Η επγαηική ηάξη και ηο ζςνδικαλιζηικό κίνημα ζηην

Κύππο 1920-1960

(Χπονικό ηος Πολίηη, 37, Νοέμβπηρ 2008)

Γπηγόπηρ Ιωάννος

Πεπιεσόμενα

Αζηηθνπνίεζε, εθβηνκεράληζε θαη πξνιεηαξηνπνίεζε: ε δεκηνπξγία ησλ πξψησλ ζπληερληψλ θαη

ηνπ ΚΚΚ ......................................................................................................................................... 2

Ζ πνιηηηθή θνπιηνχξα θαη νη θηλεηνπνηήζεηο ηεο εξγαηηθήο ηάμεο ............................................... 4

Πξσηνκάγηαηηθε πξνθήξπμε 1926, (Ηζηνξία ΠΔ-ΠΔΟ 1941-1991, 1991) .................................. 5

Οη θαηαθηήζεηο ηεο εξγαηηθήο ηάμεο θαη ε νξγάλσζε ζε παγθχπξηα βάζε ................................... 6

Ζ δηάζπαζε ηνπ εξγαηηθνχ θηλήκαηνο ζε ηδενινγηθή θαη εζλνηηθή βάζε ...................................... 9

Οη απεξγίεο ησλ κεηαιισξχρσλ θαη ησλ νηθνδφκσλ ην 1948 ...................................................... 13

Ζ εδξαίσζε ηνπ ζπλδηθαιηζκνχ: αλεμάξηεηεο ζπληερλίεο θαη ην ζχζηεκα θνηλσληθψλ

αζθαιίζεσλ ................................................................................................................................... 16

Βηβιηνγξαθία ................................................................................................................................ 18

Αζηικοποίηζη, εκβιομησάνιζη και ππολεηαπιοποίηζη: η δημιοςπγία ηων ππώηων

ζςνηεσνιών και ηος ΚΚΚ

Ζ δηαδηθαζία ηεο εθβηνκεράληζεο ζηελ Κχπξν θαη ηνπ εθκνληεξληζκνχ ηεο θνηλσλίαο θαη ηεο

νηθνλνκίαο ηεο είρε σο βαζηθφ απνηέιεζκα ηελ αλάπηπμε ηεο εξγαηηθήο ηάμεο. Οη ζπλζήθεο

εξγαζίαο ηηο πξψηεο δεθαεηίεο ηνπ 20νπ αηψλα ήηαλ άζιηεο θαη ππήξρε ππεξ-εθκεηάιιεπζε ησλ

εξγαηψλ απφ ηνπο “καζηφξνπο” ηνπο, πνπ πξνζπαζνχζαλ λα ζπζζσξεχζνπλ θεθάιαην γηα λα

επεθηείλνπλ ηηο επηρεηξήζεηο ηνπο. Ο ηζηνξηθφο Ρνιάλδνο Καηζηανχλεο αλαθέξεη ζρεηηθά: “Οη

ψξεο απαζρφιεζεο ήηαλ γεληθά απφ ηελ αλαηνιή κέρξη ηε δχζε ηνπ ήιηνπ, ελψ ζε επαγγέικαηα

φπσο ηα ξαθεία θαη ηα ππνδεκαηνπνηεία ε εξγαζία ζπλερηδφηαλ ην βξάδπ κε ην θσο ηεο ιάκπαο.

ε πάξα πνιιέο πεξηπηψζεηο ηα εκεξνκίζζηα δελ αξθνχζαλ γηα λα δεη κηα νηθνγέλεηα πάλσ απφ

ην φξην ηεο θηψρεηαο. Αθφκα πην θαηαπηεζηηθή ήηαλ ε εθδήισζε απηήο ηεο αληζφηεηαο ζηνλ

ηξφπν κεηαρείξηζεο ησλ εξγαδνκέλσλ, ψζηε λα ππνγξακκίδεηαη ε αλσηεξφηεηα ηεο εξγνδνζίαο,

κπξνζηά ζηελ νπνία θάζε ζθέςε αληίζηαζεο ήηαλ αθχζηθε θαη αδηαλφεηε.”

Οη βαζηθέο εηαηξείεο ηφηε ήηαλ κηθξέο βηνηερλίεο πνπ εξγνδνηνχζαλ νιηγάξηζκν πξνζσπηθφ ζηηο

πφιεηο. Ζ πιεηνςεθία ηνπ πιεζπζκνχ θαηνηθνχζε ζηελ χπαηζξν. κσο θαη εθεί βξηζθφηαλ ζε

εμέιημε ε δηαδηθαζία ηεο πξνιεηαξηνπνίεζεο, αθνχ πνιινί κηθξν-ηδηνθηήηεο θαη αθηήκνλεο

αγξφηεο αλαγθάδνληαλ λα δνπιέςνπλ γηα κεξνθάκαην. Απφ ηφηε ρξνλνινγείηαη ην

κεηαλαζηεπηηθφ ξεχκα πξνο ηηο πφιεηο σο απνηέιεζκα ηνπ μεθιεξίζκαηνο ησλ αγξνηψλ απφ

ηνπο ηνθνγιχθνπο θαη γεληθφηεξα ηεο αδπλακίαο ηεο γεσξγίαο λα εμαζθαιίζεη ηελ επηβίσζε γηα

κηα ζεκαληηθή κεξίδα ησλ θαηνίθσλ ηεο ππαίζξνπ. Παξάιιεια άξρηζαλ λα ιεηηνπξγνχλ θαη ηα

κεηαιιεία, εηαηξείεο μέλσλ (ζπλήζσο ακεξηθαληθψλ θαη πνιπεζληθψλ) ζπκθεξφλησλ, ηα νπνία

απνηεινχζαλ ηνλ άιιν βαζηθφ πξννξηζκφ ησλ μεθιεξηζκέλσλ αγξνηψλ ηεο Κχπξνπ. Σα

κεηαιιεία ήηαλ ηδηαίηεξα ζεκαληηθά γηα ηελ αλάπηπμε ηεο εξγαηηθήο ηάμεο, γηαηί εθεί

εξγνδνηνχληαλ πνιινί εξγάηεο καδί θαη γηαηί εθεί νη εξγάηεο εξγνδνηνχληαλ ή απνιχνληαλ

αλάινγα κε ηηο δηαθπκάλζεηο ηεο παγθφζκηαο αγνξάο. Έηζη ηα κεηαιιεία εθέξαλ ζηελ θππξηαθή

θνηλσλία θαη ηε καδηθή εξγαζία (ζπγθέληξσζε εξγαηψλ) θαη ηε ζηελφηεξε ζχλδεζε κε ηελ

παγθφζκηα νηθνλνκία.

Πέξα απφ θνηλσληθν-νηθνλνκηθή νκάδα, ε εξγαηηθή ηάμε, νξηδφκελε σο ην ζχλνιν ησλ

κηζζσηψλ εξγαδνκέλσλ ήηαλ (θαη είλαη) δπλεηηθά θαη πνιηηηθή δχλακε, φπσο γλσξίδνπκε απφ

ηελ εμέιημε πνπ ζπληειέζηεθε ηνλ 19ν αηψλα ζηελ ππφινηπε Δπξψπε, πξψηα ζηε δπηηθή θαη

κεηέπεηηα ζηελ αλαηνιηθή. Απηφ έγηλε αληηιεπηφ απφ ηηο πξψηεο δεθαεηίεο ηνπ 20νπ αηψλα, φηαλ

ε εθινγηθή δχλακε ησλ εξγαδνκέλσλ απνηέιεζε πφιν έιμεο γηα δηάθνξνπο πνιηηεπηέο, πνπ

νξγάλσζαλ ζπληερλίεο, εξγαηηθέο ιέζρεο θαη παλεξγαηηθνχο ζπλδέζκνπο κε ζθνπφ λα

εμππεξεηήζνπλ ηηο πνιηηηθέο ηνπο θηινδνμίεο. Απηέο νη νξγαλψζεηο δελ είραλ φκσο

ζπλδηθαιηζηηθφ πξφγξακκα θαη δελ κπνξνχζαλ λα αληαπνθξηζνχλ ζηηο πνηθίιεο αλάγθεο ησλ

εξγαδνκέλσλ νχηε λα παξέρνπλ νπζηαζηηθή ζηήξημε θαη πξνζηαζία πέξα απφ ιεθηηθέο

θηιεξγαηηθέο δηαθεξχμεηο. πλήζσο κεηά ηηο εθινγέο, αθνχ νη δηάθνξνη πνιηηεπηέο

απνρσξνχζαλ έρνληαο εθκεηαιιεπηεί ηνπο εξγαδφκελνπο, απηέο νη νξγαλψζεηο δηαιχνληαλ.

Πέξα φκσο απφ ηνπο πνιηηηθάληεδεο θαη ελάληηά ηνπο, ηε δεθαεηία ηνπ 1920 εκθαλίζηεθαλ θαη

νη δηαλννχκελνη θνκκνπληζηέο, πνπ ιφγσ ηεο καξμηζηηθήο ηνπο θνζκναληίιεςεο ζεσξνχζαλ σο

πξσηαξρηθφ ηνπο πνιηηηθφ ζηφρν ηελ αθχπληζε θαη ηελ νξγάλσζε ηεο εξγαηηθήο ηάμεο ελάληηα

ζην θεθάιαην γηα ην ζνζηαιηζηηθφ κεηαζρεκαηηζκφ ηεο θνηλσλίαο. Σν 1922 ηδξχζεθε ην

Δξγαηηθφ Κφκκα πνπ ζχληνκα κεηεμειίρζεθε ζην Κνκκνπληζηηθφ Κφκκα Κχπξνπ (1926). Ζ

θίλεζε μεθίλεζε απφ ηε Λεκεζφ, γηαηί ε πφιε ήηαλ ηφηε, ιφγσ ηνπ ιηκαληνχ ηεο, ην αλζεξφ

νηθνλνκηθφ θέληξν ηεο Κχπξνπ, ζπγθεληξψλνληαο φιεο ζρεδφλ ηηο βηνκεραληθέο κνλάδεο, ζε

αληίζεζε κε ηε Λεπθσζία. Ζ ζνζηαιηζηηθή νκάδα μεθίλεζε απφ κεξηθνχο δεκνηηθηζηέο πνπ

αγσλίδνληαλ γηα ηελ πξναγσγή ηεο δεκνηηθήο γισζζηθήο εθδνρήο, ππφ ηελ επίδξαζε ηεο

ζνζηαιηζηηθήο επαλάζηαζεο ζηε Ρσζία. Ο ππξήλαο απηφο δεκηνχξγεζε εξγαηηθέο κηθξννκάδεο

ζηνλ Ακίαλην, ηε θνπξηψηηζζα, ην Πηζζνχξη, ην Κνηιάλη, ηε Γεξκαζφγεηα, ην Βαξψζη θαη ηε

Λεπθσζία θαη έδξαζε νπζηαζηηθά σο ν πξφδξνκνο ηνπ Κνκκνπληζηηθνχ Κφκκαηνο Κχπξνπ.

Μέρξη ην ηέινο ηνπ 1924 ζπγθξνηήζεθαλ νη εξγαηηθέο ζπληερλίεο πάλσ ζε εληαία βάζε θαη

εληαίν θαηαζηαηηθφ θαη κε ηελ θνηλή νλνκαζία “ζσκαηείν”. Πξφλνηα ησλ θαηαζηαηηθψλ ηνπο

ήηαλ πξψηνλ ε πιηθή βειηίσζε ηεο δσήο ησλ κειψλ ηνπ θαη δεχηεξνλ ε πλεπκαηηθή ηνπο

θαιιηέξγεηα κε ηε κείσζε ησλ σξψλ δνπιεηάο πάλσ ζε νθηάσξε βάζε, αχμεζε ησλ

κεξνθακάησλ θαη ςήθηζε εξγαηηθήο λνκνζεζίαο. Απηφ ζα γηλφηαλ εθηθηφ, φπσο αλαθέξεηαη, κε

ηελ πάιε ησλ ηάμεσλ.

Ζ απφπεηξα ησλ εξγαηψλ λα νξγαλσζνχλ ζε ζπληερλίεο κε ηαμηθφ ραξαρηήξα θαη λα

δηαπξαγκαηεπηνχλ ζπιινγηθά ηνπο φξνπο ηεο ρξεζηκνπνίεζεο ηεο εξγαηηθήο ηνπο δχλακεο

πξνθάιεζε ηελ νξγή ηεο εξγνδνηηθήο ηάμεο. Δηδηθφηεξα αθνχ νη ζπληερλίεο βξηζθφληνπζαλ θαη

θάησ απφ ηελ ηδενινγηθή θαη πνιηηηθή επηξξνή ησλ θνκκνπληζηψλ, πνπ είραλ σο απψηεξν ζθνπφ

ηελ θαηάξγεζε ηεο ηδησηηθήο ηδηνθηεζίαο ζηα κέζα παξαγσγήο θαη άξα ηεο αζηηθήο θνηλσληθν-

νηθνλνκηθήο εμνπζίαο. Έηζη θαηά ηε δηάξθεηα εξγαηηθψλ θηλεηνπνηήζεσλ ε εξγνδνζία ζε

ζπλεξγαζία κε ηηο Αξρέο πξνρσξνχζαλ ζηελ θαηαζηνιή θαη ζηε ζχιιεςε ησλ πξσηεξγαηψλ.

Αθφκα θαη ζε πεξηφδνπο νκαιψλ εξγαζηαθψλ ζρέζεσλ ε δεισκέλε πξφζεζε ησλ εξγαδνκέλσλ

φρη κφλν λα βειηηψζνπλ ηνπο φξνπο εξγνδφηεζεο, αιιά θαη λα απνθηήζνπλ ππφζηαζε θαη

αμηνπξέπεηα απέλαληη ζηελ εξγνδνζία ζπλαληνχζε ηζρπξέο αληηζηάζεηο. Ζ πνιεκηθή ελάληηα ζην

λεαξφ ζπλδηθαιηζηηθφ θαη θνκκνπληζηηθφ θίλεκα ηεο επνρήο ππήξμε ιπζζαιέα θαη πνιιέο θνξέο

βίαηε.

Σα γεληθφηεξα κέηξα θαηαζηνιήο πνπ αθνινπζήζαλ ηελ εμέγεξζε ηνπ 1931 ρηχπεζαλ θπζηθά

θαη ηηο εξγαηηθέο νξγαλψζεηο. κσο νη εξγαηηθέο νξγαλψζεηο ιφγσ απνπζίαο εξγαηηθήο

λνκνζεζίαο δελ ήηαλ νχησο ή άιισο επίζεκα αλαγλσξηζκέλεο. Γξνχζαλ δειαδή ηε δεθαεηία

ηνπ 1920 άηππα θαη εθηφο λνκηθνχ πιαηζίνπ. Ζ πξψηε εξγαηηθή πξνζηαηεπηηθή λνκνζεζία

ζεζπίζηεθε ην 1932 κε ηνλ πεξί πληερληψλ Νφκν πνπ ήηαλ βαζηζκέλνο ζηνλ αληίζηνηρν

Αγγιηθφ Πεξί πληερληψλ Νφκν ηνπ 1871. Έηζη ηε δεθαεηία ηνπ 1930, θαηά ηε δηάξθεηα ηεο

Παικεξνθξαηίαο, νη ζπληερλίεο απέθηεζαλ γηα πξψηε θνξά λνκηθή ππφζηαζε. Με απηφ ηνλ

ηξφπν ε απνηθηαθή θπβέξλεζε ζηφρεπε ζην λα αληηθξνχζεη έλα βαζηθφ επηρείξεκα ησλ

θνκκνπληζηψλ φηη ε θπβέξλεζε δελ ιακβάλεη ππφςηλ ηεο ηα ζπκθέξνληα ησλ εξγαηψλ. Ο

Απνηθηαθφο Γξακκαηέαο νξίζηεθε σο ν πξψηνο Έθνξνο πληερληψλ κε δηθαίσκα άξλεζεο

εγγξαθήο ζπληερληψλ ρσξίο αηηηνιφγεζε, απνθιεηζκνχ εξγαηψλ ιφγσ ησλ πνιηηηθψλ ηνπο

θξνλεκάησλ, απνγφξεπζεο νξγαλσηηθψλ ζπλειεχζεσλ εξγαδνκέλσλ εθηφο εάλ απηέο

πεξηνξίδνληαλ απζηεξά ζην κνλαδηθφ ζέκα έγθξηζεο ηνπ θαηαζηαηηθνχ ηεο ζπληερλίαο θαη

παξνπζίαο ηεο αζηπλνκίαο ζε ζπλειεχζεηο, αλ ην ζεσξνχζε αλαγθαίν.

Έηζη απφ ην 1932 σο ην 1938 κφλν πέληε ζπληερλίεο εγγξάθεθαλ ιφγσ θσιπζηεξγίαο θαη

πξνζθνκκάησλ απφ πιεπξάο ησλ Αξρψλ. Ζ έιιεηςε εκπεηξίαο θαη νξγαλσηηθήο ηθαλφηεηαο απφ

πιεπξάο ησλ πξσηαγσληζηψλ θαη ε έιιεηςε νηθνλνκηθψλ πφξσλ ήηαλ νη άιινη παξάγνληεο ηεο

αξγήο αλάπηπμεο ηνπ θηλήκαηνο. Πάλησο νη απνηθηαθέο Αξρέο γηα παλ ελδερφκελν θξφληηζαλ λα

θάλνπλ ηε γεληθή απεξγία παξάλνκε κε ηελ ηξνπνπνίεζε ηνπ Πνηληθνχ Κψδηθα ην 1933. ηελ

εγγξαθή ησλ πξψησλ ζπληερληψλ είραλ πξσηαγσληζηηθφ ξφιν νη εζληθφθξνλεο δηθεγφξνη

Υξηζηφδνπινο θαη Μηράιεο Μηραειίδεο, γηα ηνπο νπνίνπο νη απφςεηο ηεο ΠΔΟ θαη ηεο ΔΚ

είλαη αληηθαηηθέο. Γηα ηελ ΠΔΟ νη δπν απηνί δηθεγφξνη ππήξμαλ πνιηηηθάληεδεο κε αληεξγαηηθέο

ζέζεηο, ελψ γηα ηελ ΔΚ απνηεινχλ ηνπο παηέξεο ηνπ θππξηαθνχ ζπλδηθαιηζηηθνχ θηλήκαηνο.

Αξγφηεξα ν Υξηζηφδνπινο Μηραειίδεο αλέιαβε σο εθδφηεο ηεο εθεκεξίδαο ηεο ΔΚ “Δξγαηηθή

Φσλή” θαη ν Μηράιεο Μηραειίδεο σο Πξφεδξνο ηνπ Δπαξρηαθνχ Γηθαζηεξίνπ θαη

ηξαηνδηθείνπ.

Η πολιηική κοςληούπα και οι κινηηοποιήζειρ ηηρ επγαηικήρ ηάξηρ

Οη εξγάηεο ηεο Κχπξνπ πξνρψξεζαλ ην 1925 ζηε δεκηνπξγία Δξγαηηθνχ Κέληξνπ ζηε Λεκεζφ.

Ο ζηφρνο ήηαλ ε ζπζηέγαζε ησλ ζπληερληψλ γηα λα δεκηνπξγεζνχλ ζηελφηεξεο ζρέζεηο κεηαμχ

ησλ ζσκαηείσλ, ψζηε λα ζπληνλίδεηαη ε δξάζε ηνπο γηα γεληθφηεξα δεηήκαηα θαη λα αλαπηπρζεί

ε αιιειεγγχε κεηαμχ ησλ εξγαηψλ θαη ε ζπλείδεζε ηεο ηάμεο ηνπο. Δπεξεαζκέλνη κάιινλ απφ

ην δηεζλέο εξγαηηθφ επαλαζηαηηθφ θίλεκα πηνζέηεζαλ θαη ην ζθπξί σο ην ζχκβνιφ ηνπο. Δθεί

γίλνληαλ δηαιέμεηο ηηο Κπξηαθέο (κηα θνξά ήξζε σο νκηιεηήο θαη ν Νίθνο Καδαληδάθεο),

αζιεηηθέο δξαζηεξηφηεηεο, πεδνπνξίεο, ζέαηξν, ελψ παξάιιεια ιεηηνπξγνχζε θαη ζρνιείν κε

καζήκαηα αλάγλσζεο, γξαθήο, αξηζκεηηθήο θαη Αγγιηθψλ. Απφ ηφηε μεθηλά λα γηνξηάδεηαη θαη ε

Πξσηνκαγηά ζηελ Κχπξν.

...Οη πηέζεηο ησλ αθεληηθψλ καο, ε εθκεηάιιεπζε απφ ηνπο πινπηνθξάηεο πξέπεη λα καο

ελψζνπλε, Σνχξθνπο θαη Υξηζηηαλνχο. Γε καο ρσξίδνπλε πηα θπιεηηθά κίζε θαη ζξεζθεπηηθνί

θαλαηηζκνί. Αθηά αλήθνπλε ζην παξειζφλ. ήκεξα πξέπεη φινη αδεξθσκέλνη λα δηεθδηθήζνπκε

ηα δηθαηψκαηα πνπ έρνπκε ζηε δσή...Καλέλαο Οζσκαλφο θαη θαλέλαο Υξηζηηαλφο εξγάηεο δελ

πξέπεη λα ιείςεη απφ ηελ αβξηαλή ζπγθέληξσζε ηεο Πξσηνκαγηάο. Εήησ ε αδεξθνζχλε ησλ

Διιήλσλ θαη Σνχξθσλ εξγαηψλ. Εήησ νη εξγάηεο φινπ ηνπ θφζκνπ.

Ππωηομάγιαηικη πποκήπςξη 1926, (Ιζηοπία ΠΣΕ-ΠΕΟ 1941-1991, 1991)

ε ςήθηζκα ηεο ζπγθέληξσζεο πξνο ηελ απνηθηαθή θπβέξλεζε κεηαμχ άιισλ νη εξγάηεο

απαίηεζαλ εξγαηηθνχο λφκνπο γηα αλαγλψξηζε ησλ ζπληερληψλ, ζέζπηζε ηνπ νρηαψξνπ,

απνδεκίσζε ησλ εξγαηηθψλ αηπρεκάησλ, απνδεκίσζε γηα αδηθαηνιφγεηεο απνιχζεηο,

πξνζηαζία ησλ γπλαηθψλ θαη ησλ αλήιηθσλ εξγαδνκέλσλ, θαηάξγεζε ηεο θνξνινγίαο ζηα είδε

πξψηεο αλάγθεο, θνξνιφγεζε ηνπ θεθαιαίνπ θαη ηεξκαηηζκφ ηεο αζηπλνκηθήο θαηαδίσμεο

εξγαηψλ θαη αγξνηψλ ζηηο πφιεηο θαη ζηα ρσξηά. Ζ απνηθηαθή θπβέξλεζε αληέδξαζε άκεζα.

Απέιαζε ηνλ Έιιελα θνκκνπληζηή γηαηξφ Νίθν Γηαβφπνπιν, πνπ ήηαλ πνπ ηνπο νξγαλσηηθνχο

ππξήλεο ηνπ “ηαμηθνχ ζπλδηθαιηζηηθνχ θηλήκαηνο” θαη ζπζηεκαηνπνίεζε ηελ παξαθνινχζεζε

ησλ θνκκνπληζηψλ εξγαηψλ, ηηο απεηιέο θαη γεληθφηεξα ηελ πξνζπάζεηα ηξνκνθξάηεζήο ηνπο. Ζ

θππξηαθή (ειιεληθή) αζηηθή ηάμε επηθξφηεζε ηελ απέιαζε ηνπ Γηαβφπνπινπ θαη ηε ζθιήξπλζε

ηεο απνηθηαθήο πνιηηηθήο. Παξάιιεια κέζα ζην αληηθνκκνπληζηηθφ θιίκα ηεο επνρήο

εκθαλίζηεθαλ θαη θαηλφκελα ηξακπνπθηζκνχ (μπινδαξκψλ) κε ηελ αλνρή ηεο απνηθηαθήο

αζηπλνκίαο.

Ζ πξψηε απεξγία ζηελ Κχπξν πξαγκαηνπνηήζεθε ην 1895, απφ εξγάηεο πνπ άλνηγαλ απιάθηα

ζηνλ Πνηακφ Γεξκαζφγεηαο. ηακάηεζαλ ηε δνπιεηά, επεηδή ε θπβέξλεζε ηνχο αθαίξεζε έλα

γξφζη απφ ην κεξνθάκαην. Χο ηε δεθαεηία ηνπ 1930 ην θαηλφκελν ηεο απζφξκεηεο απεξγίαο

θαηέζηε ε βαζηθή κνξθή αγψλα ησλ εξγαηψλ. εκαληηθέο απεξγίεο ζεκεηψζεθαλ ην 1923 θαη ην

1925 ζηα κεηαιιεία ηεο ΚΜΔ (Κππξηαθή Μεηαιιεπηηθή Δηαηξεία ακεξηθαληθψλ ζπκθεξφλησλ)

γηα ηηο ζπλζήθεο εξγαζίαο θαη ελάληηα ζηελ ππεξγνιαβία, ελψ ζηνλ Ακίαλην ην 1927 νη εξγάηεο

αμίσζαλ θαη πέηπραλ ηε κείσζε ζηηο ψξεο εξγαζίαο απφ δέθα ζε ελληά ηε κέξα. Ζ κεγαιχηεξε

απεξγία έγηλε ζηνλ Ακίαλην ην 1929 κε ηε ζπκκεηνρή 5000-6000 εξγαηψλ, πνπ

πξαγκαηνπνίεζαλ δηαδήισζε ζηα γξαθεία ηεο εηαηξείαο κε αίηεκα ηελ αχμεζε ησλ

κεξνθακάησλ θαη ηελ ειεπζεξία ηνπο λα αγνξάδνπλ ην ςσκί ηνπο απφ φπνπ ήζειαλ θαη φρη απφ

ηνπο θνχξλνπο ηεο εηαηξείαο φπνπ ήηαλ αθξηβφ. Ζ απεξγία, αλ θαη νπζηαζηηθά απζφξκεηε, ήηαλ

ηνπιάρηζηνλ ελ κέξεη ππνθηλνχκελε απφ ηνπο θνκκνπληζηέο πνπ ιεηηνπξγνχζαλ γεληθφηεξα σο

ππξήλεο ηεο ζπλδηθαιηζηηθήο δξάζεο. Ο βεηεξάλνο ζπλδηθαιηζηήο Παληειήο Βαξλάβαο ζπκάηαη

πνπ έγξαθαλ κε θηκσιία ηε ιέμε απεξγία πάλσ ζηα βαγφληα θαη έηζη δηαδηδφηαλ κέζα ζην

κεηαιιείν ε πξφηαζε. ηελ απεξγία ηνπ Ακίαληνπ ην 1929, πνπ εμειίρζεθε ζε εμέγεξζε θαη

θαηαζηάιεθε απφ ηελ απνηθηαθή αζηπλνκία, πνιινί θπιαθίζηεθαλ, άιινη πιήξσζαλ πξφζηηκα

θαη 24 εμνξίζηεθαλ απφ ηελ πεξηνρή ηνπ κεηαιιείνπ θαη ηνπ ρσξηνχ πνπ ζεσξνχληαλ ηδησηηθή

πεξηνρή ηεο εηαηξείαο.

Σν 1933 νη νηθνδφκνη θαη νη εξγάηεο νηθνδνκψλ απέξγεζαλ δεηψληαο ειάηησζε ησλ σξψλ

δνπιεηάο θαη αχμεζε ηνπ κεξνθακάηνπ. πγθξνχζηεθαλ κε ηελ απνηθηαθή αζηπλνκία θαη

ππήξμαλ ηξαπκαηηζκνί θαη ζπιιήςεηο. Σν 1935 νη νξγαλσκέλνη ζε αλαγλσξηζκέλε ζπληερλία

ππνδεκαηνπνηνί (Έιιελεο, Σνχξθνη θαη Αξκέληνη) απέξγεζαλ κε αηηήκαηα 30% αχμεζε,

δεθάσξε κέξα θαη αλαγλψξηζε απφ ηνπο εξγνδφηεο. Ήηαλ ε πξψηε θνξά πνπ λνκηθά

αλαγλσξηζκέλε ζπληερλία θηλεηνπνηνχζε εξγάηεο. Ζ απεξγία απηή θαηέιεμε ζε ζπκβηβαζκφ.

Αθνινχζεζαλ νη κεηαιισξχρνη ζε δπν κεηαιιεία ηεο ΚΜΔ ην 1936. Ζ απεξγία απηή δηήξθεζε

κφλν δπν κέξεο, αιιά ήηαλ δηθνηλνηηθή ζηελ πεξηνρή Λεχθαο – Μαπξνβνπληνχ θαη ρξεηάζηεθε

λα έξζεη ζηξαηφο γηα λα ηελ ζπάζεη. Σν 1937 απέξγεζαλ νη ρηίζηεο ηνπ Βαξσζηνχ κε αηηήκαηα

αχμεζεο κεξνθακάηνπ, ελληάσξε δνπιεηά θαη αλαγλψξηζε ηεο ζπληερλίαο. Οη απεξγνί

ζπγθξνχζηεθαλ κε ηελ αζηπλνκία θαη ηνπο ζπλεξγάηεο ηεο. Σν 1938 ζεκεηψζεθαλ ηέζζεξηο

απεξγίεο, ηξεηο κάιηζηεο απφ γπλαίθεο εξγάηξηεο. Ζ ζεκαληηθφηεξε θαη ε κνλαδηθή πνπ

εηηήζεθε ήηαλ απηή ζην Νεκαηνπξγείν ηνπ Π. Ησάλλνπ ζην Βαξψζη. Κξάηεζε ηξεηο κήλεο θαη

νη απεξγνί ήηαλ φινη γπλαίθεο. Οη άληξεο ηνπ εξγνζηαζίνπ ήηαλ απεξγνζπάζηεο. Ζ απεξγία ησλ

εξγαηξηψλ ηνπ Βαξσζηνχ βξήθε αληαπφθξηζε θαη ζηηο λεντδξπζείζεο ζπληερλίεο ηεο Λεκεζνχ.

Οη ππν αλαγλψξηζε ζπληερλίεο ησλ βαξεινπνηψλ, ξαπηεξγαηψλ θαη ππαιιήισλ θνπξείσλ

πξφζθεξαλ ρξεκαηηθή ζηήξημε ζηηο απεξγνχζεο γπλαίθεο ζην Βαξψζη θαη θάιεζαλ ηνπο εξγάηεο

ηεο Κχπξνπ λα εληζρχζνπλ ην δίθαην αγψλα ηνπο.

Οι καηακηήζειρ ηηρ επγαηικήρ ηάξηρ και η οπγάνωζη ζε παγκύππια βάζη

Σν 1939 ππήξμε ζεκαληηθή ρξνληά γηα ην ζπλδηθαιηζηηθφ θίλεκα. Ήηαλ ε ρξνληά πνπ

εγγξάθεθαλ 32 θαηλνχξγηεο ζπληερλίεο. Πέξα απφ άιιε κηα κεγάιε απεξγία ησλ κεηαιισξχρσλ

ηεο ΚΜΔ θαη κηα κηθξφηεξε ησλ εξγαηψλ γεο ζηελ πεξηνρή Κίηη-Μελενχ ζην ηζηθιίθη ηνπ

Αξάπε (ελφο χξνπ) πνπ θεξδίζεθαλ, ήηαλ ε ηεηξαήκεξε απεξγία ησλ ρηηζηψλ ηεο Λεπθσζίαο

ηελ Πξσηνκαγηά πνπ θαηέθηεζε ην νρηάσξν. Σν Μάε ηνπ 1939 ζπκθσλήζεθε θαη ε πξψηε

ζπιινγηθή ζχκβαζε πνπ θαηνρχξσζε πξαγκαηηθά θαη ην ζεζκφ ηεο ζπληερλίαο θαη ην νρηάσξν

ζηηο νηθνδνκέο. Αθνινχζεζαλ νη πειεθάλνη θαη σο ην 1941 ην νρηάσξν εθαξκφζηεθε ζε

θαζνιηθή θαη παγθχπξηα βάζε.

Σνλ Αχγνπζην ηνπ 1939, κέζα ζην θιίκα ηεο ζεκαληηθήο θαηάθηεζεο ηνπ νρηαψξνπ

πξαγκαηνπνηήζεθε θαη ε πξψηε απφπεηξα γηα ηε δεκηνπξγία θεληξηθνχ ζπληερληαθνχ νξγάλνπ.

Ζ Πξψηε Παγθχπξηα πλδηάζθεςε έγηλε ζην Βαξψζη κε ηε ζπκκεηνρή 101 αληηπξνζψπσλ απφ

57 δηαθνξεηηθέο ζπληερλίεο, πνπ είραλ ηφηε γχξσ ζηα 3400 ηαρηηθά ζπληερληαθά κέιε. Δθιέγεθε

πεληακειήο επηηξνπή γηα λα επεμεξγαζηεί ην ςήθηζκα ηεο ζπλδηάζθεςεο θαη λα ηνπ δψζεη ηελ

ηειηθή δηαηχπσζε γηα ππνβνιή πξνο ηελ θπβέξλεζε. Ζ πξνζπάζεηα απηή φκσο απέηπρε·

ζχκθσλα κε ηελ ΠΔΟ ιφγσ αδπλακίαο ηεο επηηξνπήο, αξλεηηθήο ζηάζεο κεξηθψλ δεμηψλ

αληηπξνζψπσλ θαη ιφγσ ηεο έλαξμεο ηνπ παγθνζκίνπ πνιέκνπ. χκθσλα κε ηε ΔΚ, ε

απνηπρία ήηαλ ιφγσ ηδενινγηθψλ δηαθνξψλ θαη ηεο πξνζπάζεηαο ησλ θνκκνπληζηψλ λα

ειέγμνπλ ην θίλεκα.

Ζ ξαγδαία αλάπηπμε ηνπ ζπλδηθαιηζηηθνχ θηλήκαηνο νδήγεζε ηε βξεηαληθή απνηθηαθή

θπβέξλεζε λα ελδηαθεξζεί γεληθφηεξα γηα ηηο ζπλζήθεο εξγαζίαο θαη ηηο εξγαζηαθέο ζρέζεηο

ζηελ Κχπξν. Ζ ξχζκηζε θαη ε θαζνδήγεζε ηεο αλάπηπμεο θαη ησλ δξαζηεξηνηήησλ ησλ

ζπληερληψλ ζηα “ζσζηά” θαλάιηα ήηαλ θαη αίηεκα ηκήκαηνο ηεο ηνπηθήο αζηηθήο ηάμεο, φπσο

θαίλεηαη γεληθά κέζα απφ ην δεμηφ Σχπν αιιά θαη εηδηθφηεξα κέζα απφ ην θείκελν ηνπ Ν. Κ

Λαλίηε “Ο ζπλδηθαιηζκφο θαη ε παξνρή θνηλσληθψλ ππεξεζηψλ ζηελ Κχπξν”, αγγιηθή έθδνζε

1940. Σν πην πξννδεπηηθφ ηκήκα ηεο αζηηθήο ηάμεο ζεσξνχζε φηη νη ζπληερλίεο ήξζαλ γηα λα

κείλνπλ θαη φηη ζα έπξεπε λα δεκηνπξγεζεί λνκηθφ πιαίζην πνπ ζα δηέπεη ηε δξαζηεξηφηεηα

ηνπο. Σνλ ίδην ρξφλν ήξζε ζηελ Κχπξν ν W. J. Hull σο εξγαηηθφο ζχκβνπινο ηεο θπβέξλεζεο,

γηα λα εηνηκάζεη κηα έθζεζε κε ζέκα ηα εξγαηηθά πξνβιήκαηα ζην λεζί. ηε βάζε απηήο ηεο

έθζεζεο αθνινχζεζε ε ίδξπζε ηνπ Σκήκαηνο Δξγαζίαο (πνπ εμειίρηεθε κεηά ηελ Αλεμαξηεζία

ζην Τπνπξγείν Δξγαζίαο), ε ηξνπνπνίεζε ηνπ Πεξί πληερληψλ Νφκνπ θαη ε ζέζπηζε άιισλ

δπν λφκσλ ην 1941: ηνπ Πεξί Καηψηαησλ Ζκεξνκηζζίσλ θαη ηνπ Πεξί Δξγαηηθψλ Γηαθνξψλ

(ζπκθηιίσζε, δηαηηεζία θαη έξεπλα). Γηνξίζηεθε έλαο Γηνηθεηήο Δξγαζίαο, δπν γξαθείο, δπν

Δπηζεσξεηέο Δξγαζίαο, έλαο Έθνξνο πληερληψλ, έλαο θιεηήξαο θαη έλαο χλδεζκνο κε ην

ηξαηφ γηα ηελ απαζρφιεζε ησλ πνιηηψλ.

Σν 1941 πξαγκαηνπνηείηαη θαη ε δεχηεξε απφπεηξα δεκηνπξγίαο θεληξηθνχ ζπλδηθαιηζηηθνχ

νξγάλνπ ζηε Λεπθσζία. πκκεηείραλ 194 αληηπξφζσπνη απφ 66 ζπληερλίεο. κσο απηή ηε

δεχηεξε ζπλδηάζθεςε δελ ηε ζπγθάιεζε ε επηηξνπή ηεο πξψηεο ζπλδηάζθεςεο, αιιά κηα άιιε

πεληακειήο επηηξνπή πνπ εθιέγεθε απφ παγθχπξηα ζχζθεςε ησλ ζπληερληψλ ζηε Λεκεζφ. Καη

ηα πέληε κέιε ηεο επηηξνπήο απηήο ήηαλ ζηειέρε ηεο Αξηζηεξάο θαη ηνπ θαηλνχξγηνπ ηεο

καδηθνχ πνιηηηθνχ ζρήκαηνο, ηνπ ΑΚΔΛ, πνπ είρε ηδξπζεί κεξηθνχο κήλεο πξηλ. Ζ δεχηεξε

παγθχπξηα ζπλδηάζθεςε, πέξα απφ ηα ζέκαηα ησλ λέσλ εξγαηηθψλ λνκνζρεδίσλ θαη ηεο

θπβεξλεηηθήο πνιηηηθήο θαη ηηο επηπηψζεηο ηνπ πνιέκνπ πάλσ ζηνπο εξγαδφκελνπο, αζρνιήζεθε

θαη κε νξγαλσηηθά ζέκαηα εθιέγνληαο 17κειή Παγθχπξηα πληερληαθή Δπηηξνπή (ΠΔ).

Αζθήζεθε θξηηηθή ζηα θπβεξλεηηθά λνκνζρέδηα θαη αλαιήθζεθε ε πξσηνβνπιία γηα ηε

κεηαξξχζκηζή ηνπο. Απνθαζίζηεθε ε ζπλέρηζε ηνπ αγψλα γηα ηελ πάηαμε ηεο καχξεο αγνξάο

θαη ε ελεξγή ζπκκεηνρή ηεο εξγαηηθήο ηάμεο ζηνλ αληηθαζηζηηθφ αγψλα. Απφ νξγαλσηηθήο

πιεπξάο απνθαζίζηεθε ε νξγάλσζε ησλ εξγαηψλ θαηά επηρείξεζε θαη ε εληαηηθνπνίεζε ηεο

πξνζπάζεηαο γηα ηελ νξγάλσζε ησλ γπλαηθψλ, ησλ αγξνηηθψλ εξγαηψλ θαη ησλ Σνπξθνθππξίσλ.

Σν μέζπαζκα ηνπ πνιέκνπ ην 1939 πξνθάιεζε ηεξάζηην θχκα αλεξγίαο ζηελ Κχπξν. ε

ζπλδπαζκφ κε ηελ αχμεζε ησλ ηηκψλ, πνπ πξνθάιεζε ηελ ρξεσθνπία πνιιψλ κηθξνκεζαίσλ

επηρεηξήζεσλ, ην θιείζηκν ησλ πεξηζζνηέξσλ κεηαιιείσλ ηεο Κχπξνπ νδήγεζε πνιινχο

εξγαδφκελνπο ζηελ πείλα. Μέζα ζε απηά ηα πιαίζηα, ην εξγαηηθφ θίλεκα απαίηεζε απφ ηελ

θπβέξλεζε “ςνπκίλ ηδηαη δνπιεηά”, κέζα απφ αλαθνπθηζηηθά θπβεξλεηηθά έξγα. Οη καρεηηθέο

δηαδειψζεηο νδήγεζαλ ζε αζηπλνκηθή βία θαη ζπιιήςεηο, απεξγίεο αιιειεγγχεο θαη άιιεο

δηαδειψζεηο πνπ εμαλάγθαζαλ ηελ θπβέξλεζε λα αλαιάβεη θάπνηα πξνζσξηλά αλαθνπθηζηηθά

έξγα. πλνιηθά ηελ πεξίνδν 1940-41 πξαγκαηνπνηήζεθαλ 47 απεξγίεο κε ζπκκεηνρή 3000

εξγαηψλ. Σν 1940 μεθίλεζε απεξγία ζηα Γεκφζηα Έξγα πνπ είραλ απμεζεί ζεκαληηθά εμαηηίαο

ησλ ζηξαηησηηθψλ αλαγθψλ πνπ πξνέθπςαλ ιφγσ ηνπ πνιέκνπ. Σν 1941 νη νηθνδφκνη ηνπ

ηξαηησηηθνχ Ννζνθνκείνπ 57, απέξγεζαλ, ζπγθξνχζηεθαλ κε ηνπο απεξγνζπάζηεο θαη

θέξδηζαλ ην νρηάσξν θαη γηα ηνπο θπβεξλεηηθνχο. Σνλ ίδην ρξφλν νη ππνδεκαηεξγάηεο ηεο

Λεπθσζίαο πέηπραλ ηελ νξηζηηθή θαηάξγεζε ηεο θαη' απνθνπή εξγαζίαο (δνπιεηάο κε ην

θνκκάηη) θαη ηελ εθαξκνγή ηνπ νρηαψξνπ.

Ζ ξαγδαία αχμεζε ησλ ζηξαηησηηθψλ θαη δεκνζίσλ έξγσλ θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ πνιέκνπ έδσζε

θαηλνχξγηα πλνή ζηελ θππξηαθή εξγαηηθή ηάμε δίλνληάο ηεο ηελ επθαηξία λα δηεμάγεη λένπο

ζεκαληηθνχο αγψλεο ηφζν γηα κηζζνινγηθέο απμήζεηο, φζν θαη γηα εξγαζηαθά δηθαηψκαηα. Σν

1946 ππήξραλ ζρεδφλ 100 000 ππάιιεινη (58% ησλ εηζνδεκαηηψλ). Απφ απηνχο 80% εξγαδφηαλ

εθηφο γεσξγίαο θαη 25% ζηε βηνκεραλία θαη ηηο επηδηνξζψζεηο. Σν αλεθηηθφηεξν θιίκα κέζα απφ

ηελ επξχηεξε θηιειεπζεξνπνίεζε ηνπ απνηθηαθνχ θαζεζηψηνο επέηξεςε ζηε ζπληερληνπνίεζε

λα εμειηρζεί ξαγδαία κε ην ζπλνιηθφ αξηζκφ ησλ ζπληερληψλ λα ηξηπιαζηάδεηαη θαη ηνλ αξηζκφ

ησλ κειψλ ηνπο λα εμαπιαζηάδεηαη απφ ην 1939 ζην 1945. Σν Γεθέκβξε ηνπ 1942

πξαγκαηνπνηήζεθε παγθχπξηα απεξγία ζηα ζηξαηησηηθά έξγα κε ζπκκεηνρή 8000-10 000

εξγαηψλ. Ζ απεξγία πέηπρε θάπνηεο άκεζεο κηζζνινγηθέο απμήζεηο, αιιά πην νπζηαζηηθά

απνηέιεζε επίδεημε δχλακεο πξνο ηελ απνηθηαθή θπβέξλεζε πνπ πξνρψξεζε ζε επηρνξεγήζεηο

ζηηο ηηκέο βαζηθψλ πξντφλησλ θαη ζην δηνξηζκφ επηηξνπήο ηηκαξίζκνπ γηα λα εηνηκάζεη

αλαιπηηθέο εηζεγήζεηο ζηελ θπβέξλεζε. Σν Μάε ηνπ 1943 ε ΠΔ θαηέζεζε αλαιπηηθή έθζεζε

ζηελ επηηξνπή ηηκαξίζκνπ ηεο θπβέξλεζεο κε ζπγθεθξηκέλεο πξνηάζεηο θαη ηνλ Οθηψβξε ηνπ

1943 πξνρψξεζε ζε παλαπεξγία γηα λα αζθήζεη πίεζε πάλσ ζηελ θπβέξλεζε. Ζ απεξγία

επεξέαζε πεξηζζφηεξνπο απφ 20 000 εξγάηεο.

Σν Φεβξάξε ηνπ 1944 ε ΠΔ θαηαζέηεη αηηήκαηα απμήζεσλ ζηε βάζε ηνπ ηηκάξηζκνπ, ηα νπνία

απνξξίπηνληαη απφ ηελ θπβέξλεζε. Με πξνθήξπμή ηεο ζηηο 8/2/1944 θαιεί ηελ εξγαηηθή ηάμε

θαη ην ιαφ ζε ζπζηξάηεπζε. “Δκπξφο ινηπφλ γηα ηελ ηξίηε θάζε ηνπ αγψλα πνπ ζα καο δψζεη

ηελ πιήξε πξνζαξκνγή ησλ κεξνθακάησλ ζηνλ ηηκάξηζκν θαη ηελ άκεζε εθαξκνγή ησλ

εηζεγήζεσλ καο γηα ηελ ιχζε ηνπ επηζηηηζηηθνχ πξνβιήκαηνο...χλζεκα καο ινηπφλ αο είλαη

απηέο ηηο κέξεο έλα θαη κφλνλ. Δκπξφο γηα ηελ εμαζθάιηζε ηνπ ςσκηνχ καο, ησλ παηδηψλ καο,

ηνπ ςσκηνχ ησλ παηδηψλ θαη ηεο γπλαίθαο ηνπ ζηξαηηψηε. Εήησ ν αγψλαο ηνπ ιανχ.” Ζ απεξγία

ηεο 1εο Μαξηίνπ 1944 θξάηεζε 24 κέξεο θαη ππήξμε ε πην ζεκαληηθή κάρε ηνπ θππξηαθνχ

εξγαηηθνχ θηλήκαηνο. Ξεθίλεζε απφ ηνπο εξγάηεο ζηα δεκφζηα έξγα, αιιά ζχληνκα

δεκηνπξγήζεθε θίλεκα αιιειεγγχεο ζε παγθχπξηα βάζε, νξγαλψζεθαλ έξαλνη γηα ηνπο

απεξγνχο θαη θιηκαθψζεθε κε παλαπεξγία θαη καδηθέο ζπγθεληξψζεηο. Έηζη θαηαθηήζεθε ην

1944 ε Απηφκαηε Σηκαξηζκηθή Αλαπξνζαξκνγή (ΑΣΑ), πνπ ζπλδέεη αθφκα ηηο απμήζεηο ζηηο

ηηκέο ησλ πξντφλησλ κε απμήζεηο ζηνπο κηζζνχο.

Η διάζπαζη ηος επγαηικού κινήμαηορ ζε ιδεολογική και εθνοηική βάζη

Οη ηδενινγηθέο θαη νη εζλνηηθέο δηαθνξέο ππήξραλ απφ ην μεθίλεκα ηνπ εξγαηηθνχ θηλήκαηνο.

κσο σο ηα κέζα ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1940 δελ ήηαλ αξθεηά έληνλεο ψζηε λα πξνθαιέζνπλ

δηάζπαζε. Ζ ελφηεηα ηεο εξγαηηθήο ηάμεο έκπαηλε σο επηηαθηηθή πξνηεξαηφηεηα θαη εκπφδηδε

ηελ εζσηεξηθή ζχγθξνπζε. Γηα παξάδεηγκα κηα ζπληερλία εζληθνθξφλσλ, πνπ ζπζηάζεθε απφ

απεξγνζπάζηεο ην 1926, δηαιχζεθε ιίγα ρξφληα αξγφηεξα. Σε δεθαεηία ηνπ 1930 ην

αληηθνκκνπληζηηθφ θιίκα πνπ επηθξαηνχζε ζηελ θππξηαθή θνηλσλία δελ θαίλεηαη λα πέξαζε

ζηελ εξγαηηθή ηάμε. Οη θνκκνπληζηέο εμειίρηεθαλ ζε άηππνπο εγέηεο ηνπ εξγαηηθνχ θηλήκαηνο

θαη θαζνδεγνχζαλ πνιηηηθά ηε δξάζε ηνπ. κσο ε δεθαεηία ηνπ 1940 ήηαλ ε επνρή ησλ

κεγάισλ πνιηηηθψλ ζπγθξνχζεσλ αλά ην παγθφζκην. Πέξα απφ ηνλ ηαμηθφ αγψλα, ν

αληηθαζηζηηθφο θαη ν αληηαπνηθηαθφο αγψλαο δεκηνχξγεζαλ θαηλνχξγηα πιαίζηα πνιηηηθήο

αληίιεςεο θαη δξάζεο. ηελ Διιάδα μεθίλεζε ππφγεηα ν εκθχιηνο πφιεκνο κεηαμχ ησλ

αληαξηψλ ηνπ ΔΑΜ / ΔΛΑ απφ ηε κηα θαη ηεο θηινδπηηθήο εζληθφθξνλνο δεμηάο απφ ηελ άιιε.

Ζ Δπξψπε νιφθιεξε απνηέιεζε πεδίν πνιηηηθήο θαη ηδενινγηθήο ζχγθξνπζεο κεηαμχ

αληηζηαζηαθψλ νξγαλψζεσλ, αγγινακεξηθαληθνχ θαη ζνβηεηηθνχ ζηξαηνχ παξακνλέο ηεο ήηηαο

ηεο λαδηζηηθήο Γεξκαλίαο. ηε Μέζε Αλαηνιή νη αληηαπνηθηαθέο θηλεηνπνηήζεηο έγηλαλ

εληνλφηεξεο. ηελ Κχπξν ην θαηλνχξγην καδηθφ ζρήκα ηεο θνκκνπληζηηθήο Αξηζηεξάο, ην

ΑΚΔΛ, κέζα απφ ηελ πνιηηηθή ηνπ Λατθνχ Μεηψπνπ θέξδηζε δπν απφ ηνπο πέληε δήκνπο ζηηο

εθινγέο ηνπ 1943 θαη εμειίρζεθε ζε ελ δπλάκεη θπξίαξρε πνιηηηθή δχλακε. Σαπηφρξνλα ε

έθθιεζή ηνπ ζηελ θππξηαθή εξγαηηθή ηάμε λα ζπζηξαηεπηεί ζηνλ αληηθαζηζηηθφ αγψλα νδήγεζε

πνιινχο Κχπξηνπο (Δ/θ θαη Σ/θ) λα εληαρηνχλ ζην βξεηαληθφ ζηξαηφ1.

Ζ ίδξπζε ηνπ ΑΚΔΛ σο κεησπηθνχ θαη λφκηκνπ πνιηηηθνχ ζρήκαηνο ηνπ Κνκκνπληζηηθνχ

Κφκκαηνο Κχπξνπ κε γξακκή ηελ εζληθή απηνδηάζεζε, πνπ ζηηο ζπλζήθεο ηεο Κχπξνπ

εξκελεπφηαλ σο έλσζε κε ηελ Διιάδα, ζεκαηνδνηεί ηελ νινθιεξσηηθή επηθξάηεζε ηνπ

εζληθηζκνχ ζηελ ειιελνθππξηαθή θνηλφηεηα. κσο ν ειιελνθππξηαθφο εζληθηζκφο ηεο

δεθαεηίαο ηνπ 1940 ήηαλ αθφκα ήπηνο ζε ζρέζε κε απηφλ ησλ επφκελσλ δεθαεηηψλ. Γηαιεθηηθά

ε θπξηαξρία ηνπ εζληθηζηηθνχ πνιηηηθνχ πιαηζίνπ δξάζεο ζηελ ειιελνθππξηαθή θνηλφηεηα

πξνθάιεζε θαη ηελ εκθάληζε ηνπ ηνπξθνθππξηαθνχ εζληθηζκνχ κε βαζηθφ ζχλζεκα ηελ

απνηξνπή ηεο Έλσζεο θαη κέζν ην δηαρσξηζκφ ησλ θνηλνηήησλ ζηελ Κχπξν θαη ζην θνηλσληθν-

νηθνλνκηθφ πεδίν.

Οη πξψηεο ηνπξθηθέο ζπληερλίεο εκθαλίδνληαη ην 1942 θαη ε εκθάληζή ηνπο ζπκπίπηεη κε ηελ

νξγάλσζε ηνπ ΑΚΔΛ θαη κε ηελ άλνδν ηνπ εζληθναπειεπζεξσηηθνχ θηλήκαηνο. Ήηαλ φκσο

πνιχ αδχλακεο ηφζν αξηζκεηηθά φζν θαη νξγαλσηηθά. Οη πεξηζζφηεξνη Σνπξθνθχπξηνη εξγάηεο

ζπλέρηζαλ λα είλαη κέιε ηεο ΠΔ-ΠΔΟ. Παξφι' απηά ε ΠΔ-ΠΔΟ δελ θαηάθεξε λα εμειηρζεί ζε

δηθνηλνηηθή ζπλδηθαιηζηηθή νξγάλσζε, θαζψο ζχκθσλα κε ηνλ εγέηε ηνπ αξηζηεξνχ

ζπλδηθαιηζηηθνχ θηλήκαηνο Αληξέα Εηαξηίδε: “Τπνηηκνχζακε ηελ αλάγθε ηζφηηκεο

κεηαρείξηζεο ησλ Σ/θ κέζα ζην ζπλδηθαιηζηηθφ θίλεκα...ηα πεξηζζφηεξα απφ ηα θαηαζηαηηθά

ησλ ζπληερληψλ καο δελ είραλ κεηαθξαζηεί πνηέ ζηα ηνχξθηθα γηα ηελ εμππεξέηεζε ησλ

Σνχξθσλ κειψλ ηνπο...ηα θπιιάδηα επίζεο, ζπαληφηαηα κηινχζε Σνχξθνο νκηιεηήο (ζε ζπλέδξηα

θαη) ζπαληφηαηα γηλφηαλ κεηάθξαζε ησλ εηζεγήζεσλ ή ησλ απνθάζεσλ ζηα ηνχξθηθα.”

Σε δεθαεηία ηνπ 1940 φκσο ήηαλ ε ηδενινγηθή ζχγθξνπζε Αξηζηεξάο θαη Γεμηάο πνπ

θπξηαξρνχζε θαη ήηαλ απηή πνπ πξνθάιεζε ηε βαζηθή δηαίξεζε ηνπ ζπλδηθαιηζηηθνχ θηλήκαηνο.

Ζ ΠΔ, πνπ δεκηνπξγήζεθε κε ηε δεχηεξε ζπλδηάζθεςε ησλ ζπληερληψλ, ηάρζεθε αλνηρηά κε ην

ΑΚΔΛ ζηηο δεκνηηθέο εθινγέο ηνπ 1943 θαη απηφ πξνθάιεζε ηε δπζαξέζθεηα θάπνησλ εξγαηψλ

πνπ πξνρψξεζαλ ζηε δεκηνπξγία ησλ Νέσλ πληερληψλ ην 1944. Ζ δεκηνπξγία ησλ Νέσλ

πληερληψλ ελζαξξχλζεθε θαη πξνσζήζεθε απφ ην Κππξηαθφ Δζληθφ Κφκκα (ΚΔΚ). Σν

ελδηαθέξνλ ζηνηρείν ήηαλ φηη παξά ηελ ειιελνρξηζηηαληθή ηνπο πνιηηηθή γξακκή, νη Νέεο

πληερλίεο είραλ ζηα πξψηα ηνπο ζπλέδξηα θαη ζπκκεηνρή Σνπξθνθππξίσλ αληηπξνζψπσλ απφ

ηηο λεντδξπζείζεο ηνπξθηθέο ζπληερλίεο. Βέβαηα απηφ δελ θξάηεζε θαη πνιχ δηφηη ζηαδηαθά ε

εζλνηηθή πνιηηηθή ζχγθξνπζε άξρηζε λα πεξηνξίδεη ηα πεξηζψξηα ζπλεξγαζίαο ησλ εξγαηψλ απφ

ηηο δπν βαζηθέο θνηλφηεηεο ηεο Κχπξνπ. κσο νη Παιηέο πληερλίεο (ΠΔ-ΠΔΟ) δηαηήξεζαλ

θαιέο ζρέζεηο κε ηηο ηνχξθηθεο ζπληερλίεο θαη πξνρψξεζαλ ζηελ ίδξπζε ηνπξθηθνχ γξαθείνπ γηα

ηνπο Σνπξθνθχπξηνπο εξγάηεο κέιε ηεο ΠΔΟ. Σν 1954 ε ΠΔΟ είρε 2500 Σνπξθνθχπξηνπο

εξγάηεο θαη ην 1955 3000, ζε ζχγθξηζε κε 740 θαη 2214 πνπ ήηαλ ηα κέιε ησλ ηνπξθηθψλ

ζπληερληψλ αληίζηνηρα. Οη Σνπξθνθχπξηνη εξγάηεο δελ έδεημαλ ελζνπζηαζκφ γηα ην μερσξηζηφ

θίλεκα πξηλ ην 1956, παξφιν πνπ ε Έλσζε ήηαλ έλαο απφ ηνπο ζηφρνπο πνπ πξνσζνχζαλ ηφζν

νη Παιηέο φζν θαη νη Νέεο πληερλίεο.

Δλψ νη Παιηέο πληερλίεο απηνπξνζδηνξίδνληαλ σο ηαμηθέο νξγαλψζεηο, νη Νέεο πληερλίεο

απηνπξνζδηνξίδνληαλ σο εζληθέο νξγαλψζεηο. Απηή ήηαλ ε βαζηθή ηδενινγηθή δηαίξεζε ηνπ

ζπλδηθαιηζηηθνχ θηλήκαηνο ηε δεθαεηία ηνπ 1940, πνπ ήηαλ ε δεθαεηία ηεο κεγαιχηεξεο ηνπ

δχλακεο. Καη απηή ε ηδενινγηθή δηαίξεζε ήηαλ εκθαλήο ζηηο ζπδεηήζεηο θαη ζηηο εθδειψζεηο

πνπ νξγαλψλνληαλ – δηαινγηθέο ζπδεηήζεηο θαη καζήκαηα ζηελ Αξηζηεξά, άξζξα θαη δηαιέμεηο

ζηελ Γεμηά. Δλψ ε Αξηζηεξά έδηλε έκθαζε ζηελ ηαμηθή θαη πιηζηηθή δηαπαηδαγψγεζε ησλ

εξγαηψλ, ε Γεμηά έδηλε έκθαζε ζηελ εζληθή θαη αληηθνκκνπληζηηθή δηαπαηδαγψγεζε ησλ

εξγαηψλ.

Ζ ζχγθξνπζε ηάιηλ – Σξφηζθπ γηα ηελ πνιηηηθή πνπ ζα αθνινπζνχζε ε νβηεηηθή θπβέξλεζε

ζηε Ρσζία ηε δεθαεηία ηνπ 1930 είρε αληίθηππν θαη πξνεθηάζεηο ζηα θνκκνπληζηηθά εξγαηηθά

θηλήκαηα αλά ην παγθφζκην. Έηζη θαη ζηελ Κχπξν ηδξχζεθε έλα κηθξφ Σξνηζηζηηθφ Κφκκα, πνπ

δξνχζε παξάιιεια κε ην ΚΚΚ κέζα ζην ζπλδηθαιηζηηθφ θίλεκα. Οη Σξνηζθηζηέο έπαηξλαλ

ζπρλά πην ξηδνζπαζηηθέο ζέζεηο ζηε κειέηε ησλ αηηεκάησλ θαη θαηεγνξνχληαλ ζπρλά γηα

εμηξεκηζκφ. Πέξα φκσο απφ ηηο ηδενινγηθέο δηαθνξέο ππήξραλ θαη θνηλσληθν-πνιηηηθέο

δηαθνξέο, φπσο θαίλεηαη απφ ην δήηεκα ηεο ζπζηέγαζεο ησλ ζπληερληψλ. Γηαηξέζεηο δειαδή ζην

εζσηεξηθφ ηεο εξγαηηθήο ηάμεο ηεο Κχπξνπ φζνλ αθνξνχζε ην ζηάηνπο ηνπ θάζε θιάδνπ θαη ηεο

ζπλδηθαιηζηηθήο ηνπ εγεζίαο. Οη επίηξνπνη παξαδείγκαηνο ράξηλ ηεο ζπληερλίαο ησλ

εκπνξνυπαιιήισλ δελ απνδέρνληαλ ηε ζπζηέγαζε κε ηνπο εξγάηεο ηεο νηθνδνκηθήο

βηνκεραλίαο ή κε ηνπο ππνδεκαηεξγάηεο, ελψ ε ζπληερλία ησλ ηππνγξάθσλ ήζειε λα έρεη δηθφ

ηεο μερσξηζηφ νίθεκα. Απηφ ήηαλ ζέκα ηεο ζπγθεθξηκέλεο ζπλδηθαιηζηηθήο εγεζίαο πνπ

ππνιφγηδε φηη κε ηε ζπζηέγαζε ίζσο λα έραλε νξηζκέλα πξνλφκηα.

Βέβαηα ηειηθά ε ζπζηέγαζε ησλ ζπληερληψλ πξνρψξεζε θαη νη γεληθέο ζπληερλίεο ΠΔΟ θαη ΔΚ

θαηαθέξαλ λα ζπγθξνηεζνχλ σο παγθχπξηεο θαη πνιπθιαδηθέο νξγαλψζεηο. κσο νη θνηλσληθν-

πνιηηηθέο δηαθνξέο παξέκεηλαλ, φπσο θάλεθε αξγφηεξα κε ηε δεκηνπξγία μερσξηζηψλ θιαδηθψλ

ζπληερληψλ ησλ δεκνζίσλ ππαιιήισλ, ησλ δαζθάισλ θαη ησλ θαζεγεηψλ, ησλ ηξαπεδηθψλ, ησλ

θαηαζηεκαηαξρψλ θηι. Πνηα ήηαλ φκσο ε ινγηθή πίζσ απφ ηε δξάζε ησλ ζπλδηθαιηζηηθψλ

νξγαλψζεσλ; Ο Εηαξηίδεο ιφγνπ ράξηλ αλαθέξεη φηη δηδάρηεθε απφ ηνλ Πινπηή έξβα, εγέηε

ηνπ ΑΚΔΛ θαη δήκαξρν Λεκεζνχ, πψο δηεμάγνληαη νη εξγαηηθνί αγψλεο κέζα απφ ηελ νξγάλσζε

ηεο ζπληνληζηηθήο επηηξνπήο, ηελ ππνβνιή ησλ αηηεκάησλ γξαπηψο πξνο ηνπο εξγνδφηεο θαη ηε

δηεμαγσγή δηαιφγνπ (ζπιινγηθψλ δηαπξαγκαηεχζεσλ) καδί ηνπο, αλεμάξηεηα απφ ην αλ ζα γίλεη

απεξγία ή φρη. ηη ην βαζηθφ είλαη λα θεξδηζεί ε θνηλή γλψκε κε ην κέξνο ησλ απεξγψλ θαη φηη

είλαη απαξαίηεηε πξνυπφζεζε λα ππνζηεξηρηεί ε απεξγία κέζα απφ ηε δεκηνπξγία εηδηθνχ

απεξγηαθνχ ηακείνπ.

Με ην ηέινο ηνπ παγθνζκίνπ πνιέκνπ ην 1945, θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ νπνίνπ ην ζπλδηθαιηζηηθφ

θίλεκα είρε ζεκαληηθέο επηηπρίεο, νη Αξρέο είραλ ηελ επρέξεηα λα πξνρσξήζνπλ ζηελ θαηαζηνιή

ηνπ εξγαηηθνχ θηλήκαηνο κε ζηφρν ηελ πνιηηηθή ηνπ εμνπδεηέξσζε. Με βάζε δηάθνξα άξζξα

ηνπ Πνηληθνχ Κψδηθα πξνζήςαλ ζπλνιηθά 15 θαηεγνξίεο ελάληηα ζηνπο 18 ζπληερληαθνχο

εγέηεο, πνπ ζπλέθιηλαλ φιεο ζε έλα θνηλφ ζεκείν: φηη νη θαηεγνξνχκελνη κε δηάθνξεο πξάμεηο

ηνπο ζθφπεπαλ “πξνο πξναγσγή ζηαζηαζηηθήο πξνζέζεσο λα δηεγείξνπλ ην κίζνο θαη λα

απνπεηξαζνχλ λα πξνθαιέζνπλ ηελ αιιαγή δηα κε λνκίκσλ κέζσλ ηεο θαζεζηεθπίαο ηάμεσο

ζηελ Κχπξν”. Παξά ηηο αληηδξάζεηο ηνπ ζπλδηθαιηζηηθνχ θηλήκαηνο ην απνηθηαθφ δηθαζηήξην

βξήθε ηνπο εξγαηηθνχο εγέηεο έλνρνπο “φηη πξνζπαζνχλ λα νδεγήζνπλ ηεο κάδεο ζηνλ δξφκν

ηεο ζπλσκνζίαο θαη ηεο επαλάζηαζεο” (γηα λα) “αλαηξέςνπλ ην πθηζηάκελν θαζεζηψο θαη λα

εγθαζηδξχζνπλ ζνζηαιηζηηθφ θξάηνο κε βάζε ηελ Μαξμηζηηθή ζεσξία” θαη δηέηαμε ηε θπιάθηζή

ηνπο. Ζ ππεξάζπηζε κάηαηα επηρεηξεκαηνιφγεζε φηη “ε ιέμε επαλάζηαζε δελ ζεκαίλεη πάληα

ηελ έλνπιε εμέγεξζε” θαη φηη “ηελ ρξήζε βίαο ε εξγαηηθή ηάμε ηελ ρξεζηκνπνηεί κφλν φηαλ

θεξδίζεη ηελ ιατθή εηπκεγνξία θαη ε αζηηθή ηάμε αξλεζεί λα παξαδψζεη ηελ εμνπζία”. Μάηαηα

επίζεο επηρεηξεκαηνιφγεζε φηη ε παξνχζα ηκπεξηαιηζηηθή θπβέξλεζε δελ ήηαλ δεκνθξαηηθή θαη

άξα είραλ δηθαίσκα νη θαηεγνξνχκελνη λα ηελ πνιεκνχλ, φηη “νη θαηεγνξνχκελνη

απνδνθηκάδνπλ ην θεθαιαηνθξαηηθφ ζχζηεκα πνπ επηηξέπεη ηελ εθκεηάιιεπζε αλζξψπνπ απφ

άλζξσπν θαη ην νπνίν θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ πνιέκνπ, ελψ εθαηνκχξηα άλζξσπνη έρπλαλ ην αίκα

ηνπο ππέξ ηεο Γεκνθξαηίαο επέηξεςε ζε νξηζκέλνπο αλζξψπνπο λα ζπζζσξεχνπλ πεξηνπζίεο

εθκεηαιιεπφκελνη ηηο νηθνγέλεηεο ησλ πνιεκηζηψλ θαη ησλ εξγαηψλ ησλ κεηφπηζζελ...νπδέπνηε

ζπλσκφηεζαλ, νπδέπνηε απέθξπςαλ ηνπο ζθνπνχο θαη ηηο αξρέο ηνπο ηνπλαληίνλ εθξφληηδαλ λα

δίδνπλ ζε απηέο ηε κεγαιχηεξε δεκνζηφηεηα”. Ο Εηαξηίδεο ζηελ απνινγία ηνπ αλαθέξζεθε ζηε

Γηαθήξπμε ηνπ Αηιαληηθνχ, κε ηελ νπνία νη πκκαρηθέο Γπλάκεηο φξηζαλ σο ζθνπνχο ηνπ

πνιέκνπ ηελ ειεπζεξία ησλ ιαψλ θαη ηε δεκνθξαηία. “Γελ πηαίνκελ εκείο αλ επηζηεχζακελ ζε

απηέο ηηο αξρέο. Πηαίνπλ εθείλνη πνπ ππνθξηλφκελνη ηηο έδσζαλ σο ζθνπνχο ηνπ πνιέκνπ...Γελ

πξέπεη λα καο επηβιεζεί θακηά πνηλή. Αιιά αλ ην δηθαζηήξην βξεη φηη είλαη ππνρξεσκέλν λα καο

ηηκσξήζεη ηφηε δελ είλαη εκάο πνπ ηηκσξεί αιιά πιήηηεη ηηο αξρέο εθείλεο ηηο νπνίεο έρνπκε

πξνεγνπκέλσο αλαθέξεη”. Σειηθά, ιφγσ καδηθψλ θηλεηνπνηήζεσλ ηεο εξγαηηθήο ηάμεο ζηελ

Κχπξν αιιά θαη ιφγσ ηεο αιιειεγγχεο απφ ηηο αγγιηθέο ζπληερλίεο θαη κεξίδα ηνπ θπβεξλψληνο

εξγαηηθνχ θφκκαηνο ζηε Βξεηαλία, ε απνηθηαθή θπβέξλεζε απειεπζέξσζε φινπο ηνπο

εξγαηηθνχο εγέηεο έλα ρξφλν κεηά, πξηλ δειαδή ηε ιήμε ηεο πνηλήο ησλ πεξηζζνηέξσλ.

Ζ ζχγθξνπζε Αξηζηεξάο (ΑΚΔΛ/ΠΔ-ΠΔΟ/ΔΑΚ) θαη Γεμηάο (ΚΔΚ/ΔΚ/ΠΔΚ) θνξπθψζεθε

πξνο ην ηέινο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1940 κε αλαθνξέο θαη ζηνλ Φπρξφ Πφιεκν αιιά θαη ζηνλ

εκθχιην πφιεκν ζηελ Διιάδα. Ζ κε ζηήξημε ηεο Γεμηάο πξνο ηνπο θπιαθηζκέλνπο εξγαηηθνχο

εγέηεο ηεο ΠΔ-ΠΔΟ ήηαλ ελδεηθηηθή ηεο έληαζεο θαη ηνπ βάζνπο πνπ είρε ηφηε ε

αληηπαξάζεζε. Απηή ε αληηπαξάζεζε δελ ήηαλ κφλν πνιηηηθν-ηδενινγηθή αιιά πην ζεκαληηθά

θαη θνηλσληθν-νηθνλνκηθή. Σφηε ήηαλ ε επνρή ηνπ “νηθνλνκηθνχ πνιέκνπ”, φπνπ νη δεμηνί

εξγνδφηεο δελ πξνζιάκβαλαλ αξηζηεξνχο εξγάηεο θαη νη αξηζηεξνί δελ ςψληδαλ απφ δεμηνχο

κπαθάιεδεο. Σν 1948 ήηαλ ε ρξνληά πνπ ε ζχγθξνπζε απηή έθηαζε ζην απφγεην ηεο κε ηηο

κεγάιεο απεξγίεο ησλ νηθνδφκσλ θαη ησλ κεηαιισξχρσλ. χκθσλα κε ηελ ΠΔΟ, ζηηο

δηθνηλνηηθέο απηέο απεξγίεο ε ίδηα θαη ε ηνχξθηθε ζπληερλία ΚΣΗΒΚ εγήζεθαλ ηεο

αγσληδφκελεο εξγαηηθήο ηάμεο ηεο Κχπξνπ, ελψ ε ΔΚ ηάρζεθε κε ηνπο εξγνδφηεο θαη έζηειιε

ηα κέιε ηεο λα δνπιέςνπλ σο απεξγνζπάζηεο. εκεηψζεθαλ βίαηεο ζπγθξνχζεηο θαη ππήξραλ

ζχκαηα, ηξαπκαηίεο θαη ζπιιήςεηο, φηαλ ε απνηθηαθή αζηπλνκία άλνημε ππξ θαηά ησλ απεξγψλ.

χκθσλα κε ηε ΔΚ, ηα εξγαηηθά αηηήκαηα πνπ έζεζε ε ΠΔΟ ήηαλ θάιπςε γηα ηνπο

πξαγκαηηθνχο ζηφρνπο ησλ θνκκνπληζηψλ, πνπ ήηαλ ν απνθιεηζκφο ηεο ΔΚ απφ ηνπο δπν

βαζηθνχο θιάδνπο - νηθνδνκέο θαη κεηαιιεία - θαη θαη' επέθηαζε ε θπξηαξρία ηεο ΠΔΟ ζηελ

θππξηαθή εξγαηηθή ηάμε σο πξψην βήκα γηα ηε δεκηνπξγία ζνβηεηηθνχ θξάηνπο ζηελ Κχπξν.

Οι απεπγίερ ηων μεηαλλωπύσων και ηων οικοδόμων ηο 1948

Οη ζπλζήθεο εξγαζίαο ζηα κεηαιιεία ήηαλ πνιχ άζρεκεο θαη ηα κεξνθάκαηα ρακειά. Γελ

ππήξραλ άδεηεο αλάπαπζεο ή πιεξσκέλεο αξγίεο. ηαλ ην 1947 νη εξγάηεο απείραλ απφ ηελ

εξγαζία ηνπο γηα λα γηνξηάζνπλ ηελ Πξσηνκαγηά, ε εηαηξεία ζε αληίπνηλα έθιεηζε ην κεηαιιείν

θεξχζζνληαο ινθ-ανπη γηα 3 κέξεο. Οη κεηαιισξχρνη έκελαλ ζε κηθξνζθνπηθά δσκάηηα ηεο

Κππξηαθήο Μεηαιιεπηηθήο Δηαηξείαο ζηε θνπξηψηηζζα – Μαπξνβνχλη – Ξεξφ ζηξηκσγκέλνη κε

ηηο νηθνγέλεηέο ηνπο. Ζ απεξγία μεθίλεζε ιφγσ ηεο απφξξηςεο ησλ αηηεκάησλ ησλ

ζπλεξγαδφκελσλ ζπληερληψλ ηεο ΠΔΟ θαη ηεο ΚΣΗΒΚ απφ ηελ εξγνδνζία. Σα αηηήκαηα απηά

αθνξνχζαλ σξάξην, απμήζεηο κηζζψλ, φξνπο εξγνιαβηψλ, ππεξσξίεο, αξγίεο, ηαηξηθή

πεξίζαιςε. ηηο 18 ηνπ Γελάξε ηνπ 1948 νκφθσλα νη κεηαιισξχρνη απνθάζηζαλ λα

κεηαηξέςνπλ ηελ πξνεηδνπνηεηηθή απεξγία ηνπο, πνπ έιεγε ζηηο 19 ηνπ κήλα, ζε απεξγία

δηαξθείαο.

χκθσλα κε ηελ ΠΔΟ, ζηηο 23 ηνπ κήλα εθδειψλεηαη θαιά νξγαλσκέλε θαη πξνκειεηεκέλε

απεξγνζπαζηηθή ζπλσκνζία (κε ηε ζπκκεηνρή θαη ηεο ΔΚ). Καηάθεξαλ ζηελ πξψηε ηνπο

πξνζπάζεηα λα βξνπλ 21 απεξγνζπάζηεο θαη κε ηε ζπλνδεία ηζρπξήο αζηπλνκηθήο δχλακεο ηνχο

πήγαλ ζην κεηαιιείν, αιιά νη απεξγνί δελ επέηξεςαλ ζηελ αζηπλνκία λα πεξάζεη. Απηή γηα λα

αλνίμεη ην δξφκν άξρηζε λα ππξνβνιεί ελαληίνλ ησλ απεξγψλ, πνπ ππεξαζπηδφκελνη ηνλ αγψλα

ηνπο φξκεζαλ κπξνζηά θαη έδσζαλ ζθιεξή κάρε κε ηελ αζηπλνκία, ελψ άιινη μπινθφπεζαλ

αζηπλνκηθνχο θαη απεξγνζπάζηεο. Αθνινχζσο θεξχρηεθε λέα 24σξε παλαπεξγία ζηηο 6 ηνπ

Μάξηε. Γπν κέξεο αξγφηεξα νη απεξγνί ζηελ απνβάζξα πξνζπάζεζαλ λα απνηξέςνπλ ηνπο

απεξγνζπαζηεο θαη ε αζηπλνκία απξνεηδνπνίεηα άξρηζε λα ππξνβνιά. Οη γπλαίθεο ησλ απεξγψλ

αςεθψληαο ηε δσή ηνπο φξκεζαλ ελάληηα ζηνπο αζηπλνκηθνχο θαη ηνπο πήξαλ ηα φπια γηα λα

κελ ππάξμεη άιιν αηκαηνθχιηζκα. ηηο 16 ηνπ Μάξηε δέθα εξγάηξηεο ζηακάηεζαλ κε μχια θαη

πέηξεο ην ηξαίλν ζην κέζν ηεο δηαδξνκήο Μαπξνβνπληνχ-Ξεξνχ, πνπ κεηέθεξε θελά βαγφληα

θαη 5-6 απεξγνζπάζηεο.

χκθσλα κε ηε ΔΚ, κε ηελ θήξπμε ηεο απεξγίαο άξρηζε ηαπηφρξνλα θαη κηα πξνπαγαλδηζηηθή

δπζθεκηζηηθή εθζηξαηεία ζε βάξνο ηεο απφ κέξνπο ηεο ΠΔΟ θαη νιφθιεξνπ ηνπ

θνκκνπληζηηθνχ κεραληζκνχ κε ηε δηάδνζε θεκψλ φηη δήζελ νη Νέεο πληερλίεο ζα πξνκήζεπαλ

ηελ ΚΜΔ κε 400 απεξγνζπάζηεο. Έηζη εμέδσζε αλαθνίλσζε ζηελ νπνία έιεγε φηη “παξφιν φηη

ζπκπαζνχκε ηνλ απεξγηαθφ αγψλα ζαο εληνχηνηο κε ιχπε καο ζαο πιεξνθνξνχκε φηη δελ είκεζα

δηαηεζεηκέλνη λα εληζρχζνπκε πιηθά εξγάηεο πνπ βξίζθνληαη θάησ απφ ηελ αληεξγαηηθή

θαζνδήγεζε ηεο ΠΔΟ ε νπνία πνιεκά κε ηνλ πην απάλζξσπν θαη αληηεξγαηηθφ ηξφπν ηνπο

εξγάηεο ησλ ζπληερληψλ καο θαη δεηά λα ηνπο θαηαδηθάζεη ζηελ πείλα θεξχζζνληαο απεξγίεο

πνπ ζηξέθνληαη φρη ελάληηα ζηνπο εξγνδφηεο αιιά ελάληηα ζηνπο λενζπληερληαθνχο γηα λα

δησρηνχλ απφ ηελ δνπιεηά”. Ζ ΔΚ σο ην ζχκα ζπληνληζκέλεο βίαο εθ κέξνπο ησλ απεξγψλ ηεο

ΠΔΟ απεπζχλζεθε ζηε ζπλέρεηα ζηηο Αξρέο θαη θαηείγγεηιε ηνπο εθθνβηζκνχο πνπ δέρνληαλ ηα

κέιε ηεο θαη ηε θίκσζε ηνπ Σχπνπ απφ πιεπξάο ηεο ΠΔΟ κε νδεγίεο πξνο ηε ζπληερλία

ηππνγξάθσλ λα αξλνχληαη λα ηππψλνπλ εθεκεξίδεο κε δεκνζηεχκαηα πνπ ήηαλ αληίζεηα πξνο

ηηο απφςεηο ηνπ ΑΚΔΛ.

Δλδεηθηηθή ηνπ θιίκαηνο πνιηηηθήο πφισζεο πνπ επηθξάηεζε είλαη ε απεξγία ησλ κεηαιισξχρσλ

πνπ εμειίρζεθε ζε κηα ζχγθξνπζε Αξηζηεξάο θαη Γεμηάο. Ο αξρηεπίζθνπνο Μαθάξηνο Β' κε

εγθχθιην ηνπ ζηηο 20/3/1948 θαιεί ην ιαφ λα ηεξκαηίζεη ηελ απεξγία ηνπ, αιιά αγλνείηαη απφ

ηνπο απεξγνχο πνπ ζπλερίδνπλ ηνλ αγψλα ηνπο. ηηο 20 ηνπ Απξίιε έθηαζε ζηελ Κχπξν ν

Ακεξηθαλφο δηεπζπληήο ηεο ΚΜΔ Μαλη θαη άξρηζε ακέζσο δηαπξαγκαηεχζεηο κε ηνπο απεξγνχο,

ζηηο νπνίεο εκπιάθεθε θαη ε απνηθηαθή θπβέξλεζε. Ζ ηεηξάκελε απεξγία ζηελ ΚΜΔ έιεμε κε

ζπκθσλία ζηηο 14 θαη ηειηθφ θιείζηκν ζηηο 16 Ματνπ 1948. χκθσλα κε ηελ ΠΔΟ, κε ηελ

απεξγία νη κεηαιισξχρνη ηεο ΚΜΔ πέηπραλ νηθνλνκηθά σθειήκαηα πνπ ηθαλνπνηνχζαλ ην 33%

ησλ αξρηθψλ ηνπο αηηεκάησλ θαη ην ιατθφ θίλεκα βγήθε απφ απηή ηελ αλακέηξεζε ληθεηήο θαη

άληιεζε κεγάια δηδάγκαηα ηαμηθήο πάιεο ζηνλ απεξγηαθφ αγψλα. Λίγν θαηξφ κεηά ηελ απεξγία

ε ΚΜΔ θνβνχκελε λέεο αλσκαιίεο ζηηο δνπιεηέο ηεο ηθαλνπνίεζε ζρεδφλ φια ηα αηηήκαηα πνπ

είραλ ππνβιεζεί. Αληίζεηα, ζχκθσλα κε ηε ΔΚ, ην φξγην ηξνκνθξαηίαο θαη βίαο δελ απέδσζε η'

αλακελφκελα απνηειέζκαηα, θαζψο ε απεξγία ζηελ ΚΜΔ έθιεηζε κε αζήκαληα νηθνλνκηθά

νθέιε αιιά θαη ιηγφηεξα θνκκαηηθά νθέιε, πνπ ήηαλ ν ζεκαληηθφηεξνο ζηφρνο ηεο

θνκκνπληζηηθήο ζπληερληαθήο θαη θνκκαηηθήο εγεζίαο.

Σνλ Αχγνπζην ηνπ 1948 έιεγε ε ζπιινγηθή ζχκβαζε ησλ νηθνδφκσλ θαη ε ζπληερλία ηνπο

ππέβαιε απφ ηηο 20 ηνπ Μάε αηηήκαηα απμήζεσλ ζηα κίληκνπκ κεξνθάκαηα, αχμεζεο ηεο

ζπλδξνκήο ζηηο ζπληερληαθέο θνηλσληθέο αζθαιίζεηο, απνδεκίσζεο ζε πεξίπησζε βξνρήο ή

θαθνθαηξίαο. Ο χλδεζκνο Δξγνιάβσλ Οηθνδνκψλ ππέβαιε αμίσζε λα θαηαξγεζεί άξζξν

πξνεγνχκελεο ζχκβαζεο γηα ηελ πξφζιεςε εξγαηψλ (κφλν απφ ηελ ΠΔΟ) θαη λα επηηξαπεί

ζηνπο εξγνιάβνπο λα δίλνπλ ππεξγνιαβίεο. χκθσλα κε ηελ ΠΔΟ, νη Νέεο πληερλίεο

πξσηνζηαηνχζαλ ηφηε ζηνπο απεξγνζπαζηηθνχο αγψλεο θαη επνκέλσο ηα κέιε ηνπο, πνπ ήηαλ

ζηελ πιεηνςεθία ηνπο απεξγνζπάζηεο, “δελ είραλ θαλέλα δηθαίσκα δνπιεηάο ζηηο νηθνδνκέο”. Ζ

“ειεχζεξε” πξφζιεςε πνπ δεηνχζαλ νη εξγνιάβνη ζα ηνπο άθελε ειεχζεξα ρέξηα λα θάλνπλ

ζηελ επηινγή δηαθξίζεηο ζε βάξνο ηεο ΠΔΟ. χκθσλα κε ηε ΔΚ ε απεξγία πνπ

ηξνρηνδξνκνχληαλ απφ ηελ ΠΔΟ είρε σο ζηφρν ηελ εμφλησζε ηεο ΔΚ. ε κηα πξνζπάζεηα λα

μεπεξαζηνχλ νη δηαθνξέο κεηαμχ ησλ δχν ζπληερληαθψλ νξγαλψζεσλ ησλ νηθνδφκσλ θαη ηεο

ΠΔΟ-ΔΚ πξαγκαηνπνηήζεθε κε ηε κεζνιάβεζε ηνπ Γηνηθεηή Δξγαζίαο ζχζθεςε ζην γξαθείν

ηνπ ζηηο 23 Απγνχζηνπ, ηξεηο κέξεο πξηλ απφ ηελ θήξπμε ηεο απεξγίαο. Ζ εηζήγεζε ηεο ΠΔΟ

ήηαλ νη δχν ζπληερλίεο λα θαινχλ ηα εξγαδφκελα ζηελ ίδηα δνπιεηά κέιε ηνπο ζε κηθηή Γεληθή

πλέιεπζε ησλ ελδηαθεξνκέλσλ εξγαηψλ, ε απφθαζε ηεο νπνίαο λα είλαη ηειεζίδηθε (δειαδή

δεδνκέλεο ηφηε ηεο πιεηνςεθίαο ησλ κειψλ ηεο ΠΔΟ ε εθινγή ηεο επηηξνπήο θαη ε ηειεζίδηθε

απφθαζε ηεο Γεληθήο πλέιεπζεο ζα ήηαλ πάληνηε εθείλε πνπ επλννχζε ε ΠΔΟ). Αλ νη πην

πάλσ φξνη γίλνληαλ απνδερηνί, ε ΠΔΟ δερφηαλ λα απνζχξεη ηνλ φξν ηνπ θιφνπδ ζηνπ θαη λα

ζπδεηήζεη ηνλ πξαθηηθφ ηξφπν πξφζιεςεο ησλ εξγαηψλ ζηε δνπιεηά. Ζ εγεζία ηεο ΔΚ είδε

ηελ πξφηαζε ηεο ΠΔΟ σο ηαθηηθφ ειηγκφ θαη δηαθαηερφκελε απφ θαρππνςία θαη επεξεαζκέλε

απφ ην γεληθφ αληηθνκκνπληζηηθφ θιίκα απέξξηςε ηελ εηζήγεζή ηεο. Μεηά ην αδηέμνδν ζηηο

δηαπξαγκαηεχζεηο ε ζπληερλία θήξπμε απεξγία ζηηο 26 Απγνχζηνπ, πνπ θξάηεζε κέρξη ηηο 18

ηνπ Γεθέκβξε ηνπ 1948.

χκθσλα κε ηελ ΠΔΟ ν απεξγηαθφο αγψλαο ησλ νηθνδφκσλ ζηάζεθε δχζθνινο θαη πνιχ

ζθιεξφο, γηαηί είρε λα αληηκεησπίζεη ην απεξγνζπαζηηθφ θχκα ηεο ΔΚ. Οη απεξγνί ρξεηάζηεθε

λα δψζνπλ πξαγκαηηθέο κάρεο κε ηνπο απεξγνζπάζηεο θαη ηελ αζηπλνκία πνπ ηνπο πξνζηάηεπε,

γηα λα θεξδίζνπλ ηνλ αγψλα ηνπο. ηε βία απάληεζαλ κε αληηβία θαη ζε κεξηθέο πεξηπηψζεηο

ρξεζηκνπνηήζεθαλ απφ νξηζκέλνπο απεξγνχο, πνπ έδξαζαλ πξσηνβνπιηαθά, θαη δπλακίηεο

ελαληίνλ ππνζηαηηθψλ απεξγνζπαζηψλ. χκθσλα κε ηελ ΠΔΟ ηα δηθαζηήξηα θαηαδίθαδαλ κφλν

κέιε ηεο ΠΔΟ ζε θπιαθίζεηο θαη πξφζηηκα θαη φρη Υίηεο2 ή κπξάβνπο ηεο ΔΚ. Σειηθά νη

απεξγνί νηθνδφκνη δηθαηψζεθαλ θαη ε απεξγία ηεξκαηίζηεθε κε ζρεηηθή ζπκθσλία πνπ

ππνγξάθηεθε ζηηο 18 ηνπ Γεθέκβξε. χκθσλα κε ηε ΔΚ, ε ΠΔΟ πξνζπαζνχζε λα ηελ ηζαθίζεη

ρξεζηκνπνηψληαο κέιε ηεο πνπ απεξγνχζαλ αιιά θαη κπξάβνπο ηνπ ΑΚΔΛ, πνπ

επηζηξαηεχηεθαλ απφ ηε Λεπθσζία θαη ηελ χπαηζξν θαη δεκηνχξγεζαλ θαη νξγάλσζαλ

ηξνκνθξαηηθέο νκάδεο θξνχζεο ελάληηα ζηα κέιε ηεο ΔΚ, πνπ αγσλίδνληαλ γηα ην ειεχζεξν

δηθαίσκα νξγάλσζεο θαη εξγαζίαο. θνπφο ηνπο ήηαλ λα θαηαηξνκνθξαηήζνπλ κε ηε ρξήζε

βίαο ηνπο εξγαδφκελνπο θαη ηνπο εξγνδφηεο ηνπο απφ ηε κηα θαη λα πξνθαιέζνπλ νηθνλνκηθέο

δεκηέο ζηνπο ηδηνθηήηεο ησλ αλεγεηξφκελσλ νηθνδνκψλ απφ ηελ άιιε, εμαλαγθάδνληαο ηνπο έηζη

λα αλαζηείινπλ ηηο εξγαζίεο κέρξη λα πεηχρνπλ νη θνκκνπληζηέο εθείλν πνπ επηδίσθαλ. Ζ

απεξγία, ζχκθσλα κε ηε ΔΚ, απέηπρε θαζψο ζην ηέινο ηνπ Οθηψβξε νη εξγνιάβνη νηθνδνκψλ

ππέγξαςαλ ζπκβφιαην κε ηηο Νέεο πληερλίεο, ην νπνίν θαζφξηδε φηη νη εξγνιάβνη κπνξνχζαλ

λα πξνζιακβάλνπλ πξνζσπηθφ είηε απφ ηηο Νέεο είηε απφ ηηο Παιαηέο πληερλίεο. χκθσλα κε

ηε ΔΚ, νη φξνη ηεο ηειηθήο ζπκθσλίαο ην Γεθέκβξε δελ ήηαλ δηαθνξεηηθνί απφ απηνχο πνπ

είραλ αξρηθά πξνηαζεί, έηζη νπζηαζηηθά ε απεξγία ήηαλ άζθνπε.

Πνην ήηαλ ην ηειηθφ απνηέιεζκα ηεο απεξγίαο ησλ νηθνδφκσλ; χκθσλα κε ηελ ΠΔΟ, ε

επηηεπρζείζα ζπκθσλία, πνπ απνηέιεζε ηνλ πξφδξνκν ηεο ίδξπζεο ηνπ Γξαθείνπ Δμεχξεζεο

Δξγαζίαο, βνήζεζε πνιχ ηελ ελφηεηα δξάζεο ηεο εξγαηηθήο ηάμεο θαη ησλ ζπλδηθαιηζηηθψλ

νξγαλψζεσλ εθείλε ηελ επνρή θαη ζπλέβαιε ψζηε αξγφηεξα νη ζπλδηθαιηζηηθέο νξγαλψζεηο

ΠΔΟ θαη ΔΚ λα ζπλεξγάδνληαη ζηελά ζε φια ηα ζηάδηα ηεο πξνεηνηκαζίαο, ππνβνιήο,

δηαπξαγκάηεπζεο θαη αλ ρξεηαζηεί θαη ηεο δπλακηθήο δηεθδίθεζεο ησλ δηθαησκάησλ. χκθσλα

κε ηε ΔΚ, ην βαζηθφ απνηέιεζκα ήηαλ φηη έθηνηε ΑΚΔΛ θαη ΠΔΟ, παξφιν πνπ δε ζηακάηεζαλ

ηελ ππφζθαςε θαη ηνλ πφιεκν ελαληίνλ ηεο ΔΚ, εληνχηνηο νπδέπνηε μαλαδνθίκαζαλ παξφκνην

εγρείξεκα θαη ε ΔΚ εδξαηψζεθε κηα γηα πάληα ζηνλ εξγαηηθφ ζηίβν θαη θακηά δχλακε δελ

κπνξνχζε λα ζηακαηήζεη ηελ πνξεία ηεο.

Απηέο νη δηακεηξηθά αληίζεηεο αθεγήζεηο ηεο ηζηνξίαο αληηζηνηρνχλ ζηηο δηακεηξηθά αληίζεηεο

πνιηηηθέο ζέζεηο ησλ δπν ζπλδηθαιηζηηθψλ νξγαλψζεσλ. Σν 1948 ππήξμε ζηαζκφο ζηελ

θνηλσληθή θαη πνιηηηθή ηζηνξία ηεο Κχπξνπ. Ζ ηαμηθή θαη πνιηηηθή ζχγθξνπζε θαηέιεμε ζε

θάπνηνπ είδνπο θνηλσληθφ ζπκβηβαζκφ, αθνχ έγηλε μεθάζαξν φηη ήηαλ αδχλαην λα θπξηαξρήζεη

κηα απφ ηηο δπν παξαηάμεηο πάλσ ζηελ άιιε. Έηζη ζηαδηαθά άξρηζε λα γίλεηαη απνδερηφ φηη ην

εξγαηηθφ θίλεκα είρε ήδε δηαηξεζεί θαη φηη ε ζπλέρηζε ηεο πφισζεο θαη ηεο αληηπαξάζεζεο κφλν

δεκηά πξνθαινχζε. Λίγα ρξφληα κεηά, ζηα πιαίζηα θαη ηεο γξακκήο ηεο εζληθναπειεπζεξσηηθήο

ελφηεηαο φπσο εθθξάζηεθε κε ην ελσηηθφ δεκνςήθηζκα ηνπ 1950, άξρηζαλ λα ζπλεξγάδνληαη νη

δπν βαζηθέο ζπλδηθαιηζηηθέο νξγαλψζεηο, λα ζπλελλννχληαη θαη λα παξνπζηάδνπλ θνηλά

αηηήκαηα ζηηο δηαπξαγκαηεχζεηο κε ηνπο εξγνδφηεο, πξαθηηθή πνπ αλαπηχρζεθε ηδηαίηεξα κεηά

ηελ Αλεμαξηεζία ηνπ 1960. Πξνο ην ηέινο ηεο δσήο ηνπ ν Εηαξηίδεο πξνέβεθε θαη ζε θάπνηνπ

είδνπο απνινγηζηηθή απηνθξηηηθή γηα ηελ αξρηθά ερζξηθή ζηάζε ηεο ΠΔΟ πξνο ηε ΔΚ

θαιψληαο θαη ηε ΔΚ λα πξάμεη ην ίδην.

Έρνπκε ην δηθφ καο κεξίδην κε ην γεγνλφο φηη δελ αληηιεθζήθακε φηη εκθαλίζηεθε κηα ηάζε πνπ

ήηαλ αλαπφθεπθην λα εκθαληζηεί θαη φηη κε απηήλ ηελ ηάζε έπξεπε λα ζπλεξγαζηνχκε –

δπζαξεζηεζήθακε πνπ κπήθαλ επαλαιακβάλσ ζηα ηαξάθηα καο ηνπ ζπλδηθαιηζκνχ θάπνηνη λένη

ζπλδηθαιηζηέο θαη αξρίζακε λα ηνπο αληαγσληδφκαζηε λα ηνπο πνιεκνχκε. Καη εθείλνη θέξνπλ

ηελ επζχλε γηα ην φηη απφ ηα πξψηα ηνπο βήκαηα εκθαλίζηεθαλ ζαλ αληηθνκκνπληζηηθέο

αληηαξηζηεξέο νξγαλψζεηο κε ζηφρν ηελ δηάιπζε ησλ αξηζηεξψλ νξγαλψζεσλ.

(Αληξέαο Εηαξηίδεο: Υσξίο θφβν θαη πάζνο, Παλίθνπ Παηνλίδε, 1995)

Η εδπαίωζη ηος ζςνδικαλιζμού: ανεξάπηηηερ ζςνηεσνίερ και ηο ζύζηημα κοινωνικών

αζθαλίζεων

Πέξα φκσο απφ ηηο ζπληερλίεο ηεο Αξηζηεξάο θαη ηεο Γεμηάο, ηα ηειεπηαία ρξφληα ηεο

απνηθηαθήο δηαθπβέξλεζεο εκθαλίζηεθαλ θαη νη αλεμάξηεηεο ζπληερλίεο απφ εξγαδφκελνπο ζε

δεκφζηεο/θξαηηθέο ππεξεζίεο, φπσο νη Κππξηαθέο Αεξνγξακκέο, ε Αξρή Ζιεθηξηζκνχ, ην

Ραδηνθσληθφ Ίδξπκα Κχπξνπ, ε Δπηηξνπή ηηεξψλ, ε Αξρή Σειεπηθνηλσληψλ, ε

Τδαηνπξνκήζεηα νη Αγγιηθέο Βάζεηο θαη ηα Γεκαξρεία. Απηέο νη ζπληερλίεο θξαηήζεθαλ έμσ

απφ ηελ πνιηηηθή ζχγθξνπζε ηεο επνρήο θαη ζπλαζπίζηεθαλ ζηελ ΠΟΑ (Παγθχπξηα

Οξγάλσζε Αλεμαξηήησλ πληερληψλ). Ζ δεκηνπξγία απηψλ ησλ ζπληερληψλ ήηαλ ελδεηθηηθή ηνπ

φηη ν ζπλδηθαιηζκφο θαηέζηε θπξίαξρε θνηλσληθή πξαγκαηηθφηεηα πξνο ην ηέινο ηεο βξεηαληθήο

δίνηθεζεο ζηελ Κχπξν.

Οη πην ζεκαληηθέο θαη, φπσο θάλεθε ζηε κεηέπεηηα πνξεία, θαη νη πην δπλαηέο θιαδηθέο

ζπληερλίεο πνπ δεκηνπξγεζήθαλ ήηαλ ε ΠΑΤΓΤ (Παγθχπξηα πληερλία Γεκνζίσλ

Τπαιιήισλ) θαη ε ΔΣΤΚ (Έλσζε Σξαπεδηθψλ Τπαιιήισλ Κχπξνπ), φπσο επίζεο θαη νη

ζπληερλίεο ηεο εθπαίδεπζεο ΠΟΔΓ-ΟΔΛΜΔΚ-ΟΛΣΔΚ. Λφγσ ηεο αξρηθήο ηαχηηζεο ηνπ

ζπλδηθαιηζκνχ κε ηνλ θνκκνπληζκφ, νη εξγαδφκελνη ζε απηνχο ηνπο λεπξαιγηθνχο γηα ηελ

θνηλσλία θιάδνπο αληηκεηψπηζαλ πνιιέο δπζθνιίεο κέρξη λα ηνπο αλαγλσξηζηεί ην δηθαίσκα λα

ζρεκαηίζνπλ ηηο νξγαλψζεηο ηνπο. πρλά ε ππνλφκεπζε ηεο αλάπηπμεο ηνπ ζπλδηθαιηζκνχ ζηε

δεκφζηα ππεξεζία εθθξαδφηαλ κε ηελ κεηάζεζε ζηειερψλ ηεο θπβέξλεζεο απφ ην θέληξν ζηελ

επαξρία θαη ζε απνκαθξπζκέλεο πεξηνρέο, ψζηε λα απνθφπηνληαη απφ ηνλ θχξην φγθν ησλ κειψλ

θαη λα εκπνδίδνληαη ζηελ εθηέιεζε ηεο ζπλδηθαιηζηηθήο ηνπο εξγαζίαο.

Ζ δεθαεηία ηνπ 1950 ήηαλ κηα κεηαβαηηθή δεθαεηία, ζηελ νπνία επεθηάζεθαλ θαη εδξαηψζεθαλ

νη ζεζκνί πνπ είραλ αλαπηπζρεί ηηο πξνεγνχκελεο δεθαεηίεο ηφζν ζε θξαηηθφ επίπεδν φζν θαη

ζην επίπεδν ηεο θνηλσλίαο ησλ πνιηηψλ. Ήδε απφ ην 1949 ε απνηθηαθή θπβέξλεζε αλαγλσξίδεη

θαη πνιηηηθά ην ζπλδηθαιηζηηθφ θίλεκα κέζα απφ ηε δεκηνπξγία ηνπ Δξγαηηθνχ πκβνπιεπηηθνχ

ψκαηνο, ζην νπνίν κεηέρνπλ εθπξφζσπνη ησλ εξγνδνησλ, ηεο θπβέξλεζεο θαη ησλ

εξγαδνκέλσλ θαη ζπδεηνχλ ζέκαηα εξγαηηθήο πνιηηηθήο. Ζ δεκφζηα ππεξεζία θαη ν επξχηεξνο

δεκφζηνο ηνκέαο αλαπηχζρεθε ζεκαληηθά δεκηνπξγψληαο κηα θαηλνχξγηα θνηλσληθή θαηεγνξία,

πνπ κπνξεί λα ραξαθηεξηζηεί σο κεζαία ηάμε ή σο εξγαηηθή αξηζηνθξαηία. Παξάιιεια ην

ζπλδηθαιηζηηθφ θίλεκα αλάπηπμε έλα ζχζηεκα ζπληερληαθψλ αζθαιίζεσλ, εηζάγνληαο ζηελ

εξγαηηθή ηάμε ηελ έλλνηα ηεο θνηλσληθήο αζθάιηζεο θαη απαηηψληαο απφ ην απνηθηαθφ θξάηνο

λα πξνρσξήζεη ζηελ επίζεκε θαη θαζνιηθή εθαξκνγή ελφο εληάηνπ ζπζηήκαηνο θνηλσληθψλ

αζθαιίζεσλ. Ζ απνηθηαθή θπβέξλεζε ήηαλ αξρηθά δηζηαθηηθή θαη δήισλε πσο νη ζπλζήθεο δελ

ήηαλ ψξηκεο. Δηνίκαδε κειέηεο θαη ζπδεηνχζε ην ζέκα αιιά δελ πξνρσξνχζε. Ζ πίεζε φκσο πνπ

αζθήζεθε απφ ην ζπλδηθαιηζηηθφ θαη ην αληηαπνηθηαθφ θίλεκα ήηαλ ζπλερήο θαη έληνλε. Έηζη ην

1956, αθνχ είρε ήδε αξρίζεη θαη ε έλνπιε δξάζε ηεο ΔΟΚΑ, πξνρψξεζε ζηε ζέζπηζε ηνπ

πξψηνπ λνκνζρεδίνπ γηα ηε δεκηνπξγία ηνπ ζπζηήκαηνο ησλ θνηλσληθψλ αζθαιίζεσλ ζηελ

Κχπξν, θαζηζηψληαο έηζη έλα πάγην αίηεκα ηεο εξγαηηθήο ηάμεο θαη ηνπ ζπλδηθαιηζηηθνχ

θηλήκαηνο πξαγκαηηθφηεηα.

Βιβλιογπαθία:

Αλησλίνπ Λνχθαο θαη πχξνπ πχξνο, Μηθξνδνπιεηέο: παηδηθή εξγαζία ζηελ Κχπξν ζηηο αξρέο

θαη ηα κέζα ηνπ 20νπ αηψλα, 2005

Christodoulou Demetrios, Inside the Cyprus miracle, University of Minessota, 1992

Γξεγνξηάδεο Γξεγφξεο, Ηζηνξία ηεο ΔΚ, 1νο ηφκνο, 1994

Καηζηανχλεο Ρνιάλδνο, Ζ Γηαζθεπηηθή, Κέληξν Δπηζηεκνληθψλ Δξεπλψλ, 2000

ΠΔΟ, Ηζηνξία ΠΔ-ΠΔΟ 1941-1991, Λεπθσζία, 1991

ΠΔΟ, Αγψλεο γηα ηνλ ηηκάξηζκν, 1940-1944, Λεπθσζία, 1984

Παηνλίδεο Παλίθνο, Αλδξέαο Εηαξηίδεο: ρσξίο θφβν θαη πάζνο, Λεπθσζία, 1995

Slocum John, The development of labour relations in Cyprus, Nicosia, 1972

παξζήο Μίθεο, χληνκε ηζηνξία ηνπ εξγαηηθνχ θηλήκαηνο θαη ηεο νξγάλσζεο Κππξίσλ

εξγνδνηψλ, Λεπθσζία, 1999

Φάληεο Αληξέαο, Σν ζπλδηθαιηζηηθφ θίλεκα ζηα ρξφληα ηεο Αγγινθξαηίαο 1878-1960,

Λεπθσζία, 2006