Μανουή Β΄Παλαιολόγος

i.Ὁ Μανουὴλ Β΄ Παλαιολόγος καὶ ὁ «κόσμος» του. Ἡ Εὐρώπη τοῦ ΙΔ΄ αἰῶνος – ἱστορικὴ προσέγγιση καὶ κριτικὴ διείσδυση – Ὁλόκληρος ὁ ΙΔ΄ αἰώνας ὑπῆρξε γιὰ τὸν χῶρο τῆς καθ’ ἡμᾶς ἀνατολῆς περίοδος συνεχῶν ἀναταράξεων, πολιτικῶν, κοινωνικῶν καὶ θρησκευτικῶν ἀναβρασμῶν. Τὸ ἄλλοτε ἑνιαῖο βυζαντινὸ κράτος, τὸ ὁποῖο ἀξίωνε γιὰ τὸν ἑαυτό του τὸ χαρακτηρισμὸ οἰκουμενικό, διασπάστηκε σὲ πολὺ μικρὰ κρατίδια, τὰ ὁποῖα μὲ τὴ σειρά τους δὲν ἐξαρτιόνταν ἀπὸ τὸ κέντρο, τὴν Κωνσταντινούπολη. Τὸ κάθε ἕνα φρόντιζε νὰ ἐξασφαλίζει τὴν ἐπιβίωση του ἐνῶ τὸ κέντρο δὲν ἦταν σὲ θέση νὰ ἐλέγχει καὶ νὰ προστατεύει τὰ ἐπιμέρους κρατίδια. Οἱ ἐμφύλιες διαμάχες τῶν Ἀνδρονίκων Παλαιολόγων1 τῆς δεύτερηςκαὶ τρίτης δεκαετίας τοῦ ΙΔ΄ αἰῶνος ποὺ ἔπληξαν τὴν αὐτοκρατορία (1321, 1322, 1327, 1341), ὅπως ἐπίσης καὶ ἡ θρησκευτικὴ ἔριδα ποὺ ἀνέκυψε ἀπὸ τὴ διδασκαλία τοῦ Γρηγορίου Παλαμᾶ (Ἡσυχασμός) σημάδεψαν αὐτὸν τὸν αἰῶνα καὶ ὁδήγησαν τὴ βυζαντινὴ αὐτοκρατορία, ἕνα βῆμα πρὸς τὴν ὁριστική της δύση. Μπορεῖ ἡ πτώση νὰ καθυστέρησε ἕως τὰ 1453, ὡστόσο ἡ διαδικασία τῆς σήψης ἄρχισε πολὺ νωρὶς καὶ μάλιστα τὸν αἰῶνα ποὺ ἐξετάζουμε ἡ κατάσταση ἤδη θὰ μποροῦσε νὰ χαρακτηριστεῖ ὡς μὴ ἀναστρέψιμη2. Τὴν ἴδια στιγμὴ ἡ μεσαιωνικὴ Εὐρώπη πλήττεται ἀπὸ θρησκευτικές, πολιτικὲς ἔριδες καθὼς καὶ ἀπὸ ἐπιδημικὲς ἀσθένειες. Ἐὰν οἱ Εὐρωπαῖοι ἀποφάσισαν νὰ στραφοῦν στὰ ἐδάφη τῆς Ἀνατολῆς στὰ τέλη τοῦ ΙΑ΄ αἰῶνος ἐγκαινιάζοντας μὲ αὐτὸν τὸν τρόπο τὸ σταυροφορικὸ κίνημα, στὸν ΙΔ΄ αἰ. παρατηρεῖται μία ἀναδίπλωση καὶ μία παύση στὴν «πρὸς Ἀνατολᾶς» ἐπέκταση. Φαίνεται πὼς ἦταν ἡ ἀνοδικὴ πορεία τῆς εὐρωπαϊκῆς οἰκονομίας στὰ τέλη τοῦ ΙΑ΄ αἰ., ὅπως ἐπίσης καὶ ἡ πληθυσμιακὴ αὔξηση, σὲ συνδυασμὸ μὲ τὴν ἐπιθυμία τῶν φεουδαρχῶν γιὰ ἐπέκταση τῶν ἐπιχειρηματικῶν δραστηριοτήτων τους καὶ ἀσφαλῶς ἡ ἔξαρση τοῦ θρησκευτικοῦ συναισθήματος, ποὺ ἔστρεψαν τὸ ἐνδιαφέρον τῶν Δυτικῶν στὴν ἀνατολή3. Ὡστόσο, ὁ ΙΔ΄ αἰ. ἐπέβαλλε διαφορετικὲς συνθῆκες, οἱ ὁποῖες μὲ τὴ σειρά τους ὑπαγόρευσαν νέες, περισσότερο «ἀμυντικές» ἐπιλογές. Ἡ ἔναρξη τοῦ ἑκατονταετοῦς πολέμου4 στὰ 1337 -ἔπαυσε στὰ 1453- ἀνάμεσα στὸν θρόνο τῆς Γαλλίας καὶ στὸ βρεττανικὸ βασίλειο γιὰ τὴν κατοχὴ τοῦ γαλλικοῦ βασιλείου, ἀλλὰ καὶ σὲ θρησκευτικὸ ἐπίπεδο ἡ «ἔξωση» τοῦ παπικοῦ θρόνου στὴν Αβινιὸν μὲ τὸ συνακόλουθο δυτικὸ σχίσμα5 (1305-1415), περιόρισαν τὴν Εὐρώπη στὴν προσπάθεια ἐπίλυσης τῶν ἐσωτερικῶν της προβλημάτων μὲ ἀποτέλεσμα τὴν ἄμβλυνση τοῦ ἐνδιαφέροντός της γιὰ ἐπέκταση στὰ ἀνατολικά, καὶ τὴν ἀδικαιολόγητη ἀδιαφορία γιὰ τὸν ὀθωμανικὸ κίνδυνο ποὺ βρισκόταν πρὸ τῶν πυλῶν. Ὅπως εἶναι γνωστὸ στὰ 1529 οἱ Ὀθωμανοὶ ἔφθασαν στὴ Βιέννη καὶ λίγο ἔλειψε νὰ ἐπεκταθοῦν στὴν Κ. Εὐρώπη. Ἴσως αὐτὸ ἦταν κάτι ποὺ δὲν εἶχαν προβλέψει οἱ ὁμόπιστοι Δυτικοὶ ἢ ἁπλὰ εἶχαν ἄλλες προτεραιότητες. Σὲ ὅλα αὐτὰ, θὰ πρέπει νὰ προστεθεῖ καὶ ἡ κατάσταση τῶν ἐπιμέρους εὐρωπαϊκῶν κοινωνιῶν, ἀπόρροια τῶν κοινωνικῶν δομῶν τοῦ ὕστερου μεσαίωνος. Ἡ αὐξημένη θνησιμότητητα σὲ μικρὲς ἡλικίες εἶχε ὡς ἀποτέλεσμα τὴ γένεση ἑνὸς προβληματικοῦ στὴ σύστασή του πληθυσμοῦ, ἀποτελούμενου ἀπὸ μὴ παραγωγικὲς δυνάμεις. Ἀφενὸς νήπια, ἀφετέρου ὑπερήλικες ποὺ δὲν τροφοδοτοῦσαν τὴν παραγωγὴ μὲ ἐργατικὰ χέρια. Ἐντούτοις, ὁ πληθυσμὸς τῆς Εὐρώπης στὴν ὕστερη μεσαιωνικὴ περίοδο αὐξήθηκε

Μανουή Β΄Παλαιολόγος

Documents

Transcript of Μανουή Β΄Παλαιολόγος