Διαχείριση αποβλήτων και περιβαλλοντικές επιπτώσεις

των ελαιοτριβείων

Γαμβρούδης Χ. Χρήστος Υπ. Διδάκτωρ Υγειονομικής και Περιβαλλοντικής ΜηχανικήςΔιπλωματούχος Μηχανικός Ορυκτών Πόρων M. Sc Έλεγχος Ποιότητας και Διαχείριση Περιβάλλοντος M. Sc Γεωτεχνολογία και Περιβάλλον

Ελιά – Ελαιόλαδο Παραγωγική διαδικασία Τύποι Αποβλήτων Περιβαλλοντικές Επιπτώσεις Εθνικές Πολιτικές Περιβάλλοντος Τεχνολογίες Διαχείρισης Αντιμετώπιση περιβαλλοντικών επιπτώσεων

Περίγραμμα Παρουσίασης

Αναπόσπαστο κομμάτι της πολιτιστικής κληρονομιάς των μεσογειακών χωρών και ιδιαίτερα της Ελλάδας

× Σημαντικά περιβαλλοντικά προβλήματα που δημιουργούν τα απόβλητα των ελαιουργείων

Στόχος (Οδηγία 2006/12/EK)

Προστασία της υγείας του ανθρώπου και του περιβάλλοντος από τις επιβλαβείς επιδράσεις που προκαλούνται από τα απόβλητα (συγκέντρωση, μεταφορά, επεξεργασία, εναποθήκευση και απόθεση).

Ελιά – Ελαιόλαδο

Η παραγωγή ελαιολάδου είναι μία παραδοσιακή

αγροτική βιομηχανία των χωρών της Μεσογείου.

Τα 3/4 περίπου της παγκόσμιας παραγωγής ελαιολάδου προέρχονται από την Ευρωπαϊκή Ένωση, ενώ το 90% περίπου κατά μέσο όρο προέρχεται από την Ισπανία, την Ιταλία και την Ελλάδα.

Η παραγωγή της Ελλάδας καλύπτει το 25% του συνόλου της κοινοτικής παραγωγής ενώ τα 2/3 περίπου της εγχώριας παραγωγής ελαιολάδου προκύπτουν από ελαιοκαλλιέργειες στην Κρήτη και την Πελοπόννησο.

Ελιά – Ελαιόλαδο

Προσωρινή αποθήκευση ελαιοκάρπου (σακιά, σιλό)

Καθαρισμός και διαλογή (αποφύλλωση)

Πλύση με καθαρό νερό (για την απομάκρυνση σκόνης)

Άλεση ελαιοκάρπου (με σύνθετα αλεστικά συγκροτήματα) και ελαιοζύμης με θερμό νερό

Εξαγωγή του ελαιολάδου (είτε με έκθλιψη, είτε με φυγοκέντριση) ως έλαιο και φυτικά υγρά, και φυτικό υπόλειμμα (ελαιοπυρήνας)

Παραγωγική διαδικασία

Παραγωγική διαδικασία

Παραλαβή ελαιολάδου

Τριφασικά ελαιουργεία λάδι, τα υγρά απόβλητα και τον

ελαιοπυρήνα.

Διφασικά (πιο σύγχρονα) λάδι και μείγμα που περιέχει μείγμα

στερεών με υγρασία μεγαλύτερη από 60%-65%.

Η ετήσια παραγωγή υγρών αποβλήτων (εκτός των από τα στερεά !!!) ενός

τριφασικού ελαιουργείου μέσης δυναμικότητας ισοδυναμεί με τα απόβλητα μιας πόλης

30.000 κατοίκων

Στην Ελλάδα και στην Ιταλία χρησιμοποιείται ευρύτατα

το τριφασικό σύστημα.

Στην Ισπανία χρησιμοποιείται η διφασική μέθοδος περίπου στο 90% (η παραγωγή προέρχεται κυρίως από μεσαίου και μεγάλου μεγέθους συνεταιρισμούς).

Η διφασική μέθοδος συντελεί στην εξοικονόμηση νερού και τη μείωση του όγκου των παραγόμενων αποβλήτων. Μειονέκτημα: παραγωγή υψηλής υγρασίας ελαιοπυρήνα

δύσκολα επεξεργάσιμου από τα υπάρχοντα πυρηνελαιουργεία.

Παραλαβή ελαιολάδου

Η ποσότητα και η σύνθεση των αποβλήτων ελαιουργείων

ποικίλλουν και επηρεάζονται από παράγοντες όπως :

Το είδος της επεξεργασίας

Την ποικιλία των καρπών

Το χρόνο συγκομιδής και το στάδιο ωριμότητας

Το μέγεθος της καλλιεργούμενης έκτασης

Τη χρήση φυτοφαρμάκων και λιπασμάτων

Το κλίμα και τις καιρικές συνθήκες

Τύποι Αποβλήτων

Τα υγρά απόβλητα εμφανίζουν υψηλό οργανικό φορτίο (BOD5,

COD, αιωρούμενα στερεά) και φυσικές χρωστικές ουσίες με

χαρακτηριστική οσμή.

Προκαλούν ευτροφισμό, εκδήλωση

τοξικών φαινόμενων στην υδρόβια

πανίδα και αισθητική υποβάθμιση.

Διαβρώνουν έντονα το έδαφος και δεν επιτρέπουν τη γεωργική

εκμετάλλευση, μολύνουν το θαλάσσιο οικοσύστημα και δημιουργούν

προβλήματα και σε άλλους οικονομικούς κλάδους.

Περιβαλλοντικές Επιπτώσεις

Η "συνήθης" αντιμετώπιση του προβλήματος είναι η διάθεση τους σε

κοντινούς υδάτινους αποδέκτες όπως ρεματιές, ποτάμια, λίμνες και

θάλασσες κατόπιν επεξεργασίας (π.χ. με προσθήκη ασβέστου) ή όχι.

Όμως η ανεξέλεγκτη διάθεση για μεγάλο χρονικό διάστημα μπορεί να

οδηγήσει στη μόλυνση των υπόγειων υδάτων λόγω της

τοξικότητας των αποβλήτων, αλλά και στη γενικότερη υποβάθμιση

του περιβάλλοντος γύρω από τις εγκαταστάσεις των ελαιοτριβείων.

Περιβαλλοντικές Επιπτώσεις

Στερεά απόβλητα (φύλλα των ελαιόδεντρων,

ελαιοπυρήνας) προκύπτουν κατά την κατεργασία του

ελαιόκαρπου και συνήθως διατίθεται στα

πυρηνελαιουργεία.

Σε αντίθετη περίπτωση η αποθήκευσή ή και η

διάθεση του προς το περιβάλλον οδηγεί σε

σημαντικά προβλήματα.

Περιβαλλοντικές Επιπτώσεις

Δεν εκλύονται σημαντικές ποσότητες αερίων αποβλήτων

Εξαιρέσεις αποτελούν εγκαταστάσεις κακής

αποθήκευσης των ελαιών και των ελαιοπυρήνων (π.χ.

περίπτωση υγρασίας του ελαιοπυρήνα) οπότε και

εκλύονται χαρακτηριστικές οσμές.

Σε τουριστικές περιοχές δημιουργούνται προβλήματα από

τις δυσμενείς οσμές που παράγονται

Περιβαλλοντικές Επιπτώσεις

Τα απόβλητα έχουν υψηλό οργανικό φορτίο,

αιωρούμενα στερεά, και λιπίδια ενώ παράλληλα

παράγονται σε μεγάλες ποσότητες.

Πολλές μελέτες και πιλοτικά προγράμματα

επικεντρώνονται σε αποδοτικότερες και χαμηλού

κόστους μεθόδους επεξεργασίας των αποβλήτων.

Μηχανικές, βιολογικές (αερόβιες ή αναερόβιες),

φυσικοχημικές αλλά και συνδυασμοί αυτών.

Τεχνολογίες Διαχείρισης

Μηχανική επεξεργασία

ΔιήθησηΟ διαχωρισμός επιτυγχάνεται με χρήση πορώδους υλικού όπου συγκρατούνται τα στερεά και η υγρή φάση απομακρύνεται.

ΕπίπλευσηΗ επίπλευση είναι μια μηχανική μέθοδος διαχωρισμού των αιωρούμενων στερεών από τα υγρά απόβλητα. Η χρήση αέρα ή αζώτου στο σύστημα διευκολύνει το διαχωρισμό.

ΚαθίζησηΗ καθίζηση στηρίζεται στη μεγαλύτερη πυκνότητα των μορίων από αυτή του νερού για την απομάκρυνσή τους από την υδατική φάση.

Τεχνολογίες Διαχείρισης

Βιολογική επεξεργασία

Λίμνες εξάτμισηςΟι λίμνες εξάτμισης αποτελούν τεχνική επεξεργασίας υγρών αποβλήτων με υψηλό ρυπαντικό φορτίο. Εντούτοις οι μεγάλες επιφάνειες που απαιτούνται και η μεγάλη περίοδος επεξεργασίας (>60 μέρες) αποτελούν το κύριο μειονέκτημά τους. Μετά την εξάτμιση των υγρών αποβλήτων, τα στερεά μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως λίπασμα

Τεχνολογίες Διαχείρισης

Βιολογική επεξεργασία

Μέθοδος ενεργού ιλύοςΗ μέθοδος της ενεργού ιλύος είναι διαδεδομένη βιολογική επεξεργασία υγρών αποβλήτων.

Η βιομάζα αποτελείται από βακτήρια, που είναι υπεύθυνα για τη διαδικασία αποικοδόμησης και πρωτόζωα που τρώνε τα βακτήρια. Η διαδικασία αποικοδόμησης παράγει υψηλές ποσότητες ιλύος, CO2 και νιτρικά ιόντα (NO3

-).

Τεχνολογίες Διαχείρισης

Βιολογική επεξεργασία

Αναερόβια επεξεργασίαΒακτήρια απουσία οξυγόνου αποικοδομούν τις οργανικές ενώσεις από τα υγρά απόβλητα. Η διεργασία είναι χρονοβόρα λόγω μικρής μεταβολικής δραστηριότητας αποικοδόμησης των μικροοργανισμών. Εφαρμόζεται ευρέως λόγω της παραγωγής μεθανίου ως πηγή ενέργειας.

Τεχνολογίες Διαχείρισης

Πιλοτική μονάδα αναερόβιας επεξεργασίας κατσίγαρου (Βαμβακόπουλο Χανιών, Κρήτη)

Φυσικοχημική επεξεργασία

Διαχωρισμός με μεμβράνες Κατά το διαχωρισμό τους χρησιμοποιείται ημιπερατή ή πορώδης μεμβράνη με ταυτόχρονη εφαρμογή πίεσης (αιωρούμενες και διαλυμένες ουσίες, κολλοειδή)Το τελικό προϊόν μπορεί να χρησιμοποιηθεί για άρδευση ή να ανακυκλωθεί και να χρησιμοποιηθεί στο ελαιοτριβείο για την κάλυψη αναγκών. Βασικό μειονέκτημα : Αυξημένο κόστος

Τεχνολογίες Διαχείρισης

Φυσικοχημική επεξεργασία

Αποτέφρωση Η αποτέφρωση είναι η καταστροφή του οργανικού περιεχομένου των αποβλήτων παρουσία αέρα σε υψηλή θερμοκρασία με ταυτόχρονη εξάτμιση του ύδατος. Όσο υψηλότερο είναι το οργανικό περιεχόμενο (τουλάχιστον 10%) των υγρών αποβλήτων τόσο αποτελεσματικότερη είναι η τεχνολογία αποτέφρωσης.

Εξάτμιση και απόσταξηΕπιτυγχάνεται συμπύκνωση του οργανικού και ανόργανου περιεχομένου των υγρών αποβλήτων και των πτητικών διαλελυμένων ουσιών με εξάτμιση. Το υψηλό ενεργειακό τους περιεχόμενο τα καθιστά χρήσιμα για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας.

Τεχνολογίες Διαχείρισης

Φυσικοχημική επεξεργασία

ΚαθίζησηΗ μέθοδος της καθίζησης χρησιμοποιείται για την απομάκρυνση των διαλυμένων ουσιών από τα υγρά απόβλητα με την προσθήκη χημικού παράγοντα που ευνοεί τη συσσωμάτωση των σωματιδίων.

Οξείδωση/Αναγωγή και ΑποτοξικοποίσηΟι συμπεριλαμβανόμενες τοξικές ουσίες μπορούν να καταστραφούν ή να αποτοξινωθούν μέσω οξειδοαναγωγικών αντιδράσεων. Το υπεροξείδιο του υδρογόνου (H2O2) ή το χλώριο αποτελούν οξειδωτικά μέσα η χρήση των οποίων οδηγεί στη μείωση του COD και BOD5.

Τεχνολογίες Διαχείρισης

Χρήσεις υποπροϊόντων

Ελλάδα Λιμνοδεξαμενές Εξάτμισης

Ιταλία διασπορά των αποβλήτων σεκαλλιέργειες σαν λίπασμα (είτε απευθείας ή μετά από κομποστοποίηση)

Ισπανία (ελαιοτριβεία 2-φάσεων) παραγωγή ενέργειας από τα υδαρή υπολείμματα με καύση ή πυρόλυση

Εθνικές Πολιτικές Περιβάλλοντος

Εναλλακτικές Προτάσεις

Νικόλαος Καλογεράκης και Νικόλαος Π. ΝικολαΐδηςΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΚΡΗΤΗΣ (LIFE05 EnviFriendly)

Μεγαλύτερες μονάδες ελαιουργείων ακολουθώντας το

παράδειγμα της Ισπανίας.

Εκσυγχρονισμός μηχανημάτων και δημιουργία διφασικών ελαιουργείων με ένταξη σε αναπτυξιακούς νόμους.

Εκσυγχρονισμός πυρηνελαιουργείων για να επεξεργάζονται κατάλληλα πυρήνα με αυξημένη υγρασία. 

Σύγχρονες Τάσεις

Πρέπει να τηρούνται μέτρα για την αποφυγή ρύπανσης του

περιβάλλοντος σύμφωνα με τις Κοινοτικές Οδηγίες.

Να παρακολουθείται ο όγκος και η ποιότητα των υγρών

αποβλήτων της μονάδας

Να ελέγχεται και να συντηρείται ο εξοπλισμός της

μονάδας για την ανίχνευση και πρόληψη διαρροών

Να διατηρείται η περιμετρική δενδροφύτευση κατάλληλης

πυκνότητας της μονάδας

Αντιμετώπιση περιβαλλοντικών

επιπτώσεων

Ο παραγόμενος ελαιοπυρήνας πρέπει να αποθηκεύεται

σε στεγασμένους χώρους με επαρκή αερισμό για τη

μετέπειτα επεξεργασία τους στα πυρηνελαιουργεία.

Ο περιορισμός κατανάλωσης νερού και γενικότερα

παραγωγής αποβλήτων επιτυγχάνεται με την

αποφυγή κατανάλωσης μεγάλων ποσοτήτων νερού

κατά το πρώτο στάδιο της πλύσης ελαιόκαρπου.

Αντιμετώπιση περιβαλλοντικών

επιπτώσεων

Ευχαριστώ

για την προσοχή σας

Διαχείριση αποβλήτων και περιβαλλοντικές επιπτώσεις

των ελαιοτριβείων

Γαμβρούδης Χ. Χρήστος Υπ. Διδάκτωρ Υγειονομικής και Περιβαλλοντικής ΜηχανικήςΔιπλωματούχος Μηχανικός Ορυκτών Πόρων M. Sc Έλεγχος Ποιότητας και Διαχείριση Περιβάλλοντος M. Sc Γεωτεχνολογία και Περιβάλλον