποδεικνύει την ανταγωνιστικότητα της (με τις σημερινές τιμές των αγροτικών

προϊόντων) έναντι των άλλων αρδευόμενων καλλιεργειών. Προμηθεύει με πρώτη ύλη την

ελληνική βαμβακουργία και σπορελαιουργία, δίνοντας εργασία σε πολλές ακόμη οικογένειες που

ασχολούνται με την εμπορία και μεταποίηση του προϊόντος (εκκόκκιση, μεταφορές,

νηματοποίηση, υφαντική, βαφική, πλεκτική, έτοιμο ένδυμα, εμπόριο κτλ).

Οι ενεργειακές καλλιέργειες φαίνεται να είναι µια ομάδα καλλιεργειών που μπορούν να

δώσουν διέξοδο στα προβλήματα που αντιμετωπίζει ο Έλληνας αγρότης. Λαμβάνοντας υπόψη τα

πολλαπλά οφέλη της ενεργειακής αξιοποίησης της βιομάζας αλλά και τις ιδιαιτερότητες του

ελληνικού αγροτικού τομέα, οι καλλιέργειες αυτές αντιπροσωπεύουν µια ελκυστική λύση τόσο

για την παραγωγή ενέργειας και υγρών καυσίμων όσο και για την αύξηση της

ανταγωνιστικότητας του αγροτικού χώρου, την ενίσχυση της απασχόλησης και την προστασία

του περιβάλλοντος. Αν και το βαμβάκι δεν αποτελεί την ιδανικότερη καλλιέργεια για χρήση ως

πρώτη ύλη Βιοντίζελ, εντούτοις έχει μακρά παράδοση στην Ελλάδα και συνδέεται άμεσα με έναν

ανεπτυγμένο, κερδοφόρο κλάδο της Ελληνικής οικονομίας.

H παρούσα εργασία πληροφορεί τον αναγνώστη για την παραγωγή βαμβακιού στην

Ελλάδα, τις εισαγωγές και τις εξαγωγές του προϊόντος, την κατάσταση στην παγκόσμια αγορά

και επικεντρώνεται στην παραγωγή ίνας και τη χρήση του βάμβακος ως βιοντίζελ στην ελληνική

βιομηχανία.

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1Η ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΤΟΥ ΒΑΜΒΑΚΙΟΥ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

1.1 Προέλευση, χαρακτηριστικά και ονομασία βαμβακιού 31.2 Καλλιεργούμενα είδη 41.3 Κατεργασία του εδάφους 51.4 Λίπανση βαμβακιού 51.5 Ανάγκες του βαμβακιού σε θρεπτικά στοιχεία 61.6 Ζιζανιοκτονία 111.7 Σπορά 121.8 Εντομοκτονία εδάφους – Φυτοπροστασία 131.9 Κυριότερα προβλήματα της βαμβακοκαλλιέργειας 151.10 Εμπόριο, Χρήσεις 161.11 Παγκόσμια παραγωγή, κατανάλωση 161.12 Παγκόσμιο εμπόριο 191.13 Εξελίξεις στην Ε.Ε. 211.14 Τιμές παραγωγού 241.15 Ποιότητα 241.16 Ανταγωνιστικότητα ελληνικού βαμβακιού 26

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2Η ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΒΑΜΒΑΚΙΟΥ ΓΙΑ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΙΝΑΣ

2.1 Βαμβάκι – φυτό αναφοράς της φυσικής ίνας 272.2 Κλωστοϋφαντουργικά είδη: Κυριότερες περιβαλλοντικές επιπτώσεις 292.3 Παράγοντες που επηρεάζουν την ποιότητα ίνας 33 2.3.1 Ιδιότητες ίνας 342.4 Η Παρούσα Κατάσταση: Κλωστοϋφαντουργία στην Ευρώπη και στην

Ελλάδα 372.5 Προκλήσεις & Προοπτικές για το Μέλλον 40

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΒΑΜΒΑΚΙΟΥ ΓΙΑ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΒΙΟΚΑΥΣΙΜΟΥ

3.1 Βιομάζα και ανανεώσιμες πηγές ενέργειας 423.2. Παραγωγή ενέργειας από βιομάζα 433.3. Περιβαλλοντικές επιπτώσεις από την επέκταση των ενεργειακών

καλλιεργειών 463.4 Βαμβακοκαλλιέργεια και παραγωγή βιοντίζελ 473.5 Η παραγωγή και τα πλεονεκτήματα του Βιοντίζελ 49 3.5.1 Πώς γίνεται η παραγωγή 49

3.5.2 Ποια τα πλεονεκτήματα του Βιοντίζελ 49 3.5.3 Στόχοι του έργου 503.6 Εισαγωγή στη βιομηχανία 52

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ – ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ 54ABSTRACT 61ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 62

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Το βαμβάκι, παρά τον κλονισμό που δέχτηκε με την αλλαγή της ΚΑΠ από το

2006 και τον ανταγωνισμό από την ραγδαία αύξηση της διεθνούς τιμής των σιτηρών τα

τελευταία χρόνια, παραμένει το κύριο αγροβιομηχανικό προϊόν της χώρας μας,

εξασφαλίζοντας βασική απασχόληση σε πολλές αγροτικές και αστικές οικογένειες και

αποτελεί σημαντική συναλλαγματοφόρο πηγή για την Εθνική Οικονομία.

Η Ελλάδα έχει συγκριτικά πλεονεκτήματα για την ποιοτική γεωργία γιατί ο

ουρανός, η γη και το ανάγλυφό της προικίζουν τα προϊόντα της με πλούσια ποικιλότητα

και απαράμιλλη ποιότητα που δεν εκμεταλλευθήκαμε όσο έπρεπε. Εξάλλου, η Ελλάδα

δεν είναι εύκολο να ανταγωνισθεί στη διεθνή αγορά τις μεγαλύτερες χώρες με μαζική

παραγωγή προϊόντων, ούτε ακόμη με βάση το κόστος παραγωγής, λόγω των πολλών

διαρθρωτικών προβλημάτων, επομένως της απομένει αλλά και της αρμόζει το «έμβλημα

της ποιότητας».

Στην παρούσα εργασία επιχειρήθηκε η περιγραφή όλων των χαρακτηριστικών

στοιχείων καλλιέργειας του βαμβακιού, εντοπίστηκαν τα προβλήματα του κλάδου και

αναλύθηκε ο τρόπος καλλιέργειας του φυτού για την παραγωγή ίνας και βιοκαυσίμου. Η

ολοκλήρωση του θέματος έγινε σε τρία κεφάλαια:

Στο πρώτο κεφάλαιο αναλύεται η προέλευση και τα χαρακτηριστικά του

βαμβακιού, τα καλλιεργούμενα είδη, οι απαιτήσεις του εδάφους, η λίπανση και οι

ανάγκες του φυτού σε θρεπτικά στοιχεία. Στη συνέχεια παρουσιάζεται ο τρόπος

καταπολέμησης των ζιζανίων, η σπορά, η φυτοπροστασία, τα κυριότερα προβλήματα της

βαμβακοκαλλιέργειας, η παγκόσμια παραγωγή, οι τιμές παραγωγού, η ποιότητα και η

ανταγωνιστικότητα του ελληνικού βαμβακιού.

Στο δεύτερο κεφάλαιο αναλύεται η σημασία του βαμβακιού ως φυσικής ίνας.

Παρουσιάζεται ο κλάδος της κλωστοϋφαντουργίας και καταγράφονται οι κυριότερες

περιβαλλοντικές της επιπτώσεις. Αναλύονται οι παράγοντες που επηρεάζουν την

ποιότητα ίνας, οι ιδιότητές της, και γίνεται αναφορά για την παρούσα κατάσταση της

κλωστοϋφαντουργίας στην Ευρώπη και στην Ελλάδα. Το κεφάλαιο ολοκληρώνεται με

την παρουσίαση των προοπτικών του κλάδου για το μέλλον.

1

Στο τρίτο κεφάλαιο παρουσιάζονται στοιχεία για τη βιομάζα και τις ανανεώσιμες

πηγές ενέργειας, για την παραγωγή ενέργειας από βιομάζα, αναλύονται οι

περιβαλλοντικές επιπτώσεις από την επέκταση των ενεργειακών καλλιεργειών και

δίδονται στοιχεία για την βαμβακοκαλλιέργεια και παραγωγή βιοντίζελ. Στη συνέχεια,

παρουσιάζονται τα πλεονεκτήματα της παραγωγής του βιοντίζελ, οι τρόποι διαδικασίας

της παραγωγής και η εισαγωγή της παραγωγής βιοκαυσίμων στη βιομηχανία.

Η εργασία ολοκληρώνεται με τα συμπεράσματα, όπου σημειώνονται τα κύρια

σημεία της εργασίας και προτείνονται τρόποι ανάπτυξης και βελτίωσης του κλάδου

παραγωγής βαμβακιού, της κλωστοϋφαντουργίας και της παραγωγής βιοκαυσίμων.

2

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1

Η ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΤΟΥ ΒΑΜΒΑΚΙΟΥ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

1.1 Προέλευση, χαρακτηριστικά και ονομασία βαμβακιού

Αγγειόσπερμο, δικότυλο φυτό το

βαμβάκι ανήκει στην τάξη των

Μαλαχωδών και στην οικογένεια των

Μαλαχοειδών. Ιθαγενές των τροπικών

περιοχών της Αφρικής και της Ασίας είναι

γνωστό απο τα πανάρχαια χρόνια και

καλλιεργείται για τις ίνες του.

Σε ανασκαφές που έγιναν στην

Ινδία βρέθηκαν υπολείμματα υφασμάτων από βαμβάκι που υπολογίζονται γύρω στο

3000 π.Χ. Στην Ελλάδα πρωτοήρθε από την Ασία κατά την εποχή του Μεγάλου

Αλεξάνδρου γύρω στο 325 π.Χ. Η καλλιέργειά του στη συνέχεια εξαπλώθηκε στις άλλες

ευρωπαϊκές χώρες της Μεσογείου. Τα χρόνια εκείνα το βαμβάκι αναφερόταν ως δέντρο,

γεγονός που αποδεικνύει ότι καλλιεργούσαν δενδροειδείς ποικιλίες βαμβακιού. Η

καλλιέργεια του βαμβακιού στην Ελλάδα αναφέρεται από τον Παυσανία το 2 μ.Χ. αιώνα

με την ονομασία ‘’βύσσος’’. Η καλλιέργεια του επεκτάθηκε σε μεγάλη κλίμακα γύρω

στο 550 μ.Χ.

Η επιστημονική του ονομασία είναι γοσύπιο και οι βλαστοί του διακλαδώνονται

φτάνοντας σε ύψος το 1,5 μέτρο αλλά και τα 6 μέτρα στις δενδροειδείς ποικιλίες. Έχει

φύλλα με μακρύ μίσχο, μεγάλα και με έλασμα. Στη βάση του μίσχου βρίσκονται δύο

μικρά παράφυλλα συνήθως οδοντωτά. Τα άνθη βγαίνουν από τις μασχάλες των φύλλων

και είναι μεγάλα, μοναχικά και παράγονται από ανθοφόρους οφθαλμούς. Οι ανθοφόροι

οφθαλμοί στην αρχή τους μοιάζουν με μικρές πυραμίδες και στο στάδιο αυτό τα άνθη

του λέγονται χτένια. Ο καρπός του είναι κάψα και έχει 8-10 σπόρια που περιβάλλονται

από λευκές ίνες. Οι ώριμες ίνες αποτελούνται κατά μεγάλο ποσοστό από κυτταρίνη.

Σήμερα το βαμβάκι καλλιεργείται σε πολλές χώρες της γης αλλά το μεγαλύτερο τμήμα

της παραγωγής προέρχεται από το βόρειο ημισφαίριο (el.wikipedia.org).

3

1.2 Καλλιεργούμενα είδη

Τα είδη που καλλιεργούνται σήμερα είναι τέσσερα:

1. Αδρότριχο βαμβάκι ή Χνουδωτό βαμβάκι (Γοσσύπιον το αδρότριχον - Gossypium

hirsutum) Το πιο κοινά καλλιεργούμενο δίνει πάνω από το 90% της παγκόσμιας

παραγωγής. Είναι και το μοναδικό είδος που καλλιεργείται στην Ελλάδα. Το είδος

αυτό είναι πολυετές αλλά στην Ελλάδα καλλιεργείται ως μονοετές γιατί δεν επιβιώνει

σε κρύο χειμώνα. Οι ίνες που παράγει φτάνουν τα 45 χιλιοστόμετρα μήκος και

χαρακτηριστικό του είναι το χνούδι που περικλείει τα σπόρια του. Τα άνθη του είναι

λευκά όταν ανοίξουν αλλά στην πορεία αλλάζουν χρώμα και γίνονται κόκκινα ή μοβ.

Είναι βαμβάκι υψηλής ποιότητας με μεγάλη αντοχή, ελαστικότητα, πολύ καλή

στιλπνότητα και ομοιομορφία.

2. Ποώδες βαμβάκι (Γοσσύπιον το ποώδες - Gossypium herbaceum) Βρίσκεται

αυτοφυές στο Πακιστάν στην Ινδία και σε ορισμένες περιοχές της Αφρικής.

Παλαιότερα η καλλιέργεια του ήταν πολύ διαδεδομένη αλλά σήμερα οι καλλιέργειες

του αντικαταστάθηκαν από το χνουδωτό βαμβάκι που είναι πολύ καλλίτερης

ποιότητας. Στην Ελλάδα το καλλιεργούσαν μέχρι το 1950 στη Λιβαδειά όπου ήταν

γνωστό με την ονομασία Δαδιώτικο και στις Σέρρες.

3. Βαρβαδεινό βαμβάκι (Γοσσύπιον το βαρβαδινόν - Gossypium barbadense)

Πολυετή και ετήσια φυτά που τα περισσότερα είναι δενδροειδή και φτάνουν σε ύψος

και τα 6 μέτρα. Η καταγωγή του είδους αυτού είναι η λατινική Αμερική και σήμερα

καλλιεργείται στην Αίγυπτο, το Σουδάν, σε πρώην Σοβιετικές χώρες, στις Η.Π.Α., στη

Βραζιλία και το Περού. Τα κλαδιά του βαμβακιού αυτού είναι πλάγια και τα φύλλα

του έχουν μεγάλες σχισμές Τα σπόρια του είναι κυανού χρώματος και τα άνθη είναι

κιτρινωπά με μία κηλίδα στη βάση του κάθε πέταλου. Οι ίνες του είναι οι μακρύτερες

από όλα τα είδη και φτάνουν και τα 50 χιλιοστόμετρα είναι καλής ποιότητας , λεπτές

και μαλακές.

4. Δενδρώδες βαμβάκι (Γοσσύπιον το δενδρώδες - Gossypium arboreum). Βρίσκεται

αυτοφυές στο Πακιστάν , τη Σρι Λάνκα και την Ινδία όπου θεωρείται ιερό φυτό γι

αυτό βρίσκεται έξω από πολλούς ναούς. Οι ίνες του είναι πολύ κοντές και όχι τόσο

καλής ποιότητας γι αυτό η καλλιέργεια του είναι πολύ περιορισμένη

(el.wikipedia.org).

4

1.3 Κατεργασία του εδάφους

Είναι απ’ τις σημαντικότερες καλλιεργητικές επεμβάσεις. Πρέπει να γίνεται με

ιδιαίτερη προσοχή, όταν το χώμα είναι στο ρώγο του. Είναι καλύτερα, πολλές φορές, να

μην γίνει καθόλου κάποια κατεργασία, παρά να γίνει σε υγρό χωράφι και να ζυμωθεί το

χώμα. Η ζημιά που θα προκληθεί στην δομή του εδάφους, μπορεί να ακολουθεί την

καλλιέργεια όλο το καλοκαίρι.

Εντελώς, απαραίτητο είναι το εδαφοσχίσιμο (σε πραγματικό βάθος κατεργασίας

μεγαλύτερο από 50 – 60 εκατοστά), κάθε 3-4 χρόνια. Σε χρονιές που το φθινόπωρο δεν

έχει πολλές βροχές και τα χωράφια είναι στεγνά μετά την συγκομιδή, δεν πρέπει να

χάνουμε την ευκαιρία να κάνουμε αυτήν την πολύ σημαντική επέμβαση (Νομαρχιακή

Αυτοδιοίκηση Σερρών, 2006).

1.4 Λίπανση βαμβακιού

Η λίπανση δεν αποτελεί ξεχωριστό κομμάτι της βαμβακοκαλλιέργειας, απλά είναι

ένα κομμάτι της αλυσίδας της τεχνικής της καλλιέργειας του βαμβακιού. Τα τελευταία

χρόνια παρατηρήθηκαν μεγάλες αλλαγές στην παραγωγή του βαμβακιού, στη χώρα μας,

όπως:

Υψηλότερες αποδόσεις.

Μονοκαλλιέργεια, εντατική χρήση εδαφών.

Χρήση ρυθμιστών αύξησης και αποφυλλωτικών.

Άρδευση με σταγόνες.

Απαίτηση της αγοράς για ποιοτικό βαμβάκι.

Εκμηχάνιση καλλιέργειας.

Απαίτηση για μείωση του κόστους παραγωγής

Έχοντας υπόψη όλες αυτές τις σημαντικές αλλαγές, προσπαθήσαμε να κάνουμε

μια διερεύνηση του θέματος της λίπανσης του βαμβακιού. Εκμεταλλευόμενοι

πληροφορίες από διεθνείς και ελληνικές πηγές, επιχειρήσαμε μια νέα προσέγγιση στο

θέμα της λίπανσης, με γνώμονα τη φυσιολογία του βαμβακιού, την ορθολογικότερη

χρήση των λιπασμάτων και την πρακτική εφαρμογή των οδηγιών.

Η λίπανση απαιτεί μια δαπάνη της τάξης των 15-20 ευρώ/στρ., συνεπώς επηρεάζει

καθοριστικά το κόστος παραγωγής (Μπαξεβάνος Δ., 2005).

5

1.5 Ανάγκες του βαμβακιού σε θρεπτικά στοιχεία

Άζωτο

Αποτελεί το πιο σημαντικό θρεπτικό στοιχείο για το βαμβάκι. Το ύψος που θα

έχουν τα φυτά, η απόδοση σε σύσπορο επηρεάζονται σημαντικά από το άζωτο. Είναι

βασικό συστατικό των πρωτεϊνών, που διαδραματίζουν σημαντικότατο ρόλο στις

διαδικασίες της αναπνοής και φωτοσύνθεσης. Γι’ αυτό, αν θέλουμε να εφαρμόσουμε ένα

σύστημα παραγωγής με χαμηλό κοστολόγιο, μπορούμε να παραβλέψουμε όλα τα άλλα

στοιχεία, όχι όμως το άζωτο.

Οι ανάγκες του βαμβακιού σε θρεπτικά στοιχεία γενικά, αλλά ειδικότερα σε

άζωτο αρχίζουν να αυξάνονται μετά την 40ή μέρα από το φύτρωμα. Το άζωτο βρίσκεται

σε μεγαλύτερη συγκέντρωση στα φύλλα πριν από την άνθηση, αλλά μετά την έναρξη της

καρποφορίας οι μεγάλες συγκεντρώσεις εμφανίζονται στο σπόρο (Μπαξεβάνος Δ.,

2005).

Μέχρι τις αρχές Αυγούστου, το άζωτο είναι συγκεντρωμένο στα φύλλα. Με την

έναρξη όμως σχηματισμού των καρυδιών, διοχετεύεται όλο στα καρύδια (σπόρος). Στο

τέλος της καλλιεργητικής περιόδου τα καρύδια συγκεντρώνουν το 52% του ολικού

αζώτου.

Συμπτώματα έλλειψης αζώτου

Επειδή το άζωτο αποτελεί βασικό συστατικό του φυτού, η έλλειψη προκαλεί

καχεξία και μείωση του ύψους του. Τα φύλλα γίνονται στην αρχή κίτρινα και αργότερα,

καθώς ακολουθεί πρόωρη γήρανση γίνονται κοκκινωπά. Το στέλεχος των φυτών είναι

αδύνατο και καθώς τα φυτά δεν αναπτύσσουν πλάγια διακλάδωση έχουν σχήμα σαν

"οδοντογλυφίδα".

Η συγκράτηση χτενιών μειώνεται και συχνά παρατηρούμε στο έδαφος μεγάλους

αριθμούς νεαρών χτενιών (Μπαξεβάνος Δ., 2005).

Το άζωτο στο έδαφος

Το άζωτο πρέπει να εφαρμόζεται κάθε χρόνο, γιατί τα αποθέματα στο έδαφος

είναι πολύ μικρά, επειδή το στοιχείο αυτό εύκολα χάνεται από το έδαφος, με τα νερά της

άρδευσης ή της βροχής ή με τη δράση των μικροοργανισμών. Γι’ αυτό, η λίπανση με

6

άζωτο είναι τόσο σημαντική. Στην Αμερική που γίνεται επιχειρηματική καλλιέργεια, οι

παραγωγοί το πρώτο πράγμα που ελέγχουν είναι αν τα επίπεδα του αζώτου είναι

ικανοποιητικά για την αναμενόμενη απόδοση (Μπαξεβάνος Δ., 2005).

Για να καταλάβουμε όμως πώς λειτουργεί το άζωτο, πρέπει να λάβουμε υπόψη τα

εξής:

Το άζωτο βρίσκεται σε δύο μορφές, σαν NO3- - N (νιτρικό άζωτο), αρνητικά

φορτισμένο και σαν NH4+ - N (αμμωνιακό άζωτο), θετικά φορτισμένο. Τα σωματίδια του

εδάφους (άργιλος) είναι αρνητικά φορτισμένα. Όπως είναι γνωστό, το θετικό έλκεται από

το αρνητικό, σαν μαγνήτης. Πάνω σε αυτόν τον κανόνα στηρίζεται ολόκληρη η επιστήμη

που μελετάει τη δράση των λιπασμάτων στο έδαφος.

Το νιτρικό λοιπόν άζωτο δεν προσκολλάται στο έδαφος. Το φυτό επίσης

προτιμάει να απορροφάει το νιτρικό άζωτο. Γι’ αυτό το λόγο τα λιπάσματα που

περιέχουν πολύ νιτρικό άζωτο είναι τα λεγόμενα "γρήγορα", γιατί δρουν ταχύτατα. Αλλά

τι συμβαίνει με το αμμωνιακό (NH4+) άζωτο; Το αμμωνιακό είναι θετικά φορτισμένο

άζωτο, με αποτέλεσμα να "κολλάει" στο έδαφος. Έτσι, δεν ξεπλένεται εύκολα και έχει

μεγάλη διάρκεια δράσης, γι’ αυτό είναι το αγαπημένο άζωτο των καλλιεργητών.

Ίσως αναρωτηθεί κανείς και για ποιο λόγο το αμμωνιακό άζωτο να είναι το

αγαπημένο των καλλιεργητών, αφού το βαμβάκι δεν προτιμάει να απορροφάει

αμμωνιακό άζωτο; Την απάντηση τη δίνουν δυο είδη βακτηρίων, τα Nitrosomonas και

Nitrobacter. Αυτά τα βακτήρια τρέφονται με αμμωνιακό άζωτο και το μετατρέπουν σε

νιτρικό άζωτο (το αγαπημένο άζωτο των φυτών). Η διαδικασία ολόκληρη αποτελεί τη

βάση της θρέψης των φυτών και ονομάζεται νιτροποίηση.

Το άριστο περιβάλλον γι’ αυτή τη δουλειά είναι το pH 5,5 - 7,8. Όταν το έδαφος

έχει pH έξω από αυτή τη περιοχή, η διαδικασία της νιτροποίησης είναι αργή.

Η ουρία είναι μια άλλη μορφή αζώτου, η οποία ακολουθεί τον ίδιο δρόμο με το

αμμωνιακό άζωτο (Μπαξεβάνος Δ., 2005).

Περιορισμοί στη χρήση του αμμωνιακού αζώτου

Σε εδάφη με υψηλό pH, π.χ. πάνω από 8, το αμμωνιακό αντί να μετατραπεί σε

νιτρικό μετατρέπεται σε αμμωνία, το γνωστό αέριο, το οποίο δεν μπορεί να απορροφηθεί

από τα φυτά.

7

Σε pH = 8, η ποσότητα της σχηματισμένης αμμωνίας είναι 10 φορές μεγαλύτερη

από ό,τι σε pH = 7, ενώ σε pH = 10 η αμμωνία είναι 100 φορές περισσότερη από ό,τι σε

pH = 7.

Αν, για παράδειγμα, ρίξουμε ένα νιτρικό λίπασμα σε αλατούχο έδαφος, θα έχουμε

απώλειες από εξαέρωση σαν αμμωνία από 3% έως 10%, ενώ αν ρίξουμε θειικό αμμώνιο

οι απώλειες θα είναι 35-45% (Μπαξεβάνος Δ., 2005).

Εδαφολογική ανάλυση

Η εδαφολογική ανάλυση για το άζωτο δεν έχει μεγάλη αξία, δεδομένης της

κινητικότητας που παρουσιάζει αυτό το στοιχείο. Παρόλα αυτά, καλό είναι να γίνεται

κοντά στη σπορά. Από την ποσότητα των νιτρικών που θα βρούμε στο έδαφος και από

την αναμενόμενη απόδοση μπορούμε να κανονίσουμε τη λίπανση που θα κάνουμε

(πίνακας 1.1) (Μπαξεβάνος Δ., 2005).

Πίνακας 1.1. Δόσεις Ν που πρέπει να εφαρμοστούν, λαμβάνοντας υπόψη

την αναμενόμενη απόδοση και την περιεκτικότητα του εδάφους σε άζωτο.

Επίπεδα νιτρικού

αζώτου στο έδαφος

(κιλά/στρ.)

Αναμενόμενη σοδειά σύσπορο (κιλά/στρέμμα)255 300 340 380 425 465 500 550 600Κιλά αζώτου που πρέπει να εφαρμοστούν για να έχουμε τις παραπάνω αποδόσεις

5,6 6,2 9,6 13 15,8 19,2 22,6 22,6 22,6 22,67,9 2,8 6,2 9,6 13,5 16,2 20,3 22,6 22,6 22,610 0 2,2 6,2 10,1 14,2 18,6 22,6 22,6 22,612,4 0 0 2,2 6,7 11,3 15,8 20,3 22,6 22,614,7 0 0 0 2,2 7,3 11,3 16,9 22,6 22,616,9 0 0 0 0 2,8 8,4 13,5 18,6 22,619,2 0 0 0 0 0 3,9 9,6 14,7 20,321,5 0 0 0 0 0 0 5 10,7 16,423,7 0 0 0 0 0 0 1,1 6,7 12,426 0 0 0 0 0 0 0 2,8 8,428,3 0 0 0 0 0 0 0 0 5,6

Πηγή: Μπαξεβάνος Δ. (2005). Καλλιεργητικές συμβουλές για βαμβακοπαραγωγούς. Διαθέσιμο στο: http://www.cotton-net.gr/index.php?option=com_content&task=view &id=34&Itemid=72

8

Ανάγκες φυτών σε θρεπτικά και συμπτώματα έλλειψης

Θρεπτικά Ανάγκες/ εφαρμογή Συμπτώματα έλλειψηςΆζωτο Οι ανάγκες είναι μεγάλες

κατά την διάρκεια από την εμφάνιση των χτενιών έως και την ανθοφορία. Για καλύτερα αποτελέσματα μπορεί να εφαρμοστεί στην γραμμή σποράς καθώς επίσης γραμμικά ή με τις σταγόνες έως και την Τρίτη βδομάδα ανθοφορίας. Μπορεί να εφαρμόζονται και διαφυλλικά.

- Τα νεαρά φύλλα γίνονται κίτρινα ή χλωμά πράσινα. Καθώς τα φύλλα γεράσουν αναπτύσσουν σκιές κοκκινωπές ή καφέ, ξεραίνονται και πέφτουν.

- Το φυτό έχει μειωμένη ανάπτυξη.

- Μειωμένη καρποφορία.

Φώσφορος Ο καλύτερος τρόπος εφαρμογής είναι ο γραμμικός κοντά στην γραμμή σποράς.

- Φυτά μειωμένης ανάπτυξης.

- Μικρά φύλλα, σκοτεινό πράσινο χρώμα.

- Καθυστέρηση ανθοφορίας και ωρίμανσης.

- Μείωση στην απόδοση σε ίνα και ιδιότητες της ίνας.

Κάλιο Οι ανάγκες είναι μεγάλες κατά το γέμισμα των καρυδιών. Η περιεκτικότητα σε μεγαλύτερο βάθος από 30 εκ. είναι σημαντική και συσχετίζεται με το pH. Μπορεί μα εφαρμόζεται και διαφυλλικά.

- Τα φυτά μειωμένης ανάπτυξης.

- Τα νεύρα των φύλλων κοκκινίζουν πριν την εξάπλωση του αποχρωματισμού στα περιθώρια των φύλλων.

- Οι άκρες των φύλλων γυρνάνε προς τα κάτω.

- Τα καρύδια είναι μικρά, ανώριμα και αποτυγχάνουν να ανοίξουν.

- Η απόδοση μειώνεται.

9

- Η αντοχή και το μικροναίρ της ίνας χειροτερεύουν.

Θείο Η εφαρμογή από το έδαφος είναι περισσότερο αποτελεσματική από την διαφυλλική εφαρμογή. Συνήθως εφαρμόζεται με την μορφή γύψου.

- Τα συμπτώματα εμφανίζονται κυρίως στα νεαρά φύλλα. Τα φύλλα γίνονται κίτρινα και οι μίσχοι κόκκινοι.

- Σε ισχυρή έλλειψη τα συμπτώματα εμφανίζονται σε ολόκληρο το φυτό.

- Η πρόωιμη διάγνωση της έλλειψης είναι σημαντική διότι οι εφαρμογές μετά την ανθοφορία δεν φέρνουν αποτελέσματα.

Σίδηρος Συνήθως εφαρμόζεται σαν διαφυλλικό έως τηνπρώτη ανθοφορία.

- Τα νεαρά φύλλα εμφανίζουν μεσονεύρια χλώρωση.

- Πρόβλημα υπάρχει σε χωράφια που πλημμυρίζουν μετά από πότισμα με αυλάκια.

- Ο σίδηρος δεν είναι ευκίνητο στοιχείο μέσα στο φυτό.

Ψευδάργυρος Οι ανάγκες είναι μεγαλύτερες από την εμφάνιση του πρώτου χτενιού έως και την κορύφωση του γεμίσματος των καρυδιών. Μπορεί να εφαρμοστεί διαφυλλικά ή σαν στερεό λίπασμα προ σποράς.

- - Τα νεαρά φύλλα εμφανίζουν μεσονεύρια χλώρωση.

- Τα φύλλα γέρνουν προς τα πάνω και εμφανίζουν μπρούτζινο χρώμα.

- Η μείωση της ανάπτυξης φυτών και της απόδοσης είναι δυνατόν να συμβεί.

10

Βόριο Μπορεί να εφαρμοστεί σαν συστατικό μικτών λιπασμάτων προ της σποράς. Επίσης με τα προσπαρτικά ζιζανιοκτόνα με ενσωμάτωση. Μπορεί να εφαρμοστεί και διαφυλλικά.

- Ακανόνιστη καρπόπτωση χτενιών και νεαρών καρυδιών.

- Σκοτεινόχρωμος χρωματισμός της βάσης των καρυδιών.

- Μικρά ακανόνιστα καρύδια που δεν ανοίγουν κανονικά.

- Ξήρανση της κορυφής και μικρά μεσογονάτια.

- Οι μίσχοι εμφανίζουν πράσινους δακτύλιους.

- Τα φύλλα είναι σκούρα σκοτεινά πράσινα και αποφυλλώνονται δύσκολα.

- Η απορρόφηση του φυτού σε άζωτο και κάλιο είναι φτωχή.

Πηγή: Μπαξεβάνος Δ. (2005). Καλλιεργητικές συμβουλές για βαμβακοπαραγωγούς. Διαθέσιμο στο: http://www.cotton-net.gr/index.php?option=com_content&task=view &id=34&Itemid=72

1.6 Ζιζανιοκτονία

Εφαρμόζουμε, συνήθως, διπλή ζιζανιοκτονία:

1. Ενσωμάτωση

α) Τριφλουραρίνη: 1 κιλό στα 5 στρέμματα, σε χωράφια που δεν έχουν αγριοτοματιά.

β) Σοναλάν 1 κιλό στα 3 στρέμ. για τα χωράφια που έχουν αγριοτοματιά

Στομπ 1 κιλό στα 2 στρέμ. >>

2. Μετασπαρτικά: (επιφανειακά μετά τη σπορά)

Προμετρύνη: 1κιλό στα 4-5 στρέμματα. Ο ψεκασμός να γίνεται το βράδυ, που οι

συνθήκες είναι ,συνήθως, ευνοϊκότερες για καλύτερη δέσμευσή της στο επιφανειακό

στρώμα του εδάφους (μικρότερη εξάτμιση κ.λ.π.) (Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Σερρών,

2006).

11

Εκτός από τα παραπάνω, υπάρχουν κι άλλα καλά ζιζανιοκτόνα (ή συνδυασμοί

τους), που χρησιμοποιούνται λιγότερο ή για την αντιμετώπιση ειδικότερων

προβλημάτων.

Γενικά, πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στην ζιζανιοκτονία την εποχή

σποράς, γιατί στο βαμβάκι δεν υπάρχουν μεταφυτρωτικά ζιζανιοκτόνα για την

καταπολέμηση των πλατύφυλλων ζιζανίων. Μεταφυτρωτικά, μπορούν να

καταπολεμηθούν μόνο αγροστώδη ζιζάνια (βέλιουρας, μουχρίτσα κ.λ.π.).

Τελευταία, σε περιορισμένη έκταση και κυρίως για την αντιμετώπιση

δυσεξόντωτων ζιζανίων (κύπερη κ.λ.π.),εφαρμόζεται και γραμμική υπό κάλυψη

ζιζανιοκτονία, με την χρήση ειδικών ψεκαστικών μηχανημάτων (Νομαρχιακή

Αυτοδιοίκηση Σερρών, 2006).

1.7 Σπορά

Ποσότητα σπόρου: 1,7-2,0 κιλά, περίπου, το στρέμμα.

Αποστάσεις σποράς : Ανά 5 ως 7 εκατοστά περίπου. Αραιότερα σπέρνουμε στα

χωράφια που το βαμβάκι παίρνει ύψος.

Σημαντικό είναι, επίσης, ο σβωλοδιώχτης της σπαρτικής να μην ανοίγει αυλάκι,

γιατί:

α) απομακρύνεται, μαζί με το χώμα, το ενσωματωμένο ζιζανιοκτόνο και

φυτρώνουν ζιζάνια στη γραμμή σποράς και

β) αν μετά τη σπορά πέσουν βροχές, δημιουργείται, μέσα στο αυλάκι, υπερβολική

υγρασία που προκαλεί σάπισμα του σπόρου και αργότερα των μικρών φυτών. Επίσης, το

χώμα που παρασύρεται σ’ αυτή την περίπτωση από τις πλευρές του αυλακιού, μεγαλώνει

το βάθος σποράς και δυσκολεύει το φύτρωμα (Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Σερρών,

2006).

1.8 Εντομοκτονία εδάφους – Φυτοπροστασία

Η εφαρμογή 1 κιλού /το στρέμμα κοκκώδους εντομοκτόνου εδάφους, είναι

εντελώς απαραίτητη και ποτέ δεν πρέπει να παραλείπεται. Ακόμα καλύτερο αποτέλεσμα,

δίνει η χρησιμοποίηση επενδεδυμένου με εντομοκτόνα βαμβακοσπόρου.

Η προστασία των ωφελίμων εντόμων και η βιολογική ισορροπία, θα πρέπει να

αποτελούν βασικό μέλημα για κάθε καλλιεργητή βαμβακιού, από το φύτρωμα και πέρα.

12

Έτσι, δεν πρέπει να γίνεται κανένας ψεκασμός με εντομοκτόνα, αν δεν είναι τελείως

απαραίτητος. Πολύ σημαντική είναι η αποφυγή ψεκασμών τον κρίσιμο μήνα Ιούνιο,

κατά τον οποίο εγκαθίστανται στις βαμβακοφυτείες και αναπαράγονται τα ωφέλιμα

έντομα (Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Σερρών, 2006).

Αντιμετώπιση σηψιρριζιών

Το βαμβάκι, όταν υπάρξει υπερβολική εδαφική υγρασία στο στάδιο του

φυτρώματος, είναι ευαίσθητο στις σηψιρριζίες. Με σκαλιστήρια, αερίζουμε το έδαφος

και προλαβαίνουμε το σάπισμα των σπόρων ή των μικρών βαμβακοφύτων. Τα

σκαλίσματα αυτά, μπορούν, κάποιες φορές, να γίνουν και πριν το φύτρωμα, αν ισχυρές

βροχοπτώσεις έχουν, ήδη, δημιουργήσει έντονη κρούστα στο έδαφος – σ’ αυτές τις

περιπτώσεις και η ίδια η ανατάραξη που προκαλείται με το σκάλισμα στο έδαφος, βοηθά

στο φύτρωμα, μέσα απ` τις ρωγμές που δημιουργούνται στην κρούστα (Νομαρχιακή

Αυτοδιοίκηση Σερρών, 2006).

Αποφυγή ζημιών από ορμονικά ζιζανιοκτόνα

Το βαμβάκι είναι υπερβολικά ευαίσθητο στα ορμονικά ζιζανιοκτόνα

(2,4D,MCPA κ.λ.π). Γι’ αυτό δεν πρέπει να ψεκάζονται τέτοια ζιζανιοκτόνα (σε

καλαμπόκια), όταν υπάρχει κοντά βαμβάκι. Με δυνατό άνεμο μπορεί να προκληθεί ζημιά

και σε 500 μέτρα. Επίσης, ψεκαστικά που χρησιμοποιήθηκαν σε ψεκασμούς ορμονικών

ζιζανιοκτόνων (στο σιτάρι ή στο καλαμπόκι), καλό είναι να μη χρησιμοποιούνται

καθόλου σε ψεκασμούς βαμβακιού. Αν όμως είναι αναγκαίο να χρησιμοποιηθούν, πρέπει

να ξεπλυθούν πολύ καλά, αφού μείνουν και ένα 24ωρο γεμάτα με κατάλληλα

καθαριστικά ( διάλυση σόδας κ.λ.π.) (Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Σερρών, 2006).

Ανάσχεση (σταμάτημα) της υπερβολικής ανάπτυξης

Σε χωράφια που παίρνουν υπερβολικό ύψος, αποτελεί μία πολύ σημαντική

επέμβαση. Παράλειψη ή καθυστέρηση στην εφαρμογή της σ’ αυτά τα χωράφια, οψιμίζει

και μειώνει (δραματικά πολλές φορές) την παραγωγή. Το κλειδί για πετυχημένο

σταμάτημα της ανάπτυξης, είναι η έγκαιρη πρώτη επέμβαση, όταν τα φυτά είναι ακόμα

13

μικρά (40-50 εκατ.). Αν αργήσουμε, η πιθανότητα επιτυχίας είναι πολύ μικρή, αλλά θα

στοιχίσει και περισσότερο, αφού θα απαιτηθούν πολύ μεγάλες δόσεις ανασχετικών.

Μετά την πρώτη επέμβαση, και ανάλογα με τον καιρό και την εμφάνιση της

βαμβακοφυτείας, μπορεί να ακολουθήσει δεύτερη ή και τρίτη εφαρμογή.

Η εφαρμογή ανασχετικού προκαλεί συμπτώματα δίψας στα φυτά και θα

χρειαστούν πότισμα νωρίτερα, απ’ ότι θα χρειάζονταν χωρίς την εφαρμογή τους. Το αν

όμως θα γίνει τελικά άρδευση και πότε, μετά την εφαρμογή των ανασχετικών, θα

εξαρτηθεί από το χωράφι, τον καιρό και την εμφάνιση της φυτείας (Νομαρχιακή

Αυτοδιοίκηση Σερρών, 2006).

Ποτίσματα

Αποτελούν μία από τις κρισιμότερες καλλιεργητικές επεμβάσεις στην

καλλιέργεια του βαμβακιού. Είναι πάρα πολύ σημαντικό να γίνονται στην ώρα τους και

στη σωστή δόση. Πρόωρα ποτίσματα οδηγούν σε ανεπιθύμητη, υπερβολική βλαστική

ανάπτυξη και οψίμηση της παραγωγής, ενώ καθυστέρηση στην άρδευση προκαλεί πτώση

χτενιών και καρυδιών. Και στις δύο περιπτώσεις έχουμε μείωση της παραγωγής και

υποβάθμιση της ποιότητας του βαμβακιού. Είναι σημαντικό ο βαμβακοκαλλιεργητής, σε

συνεργασία με τους γεωπόνους, να μάθει να ξεχωρίζει την κατάλληλη ώρα για να ποτίσει

το χωράφι του.

Ιδιαίτερη περίπτωση αποτελούν τα ποτίσματα φυτρώματος. Χρειάζεται προσοχή

στη δόση του νερού και στην απόφαση για επανάληψή τους. Αξίζει επίσης να τονισθεί η

προσοχή με την οποία πρέπει να χρησιμοποιείται πολυμπέκ στα ποτίσματα φυτρώματος,

λόγω της έντονης κρούστας που δημιουργεί (κάτι μη αναμενόμενο σε πρώτη εντύπωση)

και η οποία δυσκολεύει το φύτρωμα (Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Σερρών, 2006).

Αποφύλλωση

Είναι μια απαραίτητη επέμβαση για να πετύχουμε καλή συγκομιδή και καλή

ποιότητα βαμβακιού. Επίσης, μόνο αποφυλλωμένο και στεγνό βαμβάκι, μπορεί να

αποθηκευτεί.

14

Ο ψεκασμός των αποφυλλωτικών, πρέπει να γίνεται όταν το 50% των καρυδιών

έχει ανοίξει. Σε πολύ ανεπτυγμένες, όψιμες φυτείες, μπορούμε να επέμβουμε με μισή

δόση αποφυλλωτικού (ή ωριμαντικό), όταν έχει ανοίξει το 20%, περίπου, των καρυδιών

και όταν το άνοιγμα προχωρήσει στο 50%, να κάνουμε δεύτερη επέμβαση, με την άλλη

μισή δόση του αποφυλλωτικού.

Τα τελευταία χρόνια μεγάλη έκταση έχει λάβει και η εφαρμογή ωριμαντικών ή

ωριμαντικών – αποφυλλωτικών (Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Σερρών, 2006).

1.9 Κυριότερα προβλήματα της βαμβακοκαλλιέργειας

Τα κύρια προβλήματα που αντιμετωπίζει σήμερα η βαμβακοκαλλιέργεια είναι:

1. το υψηλό κόστος παραγωγής

2. Ενοίκιο γης. Το υψηλό κόστος ενοικίασης της γης, κυρίως λόγω της σημερινής

διαμόρφωσης των επιδοτήσεων με την σύνδεση των επιδοτήσεων με την

παραγωγή.

3. την αστάθεια στις τιμές πετρελαίου

4. την αστάθεια στις τιμές αγροεφοδίων, δηλαδή σπόρων, λιπασμάτων,

αγροχημικών.

5. το κόστος άρδευσης, λόγω έλλειψης ανάπτυξης του εξηλεκτρισμού , το οποίο

σύντομα θα αυξηθεί με το επιπρόσθετο κόστος στην τιμή χρήσης του νερού,

(λόγω της γνωστής συμφωνίας για ορθή χρήση του νερού)

6. Καλλιεργητικές τεχνικές

Η καλλιέργεια βαμβακιού έχει τυποποιηθεί. Η ύπαρξη εξοπλισμού με

συγκεκριμένες προδιαγραφές και η έλλειψη τεχνικής και επιστημονικής

υποστήριξης δεν εκσυγχρόνισε τον τρόπο καλλιέργειας. Στον τομέα των

καλλιεργητικών τεχνικών προτείνεται ότι θα μπορούσαν να ερευνηθούν και να

μελετηθούν για να εφαρμοστούν οι παρακάτω νέες τεχνικές:

Η καλλιέργεια βαμβακιού σε στενές αποστάσεις γραμμών σποράς.

Η επιβεβλημένη μείωση των εισροών

Η χρησιμοποίηση ποικιλιών χαμηλής ανάπτυξης,

Η μειωμένη κατεργασία του εδάφους κλπ

15

Εφαρμογή νέων στρατηγικών όπως της ελλειμματικής άρδευσης ή του

ελεγχόμενου στρες κτλ.

7. Η έλλειψη ταυτότητας του παραγόμενου προϊόντος, που αφορά στην απουσία

τυποποίησης και πιστοποίησης από έγκυρο φορέα (κέντρο ταξινόμησης

βάμβακος)

8. Η έλλειψη στρατηγικής στην στήριξη του προϊόντος όπως η σύνδεση παραγωγή-

μεταποίηση-αγορά-τιμές (Σγαντζούρης Σ., 2009α).

1.10 Εμπόριο, Χρήσεις

Η κατασκευή υφασμάτων είναι η βασικότερη από τις διάφορες χρήσεις του

βαμβακιού. Στην υφαντουργία οι ίνες του αποτελούν την κυριότερη ύλη. Τα βαμβακερά

υφάσματα είναι πολύ καλής ποιότητας αν και σήμερα τα αντικαθιστούν με συνθετικά

που στοιχίζουν λιγότερο. Η Κίνα έχει τη μεγαλύτερη παραγωγή στον κόσμο.

Ακολουθούν η Ινδία, οι Η.Π.Α. ,η Ρωσία , το Πακιστάν και η Βραζιλία.

Στην Ελλάδα καλλιεργούνταν περίπου 4.300.000 στρέμματα το 2000 και η ετήσια

παραγωγή έφτανε τους 435.000 τόνους (Γαλανοπούλου-Σενδούκα Σ., 2002).

Το 2009 καλλιεργήθηκαν 2.350.000 στρέμματα έναντι ~2.500.000 το 2008 με

τάση να καλλιεργηθούν 3.000.000 το 2010. Οι διακυμάνσεις είναι αποτέλεσμα των

πολιτικών επιδοτήσεων και των πλαφόν που έχουν αυτές (www.agrotypos.gr).

Το μεγαλύτερο μέρος του Ελληνικού βαμβακιού καταναλώνεται εγχώρια ενώ το

υπόλοιπο εξάγεται κυρίως σε μορφή νημάτων. Από το σπόρο του βαμβακιού βγαίνει λάδι

που χρησιμοποιείται ως επιτραπέζιο αλλά περιορισμένα. Επίσης από τα υπολείμματα του

βαμβακιού παρασκευάζεται η βαμβακόπιτα που χρησιμοποιείται ως ζωοτροφή

(el.wikipedia.org).

1.11 Παγκόσμια παραγωγή, κατανάλωση

Σύμφωνα με τα στοιχεία του Αμερικανικού Υπουργείου Γεωργίας η παγκόσμια

παραγωγή κατά το 2009 σημείωσε μείωση για δεύτερη συνεχή χρονιά, ενώ η

κατανάλωση κατά την εμπορική περίοδο 09/10 αυξήθηκε κατά 3% περίπου σε σχέση με

την προηγούμενη. Τα παγκόσμια αποθέματα κάλυψαν το κενό και έπεσαν στο

16

χαμηλότερο επίπεδο της τελευταίας εξαετίας. Η διαχείριση των αποθεμάτων επηρέασε

την αγορά και το παγκόσμιο εμπόριο (Πίνακας 1.2) (Σγαντζούρης Σ., 2009β).

Πίνακας 1.2. Παγκόσμια αγορά εκκοκκισμένου βάμβακος (σε εκατ. τόνους)

2007/08 2008/09* 2009/10**

Διαφορά 09/10-08/09 (%)

Παραγωγή 26,223 23,488 23,179 -1,32Κατανάλωση 26,708 23,966 24,721 3,15Αποθέματα τέλους 13,502 13,567 12,577 -7,3

13.5.2009*προσωρινά στοιχεία** εκτιμήσεις

Πηγή:FAS/USDA

Ειδικότερα, κατά την εμπορική περίοδο 08/09, η παγκόσμια παραγωγή μειώθηκε

κατά 10,4% στα 23,5 εκατ. τόνους ενώ το 09/10 σημειώθηκε νέα μείωση της παραγωγής

κατά 1,3% σε σχέση με την προηγούμενη περίοδο στους 23,2 εκατ. τόνους. Η μείωση

αυτή προέρχεται κατά κύριο λόγο από την Κίνα (-7,8%), το Ουζμπεκιστάν (-8,1%), την

Τουρκία (-9,4%) και από άλλες χώρες (Πίνακας 1.3).

Πίνακας 1.3. Παγκόσμια παραγωγή εκκοκ. βάμβακος (σε εκατ. τόνους)

Χώρες 2007/08 2008/09* 2009/10**Διαφορά 09/10-08/09 (%)

Κίνα 8,056 7,794 7,185 -7,81Ινδία 5,356 5,008 5,443 8,69ΗΠΑ 4,182 2,79 2,885 3,41Πακιστάν 1,938 1,96 2,003 2,19Βραζιλία 1,602 1,263 1,197 -5,23Ουζμπεκιστάν 1,165 1,067 0,98 -8,15Τουρκία 0,675 0,457 0,414 -9,41Άλλες 3,249 3,15 3,072 -2,48Συνολικά 26,223 23,489 23,179 -1,32

13.5.2009

* Εκτίμηση

** Προβλέψεις Πηγή: FAS/USDA

17

Όπως φαίνεται εξάλλου από τα στοιχεία του πίνακα 1.4, αξιόλογες μεταβολές

καταγράφονται κατά την περίοδο 08/09 στην κατανάλωση βάμβακος μεταξύ των

σημαντικότερων χωρών χρήσης του προϊόντος, με αποτέλεσμα η κατανάλωση να

σημειώνει κάμψη 10,26% περίπου. Συγκριτικά με τον προηγούμενο μήνα, τον Απρίλιο

(2009) προβλέπεται περιορισμός στην κατανάλωση ορισμένων χωρών που επηρεάζουν

σημαντικά το παγκόσμιο εμπόριο, όπως η Κίνα (-1.306.000 τον.) η Τουρκία (-261.000

τον.), η Ινδία (-228.000) και το Πακιστάν (-218.000). Χαρακτηριστική είναι η εκτίμηση

περιορισμού της κατανάλωσης στην Τουρκία, κατά 20% περίπου. Οι προβλέψεις για το

2009 θέλουν την κατανάλωση να αυξάνεται κατά 3,15% σε σχέση με την προηγούμενη

περίοδο (Σγαντζούρης Σ., 2009β).

Πίνακας 1.4. Παγκόσμια κατανάλωση εκκοκ. βάμβακος (σε εκατ. τόνους)

Χώρες 2007/08 2008/09* 2009/10** Διαφορά 09/10-

08/09 (%)Κίνα 11,213 9,907 10,342 4,39Ινδία 3,984 3,756 3,919 4,34Πακιστάν 2,722 2,504 2,613 4,35Τουρκία 1,306 1,045 1,067 2,11Βραζιλία 1,002 0,914 0,914 0,00ΗΠΑ 0,999 0,773 0,762 -1,42Μπαγκλαντές 0,599 0,631 0,664 5,23Ινδονησία 0,484 0,435 0,446 2,53Μεξικό 0,435 0,392 0,414 5,61Ταϊλάνδη 0,425 0,392 0,414 5,61Άλλες 3,539 3,217 3,166 -1,59Συνολικά 26,708 23,966 24,721 3,15

13.5.2009

* Εκτίμηση

** Προβλέψεις Πηγή: FAS/USDA

1.12 Παγκόσμιο εμπόριο

18

Καταγράφεται πτώση της ζήτησης την περίοδο 2008/09, που πιθανά θα καταστεί

εντονότερη μετά την πρόσφατη διεθνή κρίση στην χρηματοπιστωτική αγορά, οδηγούν

στον περιορισμό του παγκόσμιου εμπορίου του προϊόντος. Η τάση αυτή καταγράφεται

τόσο ως προς τις εισαγωγές, όσο και προς τις εξαγωγές. Ειδικότερα, κατά την περίοδο

2008/09 σημειώθηκε μεγάλη πτώση των εισαγωγών (κατά μέσο όρο -22,87%) με τις

εισαγωγές της Κίνας στο -43,62% και τις εισαγωγές της Τουρκίας στο -34% (Πίνακας

1.5).

Πίνακας 1.5. Παγκόσμιες εισαγωγές εκκοκ. βάμβακος (σε εκατ. τόνους).

Χώρες2007/08 2008/09* 2009/10**

Διαφορά 09/10-

08/09 (%)Κίνα 2,51 1,415 1,96 38,52Πακιστάν 0,851 0,501 0,675 34,73Τουρκία 0,712 0,501 0,631 25,95Μπαγκλαντές 0,61 0,631 0,664 5,23Ινδονησία 0,501 0,435 0,452 3,91Ταϊλάνδη 0,42 0,397 0,414 4,28Μεξικό 0,333 0,283 0,337 19,08Ρωσία 0,261 0,207 0,201 -2,90Βιετνάμ 0,218 0,223 0,25 12,11Κορέα 0,212 0,201 0,196 -2,49Άλλες 1,644 1,395 1,361 -2,44Συνολικά 8,272 6,189 7,141 15,38

13.5.2009

*Εκτίμηση

** Προβλέψεις Πηγή: FAS/USDA

Οι εκτιμήσεις ωστόσο της περιόδου (2009/10) δείχνουν τάση αύξησης των

εισαγωγών στις μεγάλες χώρες εισαγωγής, όπως η Κίνα (+38%), το Πακιστάν (+35%), η

Τουρκία (+26%).

Μεγάλη επίσης πτώση καταγράφεται το 2008/09 στο εξαγωγικό εμπόριο, το

οποίο περιορίζεται κατά –23,65% περίπου. Όπως φαίνεται στα στοιχεία του πίνακα 1.6,

με την εξαίρεση της Βραζιλίας και μιας χώρας της υποσαχάριας Αφρικής (Μπουργκίνα-

19

Φάσο), υπήρξε σημαντικός περιορισμός των εξαγωγών εκκοκκισμένου βάμβακος.

Μεγάλη εξάλλου ήταν η μείωση των εξαγωγών της Ελλάδας σε εκκοκκισμένο βαμβάκι

(-38%) για το 2008 (Σγαντζούρης Σ., 2009β).

Το 2009 σημειώθηκε αύξηση των παγκόσμιων εξαγωγών χωρίς όμως αυτές να

φθάνουν στο επίπεδο του 2007.

Πίνακας 1.6. Παγκόσμιες εξαγωγές εκκοκ. βάμβακος (σε εκατ. τόνους).

Χώρες

2007/08 2008/09* 2009/10**

Διαφορά 09/10-

08/09 (%)ΗΠΑ 2,973 2,722 2,395 -12,01Ινδία 1,531 0,435 1,415 225,29Ουζμπεκιστάν 0,958 0,653 0,827 26,65Βραζιλία 0,486 0,544 0,435 -20,04Αυστραλία 0,265 0,25 0,348 39,20Ελλάδα 0,283 0,174 0,174 0,00Μπουργκίνα 0,169 0,174 0,174 0,00Τουρκμενιστάν 0,174 0,114 0,218 91,23Μπενίν 0,109 0,093 0,098 5,38Τατζικιστάν 0,108 0,076 0,093 22,37Άλλες 1,352 0,953 0,964 1,15Συνολικά 8,408 6,188 7,141 15,40

13.5.2009*Εκτίμηση ** Προβλέψεις

Πηγή: FAS/USDA

Σύμφωνα με την Διεθνή Συμβουλευτική Επιτροπή Βάμβακος (ICAC) το 08/09

καταγράφεται πτώση στο παγκόσμιο εμπόριο βαμβακιού στους 6,2 εκατ. τόνους

(-26%). Η Κίνα εισήγαγε γύρω στους 1,5 εκατ. τόνους το 2008 δηλαδή 41% λιγότερο

από το 2007, η Ινδία και το Ουζμπεκιστάν πραγματοποίησαν εξαγωγές μικρότερες

κατά 40% αυτή την περίοδο από ότι το 2007 (Σγαντζούρης Σ., 2009β).

Πάντως ο μεγαλύτερος εξαγωγέας που είναι οι ΗΠΑ πραγματοποίησε εξαγωγές

2,6 εκατ. τόνους το 2008 ή 12% λιγότερο από ότι το 2007 παρά τη μεγάλη μείωση της

παραγωγής. Οι ΗΠΑ επηρεάστηκαν λιγότερο από ότι οι άλλοι εξαγωγείς στην πτώση της

ζήτησης (Πίνακας 1.7).

20

Πίνακας 1.7. Παγκόσμια διάθεση και κατανομή βαμβακιού σε εκατ. τόνους ( ICAC).

2007/08 2008/09 2009/10*Παραγωγή 26,22 23,7 23,6Κατανάλωση 26,29 23,6 23,7Εξαγωγές 8,34 6,2 7,3Αποθέματα τέλους 12,50 12,6 12,5* εκτίμηση

Πηγή: ICAC 1.4.09

1.13 Εξελίξεις στην Ε.Ε.

Σύμφωνα με ορισμένες καταγραφές, την περίοδο 2008/09 διαπιστώνεται

σημαντική μείωση της καλλιεργηθείσας έκτασης και της παραγωγής και στις δύο κύριες

παραγωγικές χώρες της Ε.Ε., την Ελλάδα και την Ισπανία, σε σχέση με το 2007/08.

Σημειώνεται, επίσης, σύμφωνα με την ίδια πηγή (FAS/USDA), εξαιρετικά σημαντική

μείωση των εξαγωγών εμπορικής περιόδου 08/09 σε σχέση με την προηγούμενη τόσο για

την Ελλάδα (-24%) όσο και για την Ισπανία (-55,17%) (Πίνακας 1.8) (Σγαντζούρης Σ.,

2009β).

Πίνακας 1.8. Στοιχεία έκτασης, παραγωγής, διάθεσης και εμπορίου εκκοκκισμένου

βάμβακος (σε 1000 στρ. ή 1000 τόννους).

2007/08 2008/09 2009/10 Διαφορές 08/09-09/10

(%) Ελλάδα Ισπανία Ελλάδα Ισπανία Ελλάδα Ισπανία Ελλάδας Ισπανίας

Έκταση 3150 540 2500 530 2150 600 -14 13,21Αποθέματα

αρχής

97 13 80 8 100 4 25 -50

Παραγωγή 288 40 250 19 218 26 -12,8 36,84Εισαγωγές 4 3 4 2 4 2 0 0Συν.

Προσφορά

389 56 334 29 322 33 -3,59 13,79

Χρήση 65 20 49 11 49 11 0 0Απώλειες 11 0 11 0 11 0 0 0 Εξαγωγές 229 29 174 13 174 16 0 23,08

21

Αποθέματα

τέλους

85 8 100 4 88 5 -12 25

Πηγή: FAS/USDA, 13.5.2009

Σύμφωνα με εγχώριες εκτιμήσεις, η καλλιεργηθείσα έκταση το 2008 ανήλθε σε

2.800.000 στρέμματα με την παραγωγή σύσπορου βάμβακος να κυμαίνεται στο επίπεδο

των 600.000 τόνων περίπου. Πρόκειται, με βάση τις προσεγγίσεις αυτές, για μία μείωση

των καλλιεργούμενων εκτάσεων της χώρας της τάξεως του 18% περίπου, συνοδευόμενη

με εκτίμηση πτώσης της παραγωγής κατά 25% περίπου.

Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του Αμερικανικού Υπουργείου Γεωργίας, κατά την

περίοδο 2009/10 η έκταση της καλλιεργούμενης έκτασης με βαμβάκι στην Ελλάδα

κυμάνθηκε στο επίπεδο των 2,15 εκ. στρεμμάτων με παραγωγή εκκοκκισμένου

βάμβακος μειωμένη κατά 13% σε σχέση με την προηγούμενη περίοδο. Τα αποθέματα

τέλους φαίνεται ότι διατηρούνται σε υψηλά επίπεδα (88.000 τον. εκκοκ. βαμβάκι).

Στην Ισπανία φαίνεται ότι δε μεταβλήθηκε την περίοδο 09/10 η έκταση και με

μικρή αύξηση κυμάνθηκε στα 600.000 στρέμματα περίπου και με σημαντική βελτίωση

στην παραγωγή (26.000 τον. εκκοκ. βαμβάκι).

Στο επίπεδο των εξαγωγών της Ελλάδας διαπιστώνεται (ΕΣΥΕ) το 2008 αισθητή

αύξηση της ποσότητας του εξαγόμενου εκκοκ. βαμβακιού κατά 28% περίπου σε σχέση

με το 2007. Η ποσότητα αυτή (220.000 τον.) αντιπροσωπεύει αξία 223,8 εκ. €.

Η Τουρκία (41%), η Αίγυπτος (26%), η Ιταλία και το Πακιστάν, απορρόφησαν το

2008, το 80% περίπου της συνολικά εξαχθείσας ποσότητας. Στον πίνακα 1.9

παρουσιάζεται η μέση τιμή εξαγωγής (fob) σε κάθε μια από τις σημαντικότερες χώρες

προορισμού κατά τις περιόδους 2007 και 2008 (Σγαντζούρης Σ., 2009β).

Πίνακας 1.9. Εξέλιξη μέσης τιμής εξαγωγής εκκοκκισμένου βάμβακος * από την

Ελλάδα (μέση τιμή fob σε €/τόνο)

Χώρες 2007 2008 Διαφορά %Τουρκία 978

(85.847 τ.)1.017(90.227 τ.)

3,99

Αίγυπτος 959(27,403 τ.)

1.048(57.628 τ.)

9,28

22

Ιταλία 893(18.621 τ.)

909(15.303 τ.)

1,79

Πακιστάν 917(7.911 τ.)

1.031(13.403 τ.)

12,43

Συνολικά

(Όλες οι χώρες)

966

(171.316 τ.)

1.021

(219.230 τ.)

5,69

Πηγή : ΕΣΥΕ

Τα στοιχεία για την Ισπανία υπολογίζουν την καλλιεργηθείσα έκταση κατά το

2007 στο επίπεδο των 650.000 στρεμμάτων με μία παραγωγή σύσπορου βάμβακος

ανερχόμενη σε 120.000 τόννους περίπου. Το 2008 σημειώθηκε πτώση της

καλλιεργούμενης έκτασης στην Ισπανία, η οποία κυμάνθηκε στο επίπεδο των 500.000

στρεμμάτων περίπου (-23%) με παραγωγή σύσπορου βάμβακος που δεν υπερέβη τους

50.000 τόννους.

Οι εκτιμήσεις για την Τουρκία που αποτελούσε παραδοσιακό αγοραστή του

ελληνικού εκκοκκισμένου βαμβακιού είναι οι εξής: Από τους 250.000 τόννους

εκκοκκισμένου βαμβακιού που παρήχθησαν στην Ελλάδα το 2007, 45.000 τόννοι

διατέθηκαν στην εσωτερική αγορά και το μεγαλύτερο ποσοστό του υπολοίπου εξάχθηκε

στην Τουρκία με τιμή περίπου στα 45 λεπτά ανά κιλό. Κατά το 2009 η δραματική πτώση

της ζήτησης από την Τουρκία έχει προκαλέσει κρίση στην εγχώρια παραγωγή μια και η

τιμή μειώθηκε δραστικά και με αδυναμία διοχέτευσης του προϊόντος τους σε άλλες

αγορές.

1.14 Τιμές παραγωγού

Από συγκριτικά στοιχεία που συγκέντρωσε η ΠΑΣΕΓΕΣ από ορισμένες ΕΑΣ για

τις τιμές παραγωγού 2007 και 2008 προκύπτει ότι η μέση τιμή παραγωγού για το 2007

ανήλθε κατά μέσο όρο σε 42 λεπτά/κιλό με περιορισμένο εύρος απόκλισης κυμαινόμενο

από 40-46 λεπτά/κιλό. Για το 2008 οι τιμές ήταν χαμηλότερες και κυμάνθηκαν από 16 -

20 λεπτά/κιλό. Για το 2009 δεν οι τιμές κυμάνθηκαν σε υψηλότερο επίπεδο από το 2008

χωρίς όμως να φθάσουν τα επίπεδα του 2007 (Σγαντζούρης Σ., 2009β).

1.15 Ποιότητα

23

Το ελληνικό βαμβάκι ήταν παλαιότερα φημισμένης ποιότητας και περιζήτητο

στην ελληνική και ξένη αγορά. Μέχρι το 1986 η τιμή του ήταν μεγαλύτερη και αυτού

του αμερικάνικου. Στη συνέχεια και ιδιαίτερα μετά το 1993 παρατηρήθηκε σταθερή

υποχώρηση, λόγω ποιοτικής υποβάθμισης και ιδιαίτερα λόγω διατάραξης της

τυποποίησης του ελληνικού βαμβακιού. Οι σπουδαιότεροι παράγοντες που συνέβαλαν

στην υποβάθμιση της ποιότητας ήταν (Κανονισμός 637/2008):

Η πανσπερμία των ποικιλιών

Η κατάχρηση των εισροών με στόχο τη μεγιστοποίηση των αποδόσεων και συνεπώς

η οψίμιση της παραγωγής, σε συνδυασμό με την υιοθέτηση μιας μόνο συγκομιδής

Η ισοπεδωτική νοοτροπία των εκκοκκιστηρίων στη διαμόρφωση της τιμής

παραγωγού ανεξαρτήτως ποιότητας, που ήταν συνδεδεμένη με τη χορήγηση της

επιδότησης στον εκκοκκιστή και αφορούσε την παραγόμενη ποσότητα, πολιτική που

υποστήριζε η προηγούμενη ΚΑΠ.

Η περαιτέρω υποβάθμιση στα εκκοκκιστήρια σε συνδυασμό με τον μη ποιοτικό

διαχωρισμό κατά την αποθήκευση και εκκόκκιση

Η έλλειψη ταξινόμησης και ποιοτικού ελέγχου του εκκοκκισμένου, ιδιαίτερα μετά

την κατάργηση του Οργανισμού Βάμβακος (Ο.Β.).

Η αναβάθμιση της ποιότητας του ελληνικού βαμβακιού δεν είναι ουτοπία. Η

ποιότητα εξακολουθεί να αποτελεί, σε αντίθεση με το κόστος παραγωγής, ισχυρό

συγκριτικό πλεονέκτημα, για το ελληνικό βαμβάκι, λόγω της προσαρμογής του στις

οικολογικές συνθήκες της χώρας και της υψηλής καλλιεργητικής τεχνικής που

εφαρμόζουν οι περισσότεροι Έλληνες βαμβακοπαραγωγοί.

Η χρήση ομοειδών, προσαρμοσμένων, με υψηλή ποιότητα ποικιλιών κατά

περιοχή και η μη ανάμιξη τους στο εκκοκκιστήριο μπορεί να επαναφέρει το φημισμένο

όνομα στο ελληνικό βαμβάκι. Η αναβάθμιση και πιστοποιημένη ποιότητα μπορεί να

αποτελέσει ισχυρό διαβατήριο για το ελληνικό βαμβάκι. Η μεγιστοποίηση της

προστιθέμενης αξίας, που θα προκύψει από τη βελτίωση της ποιότητας, προϋποθέτει τη

συνεργασία και τη συνδρομή όλων των εμπλεκόμενων φορέων. Η κατανομή της

προστιθέμενης αξίας θα εξαρτηθεί από την οργάνωση των φορέων και την

αποτελεσματικότητα της οργάνωσης της συνεργασίας τους, που πρέπει να είναι

συμβολαιακής μορφής. Απαραίτητη προϋπόθεση αποτελεί η υιοθέτηση από τους

24

παραγωγούς πιστοποιημένων συστημάτων διασφάλισης και διαχείρισης της ποιότητας

και προστασίας του περιβάλλοντος. Στην περαιτέρω βελτίωση της ποιότητας μπορεί να

συμβάλλει και η χορήγηση οικολογικού σήματος στην ίνα (π.χ. ECOLABEL) που θα

αναφέρεται στο προϊόν και όχι μόνο στο σύστημα παραγωγής. Το ποιοτικό παρακράτημα

που πρέπει να ισχύσει και στο βαμβάκι και η απόδοσή του μόνο στους παραγωγούς που

υιοθετούν συστήματα πιστοποιημένης ποιότητας θα συμβάλλει στην αύξηση και στον

διαχωρισμό του ποιοτικού βαμβακιού.

1.16 Ανταγωνιστικότητα ελληνικού βαμβακιού

Η μείωση των επιδοτήσεων με βάση τη νέα ΚΑΠ επηρεάζει αρνητικά το

γεωργικό εισόδημα του βαμβακοπαραγωγού. Οι παραγωγοί αντιμετωπίζουν τη δύσκολη

πρόκληση να περιφρουρήσουν το εισόδημά τους, μόνο μέσω της ορθολογικής μείωσης

του κόστους, σε συνδυασμό με τη βέλτιστη απόδοση και της προστιθέμενης αξίας του

προϊόντος, μέσω της αναβάθμισης της ποιότητας. Ο στόχος αυτός πρέπει να λαμβάνει

υπόψη το πιθανό ενδεχόμενο να μειωθούν ακόμη περισσότερο οι επιδοτήσεις μετά το

2013.

Θετικά στοιχεία για το γεωργικό εισόδημα του βαμβακιού περιέχει η έκθεση του

ευρωπαϊκού κοινοβουλίου αναφορικά με τις προτάσεις της ευρωπαϊκής επιτροπής για το

νέο κοινοτικό καθεστώς του βαμβακιού. Με βάση τα στοιχεία της Έκθεσης η

συνδεδεμένη επιδότηση του βαμβακιού θα μπορούσε να ανεβεί στα 75 περίπου ευρώ

(από τα 54 περίπου που είναι σήμερα) στην περίπτωση που η βαμβακοκαλλιέργεια στην

Ελλάδα σταθεροποιηθεί στα 2,7 εκ. στρ. Έτσι με μέση στρεμματική απόδοση 300kg/στρ.

και τιμή συσπόρου 0,41 ευρώ η στρεμματική ακαθάριστη πρόσοδος του βαμβακιού

ανέρχεται στα 200 ευρώ (χωρίς την αποσυνδεδεμένη ενίσχυση) γεγονός που καθιστά το

βαμβάκι μία από τις πλέον ανταγωνιστικές καλλιέργειες στην Ελλάδα, ιδιαίτερα στη

Θεσσαλία, όπου κατεξοχήν προσαρμόζεται. Επιπλέον ο νέος κανονισμός

συμπεριλαμβάνει τη δυνατότητα ενίσχυσης του ποιοτικού βαμβακιού.

Η ενίσχυση των βαμβακοπαραγωγών από την εφαρμογή φιλοπεριβαλλοντικών

προγραμμάτων, όπως αυτό που αποσκοπεί στη μείωση της νιτρορύπανσης σε ορισμένες

περιοχές, αποτελεί, έστω και προσωρινό στήριγμα του γεωργικού εισοδήματος.

25

Η αξιοποίηση των υποπροϊόντων του βαμβακιού και κυρίως του βαμβακελαίου

για παραγωγή βιοντήζελ και της βαμβακόπιτας ως ζωοτροφής, μπορεί επίσης να

ενισχύσει το γεωργικό εισόδημα του βαμβακοπαραγωγού, στο βαθμό που αυτός θα

συμμετάσχει σε συμβολαιακής μορφής αξιοποίηση αυτών των προϊόντων.

Με βάση τα στοιχεία που προαναφέρθηκαν, την ευνοϊκή διεθνή συγκυρία αλλά

και με την προϋπόθεση της άρσης των στρεβλώσεων που ισχύουν στην Ελλάδα,

δικαιολογείται η αισιοδοξία για τη συνέχιση αλλά και ανάκαμψη της

ανταγωνιστικότητας του ελληνικού βαμβακιού.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2

Η ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΒΑΜΒΑΚΙΟΥ ΓΙΑ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΙΝΑΣ

2.1 Βαμβάκι – φυτό αναφοράς της φυσικής ίνας

Η χρονιά του 2009 αποφασίστηκε από τον FAO (Διεθνής Οργάνωση Τροφίμων

και Γεωργίας) να είναι η χρονιά της φυσικής ίνας. Μία από τις βασικές επιδιώξεις πίσω

από το διεθνές έτος φυσικής ίνας ήταν να αυξηθεί το ενδιαφέρον και η

αναγνωρισιμότητα των ιδιαίτερων πλεονεκτημάτων και ωφελειών των φυσικών ινών. Ο

οργανισμός του FAO είχε ως κίνητρο αυτή η προβολή να οδηγήσει σε μία διαρκή

βελτίωση των οικονομικών και περιβαλλοντικών απόψεων περί της καλλιέργειας του

βαμβακιού σε όλο τον κόσμο. Τα στατιστικά στοιχεία του οργανισμού δείχνουν ότι

περίπου 30 εκ. τόνοι φυσικών ινών παράγονται σε όλο τον κόσμο κάθε χρόνο. Οι

περισσότεροι από αυτούς - 26 εκ. τόνοι - είναι ίνες βαμβακιού.

Είναι αλήθεια ότι συνεχίζεται να χρησιμοποιείται το βαμβάκι ως πρώτη ύλη για

τα υφάσματα αλλά μόνο το 35% της παγκόσμιας συγκομιζόμενης παραγωγής καταλήγει

σε διάφορες μορφές ένδυσης. Ο σπόρος που παράγεται από το φυτό μαζί με τις ξένες

ύλες και τις κοντές ίνες συγκεντρώνουν το υπόλοιπο 65% του χρησιμοποιούμενου

βαμβακιού έχοντας ένα ευρύ φάσμα εφαρμογών. Οι σπόροι συνθλίβονται με σκοπό την

παραγωγή λαδιού το οποίο χρησιμοποιείται ως συστατικό τροφής ή σε βιομηχανικές

εφαρμογές (http://www.fibermax.com.gr/media/Articles/10naturalfiber.pdf).

Το υπόλειμμα που απομένει αποτελεί υψηλής ποιότητας συστατικό εκτροφής

ζώων φάρμας. Οι κοντές ίνες οι οποίες δεν είναι κατάλληλες για την παραγωγή

26

υφασμάτων χρησιμοποιούνται με διάφορους τρόπους όπως την παραγωγή βαμβακιού για

ιατρικές χρήσεις. Επίσης οι φυσικές ίνες είναι σε υψηλή ζήτηση από τις βιομηχανίες

χαρτιού και συσκευασίας καθώς και στη βιομηχανία αυτοκινήτου, όπου αυτό το

πολλαπλής χρήσης υλικό χρησιμεύει για ενδυνάμωση των πλαστικών εσωτερικού χώρου

με ταυτόχρονη μετατροπή τους σε πιο φιλικά για το περιβάλλον υλικά (Σχήμα 2.1).

Η Διεθνής Συμβουλευτική Επιτροπή Βάμβακος (ICAC) υπολογίζει ότι περίπου

100 εκ. φάρμες «βασίζονται» σε φυσικές ίνες. Ο μόνος πραγματικός εφάμιλλος

ανταγωνιστής του φυσικού βαμβακιού στην παγκόσμια αγορά της ίνας είναι οι τεχνητές

ίνες οι οποίες χρόνο με το χρόνο μείωσαν το μερίδιο αγοράς της φυσικής ίνας

βαμβακιού. Τα φυτά βαμβακιού δεν παράγουν μόνο ίνες αλλά και λάδι το οποίο

περιέχεται στους σπόρους και το οποίο χρησιμοποιείται στη βιομηχανία, αλλά και για

την παραγωγή μαργαρίνης, σαπουνιών, κεριών και καλλυντικών. Τη χρονιά 2007/08 η

καλλιέργεια βαμβακιού απέδωσε 46,1 εκ. τόνους βαμβακέλαιου τοποθετώντας αυτή την

παραγωγή στην τρίτη θέση παραγωγής ελαίων πίσω από τη σόγια (220,8 εκ τόνους) και

ελαιοκράμβη (48,4 εκ. τόνους) (http://www.fibermax.com.gr/media/Articles/10natural

fiber.pdf).

Σχήμα 2.1. Χρήση Βαμβακιού μετά την Εκκόκκιση.

27

Πηγή: (http://www.fibermax.com.gr/media/Articles/10naturalfiber.pdf).

Όπως με κάθε φυσικό προϊόν, η ποιότητα του βαμβακιού εξαρτάται από πολλά

χαρακτηριστικά όπως: το μήκος, η λεπτότητα και η αντοχή των ινών που ποικίλουν

ανάλογα με την ποικιλία και τις κλιματολογικές συνθήκες. Το μήκος είναι το πιο

σημαντικό κριτήριο ποιότητας: όσο πιο μακριές, λεπτές και ανθεκτικές είναι οι ίνες του

βαμβακιού τόσο πιο εύκολο είναι να μετατραπούν σε νήματα και υφάσματα.

Επιστήμονες σε όλο τον κόσμο εργάζονται να αναπτύξουν φυτά βαμβακιού που θα

παράγουν υψηλής ποιότητας ίνες και ταυτόχρονα θα ταιριάζουν ιδανικά στις τοπικές

συνθήκες ανάπτυξης. Αυτός είναι ο σκοπός των ερευνητών της Bayer CropScience που

εργάζονται πάνω στην ίνα του βαμβακιού. Ο στόχος της έρευνας είναι η βελτίωση των

έμφυτων χαρακτηριστικών της ίνας - μήκος, αντοχή, λεπτότητα, ωριμότητα - με σκοπό

την αποτελεσματικότερη κλώση και βελτίωση των ιδιοτήτων των παραγόμενων κλωστών

και υφασμάτων. Μία ακόμα επικεντρωμένη περιοχή της έρευνας είναι η αναζήτηση

εντελώς νέων χαρακτηριστικών της ίνας τα οποία μπορούν να μεταδώσουν μια πιο

επιθυμητή διαδικασία επεξεργασίας της πρώτης ύλης ή να προσφέρουν επιθυμητές

ιδιότητες στον καταναλωτή όπως καλύτερη βαφή, αντοχή στο τσαλάκωμα και

επιβράδυνση στο κάψιμο. Η Bayer CropScience έχει ξεκινήσει ένα προ-βελτιωτικό

πρόγραμμα για το βαμβάκι του οποίου η αρχική επικέντρωση θα είναι η υψηλή

παραγωγή και η σταθερότητα αυτής, τα δύο πιο σημαντικά στοιχεία που ενδιαφέρουν

τους παραγωγούς βαμβακιού. Όμως η Bayer CropScience μέσα από τις δραστηριότητες

της έρευνάς της δεν επικεντρώνεται μόνο στη βελτίωση των αποδόσεων και της

ποιότητας της ίνας αλλά προσπαθεί να βελτιώσει και την αντοχή των φυτών βαμβακιού

σε συνθήκες stress και κυρίως στην έλλειψη νερού, μέσω της ενασχόλησής της με άγρια

είδη βαμβακιού και πρώιμες ποικιλίες (http://www.fibermax.com.gr/media/Articles/

10naturalfiber.pdf).

2.2 Κλωστοϋφαντουργικά είδη: Κυριότερες περιβαλλοντικές επιπτώσεις

Τα κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα θα πρέπει να έχουν χαμηλά επίπεδα τοξικών

ουσιών, με προτίμηση στα προϊόντα που επιβαρύνουν λιγότερο το περιβάλλον κατά την

28

παραγωγή και είναι φτιαγμένα από ίνες παραγόμενες με ελάχιστα παρασιτοκτόνα

(http://www.ypeka.gr).

1. Παρασιτοκτόνα: Στα προϊόντα από βαμβάκι ή άλλες φυσικές κυτταρινούχες

ίνες, το τελικό προϊόν δεν επιτρέπεται να περιέχει σε αναλογία μεγαλύτερη από 1ppm

(μέρη ανά εκατομμύριο) συνολικά τις ακόλουθες ουσίες:

2. Βαφές ταξινομημένες ως ευαισθητοποιητικές/αλλεργιογόνες,

καρκινογόνες, μεταλλαξιογόνες ή τοξικές για την αναπαραγωγή: Δεν επιτρέπεται η

χρήση των ακόλουθων βαφών στο τελικό προϊόν:

29

3. Αρυλαμίνες: Το τελικό προϊόν δεν επιτρέπεται να περιέχει τις ακόλουθες

αρυλαμίνες (http://www.ypeka.gr).:

4. Επιβραδυντικά φλόγας: Δεν επιτρέπεται η χρήση των ακόλουθων

επιβραδυντικών φλόγας στο τελικό προϊόν:

30

5. Πενταχλωροφαινόλη και τετραχλωροφαινόλη: Στα προϊόντα από βαμβάκι ή

άλλες φυσικές κυτταρινούχες ίνες, το τελικό προϊόν δεν πρέπει να περιέχει σε αναλογία

μεγαλύτερη από 0,5ppm (μέρη ανά εκατομμύριο) πενταχλωροφαινόλη. Βέβαια, η

πενταχλωροφαινόλη έχει ήδη απαγορευθεί από εφαρμογές παρασιτοκτόνων στην ομάδα

προϊόντων προστασίας φυτών και περιορίζεται αυστηρά σε άλλες εφαρμογές

παρασιτοκτόνων περιλαμβανομένων των εφαρμογών βιοκτόνων.

6. Φθαλικές ενώσεις ως μαλακτικά: Στα προϊόντα που έρχονται σε άμεση

επαφή με το δέρμα, οι ακόλουθες φθαλικές ενώσεις ως μαλακτικά δεν επιτρέπεται να

υπερβαίνουν κατά βάρος το 0,1% του τελικού προϊόντος:

• DEHP (φθαλικό-δις-(2-αιθυλεξύλιο)) CAS αριθ. 117-81-7

• BBP (Φθαλικός βουτυλοβενζυλεστέρας) CAS αριθ. 85-68-7

• DBP (Φθαλικός διβουτυλεστέρας) CAS αριθ. 84-74-2

7. Φορμαλδεΰδη: Η αναλογία της ελεύθερης και μερικώς υδρολυτής

φορμαλδεΰδης στο τελικό προϊόν δεν επιτρέπεται να υπερβαίνει 70 ppm στα προϊόντα

που έρχονται σε άμεση επαφή με το δέρμα και 300 ppm στα λοιπά προϊόντα

(http://www.ypeka.gr).

8. Βαρέα μέταλλα: Η αναλογία καδμίου (Cd), χρωμίου (Cr), νικελίου (Ni),

μολύβδου (Pb), χαλκού (Cu) στο τελικό προϊόν δεν επιτρέπεται να υπερβαίνει:

• Κάδμιο (Cd): 0,1 ppm

• Χρώμιο (Cr): 2,0 ppm

• Νικέλιο (Ni): 4,0 ppm

• Μόλυβδος (Pb): 1,0 ppm

• Χαλκός (Cu): 50,0 ppm

Οι κυριότερες περιβαλλοντικές επιπτώσεις συνοψίζονται στις ακόλουθες

(Πίνακας 2.1):

31

Πίνακας 2.1. Κυριότερες περιβαλλοντικές επιπτώσεις.

Πηγή: Εκπαιδευτικό Βοήθημα ΠΔΣ της Ευρωπαϊκής Επιτροπής - Ενότητα 3: Συστάσεις αγοράς. Διαθέσιμο στο: http://www.ypeka.gr/LinkClick.aspx?fileticket=n8loA%2BYVnzw%3D&tabid=533

2.3 Παράγοντες που επηρεάζουν την ποιότητα ίνας

Η διαχείριση της καλλιέργειας και οι καιρικές συνθήκες εξασφαλίζουν τα

συστατικά για τη μέγιστη απόδοση και ποιότητα στην ίνα. Πράγματι, η ποιότητα της ίνας

που διαπιστώνεται τελικά μετά την συγκομιδή και την εκκόκκιση, επηρεάζεται από

διάφορους παράγοντες κατά την διάρκεια της καλλιέργειας. Οι κυριότεροι παράγοντες

είναι η επιλογή της ποικιλίας, η οποία καθορίζει τις γενετικές προδιαγραφές της ίνας, οι

περιβαλλοντικοί παράγοντες και η διαχείριση κατά την διάρκεια της καλλιέργειας (Bayer

Crop Science, http://www.fibermax.com.gr/media/Articles/9factorsofquality.pdf ).

32

Υπάρχουν συγκεκριμένες ιδιότητες της ίνας που καθορίζουν την αξία και την

χρήση ενός δέματος βαμβακιού για μετέπειτα επεξεργασία. Αυτές είναι:

Όλες μαζί οι παραπάνω ιδιότητες βοηθούν στον καθορισμό της νομισματικής

αξίας κάθε δέματος (Bayer Crop Science, http://www.fibermax.com.gr/media/Articles /

9factorsofquality.pdf ).

2.3.1 Ιδιότητες ίνας

Μήκος Ίνας. Η σπουδαιότητα της ποιότητας της ίνας στην διαδικασία της ύφανσης είναι

καθοριστική. Μακρύτερες ίνες παράγουν πιο δυνατά νήματα και επιτρέπουν την

δημιουργία μεγάλης αξίας τελικών προϊόντων. Επίσης οι μακρύτερες ίνες επιτρέπουν

μεγαλύτερη ταχύτητα νηματοποίησης (Bayer Crop Science, http://www.fibermax.com.gr/

media/Articles/9factorsofquality.pdf ).

Η ύπαρξη ινών με διαφορές στο μήκος εξηγείται κυρίως από την γενετική. Η

επιμήκυνση της ίνας ξεκινάει κατά την άνθιση και συνεχίζεται για περίπου 21 ημέρες.

Ξεκινώντας με μία ποικιλία που έχει καλύτερες γενετικές προδιαγραφές για το μήκος της

ίνας, μειώνουμε την πιθανότητα να παραχθούν ίνες με μικρό μήκος.

Η εκτεταμένη ξηρασία κατά την διάρκεια αυτή της περιόδου θα μειώσει το μήκος

της ίνας σε όλες τις ποικιλίες. Ακραίες καιρικές συνθήκες μετά το άνοιγμα των

καρυδιών, έχουν έμμεση επίπτωση στο μήκος της ίνας εξαιτίας αναμενόμενων

συχνότερων σπασιμάτων κατά την διάρκεια της νηματοποίησης.

Αντοχή Ίνας. Η αντοχή της ίνας μεταφράζεται άμεσα σε αντοχή νήματος. Εκτός από την

παραγωγή ανθεκτικού νήματος, οι ανθεκτικές ίνες επιτρέπουν επίσης ταχύτερες και πιο

αποτελεσματικές διαδικασίες με τελικό σκοπό την παραγωγή δυνατότερου τελικού

νήματος. Το τελικό επίπεδο αντοχής της ίνας επιτυγχάνεται στα αρχικά στάδια

ανάπτυξής της. Παρόλα αυτά οι καιρικές συνθήκες μπορούν να αδυνατίσουν τα βασικά

τοιχώματα και να μειώσουν ελαφρώς το επίπεδο της αντοχής σταδιακά τις εβδομάδες

μετά το άνοιγμα των καρυδιών. Η αντοχή της ίνας είναι το πιο στενά συνδεδεμένο

χαρακτηριστικό με την επιλογή της ποικιλίας. Κάθε παράγοντας που μπορεί να

33

προξενήσει φυσιολογική ή βιολογική καταστροφή στην ίνα μπορεί να μειώσει την

αντοχή της. Εκτεταμένη ξηρασία κατά την περίοδο του εκκοκκισμού μπορεί να

μειώσουν την αντοχή της ίνας. Η καλύτερη πρακτική διαχείρισης για την αντοχή της ίνας

είναι η επιλογή της ποικιλίας, ακολουθούμενη από επάρκεια καλίου στην περιοχή

ανάπτυξης της ρίζας του βαμβακιού.

Micronaire. Το Micronaire καθορίζεται συγχρόνως από τη διάμετρο της ίνας και την

ποσότητα ανάπτυξης των δευτερογενών τοιχωμάτων πριν από το άνοιγμα των καρυδιών.

Το micronaire είναι μια έμμεση μέτρηση τόσο της ωριμότητας όσο και της λεπτότητας

της ίνας.

Πρέπει να υπάρχουν τουλάχιστον 100 ίνες σε κάθετη τομή του νήματος. Έτσι,

ίνες με ψηλό micronaire μπορούν να γίνουν περιοριστικός παράγοντας για την παραγωγή

λεπτού νήματος. Λεπτές και ανώριμες ίνες μπορεί να σπάσουν κατά την επεξεργασία

νηματοποίησης και να μην βαφτούν καλά. Αυτός είναι ο λόγος που υπάρχει μείωση στην

τιμή της ίνας με υψηλό ή χαμηλό micronaire. Το γενετικό υλικό επηρεάζει τη βιολογική

λεπτότητα της ίνας αλλά επιπλέον το περιβάλλον και η διαχείριση μπορούν να

επιδράσουν στην ωριμότητά της (Bayer Crop Science, http://www.fibermax.com.gr/

media/Articles/9factorsofquality.pdf ).

Το micronaire μπορεί να διαφέρει ακόμα και στο ίδιο το φυτό γιατί τα καρύδια

που έχουν αναπτυχθεί νωρίς έχουν υψηλότερο micronaire από τα καρύδια που έχουν

δημιουργηθεί αργότερα στο φυτό. Κάθε τι που μπορεί να επιδρά στην ωριμότητα της

καλλιέργειας ή στην ισορροπία των υδατανθράκων μεταξύ της διαδικασίας της

καρποφορίας και της βλάστησης, θα επηρεάσει και το micronaire. Εκτεταμένη βλαστική

ανάπτυξη, χαμηλές νυκτερινές θερμοκρασίες και μεγάλος αριθμός φυτών μπορούν να

μειώσουν το micronaire. Όψιμη καρποφορία, υψηλές νυχτερινές θερμοκρασίες και ήπιες

ξηρασίες μπορούν να αυξήσουν το micronaire. Η ημερομηνία σποράς, η γονιμότητα του

εδάφους, οι ρυθμιστές ανάπτυξης, τα έντομα, τα ζιζάνια, οι ασθένειες, η αποφύλλωση

καθώς και η διαχείριση της συγκομιδής, μπορούν να συμβάλλουν στην τελική

διαμόρφωση του micronaire. Αντίθετα εάν το χαμηλό micronaire είναι πρόβλημα, η

συσσώρευση όσο δυνατόν περισσότερης θερμότητας μπορεί να βοηθήσει στη λύση του

προβλήματος.

34

Ομοιομορφία μήκους και περιεκτικότητα σε κοντές ίνες. Η ομοιομορφία μήκους

τώρα πια αποτελεί παράμετρο για θετική ή αρνητική αξιολόγηση του βαμβακιού. Οι

κοντές ίνες κατά τη ανάμιξη του βαμβακιού δεν μπορούν να τυλιχτούν η μία γύρω από

την άλλη και συνεισφέρουν ελάχιστα ή και καθόλου στην αντοχή του νήματος. Οι κοντές

ίνες έμμεσα δίνουν υποδεέστερο τελικό προϊόν και άμεσα συμβάλλουν στις υψηλές

απώλειες κατά την μηχανική επεξεργασία.

Από τη στιγμή που η αναλογία σε κοντές ίνες και η ομοιομορφία μήκους της ίνας

συνδέονται με το μήκος της ίνας, επηρεάζονται από τους ίδιους παράγοντες που

επηρεάζουν και το μήκος. Οι πρακτικές διαχείρισης καλλιεργειών που επηρεάζουν την

θέση των καρυδιών στο φυτό, μπορούν να επηρεάσουν την αναλογία σε κοντές ίνες. Η

ομοιομορφία συγκράτησης των καρυδιών βοηθά στην καλύτερη ομοιομορφία του

μήκους της ίνας (Bayer Crop Science, http://www.fibermax.com.gr/media/Articles /

9factorsofquality.pdf ).

Χρωματικός δείκτης. Το κιτρίνισμα και η λευκότητα καθορίζουν το χρωματικό δείκτη.

Λιγότερη συνολική παραγωγή κυτταρίνης κατά την διάρκεια της ανάπτυξης μπορεί να

οδηγήσει σε χαμηλότερα επίπεδα λευκότητας. Η άμεση επίδραση στο χρώμα συμβαίνει

κατά την διαδικασία λεύκανσης. Τα κλωστοϋφαντουργεία πρέπει να ελέγχουν το χρώμα

του βαμβακιού μέσα σε στενά όρια ώστε να επιτυγχάνουν ίδια απόχρωση υφάσματος. Το

βαμβάκι όσο είναι εκτεθειμένο στις καιρικές συνθήκες χάνει την λευκότητα του και την

φωτεινότητά του. Το χρώμα του βαμβακιού επηρεάζεται κατά 79% από

περιβαλλοντολογικούς παράγοντες. Εάν το ύψος βροχής μετά το άνοιγμα των καρυδιών

ξεπεράσει τις 2 ίντσες, τότε θα έχουμε μείωση στο χρωματικό δείκτη. Διαφορά στο

χρωματικό δείκτη μπορεί επίσης να προκληθεί από την δράση μικροοργανισμών σε

συνδυασμό με το σάπισμα του καρυδιού ή την καταστροφή από τα έντομα. Το βαμβάκι

που αποθηκεύεται με υγρασία μεγαλύτερη του 11%, σκουπίδια ή ακατάλληλα

σκέπαστρα μπορεί να επιδράσουν στην απώλεια χρώματος.

Παρουσία ξένων υλών. Η περιεκτικότητα σε ξένες ύλες δεν συνδέεται με την

φυσιολογική ανάπτυξη της ίνας. Τα βράκτια φύλλα, οι μίσχοι, τα ζιζάνια μπορούν να

συνεισφέρουν στην παρουσία φυλλώματος, η βασική πηγή σκουπιδιών είναι τα φύλλα

και τα βράκτια φύλλα. Η παρουσία ξένων υλών έχει την πιο άμεση επίδραση στα

υπολείμματα των κλωστοϋφαντουργείων. Η συνεχή ροή ινών με ξένες ύλες, απαιτεί

35

καλύτερο εξοπλισμό για καθάρισμα και έχει επίδραση στην ποιότητα του παραγόμενου

προϊόντος. Η ποικιλία επηρεάζει την αναλογία ξένων υλών όταν υπάρχουν διαφορές

στην ποσότητα σε τρίχες τόσο στα φύλλα όσο και στα βράκτια. Μικρά κομμάτια από

τριχωτά φύλλα προσκολλώνται στις ίνες κάνοντας την απομάκρυνσή τους από αυτές

πολύ δύσκολη. Υψηλός αριθμός φυτών ανά στρέμμα, καθυστέρηση στην ωριμότητα,

εκτεταμένη βλαστική ανάπτυξη, παρουσία πολλών ζιζανίων και προβλήματα

αποφύλλωσης έχουν επίδραση στην ποιότητα της συγκομιδής και αυξάνουν την

περιεκτικότητα σε φύλλα στις μπάλες βαμβακιού (Bayer Crop Science,

http://www.fibermax.com.gr/media/Articles/9factorsofquality.pdf ).

2.4 Η Παρούσα Κατάσταση: Κλωστοϋφαντουργία στην Ευρώπη και στην Ελλάδα

Με έναν ετήσιο κύκλο εργασιών 200 δισεκατομμυρίων Ευρώ και περισσότερες

από 180,000 επιχειρήσεις που απασχολούν περισσότερα από 2,7 εκατομμύρια άτομα, η

βιομηχανία ένδυσης και κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων διαδραματίζει έναν

σημαντικό ρόλο σε πολλές περιοχές της Ευρωπαϊκής Ένωσης (EΕ). Το μερίδιο του τομέα

που αφορά τη συνολική προστιθέμενη αξία κατασκευής σε επίπεδο ΕΕ ανέρχεται στο 4%

περίπου ενώ το μερίδιό του στη συνολική απασχόληση κατασκευής ανέρχεται στο 7%

(Integrated Manufacturing Technology Road mapping Project, 2002). Ωστόσο, υπάρχει

ένα αίσθημα αβεβαιότητας στο χώρο της κλωστοϋφαντουργίας τόσο στην Ελλάδα όσο

και στην Ευρώπη (www.ohmatex.dk). Αυτό είναι αποτέλεσμα των ταχύτατων αλλαγών

που οδηγούν - κατά κύριο λόγο - στην αναδιοργάνωση των κλωστοϋφαντουργικών

μονάδων και τελικά στην μεταφορά τους σε άλλες χώρες εκτός ΕΕ και την αδράνεια των

ελληνικών επιχειρήσεων να προσαρμοσθούν στο καθεστώς της ελεύθερης αγοράς.

Oι τομείς της κλωστοϋφαντουργίας και ένδυσης , παρά την κρίση στην οποία

έχουν περιέλθει τα τελευταία χρόνια, παραμένουν ένα ιδιαίτερα σημαντικό κομμάτι της

Ευρωπαϊκής και Ελληνικής οικονομίας και εξακολουθούν να παραμένουν στην πρώτη

τριάδα των κυρίαρχων Ελληνικών εξαγωγικών κλάδων. Επιπλέον, η κλωστοϋφαντουργία

στη Θεσσαλία αποτελούσε και αποτελεί μια από τις σημαντικές οικονομικές

δραστηριότητες για την ανάπτυξη της Περιφέρειας και δικαιολογεί την συμμετοχή της

στις ενέργειες του Πόλου Καινοτομίας της Θεσσαλίας.

36

Η κλωστοϋφαντουργία στην Ελλάδα περιλαμβάνει επιχειρησιακές

δραστηριότητες στη νηματοποίηση, την ύφανση, την πλέξη και το φινίρισμα και η

ένδυση δραστηριοποιείται στην κατασκευή ενδυμάτων εργασίας, εξωτερικών

ενδυμάτων, εσωτερικών ενδυμάτων και γουναρικών. Η συνολική εγχώρια ακαθάριστη

αξία παραγωγής είναι της τάξεως των 1,35 δισεκατομμυρίων ευρώ. Στον κλάδο

παρατηρείται μεγάλη συγκέντρωση. Συγκεκριμένα, στο νομό Αττικής η αξία παραγωγής

είναι της τάξεως των 275 εκ. € και στο νομό Θεσσαλονίκης της τάξεως των 230 εκ. €,

αντιπροσωπεύοντας το 37,5 % της παραγωγής της χώρας.

Ακολουθούν οι νομοί Λαρίσης, Ξάνθης, Ημαθίας, Κιλκίς και Πέλλας με αξίες

παραγωγής από 100 έως 150 εκ. €. Σημαντικές παραγωγές παρουσιάζουν και οι νόμοι

Βοιωτίας (67 εκ. €) και Ροδόπης (42 εκ. €). Μεγάλες παραγωγικές μονάδες υπάρχουν

στους νομούς Αττικής, Θεσσαλονίκης, Λαρίσης, Ημαθίας, Πέλλας, Κιλκίς, Ροδόπης,

Ξάνθης και Βοιωτίας. Γενικά, οι υπόλοιποι νομοί παρουσιάζουν μικρή δραστηριότητα

που κυμαίνεται από μηδέν μέχρι 25 εκ. € (ThessalyTex, docs.google.com).

Παρά τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν, οι κλάδοι της ένδυσης και της

κλωστοϋφαντουργίας παρέμειναν στην πρώτη τριάδα των κυρίαρχων ελληνικών

εξαγωγικών κλάδων και το 2006, σύμφωνα με τα στοιχεία του Συνδέσμου Επιχειρήσεων

Πλεκτικής - Ετοίμου Ενδύματος Ελλάδος (ΣΕΠΕΕ, 2007). Ειδικότερα, οι εξαγωγές της

πρωτογενούς κλωστοϋφαντουργίας το 2006 παρουσίασαν αύξηση της τάξης του 17,9%,

διαμορφούμενες σε 334,3 εκατ. ευρώ. Αξίζει να σημειωθεί ότι το 2005 οι εξαγωγές αυτές

είχαν υποχωρήσει κατά 2%.Συνολικά,η αξία των εξαγωγών ένδυσης -

κλωστοϋφαντουργίας, συμπεριλαμβανομένης της πρωτογενούς κλωστοϋφαντουργίας

(βαμβάκι, μετάξι), ανήλθε σε 1,81 δισ. ευρώ, που αντιστοιχεί σε ποσοστό 11 % των

συνολικών εξαγωγών της χώρας.

Η συμμετοχή του κλάδου στις εξαγωγές βιομηχανικών προϊόντων ανήλθε στο

28%. Επιπλέον, οι εξαγωγές του υποκλάδου της ένδυσης μπορεί να μειώθηκαν το 2006

κατά 10%, στα 971 εκατ. ευρώ, αλλά στην πράξη η πτώση αυτή ήταν σημαντικά

μικρότερη, αφού ολοένα και περισσότερες επιχειρήσεις, που παράγουν τα προϊόντα τους

στα Βαλκάνια, τα αποστέλλουν πλέον απευθείας στους πελάτες του εξωτερικού, χωρίς

να τα επανεισάγουν στην Ελλάδα. Με βάση την αξία εξαγωγών προϊόντων ένδυσης, τις

πέντε πρώτες θέσεις, ως καλύτεροι πελάτες κατείχαν το 2006 οι χώρες Γερμανία (231

37

εκατ. ευρώ -16%), Ιταλία (80 εκατ. ευρώ +1%), Γαλλία (80 εκατ. ευρώ -3%), Αγγλία (76

εκατ. ευρώ - 9%) και Κύπρος (64 εκατ. ευρώ +25%). Αντιστοίχως, στην

κλωστοϋφαντουργία οι κυριότερες χώρες προορισμού για τα ελληνικά προϊόντα ήταν η

Βουλγαρία (71 εκατ. ευρώ + 14,6%), η Ιταλία (70,9 εκατ. ευρώ -7%), η Γερμανία (57,9

εκατ. ευρώ -5%), οι ΗΠΑ (31,6 εκατ. ευρώ +8%) και η ΠΓΔΜ (30 εκατ. ευρώ +3%).

Στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού εναρμονισμένου προγράμματος της Ευρωπαϊκής

Επιτροπής (DG ECFIN), το ΙΟΒΕ (2007) διεξάγει δύο φορές το χρόνο έρευνες

επενδύσεων στη Βιομηχανία,με στόχο την αποτύπωση της πορείας τους και των

επιμέρους χαρακτηριστικών τους. Πρόκειται για εμπειρική προσέγγιση που αποδίδει το

«επενδυτικό κλίμα» κατά τη στιγμή υλοποίησης της έρευνας και μπορεί να

χρησιμοποιηθεί συμπληρωματικά στα επίσημα στατιστικά στοιχεία επενδύσεων. Στη

συνέχεια παρουσιάζονται συνοπτικά τα αποτελέσματα από την πιο πρόσφατη έρευνα που

διεξήχθη την περίοδο Οκτωβρίου – Νοεμβρίου 2007 (ThessalyTex, docs.google.com).

Σύμφωνα λοιπόν με αυτές τις εκτιμήσεις, οι επενδυτικές δαπάνες στη βιομηχανία

το 2007 μειώθηκαν κατά 6,8% σε σχέση με τις δαπάνες του προηγούμενου χρόνου. Το

επενδυτικό κλίμα διαφοροποιείται μεταξύ ιδιωτικού και δημόσιου τομέα. Έτσι στις

ιδιωτικές επιχειρήσεις η νέα εκτίμηση δείχνει μείωση της τάξης του 8% για τις

επενδύσεις εντός του 2007, ενώ αντίθετα, οι επιχειρήσεις του δημόσιου και ευρύτερου

δημόσιου τομέα φαίνεται τελικά να στηρίζουν τις συνολικές επενδύσεις, καθώς εκτιμάται

άνοδος κατά 6%.

Είναι ενδιαφέρον να παρατηρήσει κανείς ότι σε όλους τους κλάδους - πλην της

Κλωστοϋφαντουργίας – σημειώνονται αρνητικές εκτιμήσεις για την επενδυτική

δραστηριότητα του 2007. Στον κλάδο Ένδυσης – Υπόδησης, οι αρχικές εκτιμήσεις για

μείωση των επενδυτικών δαπανών κατά 36,9%, διατηρούνται. Στον αντίποδα, το

επενδυτικό κλίμα εξακολουθεί να είναι θετικό στη Κλωστοϋφαντουργία. Μάλιστα, οι

θετικές προβλέψεις στην αρχή του έτους που έφθαναν στο 9%, ενισχύονται τώρα

περαιτέρω, καθώς οι επιχειρήσεις του κλάδου εκτιμούν αύξηση των επενδύσεων για το

2007 κατά 24,2%.

Οι έρευνες επενδύσεων του ΙΟΒΕ προσφέρουν σημαντική «διαρθρωτική»

πληροφόρηση για τη φύση των επενδύσεων, καθώς οι επιχειρήσεις προχωρούν σε

κατάταξη των επενδυτικών τους δαπανών ανάλογα με το σκοπό τους, την κατεύθυνση

38

δηλαδή που έχουν. Πέντε μεγάλες κατηγορίες επενδύσεων χρησιμοποιούνται

(Διάγραμμα 1), αν και ως έναν βαθμό οι κατηγορίες αυτές αλληλοσυμπληρώνονται (π.χ.

αύξηση ή διεύρυνση της δυναμικότητας μπορεί να συμβεί μέσω βελτίωσης των μεθόδων

παραγωγής ή εισαγωγής νέων). Σε κάθε περίπτωση πάντως, η αναλυτική απεικόνισή τους

οδηγεί σε χρήσιμα συμπεράσματα για την πορεία της βιομηχανίας προς εκσυγχρονισμό ή

επέκταση, το άνοιγμα σε νέες αγορές ή την τόνωση της θέσης στις υπάρχουσες αγορές.

Σημαντική πληροφόρηση για τη διαδικασία της επενδυτικής απόφασης

προσφέρουν και οι απόψεις των επιχειρήσεων για τους παράγοντες που επηρεάζουν

θετικά ή αρνητικά την επενδυτική τους δραστηριότητα (ThessalyTex, docs.google.com).

2.5 Προκλήσεις & Προοπτικές για το Μέλλον

Τα τελευταία χρόνια η Ευρωπαϊκή και η Ελληνική κλωστοϋφαντουργία δέχονται

σοβαρές πιέσεις και αθέμιτο ανταγωνισμό από την Κίνα και τις λοιπές Ασιατικές χώρες.

Η παραγωγή και η απασχόληση παρουσίασαν σαφή κάμψη. Οι επιδόσεις της

Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) όσον αφορά τις κύριες εξαγωγικές αγορές της παρουσίασαν

επίσης κάμψη. Η ισοτιμία δολαρίου και ευρώ κατέστησε τις τιμές των προϊόντων της

λιγότερο ανταγωνιστικές. Τέλος, η ανάπτυξη της ζώνης ευρωμεσογειακής συνεργασίας

και οι προσδοκίες κατάργησης των ποσοστώσεων είχαν ως αποτέλεσμα

μετεγκαταστάσεις επιχειρήσεων.

Η Ελληνική κλωστοϋφαντουργική βιομηχανία είναι παραδοσιακή, χαμηλής

τεχνολογίας, εργατοβόρος, και εξαιρετικά ευάλωτη στον ανταγωνισμό που δέχεται από

γειτονικές χώρες στις οποίες το εργατικό κόστος είναι χαμηλό. Ο κίνδυνος

μετεγκαταστάσεως των βιομηχανιών / βιοτεχνιών είναι μεγαλύτερος και ορατός.

Η νέα κατάσταση στον τομέα της κλωστοϋφαντουργίας έχει οδυνηρές επιπτώσεις

στην οικονομία, την απασχόληση, και την κοινωνική συνοχή. Για την αντιμετώπιση των

βαθιών μεταλλαγών που διέρχεται η βιομηχανία κλωστοϋφαντουργικών ειδών και ειδών

ένδυσης, ο τομέας οφείλει – στο πλαίσιο ενός εκ νέου ισορροπημένου παγκόσμιου

εμπορίου – να συνεχίσει να αναπτύσσει τα ανταγωνιστικά του πλεονεκτήματα

βελτιώνοντας επίσης: την έρευνα / ανάπτυξη, την καινοτομία και το τεχνολογικό

περιεχόμενο, την κατάρτιση και τη βελτίωση των δεξιοτήτων σε όλα τα επίπεδα, τη

διάθεση στην αγορά προϊόντων με υψηλή προστιθέμενη αξία, συμπεριλαμβανομένης της

39

διάστασης της βιώσιμης ανάπτυξης (Euratex, 2007). Μόνο με τον τρόπο αυτό ο τομέας

της κλωστοϋφαντουργίας θα μπορέσει να ενισχύσει την βιώσιμη ανταγωνιστικότητά του

και να παρέχει θέσεις εργασίας ποιότητας.

Η συμφωνία για τα κλωστοϋφαντουργικά είδη και τα είδη ένδυσης του

Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου (ΠΟΕ) και όλοι οι περιορισμοί εισαγωγών

κλωστοϋφαντουργικών ειδών και ειδών ένδυσης που απορρέουν από αυτήν

καταργήθηκαν την 1η Ιανουαρίου 2005 (ThessalyTex, docs.google.com).

40

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3

ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΒΑΜΒΑΚΙΟΥ ΓΙΑ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΒΙΟΚΑΥΣΙΜΟΥ

3.1 Βιομάζα και ανανεώσιμες πηγές ενέργειας

Οι Ανανεώσιµες Πηγές Ενέργειας καλούνται να διαδραµατίσουν σηµαντικό ρόλο

στο συνεχώς µεταβαλλόµενο γεωπολιτικό χάρτη της ενέργειας. Η βιοµάζα έχει

αναγνωρισθεί ως µια από τις πιο σηµαντικές ανανεώσιµες πηγές ενέργειας, κυρίως λόγω

των πολλαπλών πλεονεκτηµάτων που απορρέουν τόσο από την παραγωγή αλλά και από

την αξιοποίηση της για ενέργεια και άλλα προϊόντα. Η ιδιαίτερη σηµασία που αποδίδεται

σε αυτή αντανακλάται στα επίσηµα ευρωπαϊκά έγγραφα ενεργειακής πολιτικής (Λευκή

Βίβλος, Com(1997)/599, Πράσινη Βίβλος COM (2000) 769, Οδηγία για

ηλεκτροπαραγωγή από ΑΠΕ 2001/77EC, Συµφωνία για το Πρωτόκολλο του Κιότο

(UNFCC Kyoto Protocol), Οδηγία για Βιοκαύσιµα 2003/30/EC, Οδηγία για τις εκποµπές

αερίων ρύπων του θερµοκηπίου 2003/87/EC). Η βιοµάζα για ενεργειακούς σκοπούς,

περιλαµβάνει κάθε τύπο που µπορεί να χρησιµοποιηθεί για την παραγωγή στερεών ή/και

υγρών καυσίµων (δασική βιοµάζα, φυτικά υπολείµµατα, ζωικά απόβλητα και

απορρίµµατα και ενεργειακές καλλιέργειες). Ο ρόλος της βιοµάζας στη µερική

αντικατάσταση των ορυκτών καυσίµων θα είναι καθοριστικός αφού έως το 2010 η

βιοµάζα θα πρέπει να καλύπτει το 8% των ενεργειακών αναγκών από 4% που είναι

σήµερα. Ειδικότερα για τις µεταφορές, η Ευρωπαϊκή οδηγία για την αύξηση χρήσης

βιοκαυσίµων στις µεταφορές (2003/30/ΕΚ) ορίζει «τιµές αναφοράς» για µερίδιο αγοράς

2% βιοκαυσίµων το έτος 2005 και µερίδιο 5,75% το έτος 2010 (Κίττας και συν., 2007).

Η ανάπτυξη της παραγωγής βιοκαυσίµων αναµένεται ότι θα προσφέρει νέες

ευκαιρίες διαφοροποίησης του εισοδήµατος και απασχόλησης σε αγροτικές περιοχές.

Ήδη από το 2006 εφαρµόζεται στη χώρα µας η νέα κοινή αγροτική πολιτική (ΚΑΠ)

σύµφωνα µε την οποία οι επιδοτήσεις αποσυνδέονται από το ύψος της παραγωγής και

µεταφέρονται στον ίδιο το γεωργό, µε αποτέλεσµα πολλές από τις παραδοσιακές

εκτατικές καλλιέργειες να καθίστανται αντιοικονοµικές, χωρίς να υπάρχουν

εναλλακτικές λύσεις. Οι ενεργειακές καλλιέργειες φαίνεται να είναι µια οµάδα

καλλιεργειών που µπορούν να δώσουν διέξοδο στα προβλήµατα που αναµένεται να

αντιµετωπίσει σύντοµα ο Έλληνας αγρότης. Λαµβάνοντας υπόψη τα πολλαπλά οφέλη

41

της ενεργειακής αξιοποίησης της βιοµάζας αλλά και τις ιδιαιτερότητες του ελληνικού

αγροτικού τοµέα, οι καλλιέργειες αυτές αντιπροσωπεύουν µια ελκυστική λύση τόσο για

την παραγωγή ενέργειας και υγρών καυσίµων όσο και για την αύξηση της

ανταγωνιστικότητας του αγροτικού χώρου, την ενίσχυση της απασχόλησης και την

προστασία του περιβάλλοντος (Κίττας και συν., 2007).

3.2. Παραγωγή ενέργειας από βιομάζα

Γενικά, ως βιοµάζα ορίζεται η ύλη που έχει βιολογική (οργανική) προέλευση.

Πρακτικά, στον όρο βιοµάζα εµπεριέχεται οποιοδήποτε υλικό προέρχεται άµεσα ή

έµµεσα από το φυτικό κόσµο. Η βιοµάζα είναι αποτέλεσµα της φωτοσυνθετικής

δραστηριότητας των φυτικών οργανισµών χερσαίας η υδρόβιας προέλευσης. Τα φυτά

µετασχηµατίζουν την ηλιακή ενέργεια µε µια σειρά διεργασιών. Οι βασικές πρώτες ύλες

γι’αυτό είναι το νερό και το CO2 που αφθονούν στην φύση. Οι θεµελιώδεις αντιδράσεις

πραγµατοποιούνται στους χλωροπλάστες, οι οποίοι συλλαµβάνουν τα φωτόνια και στη

συνέχεια ενεργοποιούν τη διαδικασία της φωτοσύνθεσης που ανάγει το CO2 σε

υδατάνθρακες. Κατά την πορεία της φωτοσύνθεσης σχηµατίζονται οργανικές ενώσεις,

δηλαδή βιοµάζα. Εδώ φαίνεται και ο σπουδαίος ρόλος της γεωργίας ως παραγωγού

ενέργειας, αφού απορροφά το CO2 και το µετατρέπει σε βιοµάζα. Σχηµατικά η όλη

διαδικασία φαίνεται στο σχήµα 3.1 (Κίττας και συν., 2007).

Η βιοµάζα που παράγεται κάθε χρόνο στον πλανήτη µας υπολογίζεται ότι

ανέρχεται σε 172 δισεκ. τόνους ξηρού υλικού, µε ενεργειακό περιεχόµενο δεκαπλάσιο

της ενέργειας που καταναλίσκεται παγκοσµίως στο ίδιο διάστηµα. Το τεράστιο αυτό

ενεργειακό δυναµικό παραµένει κατά το µεγαλύτερο µέρος του ανεκµετάλλευτο, καθώς,

σύµφωνα µε πρόσφατες εκτιµήσεις, µόνο το 1/7 της παγκόσµιας κατανάλωσης ενέργειας

καλύπτεται από τη βιοµάζα και αφορά κυρίως τις παραδοσιακές χρήσεις της (καυσόξυλα

κλπ.) (Κίττας και συν., 2007).

Στην Ελλάδα, τα κατ’ έτος διαθέσιµα γεωργικά και δασικά υπολείµµατα

ισοδυναµούν ενεργειακά µε 3-4 εκατ. τόνους πετρελαίου, ενώ το δυναµικό των

ενεργειακών καλλιεργειών µπορεί, µε τα σηµερινά δεδοµένα, να ξεπεράσει άνετα εκείνο

των γεωργικών και δασικών υπολειµµάτων. Το ποσό αυτό αντιστοιχεί ενεργειακά στο

30-40% της ποσότητας του πετρελαίου που καταναλώνεται ετησίως στη χώρα µας.

42

Σηµειώνεται ότι 1 τόνος βιοµάζας ισοδυναµεί µε περίπου 0,4 τόνους πετρελαίου.

Εντούτοις, µε τα σηµερινά δεδοµένα, καλύπτεται µόλις το 3% περίπου των ενεργειακών

αναγκών της µε τη χρήση της διαθέσιµης βιοµάζας.

Σχήμα 3.1. Συμμετοχή της γεωργίας στην παραγωγή βιομάζας.

Πηγή: Κίττας και συν. (2007).

Από πρόσφατη απογραφή, έχει εκτιµηθεί ότι το σύνολο της άµεσα διαθέσιµης

βιοµάζας στην Ελλάδα συνίσταται από 7.500.000 περίπου τόνους υπολειµµάτων

γεωργικών καλλιεργειών (σιτηρών, αραβόσιτου, βαµβακιού, καπνού, ηλίανθου,

κλαδοδεµάτων, κληµατίδων, πυρηνόξυλου κ.ά.), καθώς και από 2.700.000 τόνους

δασικών υπολειµµάτων υλοτοµίας (κλάδοι, φλοιοί κ.ά.). Πέραν του ότι το µεγαλύτερο

ποσοστό αυτής της βιοµάζας δυστυχώς παραµένει αναξιοποίητο, πολλές φορές αποτελεί

αιτία πολλών δυσάρεστων καταστάσεων (πυρκαγιές, δυσκολία στην εκτέλεση εργασιών,

διάδοση ασθενειών κ.ά.) (Κίττας και συν., 2007).

Από τις παραπάνω ποσότητες βιομάζας, το ποσοστό τους εκείνο που προκύπτει

σε μορφή υπολειμμάτων κατά τη δευτερογενή παραγωγή προϊόντων (εκκοκκισμός

βαμβακιού, μεταποίηση γεωργικών προϊόντων, επεξεργασία ξύλου κ.ά.) είναι άμεσα

διαθέσιμο, δεν απαιτεί ιδιαίτερη φροντίδα συλλογής, δεν παρουσιάζει προβλήματα

43

μεταφοράς και μπορεί να τροφοδοτήσει απ’ ευθείας διάφορα συστήματα παραγωγής

ενέργειας. Μπορεί, δηλαδή, η εκμετάλλευσή του να καταστεί οικονομικά συμφέρουσα.

Παράλληλα με την αξιοποίηση των διαφόρων γεωργικών και δασικών

υπολειμμάτων, σημαντικές ποσότητες βιομάζας είναι δυνατό να ληφθούν από τις

ενεργειακές καλλιέργειες. Συγκριτικά με τα γεωργικά και δασικά υπολείμματα, οι

καλλιέργειες αυτές έχουν το πλεονέκτημα της υψηλότερης παραγωγής ανά μονάδα

επιφανείας, καθώς και της ευκολότερης συλλογής. Στο σημείο αυτό, αξίζει να σημειωθεί

ότι οι ενεργειακές καλλιέργειες αποκτούν τα τελευταία χρόνια ιδιαίτερη σημασία για τις

ανεπτυγμένες χώρες, που προσπαθούν, μέσω των καλλιεργειών αυτών, να περιορίσουν,

πέραν των περιβαλλοντικών και ενεργειακών τους προβλημάτων, και το πρόβλημα των

γεωργικών πλεονασμάτων. Όπως είναι γνωστό, στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης τα

γεωργικά πλεονάσματα, και τα οικονομικά προβλήματα που αυτά δημιουργούν, οδηγούν

αναπόφευκτα στη μείωση της γεωργικής γης και της αγροτικής παραγωγής.

Υπολογίζεται ότι, την προσεχή δεκαετία, θα μπορούσαν να αποδοθούν στις ενεργειακές

καλλιέργειες 100-150 εκατ. στρέμματα γεωργικής γης, προκειμένου να αποφευχθούν τα

προβλήματα των επιδοτήσεων των γεωργικών πλεονασμάτων και της απόρριψης αυτών

στις χωματερές, με ταυτόχρονη αύξηση των ευρωπαϊκών ενεργειακών πόρων (Κίττας και

συν., 2007).

Το Εργαστήριο Γεωργικών Κατασκευών και Ελέγχου Περιβάλλοντος του

Τμήματος Γεωπονίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, στα πλαίσια ευρωπαϊκού

προγράμματος (ΑLTENER II XVII/4.1030/A/99-088) μελέτησε την δυνατότητα

αντικατάστασης των συμβατικών καυσίμων που χρησιμοποιούνται για τη θέρμανση των

θερμοκηπίων της περιοχής της Μαγνησίας με ενέργεια η οποία θα προέρχεται από

γεωργικά υπολείμματα της περιοχής. Τα στοιχεία που αφορούσαν τα τεχνικά

χαρακτηριστικά, τα συστήματα θέρμανσης και την κατανάλωση καυσίμων των

θερμοκηπίων συγκεντρώθηκαν με βάση προηγούμενη καταγραφή (Bartzanas et al.,

1999). Με βάση αυτά υπολογίστηκε η συνολική κατανάλωση ενέργειας για θέρμανση.

Τα θερμοκήπια ομαδοποιήθηκαν σε 7 περιοχές (Αγριά – Λεχώνια, Ν. Ιωνία, Ν. Παγασές,

Διμήνι, Αλμυρός και Ν. Αγχίαλος), οι οποίες και χαρακτηρίστηκαν ως «θερμοκηπιακές

περιοχές». Συμπερασματικά από την ανωτέρω μελέτη διαπιστώθηκε ότι η καθαρή

ενέργεια που θα μπορούσε να παραχθεί, θεωρητικά, από την καύση των γεωργικών

44

υπολειμμάτων ανέρχεται σε 339.077 GJ ανά έτος, όταν για τη θέρμανση των

θερμοκηπίων απαιτείται ενέργεια 43.149 GJ ανά έτος. Εκτιμήθηκε ότι τα άμεσα οφέλη

από την ενεργειακή αξιοποίηση της βιομάζας για θέρμανση των θερμοκηπίων θα ήταν:

1 • Μείωση των εκπομπών αερίων ρυπαντών κατά 2.773 tn CO2, 52.30 tn SO2

και 0.96 tn NOx ετησίως

2 • Δημιουργία 116 νέων, μόνιμων, θέσεων εργασίας

3 • Εξοικονόμηση 350.000 €, ετησίως, από την εισαγωγή συμβατικών καυσίμων

Οι ενεργειακές καλλιέργειες που µπορούν να χρησιµοποιηθούν στην Ελλάδα για

την παραγωγή υγρών βιοκαυσίµων είναι ο ηλίανθος και η ελαιοκράµβη για βιοντήζελ

και το κριθάρι, το βαμβάκι, το σιτάρι, τα τεύτλα, ο αραβόσιτος και το γλυκό σόργο για

βιοαιθανόλη (πίνακας 3.2) (Κίττας και συν., 2007).

Πίνακας 3.2. Παραγόμενα βιοκαύσιμα από διάφορα φυτά και οι αποδόσεις τους ανά

στρέμμα σε σπόρο και καύσιμο

Πηγή: Κίττας και συν. (2007).

3.3. Περιβαλλοντικές επιπτώσεις από την επέκταση των ενεργειακών καλλιεργειών

Η οδηγία για τα βιοκαύσιµα επηρεάζει τη ζήτηση ποικιλίας καλλιεργειών στην

Ευρώπη: καλλιεργειών ελαιούχων προϊόντων, όπως ελαιοκράµβη, ηλίανθος και σόγια,

για τη µετατροπή τους σε ντίζελ βιολογικής προέλευσης (βιοντίζελ) και καλλιεργειών

αµύλου, όπως σίτος και ζαχαρότευτλα που παρέχουν πρώτες ύλες για την παραγωγή

βιοαιθανόλης, η οποία είναι υποκατάστατο του πετρελαίου. Η τρέχουσα διάρθρωση

τιµών και η ζήτηση προϊόντων διατροφής στην Ευρώπη και παγκοσµίως συνεπάγεται ότι

45

η αυξηµένη ζήτηση για βιοκαύσιµα µπορεί να ικανοποιηθεί µόνο εν µέρει, µε τη µείωση

της παραγωγής προϊόντων διατροφής από ενδεχόµενες καλλιέργειες για την παραγωγή

βιοκαυσίµων. Η συνολική καλλιεργούµενη έκταση είναι συνεπώς πιθανόν ότι θα

αυξηθεί. Μελέτες καταδεικνύουν ότι, εάν επιτευχθεί ο στόχος του 5.75 % που

καθορίζεται στην οδηγία για τα βιοκαύσιµα και η συνολική παραγωγή είναι εγχώρια, οι

καλλιέργειες που προορίζονται για την παραγωγή βιοκαυσίµων θα αντιστοιχούν σε

ποσοστό 4 έως 13 % των συνολικών γεωργικών γαιών στην ΕΕ των 25 (Κίττας και συν.,

2007).

Εάν οι εκτάσεις σε µακροχρόνια αγρανάπαυση χρησιµοποιούνται για την

παραγωγή ενεργειακών καλλιεργειών ή για την εντατική παραγωγή προϊόντων

διατροφής, προκειµένου να ικανοποιηθεί η αυξηµένη ζήτηση γης, θα αποδεσµευτούν

µεγάλες ποσότητες CO2 — πιθανώς αρκετές για να ανατρέψουν για πολλά χρόνια τα

οφέλη από τη στροφή στα βιοκαύσιµα.

Στην Ευρωπαϊκή Ένωση η προστασία των γεωργικών γαιών υψηλής φυσικής

αξίας στην Ευρώπη, οι οποίες χαρακτηρίζονται κυρίως από εκτατικές γεωργικές

πρακτικές, έχει αναγνωριστεί ως βασικός παράγοντας για την επίτευξη του στόχου

αυτού. Πρόσφατη έκθεση του προγράµµατος των Ηνωµένων Εθνών για το περιβάλλον

(UNEP) και του Ευρωπαϊκού Οργανισµού Περιβάλλοντος προβάλλει τη σηµασία

τέτοιων γεωργικών εκτάσεων και επισηµαίνει τη σοβαρή υποβάθµιση της κατάστασης

διατήρησης των περιοχών αυτών. Η χρησιµοποίηση των εκτάσεων που έχουν

χρησιµοποιηθεί για εκτατική καλλιέργεια για την παραγωγή ενεργειακών καλλιεργειών ή

την εντατική παραγωγή προϊόντων διατροφής, προκειµένου να εξυπηρετηθεί η αυξηµένη

ζήτηση γης, θα οδηγήσει στην απώλεια βιοπικιλότητας, επειδή στις περισσότερες

περιπτώσεις η µετατροπή αυτή συνεπάγεται πρότυπα εντατικοποίησης της παραγωγής

(Κίττας και συν., 2007).

3.4 Βαμβακοκαλλιέργεια και παραγωγή βιοντίζελ

Η σημασία της καλλιέργειας του βαμβακιού για την ελληνική οικονομία είναι

μεγάλη. Αν και το βαμβάκι δεν αποτελεί την ιδανικότερη καλλιέργεια για χρήση ως

πρώτη ύλη Βιοντίζελ, εντούτοις έχει μακρά παράδοση στην Ελλάδα και συνδέεται άμεσα

με έναν ανεπτυγμένο, κερδοφόρο κλάδο της Ελληνικής οικονομίας.

46

Οι Βαμβακοκαλλιέργειες λαμβάνουν σημαντική επιδότηση χωρίς την οποία δεν

είναι υπό τις παρούσες συνθήκες ανταγωνιστικές, ενώ δεν είναι οι καταλληλότερες για

την παραγωγή πρώτης ύλης βιοντίζελ. Παρ' όλα αυτά οι καλλιέργειες βάμβακος μπορούν

να αξιοποιηθούν συνολικά ως προς τα προϊόντα και τα παραπροϊόντα τους, ξεκινώντας

από το παραγόμενο βαμβάκι, το Βαμβακέλαιο, τη βαμβακόπιτα έως και τα στελέχη του

ίδιου του φυτού (Βιομάζα). Επίσης η καλλιέργεια αυτή είναι λιγότερο υδατοβόρα σε

σχέση με άλλα ενεργειακά φυτά και ιδιαίτερα αποδοτική στα ελληνικά κλίματα. Τα

προϊόντα της καλλιέργειας είτε ως Βιομάζα είτε ως υγρά Βιοκαύσιμα μπορούν να

χρησιμοποιηθούν αποδοτικά στον ενεργειακό τομέα και γι' αυτό θα πρέπει να επιδιωχθεί

ο χαρακτηρισμός τους ως ενεργειακή καλλιέργεια. Υπάρχει ανάγκη κεντρικού

σχεδιασμού για την παραγωγή και διαχείριση του βάμβακος. Ο σχεδιασμός πρέπει να

αποσκοπεί στη σωστή διάρθρωση του κλάδου και τη βιομηχανική εκμετάλλευση του

συνόλου των προϊόντων-παραπροϊόντων βάμβακος, έτσι ώστε τα προσεχή χρόνια οι

καλλιέργειες αυτές να καταστούν κερδοφόρες χωρίς την ανάγκη υψηλών επιδοτήσεων

(www.fs.innopolos-wm.eu, 2006).

Βιοντίζελ από βαμβακέλαιο, ηλιέλαιο, σογιέλαιο και άλλα φυτικά έλαια παράγει

σε πιλοτική κλίμακα η Εργαστηριακή Μονάδα Μηχανικής Διεργασιών

Υδρογονανθράκων και Βιοκαυσίμων της Σχολής Χημικών Μηχανικών του Εθνικού

Μετσόβιου Πολυτεχνείου, με υπεύθυνο τον καθηγητή κ. Νίκο Παπαγιαννάκο και

συμμετέχοντες στην επιστημονική ομάδα τους υποψήφιους διδάκτορες κ.κ. Ν. Μπαράκο,

Χημικό και Σ. Πασιά, Χημικό Μηχανικό καθώς και τον Δρ. Χημικό Μηχανικό Β.

Καλοϊδά. Όπως τονίζει ο κ. Παπαγιαννάκος, το Εργαστήριο ασχολείται ερευνητικά εδώ

και 8 χρόνια με διεργασίες παραγωγής βιοντίζελ. Η πιλοτική μονάδα παραγωγής

βιοντίζελ σχεδιάσθηκε και στο μεγαλύτερο μέρος της κατασκευάσθηκε από την

ερευνητική ομάδα του Εργαστηρίου.

Η πιλοτική αυτή παραγωγή βιοντίζελ - ένα βαρέλι, ή αλλιώς 200 λίτρα, την

ημέρα - γίνεται στα πλαίσια σχετικού ερευνητικού προγράμματος της Γενικής

Γραμματείας Έρευνας και Τεχνολογίας στο οποίο συμμετέχουν το Εθνικό Μετσόβιο

Πολυτεχνείο (ΕΜΠ), το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΓΠΑ), το Εθνικό Κέντρο

Έρευνας και Τεχνολογικής Ανάπτυξης (ΕΚΕΤΑ) στη Θεσσαλονίκη, τα ΕΛΠΕ, η Μότορ

Όιλ, η Μινέρβα, οι Μύλοι Σόγιας και η ΔΕΗ, με ανάδοχο του έργου το Ε.Μ.Π. και

47

επιστημονικό υπεύθυνο του έργου τον καθηγητή κ. Νίκο Παπαγιαννάκο (www.biofuels.

gr).

3.5 Η παραγωγή και τα πλεονεκτήματα του Βιοντίζελ

3.5.1 Πώς γίνεται η παραγωγή

Ένα βαρέλι βιοντίζελ έχει τη δυνατότητα να παράγει μέσα σε ένα 10ωρο

λειτουργίας η πιλοτική μονάδα του Πολυτεχνείου. Το βιοντίζελ παράγεται από την

αντίδραση των φυτικών ελαίων με μεθανόλη, κατάλληλο διαχωρισμό των προϊόντων της

αντίδρασης και καθαρισμό του παραγόμενου βιοντίζελ. Ακολουθεί ο τελικός ποιοτικός

έλεγχος στο εργαστήριο (βάσει του προτύπου ΕΝ-14214) (www.biofuels.gr).

3.5.2 Ποια τα πλεονεκτήματα του Βιοντίζελ

Το βιοντίζελ χρησιμοποιείται ευρύτατα στην κεντρική Ευρώπη, ενώ στις ΗΠΑ η

χρήση του είναι συνεχώς αυξανόμενη. Θεωρείται ως το πλέον διαδεδομένο βιοκαύσιμο

το οποίο μπορεί να χρησιμοποιηθεί τόσο αυτούσιο όσο και σε διάφορες αναλογίες σε

μίγματα με συμβατικό ντίζελ. Στην Ευρώπη προγραμματίζεται η χρήση βιοκαυσίμων στα

καύσιμα κίνησης σε ποσοστό τουλάχιστον 2 % από 1/1/2006 με στόχο την αύξησή τους

σε ποσοστό 5.75 % μέχρι 31/12/2010 βάσει της Οδηγίας 2003/30/ΕC της Ευρωπαϊκής

Ένωσης. Αυτό σημαίνει ότι το βιοντίζελ θα πρέπει να προστεθεί στο ντίζελ κίνησης

48

τουλάχιστον στα ποσοστά αυτά, διότι είναι πρακτικά το μόνο χρησιμοποιούμενο

βιοκαύσιμο που προσφέρεται για ανάμιξη με το συμβατικό ντίζελ. Ως προϊόν

ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (φυτικών ελαίων, ζωικών λιπών) το βιοντίζελ είναι

καθαρό, μη τοξικό και βιοαποικοδομήσιμο καύσιμο, δεν περιέχει αρωματικές ενώσεις

και οι εκπομπές των ρυπαντών οξειδίων του θείου, μονοξειδίου του άνθρακα, άκαυστων

υδρογονανθράκων και αιθάλης που εκπέμπονται από την καύση του στις μηχανές ντίζελ

είναι πολύ χαμηλές. Η καύση του δεν αυξάνει το διοξείδιο του άνθρακα στην

ατμόσφαιρα, αφού προέρχεται από βιολογικές πηγές. Εμφανίζει παρόμοιες

φυσικοχημικές ιδιότητες με το συμβατικό ντίζελ. Εμφανίζει καλύτερες λιπαντικές

ικανότητες από το συμβατικό ντίζελ και είναι κατάλληλο για τους υπάρχοντες

πετρελαιοκινητήρες.

Οι επιστήμονες του Πολυτεχνείου συμπληρώνουν πως η πιλοτική μονάδα

παραγωγής βιοντίζελ που λειτουργεί μπορεί να συμβάλλει στην ανάπτυξη της αγροτικής

οικονομίας της χώρας μας στον τομέα των βιοκαυσίμων και ειδικότερα στη διερεύνηση

της χρήσης διάφορων φυτικών ελαίων για την παραγωγή βιοντίζελ. Για παράδειγμα, τα

γνωστά προβλήματα των αγροτών με το βαμβάκι μπορούν να μειωθούν με την παραγωγή

βιοντίζελ από βαμβακέλαιο, ενώ εμφανίζεται ιδιαίτερα ελκυστική η διερεύνηση και η

ανάπτυξη καλλιεργειών ελαιούχων σπόρων σε αντικατάσταση μη αποδοτικών

καλλιεργειών με στόχο την παραγωγή βιοκαυσίμου βιοντίζελ. Η εγχώρια παραγωγή

βιοκαυσίμων θα έχει επίσης την ευεργετική επίπτωση της μερικής απεξάρτησης της

χώρας μας από το εισαγόμενο πετρέλαιο, μια παράμετρος που εμφανίζεται ιδιαίτερα

ευαίσθητη στις μέρες μας (www.biofuels.gr).

3.5.3 Στόχοι του έργου

Στόχοι του έργου, που αναμένεται να ολοκληρωθεί σε ενάμιση χρόνο, είναι η

ανάπτυξη τεχνογνωσίας παραγωγής και διάθεσης βιοντίζελ κυρίως από ελληνικές πρώτες

ύλες που είναι διαθέσιμες ή μπορούν να παραχθούν, η δυνατότητα εφαρμογών ευρείας

έκτασης του ελληνικού βιοντίζελ και η διερεύνηση της οικονομικότητας και του κόστους

παραγωγής βιοντίζελ στην Ελλάδα. Το παραγόμενο στην πιλοτική μονάδα βιοντίζελ θα

χρησιμοποιηθεί ως πρόσθετο καύσιμο κίνησης στα πλαίσια του έργου (www.biofuels.gr).

49

Ως πρώτες ύλες χρησιμοποιούνται βαμβακέλαιο προερχόμενο από τη Μινέρβα,

ηλιέλαιο και σογιέλαιο προερχόμενα από τους Μύλους Σόγιας και χρησιμοποιημένα

λάδια από τη Μινέρβα. Το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο έχει ήδη πραγματοποιήσει δύο

πιλοτικές καλλιέργειες ηλίανθου σε δύο διαφορετικές περιοχές της χώρας μας, συνολικής

έκτασης δεκαπέντε (15) στρεμμάτων, και το λάδι που παρήχθη μετατράπηκε σε βιοντίζελ

στην πιλοτική μονάδα. Επίσης, έχει αναπτυχθεί ένα δίκτυο προσδιορισμού των ιδιοτήτων

του παραγόμενου από την πιλοτική μονάδα βιοντίζελ σύμφωνα με τα Ευρωπαϊκά

Πρότυπα ΕΝ 14214 και ΕΝ 590, όπου συμμετέχουν όλοι σχεδόν οι φορείς του έργου.

Παράλληλα, στα πλαίσια του προγράμματος, αναπτύσσονται νέες, οικονομικά

αποδοτικές και ευέλικτες διεργασίες παραγωγής βιοντίζελ από φθηνές πρώτες ύλες όπως

είναι χρησιμοποιημένα φυτικά έλαια, φυτικά έλαια υψηλής οξύτητας και απόβλητα

ζωικά λίπη.

Οι πρώτες ποσότητες που παράγονται στο Εργαστήριο του Πολυτεχνείου

μεταφέρονται στα ΕΛΠΕ και τη Μότορ Όιλ όπου δοκιμάζονται - γίνεται ανάμιξη με

συμβατικό ντίζελ - ενώ από το Σεπτέμβριο θα γίνονται δοκιμές και έλεγχοι και σε

κινούμενο όχημα στη Θεσσαλονίκη από το Ε.Κ.Ε.Τ.Α. Παράλληλα γίνονται δοκιμές του

παραγόμενου βιοντίζελ στο Εργαστήριο Μηχανών Εσωτερικής Καύσεως της Σχολής

Χημικών Μηχανικών του Ε.Μ.Π. Στα πλαίσια του πιλοτικού αυτού έργου

προγραμματίζεται επίσης η πιλοτική διάθεση μίγματος βιοντίζελ - ντίζελ σε πρατήρια

καυσίμων στα τέλη Σεπτεμβρίου μέσω των ΕΛ.ΠΕ (www.biofuels.gr).

3.6 Εισαγωγή στη βιομηχανία

50

Αρκετές ελληνικές βιομηχανίες προσπαθούν ήδη να μειώσουν το κόστος

παραγωγής τους χρησιμοποιώντας βιοκαύσιμα.

Η Ελληνική Βιομηχανία Ζάχαρης, η Χαρτοποιία Θράκης και η βιομηχανία ξύλου

Σέλμαν, όλες με βιομηχανικές μονάδες στη Βόρεια Ελλάδα που δοκιμάζεται από την

κρίση και την έλλειψη παραγγελιών, δρομολόγησαν μονάδες παραγωγής βιοκαυσίμων

ώστε να καταναλώνουν φθηνότερα καύσιμα, εξετάζοντας παράλληλα και το ενδεχόμενο

να προμηθεύονται βιοκαύσιμα από άλλους παραγωγούς αν αυτό είναι συμφερότερο.

Επίσης η εταιρεία εμπορίας πετρελαιοειδών Ελινόιλ με παραγωγική μονάδα στη

ΒΙΠΕ Βόλου και πρώτη ύλη σπορέλαια, δυναμικότητας 40.000 τόνων βιοντίζελ ετησίως,

και η ΕΛΒΥ του κ. Μ. Μαρουλάκη στο Σταυροχώρι Κιλκίς, δυναμικότητας περίπου

35.000 τόνων βιοντίζελ ετησίως, η Vertoil στο Κιλκίς και η Π.Ν. Πέττας ΑΒΕΕ στην

Πάτρα έχτισαν μονάδες βιοκαυσίμων.

Η δραστήρια Ενωση Αγροτικών Συνεταιρισμών Λάρισας υπέβαλε αίτηση

ένταξης στον αναπτυξιακό νόμο για την ίδρυση εργοστασίου παραγωγής βιοντίζελ και

βιοαιθανόλης στην Ελασσόνα. Η καλλιέργεια βαμβακιού στον Θεσσαλικό κάμπο μπορεί

να υποκαταστήσει το πετρέλαιο καθώς η καύση των υπολειμμάτων βαμβακιού από τα

χιλιάδες στρέμματα της καλλιέργειας μπορεί να δώσει καύσιμη ύλη που αντιστοιχεί σε

2.000.000 βαρέλια πετρελαίου σε έναν χρόνο.

Επίσης στον Νομό Κοζάνης προωθήθηκε η ίδρυση πιλοτικής μονάδας παραγωγής

βιοντίζελ, δυναμικότητας 500 τόνων καυσίμου ετησίως, ενώ στον Εβρο ο όμιλος ΙΤΑ

προετοίμασε μεθοδικά την κατασκευή μονάδας συμπαραγωγής ηλεκτρισμού και

θερμότητας (ΣΗΘ), δυναμικότητας 6 κιλοβάτ, στην περιοχή του Τυχερού με καύσιμο

βιομάζα. Μάλιστα εκεί η απορριπτόμενη θερμότητα χρησιμοποιείται μέσω δικτύου

τηλεθέρμανσης για τις ανάγκες 100 κατοικιών στο Τυχερό. Ειδικά η Ελληνική

Βιομηχανία Ζάχαρης στον Εβρο μετατράπηκε σε μονάδα για την παραγωγή βιοντίζελ

ύστερα από σχετική μελέτη βιωσιμότητας. Επιπλέον σε σύσκεψη στο υπουργείο

Αγροτικής Ανάπτυξης αποφασίστηκε να προχωρήσουν οι εταιρείες παραγωγής βιοντίζελ

σε σύναψη συμβολαίων αγοράς βαμβακόσπορου από εκκοκκιστικές επιχειρήσεις σε

τιμές υψηλότερες από τις ισχύουσες στην αγορά, γεγονός που ανεβάζει και την αξία το

ελληνικού βαμβακιού.

51

Επίσης οι εταιρείες παραγωγής βιοντίζελ θα προχωρήσουν σε σύναψη

συμβολαίων με τους συνεταιρισμούς αγροτών για την απορρόφηση του ηλίανθου και σε

Θεσσαλία, Κεντρική Μακεδονία και Αιτωλοακαρνανία θα γίνουν πιλοτικές καλλιέργειες

ηλίανθου και ελαιοκράμβης.

Τέλος μελετάται από τις εταιρείες παραγωγής ζωοτροφών η αξιοποίηση της

ηλιόπιτας για παραγωγή ζωοτροφών έτσι ώστε να αξιοποιηθούν με τον καλύτερο δυνατό

τρόπο τα υποπροϊόντα των ενεργειακών φυτών (www.tovima.gr, 2009).

52

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ – ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Το βαμβάκι, όπως διαπιστώθηκε από τη μελέτη της παρούσας εργασίας, είναι

δύσκολη καλλιέργεια, που λόγω του μεγάλου βιολογικού κύκλου έχει υψηλό κόστος

παραγωγής και δέχεται την επίδραση αντίξοων καιρικών συνθηκών, στην αρχή και το

τέλος της καλλιεργητικής περιόδου, με αποτέλεσμα συχνά την ποσοτική και ποιοτική

μείωση της παραγωγής. Τα στοιχεία όμως αυτά δεν εμπόδισαν το ελληνικό βαμβάκι να

κατέχει, μέχρι πρόσφατα, μία από τις πρώτες θέσεις στο διεθνές προσκήνιο ως προς τις

στρεμματικές αποδόσεις και την ποιότητα, χάρη και στην υψηλή τεχνογνωσία που

αναπτύχθηκε από τους επιστήμονες και υιοθετήθηκε από τους έλληνες

βαμβακοπαραγωγούς, ιδιαίτερα στη Θεσσαλία, όπου κατεξοχήν προσαρμόζεται.

Είναι, επίσης, υδροβόρος καλλιέργεια αλλά σε πολύ μικρότερο βαθμό από άλλες

εαρινές ανταγωνιστικές καλλιέργειες, όπως το καλαμπόκι.

Η μεταρρύθμιση του κοινοτικού καθεστώτος του βαμβακιού που υιοθέτησε το

Συμβούλιο των υπουργών Γεωργίας της ΕΕ στις 23/06/08 και που εφαρμόστηκε την

01/01/09, περιέχει θετικά στοιχεία για το γεωργικό εισόδημα του βαμβακιού γιατί

μειώνονται οι επιλέξιμες εκτάσεις από 3,7 εκ.στρ. σε 2,7εκ.στρ. και δίνεται έτσι η

δυνατότητα να αυξηθεί η συνδεδεμένη στρεμματική επιδότηση σε 75 ευρώ από 54

περίπου που είναι σήμερα, ώστε με μέση στρεμματική απόδοση συσπόρου 300kg/στρ.

και τιμή 0,41 ευρώ η στρεμματική ακαθάριστη πρόσοδος να ανέρχεται σε 200 ευρώ

(χωρίς την αποσυνδεδεμένη επιδότηση), στοιχείο που καθιστά το βαμβάκι μία από τις

πλέον ανταγωνιστικές καλλιέργειες. Παράλληλα, παρέχονται κίνητρα για εφαρμογή

εθνικών προγραμμάτων με στόχο τη βελτίωση της ποιότητας και της εμπορίας του

βαμβακιού.

Η διεθνής συγκυρία του βαμβακιού, αν και ευμετάβλητη, δικαιολογεί αισιοδοξία

για δυναμική παραγωγή / εξαγωγή ποιοτικού ελληνικού βαμβακιού την επόμενη

δεκαετία.

Η σημαντική κάμψη της παγκόσμιας παραγωγής βαμβακιού, σε συνδυασμό με τη

διατήρηση της κατανάλωσης σε υψηλά επίπεδα οδηγούν στο συμπέρασμα ότι οι τιμές θα

εξακολουθήσουν να κινούνται ανοδικά. Η εφαρμογή πολιτικών για ποιοτική παραγωγή

53

με την καλύτερη διαχείριση υδατικών πόρων στις περιοχές καλλιέργειας βάμβακος θα

συμβάλλουν σημαντικά στην ενίσχυση της καλλιέργειας.

Ο κλάδος της κλωστοϋφαντουργίας παραμένει ένα ιδιαίτερα σημαντικό κομμάτι

της Ελληνικής οικονομίας και πρέπει να διαμορφωθούν στρατηγικές σε επίπεδο

επιχειρήσεων και πολιτείας που θα εξασφαλίσουν την ανταγωνιστικότητα του. Η

βιωσιμότητα του κλάδου απαιτεί την σύζευξη της έρευνας και επιχειρηματικότητας

προκειμένου να υποστηριχθεί ο απαιτούμενος «μετασχηματισμός» αυτής της

βιομηχανίας μέσα από την έρευνα και καινοτομία και την επένδυση σε καινοτόμο

εξοπλισμό παραγωγής. Τα προϊόντα υψηλής προστιθέμενης αξίας είναι η δύναμη και το

μέλλον της Ελληνικής κλωστοϋφαντουργικής βιομηχανίας. Θα πρέπει μέσω κρατικής

παρέμβασης να διατηρηθεί το συγκριτικό αυτό πλεονέκτημα και να εδραιωθεί μια

πολιτική συναλλαγών με τον υπόλοιπο κόσμο που να βασίζεται στις αρχές της

δικαιοσύνης και της αμοιβαιότητας.

Οι πρωτοβουλίες δημιουργίας τεχνολογικών πλατφορμών, πόλων καινοτομίας και

συνεργατικών συνεταιρισμών (clusters) σε Εθνικό και Ευρωπαϊκό επίπεδο συμβάλλουν

στην ενίσχυση των βιομηχανιών κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων και ειδών ένδυσης

και πρέπει να συνεχισθούν. Παράλληλα, πρέπει να δημιουργηθούν προγράμματα

ενίσχυσης της βιομηχανίας στους τομείς εκπαίδευσης, απασχόλησης και επενδύσεων,

αφού οι μη κρατικοί χρηματοδοτικοί οργανισμοί αποφεύγουν την χρηματοδότηση

τέτοιων ενεργειών στον τομέα της κλωστοϋφαντουργίας. Το πρόγραμμα κρατικών

προμηθειών σε κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα μπορεί να γίνει μοχλός για την

αναζωογόνηση αυτής της σημαντικής για τον τόπο βιομηχανίας. Η Ελληνική πολιτεία

πρέπει να συνειδητοποιήσει ότι η κατάρρευση του κλάδου της κλωστοϋφαντουργίας

στην Ελλάδα θα σημάνει την αρχή του τέλους για την παραγωγή και επεξεργασία του

βαμβακιού στην Ελλάδα. Σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι οι πεδιάδες της

Θεσσαλίας, Μακεδονίας και Στερεάς Ελλάδος καλλιεργούν κυρίως το «λευκό χρυσό».

Η Ελλάδα έχει συγκριτικά πλεονεκτήματα για την ποιοτική γεωργία γιατί ο

ουρανός, η γη και το ανάγλυφό της προικίζουν τα προϊόντα της με πλούσια ποικιλότητα

και απαράμιλλη ποιότητα που δεν εκμεταλλευθήκαμε όσο έπρεπε. Εξάλλου, η Ελλάδα

δεν είναι εύκολο να ανταγωνισθεί στη διεθνή αγορά τις μεγαλύτερες χώρες με μαζική

παραγωγή προϊόντων, ούτε ακόμη με βάση το κόστος παραγωγής, λόγω των πολλών

54

διαρθρωτικών προβλημάτων, επομένως της απομένει αλλά και της αρμόζει το «έμβλημα

της ποιότητας».

Μετά τη δραματική μείωση της καλλιέργειας του καπνού και των

ζαχαροτεύτλων, η ελληνική πολιτεία πρέπει να χαράξει άμεσα αποτελεσματική Εθνική

Στρατηγική ώστε να εξασφαλιστεί η βιωσιμότητα του ελληνικού βαμβακιού, τόσο στα

χρονικά πλαίσια της νέας ΚΑΠ, όσο και μετά, όταν αυτό κληθεί να παλέψει στην

παγκοσμιοποιημένη αγορά χωρίς τα δεκανίκια των κοινοτικών ενισχύσεων. Η Ελλάδα

πρέπει να περιφρουρήσει την ορθολογική μείωση της καλλιέργειας και κυρίως της

παραγωγής ώστε να μη διαταραχθεί ανεπανόρθωτα ο κύκλος εργασιών που συνδέεται με

την παραγωγή και την επεξεργασία του βαμβακιού και κλονισθεί η Εθνική Οικονομία.

Βασικός στόχος πρέπει να είναι όχι μόνο η ποσοτική και ποιοτική κάλυψη των αναγκών

της εγχώριας κλωστοϋφαντουργίας αλλά και η υπόλοιπη ποσότητα του προϊόντος

(υπερδιπλάσια της εγχώριας κατανάλωσης) να είναι ανταγωνιστική στο παγκόσμιο

εμπόριο ως προς την τιμή ή / και την ποιότητα.

Όσον αφορά τα βιοκαύσιμα, δεν είναι κάτι που ξαφνικά εμφανίστηκε στα χρόνια

μας. Η εμφάνισή τους είχε πάντα να κάνει με τις ενεργειακές κρίσεις και ιδίως αυτές του

πετρελαίου. Φτάσαμε λοιπόν στο σημείο πολλά από τα γνωστά μας γεωργικά προϊόντα

να καλλιεργούνται όχι για τους γνωστούς μέχρι σήμερα σκοπούς αλλά για τη χρήση ως

βιολογικά καύσιμα.

Πρόκειται για εναλλακτικό καύσιμο που παράγεται από τα λεγόμενα «ενεργειακά

φυτά», όπως βαμβάκι, τεύτλα, γλυκό σόργο, ηλίανθος, αραβόσιτος και ελαιοκράμβη, με

σχετικά απλές (σε σχέση με τα περίπλοκα διυλιστήρια) μονάδες μεταποίησης.

Υπάρχει δυνατότητα καλλιέργειας των ενεργειακών φυτών, με ικανοποιητικές

αποδόσεις σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας, ενώ έχουν ξεκινήσει πιλοτικές καλλιέρ-

γειες σε διάφορες περιοχές της χώρας τα αποτελέσματα των οποίων θα βοηθήσουν στην

αντιμετώπιση της μη επαρκούς τεχνογνωσίας και των πιθανών προβλημάτων που

σχετίζονται με αυτήν.

Επιπλέον το σύστημα αποφορολόγησης των βιοκαυσίμων και οι διαδικασίες

παράδοσης στην εγχώρια αγορά πρέπει να επανεξεταστούν από τις αρμόδιες αρχές

καθώς είναι εξαιρετικά περίπλοκα, τόσο για τα διυλιστήρια και τις εταιρείες εμπορίας

όσο και για τις ελεγκτικές υπηρεσίες ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις οδηγούν σε πρακτική

55

αδυναμία εφαρμογής του νόμου. Τέλος σε ότι αφορά τη βιοαιθανόλη θα πρέπει να

επιλυθούν άμεσα σε εθνικό επίπεδο οι δυσχέρειες που προκύπτουν από την ανάμειξη

βιοαιθανόλης με Βενζίνη, όπως η υψηλή τάση ατμών στη βενζίνη θερινών προδιαγρα-

φών, τα προβλήματα ασφάλειας των μειγμάτων αυτών, τα προβλήματα διακίνησης προς

τους τελικούς καταναλωτές και επίσης να προκριθεί ο μετουσιωτής για την αποφυγή

νόθευσης της βιοαιθανόλης.

Τέλος, για να διασφαλιστεί το μέλλον ενός τόσο σημαντικού για την τοπική

οικονομία προϊόντος, όπως το βαμβάκι, θα πρέπει να ενισχυθεί η ανταγωνιστικότητά του

τόσο στην εσωτερική όσο και στη διεθνή αγορά. Η ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας

απαιτεί την εφαρμογή μιας σειράς μέτρων που θα καλύπτουν όλους τους τομείς της

παραγωγικής διαδικασίας με στόχο τη μείωση του κόστους παραγωγής, τη βελτίωση της

ποιότητας και την τυποποίηση του προϊόντος για την καλύτερη τοποθέτησή του στην

αγορά.

Από τους παραπάνω στόχους εξαρτάται η βιωσιμότητα και το μέλλον της

Ελληνικής βαμβακοκαλλιέργειας.

Για την υποστήριξη της καλλιέργειας βάμβακος και τη διασφάλιση της συνέχειάς

της με προφανές όφελος σε χιλιάδες παραγωγούς απαιτείται πολυεπίπεδη προσέγγιση. Η

προσέγγιση αυτή χρειάζεται τη συνεργασία πολλών φορέων υπό κοινό συντονισμό. Ο

συντονισμός θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί από την ουσιαστική λειτουργία και την

αναμόρφωση των στόχων και σκοπών της διεπαγγελματική βάμβακος.

Οι προτάσεις μας παρουσιάζονται παρακάτω:

1. Έρευνα μεθόδων μείωσης του κόστους παραγωγής αξιοποιώντας διεθνή δεδομένα.

Έτσι θα μπορούσε να ερευνηθεί η καλλιέργεια σε στενές και πολύ στενές γραμμές, η

καλλιέργεια με μειωμένη κατεργασία του εδάφους, η εφαρμογή πρακτικών άρδευσης

(ελλειμματική κλπ)

2. Μελέτη, έρευνα και προώθηση μικρότερου αριθμού ποικιλιών, με κοινά

χαρακτηριστικά ίνας, των καλύτερα προσαρμοσμένων ανά περιοχή, με στόχο την

παραγωγή σε όλες τις περιοχές καλλιέργειας ομοειδούς τελικού προϊόντος το οποίο

θα έχει κοινά χαρακτηριστικά και θα μπορεί να εμπορευθεί ως βαμβάκι με ταυτότητα

εθνική, π.χ. Ελληνικό Βαμβάκι. Με αυτό τον τρόπο θα αποκτήσουμε δυναμική

ανταγωνιστική προς άλλες βαμβακοπαραγωγές χώρες.

56

3. Διερεύνηση για την επαναδημιουργία μιας ισχυρής βιομηχανίας

κλωστοϋφαντουργίας με σκοπό την παραγωγή στην χώρα υψηλής ποιότητας

νημάτων, υφασμάτων και ρούχων με συγκεκριμένες προδιαγραφές που θα κάνουν

ανταγωνιστικό το τελικό προϊόν ώστε οι Έλληνες παραγωγοί βαμβακιού να μην

αμείβονται με την διεθνώς διαμορφωμένη τιμή του εκκοκκισμένου βαμβακιού, αλλά

με την υπεραξία που θα έχει διαμορφωθεί στο προϊόν του, που θα έχει μεταποιηθεί σε

άριστης ποιότητας νήμα, ύφασμα ή ακόμη καλύτερα, ρούχο.

4. Θεσμική αναδιοργάνωση των συνεταιρισμών ώστε να ενισχυθεί η διαπραγμάτευση

των χρησιμοποιούμενων από τους παραγωγούς αγροεφοδίων με στόχο τις καλύτερες

δυνατές τιμές, ακόμη και την ομαδική προμήθεια πετρελαίου

5. Προώθηση του εξηλεκτρισμού στην αγροτική ύπαιθρο καθώς και προώθηση της

επιδοτούμενης υποχρεωτικής χρήσης στάγδην άρδευσης με στόχο την μείωση του

κόστους παραγωγής της άρδευσης και τη μείωση των απαιτήσεων σε αρδευτικό νερό.

6. Προώθηση για την χρησιμοποίηση του παραγόμενου σπόρου για ελαιοποίηση και

παραγωγή βιοκαυσίμων για χρήση στα γεωργικά μηχανήματα και έτσι θα μειωθεί το

κόστος παραγωγής που οφείλεται στην προμήθεια καυσίμων, ενώ τα υπολείμματα θα

μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως κτηνοτροφική τροφή και να προσθέσουν μικρή

ακόμη αύξηση του εισοδήματος.

7. Αποδέσμευση των επιδοτήσεων από την παραγωγή με πρώτο στόχο την μείωση του

κόστους παραγωγής για ενοίκια και δεύτερο και ουσιαστικότερο, να παραμείνουν

στην καλλιέργεια μόνο όσοι πραγματικά μπορούν και επιθυμούν να παράγουν

βαμβάκι, έτσι θα διαμορφωθούν έμμεσα ζώνες παραγωγής, αφού οι περιοχές που δεν

ενδείκνυνται για την καλλιέργεια θα στραφούν σε κάποιες άλλες, ενώ παράλληλα θα

διαμορφωθεί πολυάριθμος πυρήνας καλλιεργητών με πραγματικά ισχυρή θέληση,

απόψεις και πυγμή για να διατηρηθεί και να ισχυροποιηθεί η καλλιέργεια,

διατεθειμένων να διεκδικήσουν και να πιέσουν για αυτό.

8. Η πιστοποίηση της ποιότητας του σύσπορου βάμβακος μέσα από την εφαρμογή του

συστήματος ολοκληρωμένης διαχείρισης μπορεί να εξασφαλίσει τη βελτίωση του

τρόπου καλλιέργειας βάμβακος.

9. Η πιστοποίηση της ποιότητας του εκκοκκισμένου βάμβακος μέσα από εξειδικευμένα

κρατικά και συνεταιριστικά εργαστήρια θα οδηγήσει σε ουσιαστική βελτίωση της

57

ποιότητας (τυποποίηση κλπ). Στόχος πρέπει να είναι τα διάφορα εκκοκκιστήρια να

παράγουν ομοιόμορφες μπάλες καθορισμένου τύπου βαμβακιού. Το μέχρι σήμερα

παραγόμενο στην Ελλάδα βαμβάκι δεν έχει πιστοποιημένα οικολογικά και

τεχνολογικά χαρακτηριστικά. Το προϊόν για να μπορέσει να έχει μια θέση στην

αγορά πρέπει να έχει υψηλή ποιότητα, να είναι ανταγωνιστικό και να παράγεται κάτω

από συνθήκες προστασίας του περιβάλλοντος.

10. Δημιουργία εμπορικού σήματος για το παραγόμενο προϊόν δηλαδή πρόκειται για

πιστοποίηση του προϊόντος, με την ονομασία είτε εθνική, π.χ. Ελληνικό Βαμβάκι είτε

ανά περιοχή. «Θεσσαλικό βαμβάκι» ή «Βαμβάκι Στερεάς Ελλάδας» κλπ. Αυτό

προϋποθέτει την επιλογή των ποικιλιών με τα κατάλληλα αγρονομικά

χαρακτηριστικά, ώστε να προσαρμόζονται στον αντίστοιχο χώρο που καλλιεργούνται

και παράλληλα να δίνουν προϊόν με ομοιόμορφα ποιοτικά χαρακτηριστικά στο

σύνολο των περιοχών που θα καλλιεργείται το βαμβάκι.

11. Μελλοντική στήριξη του προϊόντος σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο με στόχο τη

διασφάλιση των ενισχύσεων και την προώθηση μέτρων υποστήριξης της

καλλιέργειας, μέσω προβλεπόμενων φιλοπεριβαλλοντικών μέτρων λόγω της

εφαρμογής των κανόνων ορθής γεωργικής πρακτικής κατά το σύνολο της

διαδικασίας παραγωγής του.

12. Επιβολή ελάχιστου επιπέδου χρησιμοποιούμενων εισροών και ελάχιστη

στρεμματική απόδοση, προκειμένου ο παραγωγός να πάρει τη συνδεδεμένη

επιδότηση.

13. Ευρεία επέκταση της Ολοκληρωμένης Διαχείρισης της Παραγωγής (ΟΔΠ), που

συμβάλλει στην επίτευξη της βέλτιστης απόδοσης, της ποιότητας και της μείωσης

του κόστους παραγωγής.

14. Παροχή ενισχυμένων κινήτρων για τη βαμβακοκαλλιέργεια σε περιοχές όπου

αυτή προσαρμόζεται κατεξοχήν, όπως η Θεσσαλία. Π.χ. να ικανοποιηθούν όλοι οι

νέοι αγρότες-αγρότισσες που υποβάλλουν σχέδια βελτίωσης, ώστε να ενισχυθεί η

επιχειρηματικότητα των ΓΕ.

15. Άρση της στρέβλωσης να θεωρείται ως βάση η απόδοση συσπόρου και όχι όπως

συμβαίνει διεθνώς του εκκοκκισμένου, το οποίο αποτελεί το κύριο προϊόν της

βαμβακοκαλλιέργειας.

58

16. Υλοποίηση, το δυνατό συντομότερο, έργων που θα διασφαλίσουν επάρκεια

αρδευτικού ύδατος, ώστε να διασφαλίζεται η ποσοτική και ποιοτική παραγωγή και να

μειωθεί το κόστος άρδευσης.

17. Ορθολογική μείωση της χρήσης εισροών, σε συνδυασμό με την ενίσχυση της

έρευνας στον τομέα αυτόν.

18. Εφαρμογή μέτρων Αγροτικής Πολιτικής, π.χ. για τη χρήση αγροτικών γαιών από

επαγγελματίες βαμβακοπαραγωγούς ώστε να μειωθεί το ενοίκιο γης και για τη

μείωση της τιμής πετρελαίου - ηλεκτρικού ρεύματος αγροτικής χρήσης.

19. Αρωγή των βαμβακοπαραγωγών, ώστε να επεκτείνουν ή να ανανεώσουν το

σύστημα της στάγδην άρδευσης που είναι το οικονομικότερο και

αποτελεσματικότερο ως προς τη χρήση του νερού.

20. Προώθηση σχημάτων συμβολαιακής μορφής όλων των εμπλεκόμενων φορέων

και υιοθέτηση συμφώνου ποιότητας με ανάλογο Σήμα.

21. Καθιέρωση τιμής παραγωγού ανάλογης της ποιότητας συσπόρου που παραδίδει.

22. Ισχύς του ποιοτικού παρακρατήματος και στο βαμβάκι και απόδοσή του μόνο

στους παραγωγούς που εφαρμόζουν συστήματα πιστοποιημένης ποιότητας.

23. Επαναφορά της Ταξινόμησης – Τυποποίησης δεμάτων εκκοκκισμένου από

πιστοποιημένα εργαστήρια ελεγχόμενα από το κράτος.

24. Έρευνα αγοράς για προώθηση του ποιοτικού βαμβακιού σε αγορές που

πληρώνουν την υπεραξία του προϊόντος.

59

ABSTRACT

Globally, our country occupies in cotton production the 8th - 10th (depending on

the total annual production of major cotton producing countries). At the global level also,

in recent years has the 6th to 8th position as an export raw cotton country. However, the

competitiveness of the Greek cotton due mainly to EU income support cotton with

regulations organizing the cotton market of the EU, including the system of deficiency

payments (aid per kilo of seed cotton equal to the difference between the target price and

the international price, less the co-responsibility).

The cotton is one of the main arable crops in our country. In recent years occupies

45-50% of irrigated arable land, thereby demonstrating how the competitive (with current

prices of agricultural products) over other irrigated crops. Supplying raw material to the

Greek cotton manufacture and sporelaiourgia giving work to many other families dealing

with the marketing and processing of the product (ginning, transport, spinning, weaving,

dyeing, knitting, garment industry, commerce, etc.).

Energy crops seems to be a group of crops that can give vent to the problems

facing the Greek farmer. Given the multiple benefits of energy utilization of biomass and

diversity of Greek agriculture, crops represent an attractive solution for both power

generation and liquid fuels and to increase the competitiveness of rural areas, to promote

employment and environmental protection. Although cotton is not the ideal crop for use

as biodiesel feedstock, however, has a long tradition in Greece and connects directly with

a well developed, profitable sector of the Greek economy.

This paper informs the reader of the cotton production in Greece, imports and

exports of the product, the situation in the global market and focuses on fiber production

and use of cotton biodiesel in Greek industry.

60

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

2009 – Έτος φυσικής ίνας. Διαθέσιμο στο: http://www.fibermax.com.gr/media/

Articles/10naturalfiber.pdf

Bayer Crop Science. Παράγοντες που επηρεάζουν την ποιότητα ίνας. Διαθέσιμο στο:

http://www.fibermax.com.gr/media/Articles/9factorsofquality.pdf .

FORESIGHT (2006). Συμπεράσματα διημερίδας για τα βιοκαύσιμα, ΤΕΕ ΤΕΥΧΟΣ

08/321. Διαθέσιμο στο: http://www.fs.innopolos-wm.eu/index.php?option=com_

content&task=view&id=142& Itemid=51

http://www.agrotypos.gr/index.asp?mod=articles&ID=55985

Integrated Manufacturing Technology Road mapping Project: Roadmap for

Information Systems for the Manufacturing Enterprise, Published by the Integrated

Manufacturing Technology Initiative, Inc. P.O. Box 5296, Oak Ridge, Tennessee

37830, 2002

ThessalyTex: Τεχνολογική Πλατφόρμα Καινοτομία για την Θεσσαλική

Κλωστοϋφαντουργία. Το Μέλλον της Κλωστοϋφαντουργίας και Παραγωγής

Βαµβακιού στην Θεσσαλία. Τελική Έκθεση της Συμβουλευτικής Επιτροπής της

Τεχνολογικής Πλατφόρμας Κλωστοϋφαντουργίας Παραγωγής Βαμβακιού

ThessalyTex ΠΠΚ – Θεσσαλία.

Trends and cases in textiles industrial clusters, The NETFINTEX project, Euratex,

2007.

White Paper on Smart Textiles – market overview, www.ohmatex.dk

Βαμβάκι. Διαθέσιμο στο: http://el.wikipedia.org

Γαλανοπούλου-Σενδούκα Σ. (2002). Βιομηχανικά Φυτά, Εκδόσεις Αθ. Σταμούλης,

Αθήνα.

ΙΟΒΕ, Ιούλιος 2007, Δελτίο αποτελεσμάτων και έρευνας επενδύσεων στην

βιομηχανία

Κανονισμός 637/2008 του Συμβουλίου της 23ης-6-2008 «Περί τροποποίησης του

κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1782/2003 και της εισαγωγής προγραμμάτων αναδιάρθρωσης

του τομέα του βαμβακιού». Επίσημη Εφημερίδα της ΕΕ . L178/1-6/5-7-2008.

http://eur-lex.europa.eu/JOHtml.do?uri=OJ:L:2008:1789:SOM:EL:HTML

Κίττας Κ., Γέμτος Θ., Φουντάς Σ. & Μπαρτζάνας Θ. Βιοκαύσιµα και Ενεργειακές

Καλλιέργειες. Πρακτικά συνεδρίου με θέμα : Ανανεώσιμες πηγές ενέργειας – Η θέση

τους στο νέο ενεργειακό τοπίο της χώρας και στην περιοχή της Θεσσαλίας, ΤΕΕ–

ΚΔΘ, Λάρισα, 29 Νοεμ.–1 Δεκεμ., 2007.

Κλωστοϋφαντουργικά είδη – Δελτίο Προϊόντων --- Τελική έκδοση. Εκπαιδευτικό

Βοήθημα ΠΔΣ της Ευρωπαϊκής Επιτροπής - Ενότητα 3: Συστάσεις αγοράς.

Διαθέσιμο στο: http://www.ypeka.gr/

Μπαξεβάνος Δ. (2005). Καλλιεργητικές συμβουλές για βαμβακοπαραγωγούς.

Διαθέσιμο στο: http://www.cotton-net.gr/index.

Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Σερρών (2006). Βασικές οδηγίες για την καλλιέργεια του

βαμβακιού. Διαθέσιμο στο: http://www.cotton-net.gr/index.php?option=com_content

&task=view&id=588&Itemid=2

Παράγεται και δοκιμάζεται το πρώτο Ελληνικό Βιοντίζελ. Διαθέσιμο στο:

http://www.biofuels.gr/biodiesel_ntua_1.html

ΠΡΑΣΙΝΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ: Τα βιοκαύσιμα και ο ρόλος τους (2009). Διαθέσιμο στο:

http://www.tovima.gr/finance/article/?aid=260604

Σγαντζούρης Σ. (2009α). Προτάσεις ΠΕΝΑ για Βαμβάκι. Διαθέσιμο στο:

http://4epohes. com/articles/articles/3272-2009-12-20-13-04-29

Σγαντζούρης Σ. (2009β). Όλη η έκθεση της ΠΑΣΕΓΕΣ για το βαμβάκι. Διαθέσιμο στο:

http://4epohes.com/articles/articles/785-2009-05-29-13-40-43

Το εξωτερικό εμπόριο ένδυσης – κλωστοϋφαντουργίας της Ελλάδας το 2006 (2007),

ΣΕΠΕΕ.

Μπάτζιος Δ., Παλάτος Γ., 2006, Βιομηχανικά Φυτά (βαμβάκι, καπνός, τεύτλα ),

Αλεξάνδρειο Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Θεσσαλονίκης , Θεσσαλονίκη.