ΟΜΟΙΟΤΗΤΕΣ-ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΗΡΟΔΟΤΟΥ ΘΟΥΚΥΔΙΔΗ

ΟΜΟΙΟΤΗΤΕΣ ΚΑΙ ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΗΡΟΔΟΤΟΥ ΚΑΙ ΘΟΥΚΥΔΙΔΗ

Είναι γενικά παραδεκτό πως ένα από τα σπουδαιότερα είδη του πεζού λόγου της αρχαιότητας ήταν η Ιστοιογραφία.Αρχικά εμφανίσθηκε μαζί με το μυθικό στοιχείο στα Ομηρικά έπη,των οποίων όμως ο κεντρικός πυρήνας,ο Τρωικός πόλεμος,ήταν ιστορικός,εφόσον περιείχε γενεαλογικά στοιχεία ηρώων και ένταξη των γεγονότων σε χρονική και αιτιώδη διαδοχή.Όμως ,η ουσιαστική έναρξη της Ιστοριογραφίας ήταν τον έκτο πX αιώνα με τους Ίωνες λογογράφους,οι οποίοι συγκέντρωναν ένα πλούσιο,γενεαλογικό και εθνογραφικό υλικό κυρίως από την Ανατολή και με τον πεζό λόγο προσπάθησαν να οργανώσουν ιστορικά το παρελθόν και με λογικές μεθόδους να ξεπεράσουν τη μυθική αντίληψη για το παρελθόν.Κυριώτερος εκπρόσωπος των Ιώνων λογογράφων είναι ο Εκαταίος ο Μιλήσιος.Όμως,εκείνοι που πραγματικά συνέβαλλαν στην τελική διαμόρφωση της ιστοριογραφίας και την αναγωγή της σε επιστήμη ήταν ο Ηρόδοτος και ο Θουκυδίδης.

Αναλυτικότερα,ο Ηρόδοτος γεννήθηκε στην Αλικαρνασσό της Μικράς Ασίας περίπου το 484 και πέθανε το 426 πX.Εξορίστηκε στη Σάμο και περιηγήθηκε στην Αίγυπτο,την Περσία,τη Λιβύη και την Κάτω Ιταλία.Συνέγραψε τις Ιστορίες του σε Ιωνική διάλεκτο,τις οποίες οι Αλεξανδρινοί διαίρεσαν σε 9 βιβλία δίνοντας τα ονόματα των μουσών.Στο προοίμιο αναφέρει διάφορα μυθολογικά συμβάντα,γεγονότα της Λυδίας από τον Κροίσο,δημιουργία περσικού βασιλείου και τους κατακτητικού πολέμους του Καμβύση και του Δαρείου Ά,μεγάλη ελληνοπερσική σύγκρουση από την επανάσταση των ιωνικών πόλεων ως τον Μαραθώνα και την εκστρατεία του Ξέρξη ως τις αποφασιστικές ελληνικές νίκες της Σαλαμίνας και της Μυκάλης,την κατάληψη της Σηστού και την οριστική απομάκρυνση των Περσών από την Ευρώπη.Ακόμα,χρησιμοποίησε ευθείες πληροφορίες για τα γεγονότα και γραπτές παραδόσεις,που συγκέντρωσε στα ταξίδια και ολοκλήρωσε από πηγές φιλολογικές,δίνοντας την προσωπική σφραγίδα στη συγκρότηση του υλικού του.Όμως,μη έχοντας μεγάλη πείρα των οικονομικοπολιτικών προβλημάτων καθώς και των προβλημάτων στρατηγικής και τακτικής δεν είχε ενιαία θεώρηση του κόσμου,ικανή να αποτελέσει το ιδεατό κέντρο των ιστοριών του.Η ιστορία του συγγενεύει με την παράδοση των λόγων(εθνογραφικού χαρακτήρα),υπερέχει όμως από την άποψη της οργάνωσης της ιστορικής ύλης.

Το πρόβλημα όμως, της συνθετικής ενότητας του έργου προκάλεσε μακρές συζητήσεις μεταξύ των φιλολόγων.Χαρακτηριστικά,πάνω στο θέμα είναι η υπόθεση του Γκαετάνο Ντε Σάνκτις :ίσως αρχική υπόθεση του Ηροδότου ήταν να

1


διηγηθεί την Ιστορία των Περσών με παρεκβάσεις αναφερόμενες στους λαούς που ήλθαν με την πάροδο του χρόνου σε επαφή μαζί τους (το δεύτερο βιβλίο και το μέγιστο μέρος του λόγου που αναφέρονται στην Αίγυπτο).Όταν φθάνει στην περίοδο της ελληνοπερσικής σύγκρουσης (πέμπτο βιβλίο) το κέντρο ενδιαφέροντος του γίνεται η ιστοριογραφία και η κοσμοπολίτικη του θεώρηση παραχωρεί τη θέση της σε μια ελληνική προοπτική.Τέλος,ακολουθεί νέες επεξεργασίες,όχι οριστικές, των όσων εξέθεσε προηγουμένως.

Όμως,το ηροδοτικό πρόβλημα είναι μάλλον τεχνητό,γιατί μπροστά σε ένα έργο που έχει γραφεί από μία συγκεκριμένη ιστορική φυσιογνωμία και υποτιμάται από όσους θεωρούν τις Ιστορίες λογοτεχνικό έργο κυρίως.Διαρκώς αναφέρονται ασυνήθιστες και τολμηρές πλευρές των ηθών,των εθίμων και των δραστηριοτήτων των ανθρώπων και των λαών.

Επιπρόσθετα,παρουσιάζονται δραματικές ικανότητες στη σκιαγράφηση ορισμένων προσωπικοτήτων (ο παράφρων Καμβύσης,ο Μιλτιάδης,ο Ξέρξης).Θεωρήθηκε ο πατέρας της ιστορίας και επηρέασε τη δυτική ιστοριογραφία.Ακόμα,χαιρόταν να διηγείται ιστορίες,χαρακτηριστικές στους Ίωνες και κατέστησε την Ιστορία του έπος σε πεζό λόγο.

Τέλος,το έργο του διαβάσθηκε και χειροκροτήθηκε στην Ολυμπία και αγαπήθηκε από τους Έλληνες ως πηγή των ενδοξότερων γεγονότων της ιστορίας. Από την άλλη πλευρά ο Θουκυδίδης γεννήθηκε στον Άλιμο το 460 π.X. και πέθανε στις αρχές του τέταρτου αιώνα.Οι Αθηναίοι τον εξέλεξαν στρατηγό το 424 π.X. και τον έστειλαν να παρακολουθεί τις κινήσεις του Σπαρτιάτη Βρασίδα,που απειλούσε τις Αθηναϊκές κτήσεις της Θράκης,αλλά ο Θουκυδίδης δεν κατόρθωσε να ματαιώσει τη συνθηκολόγηση της Αμφίπολης και έσωσε μόνο το επίνειο της,την Ηιόνα.Κατηγορήθηκε για προδοσία και καταδικάσθηκε σε θάνατο.Όμως,αυτοεξορίσθηκε στα κτήματα του στη Σκαπτή Ύλη της Θράκης και είκοσι χρόνια στην εξορία,ταξίδεψε στην Πελοπόννησο και τη Μακεδονία και σε όλους τους τόπους,όπου είχε διεξαχθεί ο Πελοποννησιακός πόλεμος.

Επιπρόσθετα,μετά την πτώση των τριάκοντα επιστρέφει στην Αθήνα,όπου άρχισε να γράφει.Όμως,ξαναφεύγει σύντομα στη Θράκη,όπου συνεχίζει τη συγγραφή,όμως ο θάνατος υπό άγνωστες συνθήκες διέκοψε τη συγγραφή του.Το έργο του διαιρείται σε 8 βιβλία και έχει το όνομα ‘Ιστορίαι ή Συγγραφή.

Συγκεκριμένα,μετά το προοίμιο στο πρώτο βιβλίο ακολουθεί η αρχαιολογία ,δηλαδή η σύγκριση μεταξύ του Πελοποννησιακού πολέμου και των προηγούμενων γεγονότων της ελληνικής ιστορίας.Κατόπιν διερευνά ,ύστερα από μεθοδολογικές εκτιμήσεις τις

2


αιτίες του πολέμου,που συνεχίζεται χρονολογικά,διαιρεί τον κάθε χρόνο σε καλοκαίρι και χειμώνα διαιρεί τον κάθε χρόνο σε καλοκαίρι και χειμώνα και ως το εικοστό κεφάλαιο του πέμπτου βιβλίου αναφέρεται στη δέκατη περίοδο του λεγόμενου Αρχιδάμειου πολέμου ως τη Νικείο Ειρήνη.

Έπειτα,εξιστορεί τα γεγονότα από την αρχή του ενδέκατου έτους του πολέμου ως το χειμώνα του δέκατου έκτου.Στα βιβλία έξι και εφτά περιγράφει τη μεγάλη εκστρατεία των Αθηναίων στη Σικελία ως την καταστροφή του καλοκαιριού του εικοστού πρώτου έτους του πολέμου (411).

Αξίζει να σημειωθεί ότι στηρίζεται στην άμεση γνώση των γεγονότων και στην ασφαλή διερεύνηση των πηγών,τις οποίες αξιολογεί με ορθολογικά κριτήρια.Αποκλείει κάθε υπερφυσική παρέκβαση στην εξέλιξη του ιστορικού γίγνεσθαι και απορρίπτει κάθε ηθικολογική σκοπιμότητα στην έκθεση των ιστορικών γεγονότων.Εξάλλου το Θουκυδιδικό ζήτημα, που αφορά τον καθορισμό των διαδοχικών σταδίων της συγγραφής της ιστορίας,δεν έχει αντικείμενο,αφού ασχολείται με την προϊστορία ενός έργου που σε εμάς παρουσιάζεται σε μια καθολική σύλληψη και συνοχή. Η δημιουργική όμως αυτή σύλληψη εδραιώνει την αυτονομία της πολιτικής έναντι της ηθικής:το να επικαλούνται οι λιγότερο ισχυροί τις ηθικές αρχές ή τη θεία νέμεση εναντίον του κυνικού υλισμού των ισχυρών είναι τουλάχιστον αφέλεια και αυταπάτη.Ό σημερινός θα πέσει με τη σειρά του αύριο,όχι όμως γιατί παραβίασε το δίκαιο,αλλά εξαιτίας των στρατιωτικών και πολιτικών του σφαλμάτων.

Ο κόσμος του Θουκυδίδη είναι προικισμένος με ευφυΐα,που ενσαρκώνεται ιδιαίτερα στο Θεμιστοκλή,δημιουργό της ηγεμονίας με τις μεγαλοφυείς εμπνεύσεις του και την ταχύτατη εκτέλεση των σχεδίων του,και τον Περικλή,ρήτορα πρώτου μεγέθους,σταθερό στα σχέδια τακτικής που κατέστρωνε,ακόμη και στις περιπτώσεις που ήταν αντιδημοτικά,ακλόνητο ακόμη και στην αντιμετώπιση του λοιμού.Εξάλλου,ο ενθουσιασμός του Θουκυδίδη για τους φιλελεύθερους θεσμούς της πατρίδας του βρίσκει τον τρόπο να εκφρασθεί με τα λόγια του Περικλή στον περίφημο Επιτάφιο,επιβλητικά μνημεία εγκωμιαστικής ρητορικής και πολιτικής σκέψης.

Αξίζει ακόμα να αναφερθεί πως είναι μονότονος στην παρουσίαση των πολιτικών γεγονότων,αλλά αναλυτικότατος στις παρατηρήσεις και στην ερμηνεία του ιστορούμενου περιβάλλοντος,ο Θουκυδίδης συνδυάζει την ευρύτητα του σχεδίου με την ακριβή εξιστόρηση των λεπτομερειών στην περίφημη περιγραφή του λοιμού

3


των Αθηναίων,που αποτέλεσε πρότυπο τόσων αναλόγων στην πεζογραφία και στην ποίηση.

Αυτά λοιπόν ήταν κάποια βιογραφικά στοιχεία των δύο αυτών αξιόλογων ιστορικών,οι οποίοι αν και έγραψαν τα έργα τους σε διαφορετικές εποχές,ωστόσο παραρατηρούμε κάποιες ομοιότητες,αλλά και κάποιες διαφορές,όπως είναι φυσικό εφόσον πρόκειται για διαφορετικές προσωπικότητες.

Αναλυτικότερα,ο Θουκυδίδης ήταν συντηρητικός παρόλο που ήταν θαυμαστής του Περικλή και οι διαφορετικές πηγές δείχνουν καθαρά ότι έγραφε ακόμα και μετά το 404 π.Χστο μέσο μιας πρότασης.Συνεχίζεται το έργο από τους μεταγενέστερους ιστορικούς,Κράνιππο και Θεόπομπο,αλλά την ουσιαστική και πιο ολοκληρωμένη συνέχεια την έχουμε από τον Ξενοφώντα.Σε αυτό το έργο παρατηρούμε πως ο Θουκυδίδης ακολουθεί τα βήματα του Ηροδότο,αναφέροντας στο προοίμιο μόνο την αρχή της σειράς των γεγονότων,που πρόκειται να παρουσιασθούν.

Ακόμα,οι απόψεις του συμπίπτουν με τον Ηροδότου ως προς την αποφασιστική συμβολή των Αθηναίων κατά του Ξέρξη,που οδήγησε σε μια ένδοξη νίκη.Αξίζει ακόμα να σημειωθεί πως τα βιογραφικά στοιχεία,που παραθέτει ο Θουκυδίδης για τον Παυσανία και το Θεμιστοκλή στο πρώτο βιβλίο, έχουν γίνει ήδη γνωστά από τις αναφορές του Ηροδότου και μάλιστα είναι πολύ κοντά στο ύφος του.

Επιπρόσθετα,ο Θουκυδίδης υιοθετεί από τον Ηρόδοτο την τεχνική για τη συγγραφή στημένων λόγων σε ομάδες,όπως εκείνοι που ειπώθηκαν στο Περσικό συμβούλιο πριν από την εισβολή του Ξέρξη και τις διαπραγματεύσεις στην Αθήνα το χειμώνα του 480/79.

Τέλος και οι δύο προσπαθούν να κάνουν διάκριση μεταξύ των μεταφυσικών και των πραγματικών αιτιών και προσπαθούν να πείσουν για την αξιοπιστία και την αυθεντικότητα των λόγων τους.

Αυτές λοιπόν ήταν οι ομοιότητες των δυο αυτών ιστορικών,που ο καθένας τους χωριστά άσκησε επίδραση στους ανθρώπους της εποχής του. Όμως, εκτός από τις ομοιότητες ,που τους ενώνουν, υπάρχουν και οι διαφορές ,που τους κάνουν καθιστούν διαμετρικά αντίθετους σε πολλά σημεία του έργου τους.

Πιο συγκεκριμένα,μια βασική διαφορά του Θουκυδίδη από τον Ηρόδοτο είναι ότι ο πρώτος δεν ενδιαφέρεται για την εξωτερική εμφάνιση του έργου του,όπως ενδιαφέρεται ο δεύτερος,αλλά για τα αίτια που διέπουν αυτά τα γεγονότα καθώς και το βαθύτερο νόημα τους.

Επιπρόσθετα,αξιόλογη είναι η παρατήρηση των μεθόδων και των απόψεων τους,που συνέβαλλαν στη συγγραφή του έργου τους και που γίνονται πιο εύκολα αντιληπτές από τα προοίμια των έργων τους.

4


ΠΡΟΟΙΜΙΟ ΗΡΟΔΟΤΟΥ

Αυτή εδώ είναι η έκθεση των ερευνών του Ηροδότου από την Αλικαρνασσό,για να μην σβηστούν με το πέρασμα του χρόνου όσα έπραξαν οι άνθρωποι και να μην ξεχασθούν έργα μεγάλα και θαυμαστά πραγματοποιημένα είτε από του Έλληνες είτε από τους βαρβάρους κα ακόμη για να φανεί για ποιον λόγο πολέμησαν μεταξύ τους.

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΠΡΟΟΙΜΙΟΥ ΘΟΥΚΥΔΙΔΗ(1.22)

Για τα γεγονότα του πολέμου δε θέλησα ν’αρκεσθώ σε πληροφορίες του πρώτου τυχόντος ούτε στην προσωπική μου αντίληψη και μόνο,αλλά έκανα προσεκτική έρευνα και για τα γεγονότα στα οποία ήμουν παρών και για όσα μου ανέφεραν άλλοι.Η εξακρίβωση ήταν δύσκολη,γιατί όσοι ήταν αυτόπτες μάρτυρες των γεγονότων μου έδιναν ο καθένας τη δική του εκδοχή ,ανάλογα με τη συμπάθεια του προς τον ένα ή τον άλλο αντίπαλο.Η έλλειψη του μυθώδους από τη διήγηση μου,ίσως την κάνει λιγότερο ευχάριστη.Αλλά θα είμαι ικανοποιημένος αν το έργο μου κριθεί ωφέλιμο από όσους θελήσουν να έχουν ακριβή γνώση των γεγονότων που συνέβησαν και εκείνων που θα συμβούν στο μέλλον,τα οποία,από την πλευρά της ανθρώπινης φύσης,θα είναι όμοια ή παραπλήσια.’Εγραψα την Ιστορία μου για να μείνει αιώνια κτήμα των ανθρώπων και όχι σαν έργο επίκαιρου διαγωνισμού για ένα πρόσκαιρο ακροατήριο.

Παρατηρούμε λοιπόν ότι ο Ηρόδοτος παραθέτει τα γεγονότα των ανθρώπων,φράση που δείχνει ότι συνέβαλε τον πυρήνα της ιστορίας.Ακόμα,χρησιμοποιεί διάφορα μυθικά στοιχεία καθώς και παρεμβολές (ουκ έχω είπαι),για να κάνει στον αναγνώστη πιο ευανάγνωστο το έργο του,γιατί σκοπός του είναι να τέρψει και αυτό το επιτυγχάνει με τη συχνή χρήση των λόγων σε στερεότυπες σκηνές,ιδιαίτερα στην έκθεση για τους Περσικούς και τοποθετεί τις τραγικές του ιστορίες σε σημεία που θα ασκούσαν έλξη στο ακροατήριο.

Επίσης,επηρεασμένος από τον Όμηρο πιστεύει ότι τα γεγονότα δικαιολογούνται με τη θεϊκή και την ανθρώπινη επενέργεια,ότι αποκαλύπτουν τη μοίρα στους ανθρώπους με χρησμούς και πως επηρεάζουν την ιστορία με διάφορες παρεμβολές τους.Ακόμα,κατακρίνει την τυραννία σαν πολίτευμα και θεωρεί τους τυράννους παράνομους και υβριστές και πιστεύει πως τους αξίζει θεϊκή τιμωρία.Τέλος,το έργο του δεν έχει μόνο επιστημονική αποστολή,αλλά και εκπαιδευτική.

5


Από την άλλη πλευρά,ο Θουκυδίδης επικρίνει ως παράλογες πληροφορίες που έχει διαβάσει και έχει ακούσει και χρησιμοποιεί δική του μέθοδο για να κατανοήσει την αλήθεια των ιστορικών γεγονότων.

Συγκεκριμένα,θέλει το έργο του να καταστεί «κτημα ες αεί»,για αυτό το λόγο δεν παρεμβαίνει στα ιστορικά γεγονότα που καταγράφει και αν καμία φορά συμβεί κάτι τέτοιο,δηλώνει πως είναι δική του η άποψη ή κάποιου άλλου και αφήνει τον αναγνώστη να κρίνει.

Ακόμα,σε αντίθεση με τον Ηρόδοτο ,δεν πιστεύει πως οι θεοί παρεμβαίνουν στη ροή της ιστορίας και πως η δράση τους περιορίζεται μόνο σε κάποια φυσικά φαινόμενα 9κατακλυσμοί,σεισμοί,επιδημίες)-αυτές βέβαια οι απόψεις του είναι δικαιολογημένες,αφού πηγάζουν από την αδιαφορία του προς τους θεούς,ήταν άλλωστε γνωστό πως ήταν ηρέμα άθεος.-Έτσι,διαμόρφωσε την άποψη πως ο άνθρωπος είναι ο μόνος αίτιος και για τον πόλεμο και για τις αρρώστιες,καθώς σκοπιμότητες,όπως το χρήμα,η δόξα τον οδηγούν σε τέτοιες ακραίε εκδηλώσεις.

Άλλη ουσιαστική διαφορά τους είναι ως προς το ύφος και τη γλώσσα.Συγκεκριμένα,ο Ηρόδοτος αλλάζει το ύφος του ανάλογα με την περίοδο,που διηγείται.Γράφει σε ιωνική διάλεκτο,που έχει κάποιες διαφορές από την αττική:κάνει χρήση του η αντί του α,πχ σοφίη,αντί σοφία,δοτικές σε οισι αντί οις,πχ τοισι Αθηναιοισι,αντί τοις Αθηναιοις,δοτική ενικού τριτόκλητων σε ι αντί ε,πχ ξείνια αντί ξένια,ασυναίρετρους τύπους,πχ σφέων αντί σφων και τέλος χρησιμοποιεί το κ αντί του π σε αντωνυμίες και επιρρήματα,όπως όκως αντί όπως.

Από την άλλη πλευρά,ο Θουκυδίδης επειδή έμεινε πολύ καιρό εξόριστος δεν παρακολούθησε την εξέλιξη της γλώσσας του όπως αυτή διαμορφώθηκε στα τέλη του πέμπτου αιώνα π.Χ,με αποτέλεσμα το ύφος του να είναι σε άλλα σημεία λιτό και σαφές και σε άλλα σημεία δυσνόητο και πολύ επίσημο,με φυσικό επακόλουθο τη δυσκολία της ανάγνωσης.Επίσης,κάποιες από τις γλώσσες ιδιαιτερότητες του είναι οι εξής:χρησιμοποιεί ποιητικές και σπάνιες ποιητικές λέξεις:αιεί αντί αεί,προτιμά τις αρχαιότερες προθέσεις ξυν και ες αντί των συν και εις και συμπλέγματα όπως σς και ρς αντι των ττ και ρρ,επίσης κάνει συχνή χρήση του ουδετέρου των επιθέτων και των μετοχών στη θέση των ουσιαστικών:το βουλόμενον αντί η βουλησίς,επιπρόσθετα κάνει πλατιά χρήση του σύνθετου ρήματος,για να δηλώσει περισσότερες από μια επιρρηματικές χρήσεις του υποκειμένου ήτου αντικειμένου:προκαταφεύγω,προλαβαίνω να βρω καταφύγιο και τέλος το υπερβατό σχήμα.

6


Παράλληλα,ο Θουκυδίδης διορθώνει κάποια γεγονότα,που αναφέρει ο Ηρόδοτος χωρίς όμως να αναφέρει τον προκάτοχο του και τον κατηγορεί ότι έγραφε,για να τέρψει και πως αν απουσίαζαν οι ιστορίες,που χρησιμοποιούσε στο έργο του,θα ήταν λιγότερο ευχάριστο.

Αξίζει ακόμα να αναφερθεί,πως ο Ηρόδοτος ασχολήθηκε με την Ιστορία όλων των Ελλήνων,ενώ ο Θουκυδίδης έγραψε την Ιστορία της πόλης του,της Αθήνας,την οποία εξύμνησε στο μέγιστο βαθμό μέσα από τον Επιτάφιο που εκφώνησε το φθινόπωρο του 431 π.Χ ο ιδρυτής της ,ο Περικλής.Παρόλο,όμως που η Ιστορία του αναφερόταν στην Αθήνα που τόσο λάτρεψε,κανείς δεν μπορεί να τον αμφισβητήσει για την αντικειμενικότητα με την οποία έκρινε τις πράξεις του Περικλή καθώς και των συμπολιτών του,που πολλές φορές φέρονταν ανώριμα «ύστερον δ’αυθίς ου πολλ΄,όπερ φιλει όμιλος ποιειν,στρατηγον είλοντο και πάντα τα οικεια έκαστος ήλγει αμβλύτεροι ήδη όντες,ων δε η ξύμπασα πόλις προσεδειτο πλείστου άξιον νομίζοντες είναι»(Θουκυδίδη Ίστορία 2,63)

Τέλος,άλλη ουσιαστική τους διαφορά ήταν ως προς τη μέθοδο χρονολόγι σς.Συγκεκριμένα,ο Ηρόδοτος δεν χρονολογεί συστηματικά και ακολουθεί μόνο τη μέθοδο με τη διαίρεση του έτους σε χειμώνα και καλοκαίρι.Αντίθετα,ο Θουκυδίδης,δίνει ιδιαίτερη σημασία στη χρονολόγηση και βασισμένος στον Ηρόδοτο δημιουργεί δική του μέθοδο χρονολόγησης.

Συγκεκριμένα,ιστορεί τα γεγονότα κατά χρονολογική σειρά και όχι κατά θεματικές ενότητες.Αριθμεί αυτόνομα τα έτη του πολέμου,χρησιμοποιεί το ηλιακό έτος αντί του σεληνιακού,χωρίζοντας το σε θέρος οκτώ μηνών από το Μάρτιο ως το Φεβρουάριο (μήνες στρατιωτικών επιχειρήσεων) και από το Νοέμβριο ως το Φεβρουάριο (μήνες πολεμικής προετοιμασίας).

Αυτοί λοιπόν ήταν οι δύο μεγάλοι ιστορικοί,που έθεσαν τις βάσεις για τη δημιουργία μιας επιστήμης,που θα μνημονεύει τις πράξεις των ανθρώπων και θα τις κρίνει ,ώστε οι άνθρωποι να μην πέφτουν ποτέ στα ίδια σφάλματα και να προσπαθούν πάντα να επιτυγχάνουν το καλύτερο,ιδιαίτερα οι ηγέτες για τους λαούς χωρίς υστεροβουλία και οφέλη για τους ίδιους.

7

ΟΜΟΙΟΤΗΤΕΣ-ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΗΡΟΔΟΤΟΥ ΘΟΥΚΥΔΙΔΗ

Documents

Transcript of ΟΜΟΙΟΤΗΤΕΣ-ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΗΡΟΔΟΤΟΥ ΘΟΥΚΥΔΙΔΗ