Η Δασκαλομάννα(παλαιαί σημειώσεις) του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη

Την εργασία επιμελήθηκαν οι:

Τικοπούλου Βασιλική

Τσιρωνά Βασιλική

Τσούμπανου Μαρία

Χατζή Δήμητρα - Μαρία

Λίγα λόγια για το συγγραφέα

Ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης γεννήθηκε στη Σκιάθο στις 3 Μαρτίου του 1851 και ήταν γιος του ιερέα Αδαμάντιου Εμμανουήλ και της Αγγελικής, κόρης του

Αλέξανδρου Μωραΐτη. Τελείωσε το δημοτικό και τις δύο πρώτες τάξεις του ελληνικού σχολείου στη Σκιάθο. Φοίτησε σε σχολείο της Σκοπέλου, του Πειραιά και τελικά πήρε απολυτήριο Γυμνασίου από τη Βαρβάκειο Σχολή το 1874. Το Σεπτέμβριο του ίδιου χρόνου, γράφτηκε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, απ’ όπου όμως ποτέ δεν αποφοίτησε, ενώ γράφει το πρώτο λυρικό του ποίημα για τη μητέρα του. Έμαθε αγγλικά και γαλλικά μόνος του. Για να ζήσει έκανε ιδιαίτερα μαθήματα και δημοσίευσε κείμενα και μεταφράσεις στις εφημερίδες. Τον Ιούλιο του 1872 ακολούθησε το μοναχό Νήφωνα στο Άγιο Όρος, όπου έμεινε μερικούς μήνες, αλλά διαπίστωσε ότι δεν του ταίριαζε το μοναχικό σχήμα. Ωστόσο δεν έλειπε ποτέ από τον κυριακάτικο εκκλησιασμό στον Άγιο Ελισσαίο στο Μοναστηράκι, όπου έψελνε ως δεξιός ψάλτης.

Το 1879 δημοσιεύει το μυθιστόρημα η «Μετανάστις» στην εφημερίδα ‘Νεολόγος’. Το 1882 δημοσιεύει το μυθιστόρημά του ‘Οι έμποροι των Εθνών’ στην εφημερίδα ‘Μη χάνεσαι’. Το 1884 δημοσιεύει το μυθιστόρημά του ‘Γυφτοπούλα’ στην εφημερίδα ‘Ακρόπολη’, όπου από το 1892 ως το 1897 εργάζεται ως τακτικός συνεργάτης.

Από το 1902 ως το 1904 μένει στη Σκιάθο απ’ όπου δημοσιεύει τη ‘Φόνισσα’. Το έργο του περιλαμβάνει περίπου 180 διηγήματα και νουβέλες που αναφέρονται στις φτωχές τάξεις της Αθήνας και της Σκιάθου και ελάχιστα ποιήματα θρησκευτικού περιεχομένου. Στις 13 Μαρτίου 1908 γιορτάζεται στον ‘Παρνασσό’ η 25ετηρίδα του στα ελληνικά γράμματα, υπό την προστασία της πριγκίπισσας Μαρίας Βοναπάρτη. Αμέσως μετά επιστρέφει στην πατρίδα του όπου και μένει ως το τέλος της ζωής του. Πεθαίνει το ξημέρωμα της 3ης Ιανουαρίου του 1911 από πνευμονία.

Επιπλέον…

Η Φόνισσα είναι η δεύτερη νουβέλα του Παπαδιαμάντη και θεωρείται, από τους περισσότερους, το αριστούργημά του. Ανήκει στα έργα της προχωρημένης ωριμότητάς του, της ρεαλιστικής περιόδου, και κλείνει μέσα του τα πιο γόνιμα στοιχεία της τέχνης του. Σύλληψη, σύνθεση, μορφή, περιεχόμενο και μύθος σχηματίζουν ένα σημαντικό έργο τέχνης. Είναι βγαλμένο από τα βάθη της συγγραφέα, από την τραγωδία του σπιτιού του, από τη μιζέρια του νησιού του, από τη μεγάλη δυστυχία των φτωχών ανθρώπων του λαού. Η σύνθεση του έργου είναι αριστοτεχνική και η ενότητα αδιάσπαστη. Η αφήγηση είναι γοργή, ρωμαλέα, συγκλονιστική και παίρνει συμβολικό χαρακτήρα. Η τεχνική του Παπαδιαμάντη φτάνει στο κορύφωμά της, όταν το έγκλημα αναδεύεται βουβό μέσα από τις τύψεις της φόνισσας, που η ίδια καταδικάζει, ενώ, παράλληλα, την εξανθρωπίζει το, στο βάθος του, ανθρωπιστικό ιδανικό της.

Το Ρόδινα Ακρογιάλια, με υπότιτλο ‘Κοινωνικόν μυθιστόρημα’, είναι έργο που δείχνει την παρακμή και τα γηρατειά του συγγραφέα. Είναι ένα αφήγημα συμποσιακού τύπου, όπου οι συγκεντρωμένοι φιλοσοφούν ή διηγούνται ιστορίες. Οι δύο ήρωες του έργου, ο ναυτικός Διαμαντής, ο Αγάλλος και ο βοσκός Πατσοστάθης, διηγούνται την ιστορία τους στον τρίτο ήρωα, τον αφηγητή, στον οποίο υποκρύπτεται ο Παπαδιαμάντης. Ο Αγάλλος, αλαφροΐσκιωτος από γενιά, έλλειψε χρόνια στα βόρεια της Γαλλίας κι έχει γυρίσει τώρα, γεροντοπαλίκαρο, στο νησί του ενώ ο Πατσοστάθης, αγροίκος βοσκός ή άπραγο αγρίμι, μένει για έντεκα χρόνια αρραβωνιασμένος επειδή του έχουν κάνει μάγια, αλλά και με μάγια παντρεύεται. Η νουβέλα μάς δίνει ανάγλυφη την εικόνα της ζωής στην ελληνική επαρχία του 19ου αιώνα και των ηθών στην ελληνική ύπαιθρο της εποχής όσο αφορά το γάμο και τις προσωπικές σχέσεις γενικότερα, αναδεικνύοντας –με το μοναδικό τρόπο και την υψηλή ψυχογραφική δεινότητα του Παπαδιαμάντη- τα ανθρώπινα ήθη και τις ανθρώπινες αδυναμίες. Τις πολύ αξιόλογες περιγραφές του έργου αυτού θαύμαζε ιδιαίτερα ο Καβάφης.

Μερικά από τα έργα του ήταν…

Μυθιστορήματα

Η Γυφτοπούλα (1884)

Η Μετανάστις (1880)

Οι Έμποροι των Εθνών (1883)

Νουβέλες

Βαρδιάνος στα σπόρκα (1893)

Η Φόνισσα (1903)

Τα ρόδινα ακρογιάλια (1908)

Χρήστος Μηλιόνης (1885)

Διηγήματα

Αγάπη στον κρεμό

Άγια και πεθαμένα (1896)

Άλλος τύπος (1903)

Αμαρτίας φάντασμα (1900)

Άνθος γιαλού (1906)

Αποκριάτικη νύχτα (1892)

Απόλαυσις στη γειτονιά (1900)

Άσπρη σαν το χιόνι (1907)

Άψαλτος (1906)

Για τα ονόματα (1902)

Για την περηφάνια (1899)

Γούτου γουπάτου (1899)

Εξοχική Λαμπρή (1899)

Εξοχικόν κρούσμα (1906)

Έρημο μνήμα (1910)

Έρμη στα ξένα (1906)

Έρως – Ήρως (1897)

Η Ακληρη (1905)

Η Αποσώστρα (1905)

Η Βλαχοπούλα (1892)

Η Γλυκοφιλούσα (1894)

Η Γραία και η θύελλα (1906)

Η Επίσκεψις του αγίου Δεσπότη (1906)

Η Θητεία της πενθεράς (1902)

Η Θεοδικία της δασκάλας (1906)

Το κείμενο με το οποίο ασχοληθήκαμε ήταν «Η Δασκαλομάννα» του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, η οποία γράφτηκε το 1894. Δυστυχώς το κείμενο είναι πολύ μεγάλο και σε δυσνόητη γλώσσα, αφού είναι γραμμένο στην καθαρεύουσα και γι’ αυτό το λόγο δεν μπορούμε να σας το παραθέσουμε ολόκληρο, αλλά μόνο ένα μέρος του:

Ο διδάσκαλος ήναψε δεύτερον τσιγάρον, και ήρχισε να εξετάζει εις την Γεωγραφίαν.

- Εκ πόσων νήσων αποτελείται η Επτάνησος ; Ο πρώτος των μαθητών απήντησεν. - Η Επτάνησος ή Ιόνιος Πολιτεία αποτελείται εξ επτά νήσων. - Πολύ καλά, είπεν ο διδάσκαλος. Είτα στραφείς προς τον δεύτερον μαθητήν: - Εις ποίαν εξουσίαν υπόκειται η Επτάνησος ; Ο δεύτερος απεκρίθη απνευστί. - Η Επτάνησος υπόκειται πολιτικώς εις την προστασίαν της Μεγάλης Βρεττανίας και διοικείται δι’ αρμοστού εδρεύοντος εκ Κερκύρα, όπου εδρεύει και η Ιόνιος Βουλή, υφίσταται δε και αξία λόγου Ακαδημία. - Εύγε, πολύ ωραία! επεδοκίμασεν ο διδάσκαλος. Αποταθείς δε προς τον τρίτον μαθητήν, απήγγειλεν:

- Ειπέ μοι τα ονόματα των επτά νήσων, εξ ων η Επτάνησος αποτελείται. Ο τρίτος μαθητής απήντησεν απνευστί και ομαλή τη φωνή, χωρίς να υπεμφαίνει στίξιν ή παρένθεσιν. - Κέρκυρα, Κορφοί, Λευκάς, Αγία Μαύρα, Παξοί, Ιθάκη, Κεφαλληνία, Ζάκυνθος και Κύθηρα, Τσέριγον. - Πολύ καλά, επένευσε και πάλιν ο διδάσκαλος. Αύριον να μελετήσετε από δω ως εκεί. (Κι εχάραξε με τον όνυχά του επί του βιβλίου ). Ιεράν Ιστορίαν να κάμετε επανάληψιν το ίδιο, και τρεις αράδες παρακάτω, προσέθηκεν ιδών ότι ελησμόνησε ν’ αλλάξει το μάθημα εις την Ιεράν Ιστορίαν. Πηγαίνετε τώρα! ΕΕν των παιδίων είχεν υψώσει τον δάκτυλον, εις σημείον ότι κάτι ήθελε να ειπεί. - Τι θέλεις εσύ ; ηρώτησεν ανυπομόνως ο διδάσκαλος. - Δάσκαλε, είπε, φέρον την χείρα εις το ούς το παιδίον, γιατί, ενώ το χαρτί μας μέσα λέει ότι η Επτάνησος αποτελείται από επτά νήσους, ύστερα βγαίνουν δέκα στο μέτρημα ; - Τάς εμέτρησες εσύ ; - Τές εμέτρησα, να! Και ήρχισε να μετρεί επί των δακτύλων του, « Κέρκυρα, Κορφοί, Λευκάς, Αγία Μαύρα» κτλ.

Οι άλλοι συμμαθηταί του εγέλων εν χορώ διά την πολυπραγμοσύνην του. Το βέβαιον είναι ότι ουδέποτε είχαν υποπτευθεί ότι είχον οιανδήποτε έννοιαν αι λέξεις, όσαι ήσαν τυπωμέναι εντός των βιβλίων των. Ως δια να «μην τους χαλάσει την καρδιάν», επειδή εγέλων, ο διδάσκαλος έσπευσε ν’ απαντήσει:

- Αυτά θα τα μάθετε όταν… Ίσως ήθελε να είπει « όταν θα πάτε στο ελληνικό Σχολείο ». Αλλά διεκόπη. Την στιγμή εκείνην επέσυρε την προσοχήν του ο θόρυβος, όν είχε προκαλέσει ο Γιαννιός ο Βρυκολακάκης εις το τελευταίον θρανίον. Ο διδάσκαλος ηγέρθη, εσφύριξε δυνατά με την σφυρίκτραν του, εκτύπησε με την βέργαν επί του πρώτου χωλού θρανίου, έρριψεν το τσιγάρον του. Εκοίταξε το ωρολόγιόν του, είδεν, ότι είναι ενδεκάτη παρά τέταρτον, και διέταξε τον πρωτόσχολον να σημάνει την κατ’ ενορίας κατάταξιν, όπως ψαλεί το σύνηθες άσμα της εξόδου και παύσει το πρωϊνόν μάθημα.

Φυσικά, καταλαβαίνουμε και την αδυναμία σας να καταλάβετε το νόημα του κειμένου μέσα από αυτό το μικρό απόσπασμα και για να σας διευκολύνουμε συμπεριλαμβάνουμε και την περίληψη του κειμένου, ούτως ώστε να το αντιληφθείτε καλύτερα.

Στο απόσπασμα της Δασκαλομάννας, παρουσιάζεται η αδυναμία του δασκάλου να επιβάλλει την τάξη και την ησυχία. Ο ίδιος όντας ευτυχισμένος και ονειροπαρμένος χάρη στον πρόσφατο γάμο του, αδιαφορεί για τη τόση φασαρία που μοιάζει με φουσκοθαλασσιά στη τάξη. Το απόσπασμα διαδραματίζεται την εποχή της Βασιλείας του Όθωνα, όπου τα κορίτσια δεν μορφώνονται ακόμα, και τα αγόρια κάνουν ό,τι μπορούν για να διασκεδάσουν στην ώρα του μαθήματος. Ο δάσκαλος διασκεδάζει μαζί τους, πάει τα αγόρια εκδρομές, δεν τους βάζει επιπλέον μελέτη για το σπίτι. Όταν όμως πεθαίνει η αρραβωνιαστικιά του, η συμπεριφορά του αλλάζει δραστικά. Γίνεται αυστηρός και σκληρός απέναντι στα παιδιά και είναι αποφασισμένος να επιφέρει την τάξη και την ηρεμία στο σχολείο με τις παιδαγωγικές μεθόδους και αντιλήψεις της εποχής του.

Πειραματισμοί με το χιούμορ: Αυτό το κείμενο θα μπορούσε να χαρακτηριστεί κωμικό, αλλά οφείλουμε να σας πούμε ότι για να γελάσετε πρέπει πρώτα να το επεξεργαστείτε καλά. Τα παρακάτω σχόλια πιστεύουμε πως θα σας βοηθήσουν σε αυτό.

Τα μέσα τα οποία χρησιμοποιεί ο συγγραφέας για να επιτύχει το κωμικό στοιχείο είναι: Η επανάληψη (ο Γιαννιός ο Βρυκολακάκης, το Φλάσκος,Φλασκο-μπιμπίνος` ο κιτρινιάρης), η μεταφορά (παιδιά-όλο σμαρίδα, όλο αθερίνα),η παρομοίωση (σχετική ησυχία επεκρατεί μεθ' υπόκωφου βοής ,όμοια με την φουσκοθαλασσιάν, η βέργα το κυριοτέρον όπλον του). Ακόμη, αστεία είναι και κάποια άλλα σημεία, όπως όταν ένας μαθητής είχε ανέβει στο θρανίο του και ο δάσκαλος δεν έκανε τίποτα γι’ αυτό παρά καθόταν και περίμενα υπομονετικά να τελειώσει ο μαθητής το ‘κήρυγμα’ του («ούτως ηγόρευε προς θορυβώδην … μεγαλύτερων μαθητών»). Επίσης, κωμικά είναι και τα λόγια που λέει ο εν λόγω μαθητής: «Ακούστε εμέ να σας πω! Να μην ανοίγετε χαρτί!...Να μην ακούτε το δάσκαλο!...Να μη φοβάστε τσ’ πατεράδες σας!...Να δέρνετε τσ’ μαννάδες σας!»

Στο απόσπασμα του βιβλίου «Η Δασκαλομάννα», παρουσιάζεται η αδυναμία του καθηγητή να επιβληθεί στην τάξη. Μάλιστα, σε κάποια σημεία το γεγονός αυτό σατιρίζεται έντονα με σχόλια, υπερβολές και παρομοιώσεις, όπως π.χ. " ησυχία όμοια με τήν φουσκοθαλασσιάν". Σε μια εποχή όπου η εκπαίδευση των κοριτσιών παραμελείται, έχουμε την ευκαιρία να δούμε τη "ζωηρή" μόρφωση των νέων αγοριών σε όλο της το μεγαλείο. Αγόρια ζωηρά, μερικές φορές αναιδή και ως ένα σημείο πάλι κακομαθημένα, γίνονται μικροί "επαναστάτες" εναντίον της μάθησης και όντας φανατικοί του παιχνιδιού κάνουν ό,τι περνάει από το χέρι τους για να κάνουν το μάθημα πιο διασκεδαστικό, μετατρέποντάς το όμως σε αρνητικό βαθμό της κλίμακας. Ο δάσκαλος, από την άλλη, παρόλο που χρησιμοποιεί την τιμωρία της

βέργας, φαίνεται ότι δεν τον ενοχλεί αυτή η συμπεριφορά τους, αντιθέτως διασκεδάζει κι εκείνος και τους προσφέρει μάλιστα σχετικές ελευθερίες: Βόλτες στα πάρκα, ατελείς -τις περισσότερες φορές- παραδόσεις στα μαθήματα, μέχρι και πιο νωρίς τους αφήνει να σχολάνε. Είναι αφηρημένος. Η κατάσταση- ή πρόβλημα- αυτή κρατάει μέχρι τον θάνατο της αρραβωνιαστικιάς του δασκάλου, ο οποίος μετά γίνεται πιο αυστηρός, οξύθυμος και αποφασισμένος να επιφέρει την τάξη στο σχολείο. Διότι, ο λόγος που ο ίδιος ήταν τόσο χαλαρός, ήταν ο αρραβώνας με την αγαπημένη του, που τον έκανε τόσο ευτυχισμένο, στο σημείο να αφαιρείται κατά τη διάρκεια του μαθήματος και να σκέφτεται/ τη γυναίκα του: " Ήρχετο από την αρραβωνιαστικήν του, όπου τρις ή τετράκις της ημέρας, παραιτών το Σχολείον εις την τύχην του" Μάλιστα τότε ήταν και η περίοδος που σταμάτησε να χρησιμοποιεί ακόμα και την βέργα, και να καπνίζει μέσα στην τάξη. Με λίγα λόγια δεν έκανε σωστά τη δουλειά του. Αυτό ωφέλησε αναμφίβολα τους μαθητές.

Το χιούμορ και η σάτιρα στο κείμενο αποσκοπεί στην ανάδειξη των ανθρώπινων δικαιωμάτων και αδυναμιών. Παραδείγματος χάρη, δείχνει με χιουμοριστικό τρόπο την αδυναμία του δασκάλου να επιβάλλει την τάξη, να συμπεριφέρεται αντιπαιδαγωγικά και να είναι επιρρεπής στις διάφορες αλλαγές που συμβαίνουν στη ζωή του. Π.χ. από το θάνατο της γυναίκας του αποδεικνύεται η αδυναμία του να προσαρμοστεί σε νέες καταστάσεις, να ξεπεράσει τυχόν απροσδόκητα προβλήματα που εμφανίζονται στη ζωή του και να αφήσει πίσω του τις αντιπαιδαγωγικές μεθόδους της εποχής καθώς και τις ξεπερασμένες ιδέες και αντιλήψεις, οι οποίες κρατούσαν δέσμιους τους ανθρώπους εκείνης της εποχής.

Θα μπορούσαμε να πούμε ότι έχει σκωπτική και επικριτική διάθεση ο Παπαδιαμάντης, αφού σατιρίζει και δίνει έμφαση στο ότι υπάρχει έλλειψη ενδιαφέροντος των μαθητών για μάθηση καθώς και τις αντιπαιδαγωγικές μεθόδους που ήταν ιδιαίτερα διαδεδομένες εκείνη την εποχή. Για παράδειγμα οι μαθητές παπαγάλιζαν και η γνώση που λάμβαναν δεν ήταν αειφόρος αλλά καίρια.

Η υπόθεση του έργου λαμβάνει χώρα μάλλον μετά την περίοδο του πρωθυπουργίας του Καποδίστρια και κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Όθωνα. Αυτό στηρίζεται και σε κάποια σημεία του κειμένου που επαληθεύουν τις παραπάνω υποθέσεις. Παραδείγματος χάρη «αλληλοδιδακτικής μεθόδου», «όταν θα πάτε στο Ελληνικό Σχολείο». Τα αλληλοδιδακτικά σχολεία ήταν θεσμός που ‘εγκαινιάστηκε’ από τον Καποδίστρια που είχε αναλάβει τότε την πρωθυπουργία της Ελλάδας, και συνεχίστηκε και στην περίοδο του Όθωνα, όπως γνωρίζουμε από την Ιστορία. Ακόμη, ο θεσμός του Ελληνικού Σχολείου ίσχυε από την εποχή του Όθωνα. Αυτά τα δύο στοιχεία, μας δείχνουν το ιστορικό πλαίσιο στο οποίο κινούμαστε.

Ένα, όμως, επιπλέον στοιχείο το οποίο μας δείχνει το χρόνο στο οποίο βρισκόμαστε είναι η πρόταση: «Η Επτάνησος υπόκειται πολιτικώς εις την προστασίαν της Μεγάλης Βρετανίας.». Τα Επτάνησα δόθηκαν ως δώρο στο βασιλιά της Ελλάδας Γεώργιος Α’ από την Αγγλία το 1864. Μέχρι τότε ανήκαν στη δικαιοδοσία της Αγγλίας.

Το κύριο ιδεολογικό στοιχείο που εκφράζεται στο έργο είναι οι εκπαιδευτικές μέθοδοι οι οποίες είναι διαφοροποιημένες από αυτές που ισχύουν στις μέρες μας. Παραδείγματος

χάρη, η εκπαίδευση είναι πάρα πολύ αυστηρή. Χρησιμοποιούνται αντιεκπαιδευτικές μέθοδοι, όπως η χρησιμοποίηση βεργών από τους δασκάλους προς τους μαθητές ή η αδιαφορία του δασκάλου να μάθουν οι μαθητές του. («αυτά θα τα μάθετε όταν…»).

Το τελευταίο στοιχείο («αυτά θα τα μάθετε όταν») θα μπορούσε να χαρακτηριστεί χρήσιμο ως αναφορά το κοινωνικό πλαίσιο στο οποίο υπόκειται το έργο.

Στη σημερινή κοινωνία, αντίθετα με την εποχή που διαδραματίζονται τα γεγονότα στο συγκεκριμένο απόσπασμα, γίνεται εκπαίδευση αγοριών-κοριτσιών μαζί. Ωστόσο, δεν φαίνεται να υπάρχουν άλλες μεγάλες αλλαγές όπως αυτή.             Τα αγόρια είναι πάντα ζωηρά, θορυβώδη και ανυπάκουα, δημιουργούν προβλήματα και φασαρίες στην τάξη, μιλάνε πολύ. Αυτό γίνεται τόσο στο δημοτικό και το γυμνάσιο όσο και στο Λύκειο. Επιπλέον, πάντα θα υπάρχουν καθηγητές που θα δυσκολεύονται να επιβάλλουν την τάξη, ειδικότερα σήμερα που έχει καταργηθεί η τιμωρία της βέργας. Παρόλα αυτά, οι καθηγητές έχουν την ικανότητα να επιβάλλονται στην τάξη με παιδαγωγικές μεθόδους.

Στο κείμενο παρουσιάζονται δύο βασικά προβλήματα τα οποία αναφέρονται στο εκπαιδευτικό σύστημα εκείνης της εποχής:

Δεν υπάρχει ενδιαφέρον για τη γνώση από τους μαθητές. Οι μαθητές αδιαφορούν πλήρως για τη γνώση και γι’ αυτό ακριβώς το λόγο δημιουργείται η αναστάτωση μέσα στην τάξη. Π.χ. «Ούτως ηγόρευε προς θορυβώδη όμιλον δεκαετών και δωδεκαετών παιδίων, αναβάς επί του τελευταίου θρανίου του απωτάτου από της δασκαλοκαθέδρας, ο Γιαννιός ο Βρυκολακάκης, εις των μεγαλυτέρων μαθητών». Η αδιαφορία των μαθητών προς τη γνώση είναι ένα πολύ συχνό φαινόμενο και στις μέρες μας, το οποίο συνεχώς παίρνει μεγαλύτερες διαστάσεις. Οι μαθητές, δυστυχώς κυρίως για τους ίδιους, δεν καταλαβαίνουν ότι έτσι δεν χαλούν μόνο την ισορροπία της τάξης, αλλά και την πνευματική τους καλλιέργεια.

Το εκπαιδευτικό σύστημα που εφαρμόζεται δεν είναι ιδανικό, διότι προωθεί την παπαγαλία των μαθητών, κάτι το οποίο δεν βοηθάει την ανάπτυξη της κριτικής σκέψης, αλλά αντιθέτως την έλλειψή της. Αυτό αποτελεί μια αντιεκπαιδευτική μέθοδο, όπως και ο ξυλοδαρμός των μαθητών. Δυστυχώς, η πρώτη μέθοδος εφαρμόζεται και είναι αρκετά διαδεδομένη και σήμερα, αφού οι μαθητές δεν σκέφτονται κριτικά αλλά δέχονται παθητικά, δεν αξιολογούν με ορθό λογισμό ό,τι τους δίνεται αλλά συνηθίζουν στην ΄παπαγαλία΄. Βέβαια, έχουν γίνει και γίνονται κάποιες προσπάθειες αλλαγής αυτών των μεθόδων με διάφορα συστήματα, όπως τα Πυλωτικά σχολεία, τα οποία προσπαθούν με εναλλακτικές μεθόδους να καλλιεργήσουν όσο το δυνατόν περισσότερο το πνεύμα των μαθητών τους.