Όξινη βροχή. Επιπτώσεις στα εδαφικά και υδατικά...

17
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ : ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ Όξινη βροχή. Επιπτώσεις στα εδαφικά και υδατικά οικοσυστήματα. Αντιμετώπιση. Θεματική Ενότητα: ΔΙΑ50 2η Γραπτή Εργασία Γιώργος Σταυρίδης Αριθμός Μητρώου: 90764 | Ημερομηνία: 10/01/2014

Transcript of Όξινη βροχή. Επιπτώσεις στα εδαφικά και υδατικά...

Page 1: Όξινη βροχή. Επιπτώσεις στα εδαφικά και υδατικά οικοσυστήματα. Αντιμετώπιση.

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ

ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ : ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ

Όξινη βροχή. Επιπτώσεις στα εδαφικά και υδατικά

οικοσυστήματα. Αντιμετώπιση. Θεματική Ενότητα: ΔΙΑ50

2η Γραπτή Εργασία

Γιώργος Σταυρίδης

Αριθμός Μητρώου: 90764 | Ημερομηνία: 10/01/2014

Page 2: Όξινη βροχή. Επιπτώσεις στα εδαφικά και υδατικά οικοσυστήματα. Αντιμετώπιση.

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ

σελίδα 1 από 16 ΔΙΑ50/ΓΕ_2/Γ. ΣΤΑΥΡΙΔΗΣ

Περιεχόμενα 1. Εισαγωγή ............................................................................................................................... 2

1.1. Ορισμός – Προέλευση – Τρόπος Σχηματισμού .............................................................. 2

1.2. Ιστορικά Στοιχεία ............................................................................................................ 3

2. Επιπτώσεις ............................................................................................................................. 7

2.1 Ύδατα – Υδρόβια Ζωή ...................................................................................................... 8

2.2 Φυτά – Έδαφος ................................................................................................................ 9

3. Τρόποι Αντιμετώπισης ........................................................................................................ 10

4. Συμπεράσματα .................................................................................................................... 11

5. Βιβλιογραφία ....................................................................................................................... 15

Page 3: Όξινη βροχή. Επιπτώσεις στα εδαφικά και υδατικά οικοσυστήματα. Αντιμετώπιση.

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ

σελίδα 2 από 16 ΔΙΑ50/ΓΕ_2/Γ. ΣΤΑΥΡΙΔΗΣ

1. Εισαγωγή

1.1. Ορισμός – Προέλευση – Τρόπος Σχηματισμού

Με τον όρο όξινη βροχή ή αλλιώς όξινα κατακρημνίσματα περιλαμβάνονται ξηρές

και υγρές όξινες αποθέσεις όπως βροχή, χιόνι, χαλάζι, ομίχλη με PH μικρότερο του

5.6 (Γεωργόπουλος, 2000). Η παραπάνω τιμή αντιστοιχεί στο PH του αποσταγμένου

νερού που περιέχει διαλυμένο διοξείδιο του άνθρακα (Γεωργιάδης, et al., 2004).

Αυτό συμβαίνει επειδή στην ατμόσφαιρα σχηματίζονται οξείδια του αζώτου και του

θείου ως αποτέλεσμα καύσης άνθρακα και πετρελαίου, τα οποία επιστρέφουν στο

έδαφος είτε με υγρή – μέσω της βροχής, είτε με ξηρή απόθεση. Η υγρή εναπόθεση

υπό κανονικές συνθήκες είναι ελαφρώς όξινη καθώς αντιδρά με το διοξείδιο του

άνθρακα της ατμόσφαιρας δίνοντας ανθρακικό οξύ με PH περίπου 5.6.

(Γεωργόπουλος, 2000). Εκτός της αντίδρασης με το διοξείδιο του άνθρακα (CO2) της

ατμόσφαιρας, πραγματοποιούνται και άλλες αντιδράσεις με άλλα όξινα αέρια SO2,

NO2, NOx, και σε μικρότερη έκταση HCl. Το αποτέλεσμα των αντιδράσεων αυτών

είναι είναι ο σχηματισμός σύννεφων θειϊκού, νιτρικού και υδροχλωρικού οξέος με

συνεισφορά σε ιόντα υδρογόνου κατά προσέγγιση 70%, 30% και 10% παντίστοιχα.

Εκόνα 1: Σχηματισσμός Όξινης Βροχής. Πηγή: (Τσέκογλου & Κλαδά, 2009)

Το φαινόμενο της όξινης βροχής οφείλεται στη μόλυνση της ατμόσφαιρας από

διάφορους βιομηχανικούς αέριους ρύπους αλλά και τους αέριους ρύπους μηχανών

Page 4: Όξινη βροχή. Επιπτώσεις στα εδαφικά και υδατικά οικοσυστήματα. Αντιμετώπιση.

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ

σελίδα 3 από 16 ΔΙΑ50/ΓΕ_2/Γ. ΣΤΑΥΡΙΔΗΣ

εσωτερικής καύσης. Επιδείνωση του φαινομένου προκαλέσει η ύπαρξη ομίχλης η

οποία διευκολύνει την συγκέντρωση των ρύπων.

Αν και υπάρχουν φυσικές εκπομπές SO2,και NOx προερχόμενες από ωκεανούς

ηφαίστεια και βλάστηση αυτές δεν υπερβαίνουν στις βιομηχανικές περιοχές το 10%

του διοξειδίου του θείου και το 5% των οξειδίων του αζώτου των συνολικών ρύπων.

Σημειώνεται δε, ότι η φύση είναι ικανή να απορροφά τις ποσότητες που παράγει

(Γεωργιάδης, et al., 2004).

Τα αίτια για τη δημιουργία του φαινομένου μπορούν να ερμηνευτούν και ως προς

την ανάγκη που δημιουργεί μία διαδικασία της οποίας τα στάδια περιλαμβάνουν

εκπομπές των υπαίτιων αερίων. Για παράδειγμα, η τροφή είναι μία κατηγορία

οικιακής κατανάλωση η οποία ενσωματώνει τις υψηλότερες περιβαλοντικές πιέσεις

προκαλώντας εκπομπές που αντιστοιχούν σε περισσότερο από το ένα τρίτο όλων

των εκπομπών οξίνισης των οικιακών καταναλώσεων. Αυτές οι πιέσεις προέρχονται

από τον κύκλο ζωής της παραγωγής της τροφής: από την αγροτική παραγωγή, την

επεξεργασία, την συσκευασία, τη διανομή και της διαχείριση γενικά (European

Environmental Agency, 2013)

Ένα βασικό χαρακτηριστικό του προβλήματος είναι οι μεγάλες αποστάσεις μεταξύ

της πηγής των οξειδίων του θείου και του αζώτου και της τοποθεσίας εναπόθεσης

των οξείων αυτών διαλυμένων σε βρόχινο νερό, σε αντίθεση με τις ξηρές

εναποθέσεις οι οποίες πραγματοποιούνται κοντά στην πηγή εκπομπής τους

(Γεωργόπουλος, 2000) (Γεωργιάδης, et al., 2004). Το αποτέλεσμα είναι ότι για

παράδειγμα οι όξινες βροχοπτώσεις της σκανδιναβίας οφείλονται σε οξείδια που

σχηματίζονται στην Κεντροδυτική Ευρώπη, επηρεάζοντας το PH των λιμνών όξινο με

δυσμενείς συνέπειες.

1.2. Ιστορικά Στοιχεία

Σε αυτό το υποκεφάλαιο παρατίθονται και σχολιάζονται επιλεγμένα στοιχεία τα

οποία αντλήθηκαν από την Eurostat. Ενδεικτικά, επιλέχθηκαν έξι χώρες με τα εξής

κριτήρια: η Ελλάδα ως μεσογειακή, τουριστική, αγροτική χώρα, η Γερμανία ως

βιομηχανική χώρα Κεντροδυτικής Ευρώπης, η Φινλανδία ως βορειοευρωπαική

Page 5: Όξινη βροχή. Επιπτώσεις στα εδαφικά και υδατικά οικοσυστήματα. Αντιμετώπιση.

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ

σελίδα 4 από 16 ΔΙΑ50/ΓΕ_2/Γ. ΣΤΑΥΡΙΔΗΣ

χώρα με παραπλήσιο πληθυσμό της χώρας μας και δέκτης αέριων εκπομπών,

Νορβηγία ομοίως ως βοριοευρωπαϊκή χώρα και Ιταλία, Ισπανία ως μεσογειακές

χώρες με βιομηχανική δραστηριότητα. Όπως προαναφέρθηκε στο προηγούμενο

υποκεφάλαιο, τα οξείδια του θείου και του αζώτου συνεισφέρουν τα μέγιστα στον

σχηματισμό της όξινης βροχής, και με αυτό το κριτήριο επιλέχθηκαν να

παρουσιαστούν τα μεγέθη των εκπομπών τους. Το γράφημα στην Εικόνα 2

αναπαριστά τα μεγέθη των εκπομπών των οξειδίων του αζώτου ενώ το γράφημα

στην Εικόνα 3 αναπαριστά τα μεγέθη των εκπομπών των οξειδίων του θείου. Οι

ποσότητες αφορούν το σύνολο των δραστηριοτήτων ανά χώρα σε τόννους. Τα πιο

πρόσφατα δεδομένα της Eurostat κατά την στιγμή της άντλησης αφορούν στο έτος

2011. Επιλέχθηκε δεκαετής περίοδος. Οι εικόνες δημιουργήθηκαν διαδικτυακά τη

στιγμή της άντλησης των δεδομένων.

Παρατηρείται ότι:

παρά την προσπάθεια που καταβάλλουν οι χώρες, για κάποιες από αυτές η

μείωση των εκπομπών είναι μικρή, και η οποία πιθανότατα να οφείλεται

περισσότερο στην παγκόσμια οικονομική κρίση η οποία επηρέασε τη

βιομηχανική δραστηριότητα.

Οι εκπομπές των οξειδίων του θείου στην ισπανία είναι κατά πολύ

μεγαλύτερες από τις υπόλοιπες χώρες.

Η Γερμανία, η Ελλάδα και η Ιταλία έχουν ίδιας τάξης μεγέθους εκπομπές

οξειδίων του θείου.

Οι εκπομπές των οξειδίων του αζώτου για την Ισπανία, την Ιταλία και την

Γερμανία είναι της ίδιας τάξης

Page 6: Όξινη βροχή. Επιπτώσεις στα εδαφικά και υδατικά οικοσυστήματα. Αντιμετώπιση.

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ

σελίδα 5 από 16 ΔΙΑ50/ΓΕ_2/Γ. ΣΤΑΥΡΙΔΗΣ

Εκόνα 2: Συγκριτικό γράφημα εκπομπών των οξειδίων του αζώτου 2001-2011 για έξι χώρες. Πηγή:

(Eurostat, 2014)

Εκόνα 3: Συγκριτικό γράφημα εκπομπών των οξειδίων του θείου 2001-2011 για έξι χώρες. Πηγή:

(Eurostat, 2014)

Αναλυτικότερα, για την Ελλάδα, πάλι για τα SOx και τα ΝΟx παρουσιάζονται

περεταίρω στοιχεία, συγκεντρώτικά (1η στήλη) αλλά και ανα δραστηριότητα σε

χρονικό ορίζοντα περισσοτέρων ετών στους δύο παρακάτω πίνακες (Πίνακας 1,

Πίνακας 2).

Page 7: Όξινη βροχή. Επιπτώσεις στα εδαφικά και υδατικά οικοσυστήματα. Αντιμετώπιση.

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ

σελίδα 6 από 16 ΔΙΑ50/ΓΕ_2/Γ. ΣΤΑΥΡΙΔΗΣ

Πίνακας 1 ΠΗΓΗ: (Eurostat, 2014) Πίνακας 2 ΠΗΓΗ: (Eurostat, 2014)

Page 8: Όξινη βροχή. Επιπτώσεις στα εδαφικά και υδατικά οικοσυστήματα. Αντιμετώπιση.

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ

σελίδα 7 από 16 ΔΙΑ50/ΓΕ_2/Γ. ΣΤΑΥΡΙΔΗΣ

Επισημαίνεται δε, πως τα παραπάνω στατιστικά στοιχεία αφορούν στις εκπομπές

των αερίων που δημιουργούν το φαινόμενο της όξινης βροχής. Αυτό σε κάποιες –

ιδιαίτερες – περιπτώσεις δε συνιστά και απαραίτητα και πρόκληση του φαινομένου.

Για παράδειγμα μεταξύ της περιόδου Οκτωβρίου του 1998 και Ιανουαρίου του1999

στην Αθήνα συλλέχθηκαν δείγματα βροχοπτώσεων των οποίων το PH κυμάνθηκε

μεταξύ των τιμών 7.0-7.5 χωρίς να υπάρχει συσχέτιση του PH με την περιεκτικότητα

σε SO2-4, SO-

3 και Cl- . Επίσης την ίδια περίοδο παρατηρήθηκαν λίγες βροχοπτώσεις

με παρόμοια συστατικά καθαρού νερού (PH 5.5) από τη βροχή που προκαλείται

από τη διάλυση του ατμοσφαιρικού διοξειδίου του άνθρακα (CO2). Επιπλέον, η

περιεκτικότητα σε ασβέστιο (Ca) και οι αναλογίες Ca/Mg σε αυτές τις βροχές, αλλά

και η χημική και η ισοτοπική συμπεριφορά τους, δείχνουν ότι τα σωματίδια του

σβεστίου που λαμβάνονται ως σκόνη δρουν ως ουδετεροποιητές των βροχών. Η

σκόνη αυτή δεν προέρχεται μόνο από το αστικό περιβάλλον της Αθήνας αλλά και

από περιβάλλοντα εκτός αυτής (Kita, et al., 2004).

2. Επιπτώσεις Οι όξινη βροχή έχει αρνητικές επιπτώσεις στο περιβάλλον καθώς οι ποσότητες

κυρίως θειϊκού και νιτρικού οξέος φτάνουν στο έδαφος σε υγρή μορφή,

μεταφερόμενες με τη βροχή, το χιόνι, την ομίχλη, το χαλάζι κ.ά, με καταστρεπτικές

επιπτώσεις στη χλωρίδα και την πανίδα, καθώς και σε κτίρια (Τσέκογλου & Κλαδά,

2009).

Η υγεία ενός οικοσυστήματος θεωρείται ότι είναι σε κίνδυνο, όταν οι κρίσιμες

ποσότητες των Ν και S υπερβούν ένα προκαθορισμένο επίπεδο. Η απόθεση σε

περίσσεια του Κρίσιμου Όξινου Φορτίου (Critical Acid Load, CAL) ονομάζεται οξύ

υπέρβασης, και όσο μεγαλύτερη είναι η υπέρβαση οξέως, τόσο μεγαλύτερος είναι ο

κίνδυνος ζημίας του οικοσυστήματος. Αυτός ο ορισμός του Κρίσιμου Όξινου

Φορτίου CAL εφαρμόζεται σε μία ενιαία και μακροχρόνια έκθεση σε οξέα, και δεν

περιλαμβάνει επεισοδιακές επιπτώσεις διαταραχής (Steven G. & Johnny, 2010).

Page 9: Όξινη βροχή. Επιπτώσεις στα εδαφικά και υδατικά οικοσυστήματα. Αντιμετώπιση.

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ

σελίδα 8 από 16 ΔΙΑ50/ΓΕ_2/Γ. ΣΤΑΥΡΙΔΗΣ

2.1 Ύδατα – Υδρόβια Ζωή

Οι επιπτώσεις της όξινης βροχής στα υδατικά οικοσυστήματα είναι εμφανείς και

άμεσες λόγω και της άμεσης πτώσης. Αν εξαιρεθούν οι λίμνες που έχουν εκ του

φυσικοού τους όξινο PH, οι υπόλοιπες λίμνες και τα ποτάμια έχουν PH μεταξύ 6 και

8 (Γεωργιάδης, et al., 2004).

Η όξινη βροχή αρχικά επηρεάζει τις ευαίσθητες περιοχές του νερού, που βρίσκονται

σε μέρη των οποίων το έδαφος έχει περιορισμένη ικανότητα να εξουδετερώνει τις

όξινες ενώσεις («χωρητικότητα αφομοίωσης»). Οι λίμνες και τα ποτάμια γίνονται

όξινα στην περίπτωση που το νερό και το έδαφος που το περιβάλλουν δεν μπορεί

να αφομοιώσει την όξινη βροχή ώστε να την εξουδετερώσει (Τσέκογλου & Κλαδά,

2009).

Κατά τη διάρκεια πειράματος στον Καναδά και πραγματοποιήθηκε σταδιακή

τεχνητή μείωση του PH των υδάτων προκειμένου να μελετηθεί το φαινόμενο της

αυξανόμενης οξύτητας καλύτερα. Ενώ το αρχικό PH ηταν 6.8, μετά από μερικά

χρόνια, στα 5.8, εξαφανίστηκαν μερικά είδη ψαριών. Αυτό έγινε διότι ο όξινος

χαρακτήρας των νερών προκαλεί απελευθέρωση ιόντων αλουμινίου τα οποία

ερεθίζουν τα βράγχια των ψαριών και τα αναγκάζουν να παράγουν προστατευτική

βλέννα η οποία όμως, συντελεί μακροπρόθεσμα στον πνιγμό των ψαριών. Στην ίδια

τιμή του PH παρατηρήθηκε ότι ο ρυθμός αναπαραγωγής κάποιων ειδών ωαριών

δεν ήταν ικανοποιητικός λόγω υψηλής θνησιμότηας των εμβρύων. ‘Όταν η τιμή του

PH έπεσε στο 5.4, η αναπαραγωγή κάποιων ειδών σταμάτησε εντελώς (Botkin &

Keller, 1987). Από άλλες έρευνες προκύπτει ότι για τμές του PH κάτω του 5.5

μειώνεται το φυτοπλαγκτόν και τα σαλιγκάρια, στο 5.2 τα σαλιγκάρια

εξαφανίζονται, στο 5 πεθαίνουν οι πέστροφες, σε τιμές μικρότερες του 5 το

ζωοπλαγκτόν εξαφανίζεται και στο 4 οι αριθμοί όλων των ειδών των ψαριών

μειώνονται λόγω αδυναμίας ανάπτυξης εμβρύων (Γεωργόπουλος, 2000)

(Γεωργιάδης, et al., 2004).

Καθώς το νερό της όξινης βροχής ρέει μέσα στο έδαφος, στις λίμνες και τα

ποτάμια μια περιοχής, απελευθερώνεται άργιλος. Σε περιοχές όπου η χωρητικότητα

αφομοίωσης είναι χαμηλή, η όξινη βροχή απελευθερώνει άργιλο από το έδαφος

μέσα στις λίμνες και τα ποτάμια. Ο άργιλος είναι αρκετά τοξικός για πολλά είδη

Page 10: Όξινη βροχή. Επιπτώσεις στα εδαφικά και υδατικά οικοσυστήματα. Αντιμετώπιση.

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ

σελίδα 9 από 16 ΔΙΑ50/ΓΕ_2/Γ. ΣΤΑΥΡΙΔΗΣ

υδρόβιων οργανισμών. Έτσι, καθώς το PH σε μια λίμνη μειώνεται, οι ποσότητες του

αργίλου αυξάνονται. Το χαμηλό PH μαζί με τα αυξημένα επίπεδα αργίλου είναι

πολύ τοξικά για τα ψάρια (Τσέκογλου & Κλαδά, 2009).

Από το φαινόμενο της όξινης βροχής επηρεάζονται και τα χερσαία ζώα που

εξαρτώνται από τα υδάτινα οικοσυστήματα καθώς οι πηγές διατροφής μειώνονται

ή εξαφανίζονται και η αναπαραγωγική επιτυχία των πτηνών μειώνεται (Γεωργιάδης,

et al., 2004).

Εκτιμάται ότι το 25% των ευρωπαϊκών λιμνών εκτέθηκε σε ατμοσφαιρική μόλυνση η

οποία υπερέβη τα όρια της Ε.Ε. για την οξίνιση το 2010 (European Commision,

2013).

2.2 Φυτά – Έδαφος

Τα φυσικά οικοσυστήματα και αγρο-οικοσυστήματα προσβάλλονται από τις όξινες

εναποθέσεις. Τα φυτά είναι πιο ευάλωτα στις ασθένειες λόγω της αλλοίωσης της

προστατευτικής κυρώδους επιφάνειας των φύλλων τους. Το φαινόμενο προκαλεί

αναστολή της βλάστησης και της αναπαραγωγής των φυτών. Η όξινη βροχή παίρνει

μαζί της θρεπτικά συστατικά, γεγονός που δε θα ήταν εφικτό υπό κανονικές

συνθήκες χωρίς την παρουσία οξέων. Επίσης λόγω της όξινης βροχής διενεργούνται

χημικές αντιδράσεις οι οποίες απελευθερώνουν δηλητηριώδη συστατικά για τη

βλάστηση. Τοξικά στοιχεία όπως το αργίλιο γίνονται πιο διαλυτά με αποτέλεσμα οι

υψηλές συγκεντρώσεις αυτών να εμποδίζουν την πρόληψη και χρησιμοποίηση των

θρεπτικών ουσιών από τα φυτά (Γεωργόπουλος, 2000) (Γεωργιάδης, et al., 2004).

Σύμφωνα με έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, το 1991 το 22% των δασών στις

χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (εκείνη την εποχή) είχε προσβληθεί από την όξινη

βροχή, το ποσοστό αυξάνεται σε 30% αν συμπεριλάβουμε τις ανατολικοευρωπαϊκές

χώρες. Οι χώρες, με τις σοβαρότερες επιπτώσεις είναι η Πολωνία, η Βρετανία και η

Τσεχία. Παράλληλα, έντονο είναι το πρόβλημα και σε δάση των βορειοανατολικών

Η.Π.Α. και του ανατολικού Καναδά (Τσέκογλου & Κλαδά, 2009). Πιο πρόσφατη

μελέτη, εκτιμά ότι το 9% των ευρωπαϊκών δασών εκτέθηκε σε ατμοσφαιρική

μόλυνση η οποία υπερέβη τα όρια της Ε.Ε. για την οξίνιση το 2010 (European

Commision, 2013).

Page 11: Όξινη βροχή. Επιπτώσεις στα εδαφικά και υδατικά οικοσυστήματα. Αντιμετώπιση.

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ

σελίδα 10 από 16 ΔΙΑ50/ΓΕ_2/Γ. ΣΤΑΥΡΙΔΗΣ

Εικόνα 4. Επιπτώσεις της όξινης βροχής σε δάσος. Όρος Jizera, Τσεχία. Πηγή: (Wikimedia Commons, 2006)

Οι επιπτώσεις της όξινης βροχής στα αγροτικά οικοσυστήματα δεν είναι ακόμα

αρκετά πειστικές αλλά αυτό δεν αρκεί από μόνο του ως δεδομένο που μπορεί να

προκαλέσει αίσθηση ασφάλειας, ειδικά όταν ο κόσμος διατροφικά εξαρτάται από

λιγότερα από δέκα (10) είδη φυτών (Γεωργιάδης, et al., 2004). Το γεγονός ότι οι

όξινες αποθέσεις μπορούν να επηρεάσουν τα φυτά με τον τρόπο που αναφέρθηκε

και στις παραπάνω παραγράφους, αποτελεί λόγο ανησυχίας.

3. Τρόποι Αντιμετώπισης Η αντιμετώπιση του φαινομένου της όξινης βροχής, στα πλαίσια της παρούσας

εργασίας μπορεί να κατηγοριοποιηθεί στην πρόληψη, δηλαδή την εξέυρεση

τρόπων μείωσης των ρύπων με αποτέλεσμα να μην προκαλείται όξινη βροχή, και

στην αντιμετώπιση, δηλαδή εφόσον εκδηλωθεί το φαινόμενο, η υλοποίηση

ενεργειών προκειιμένου να διασφαλιστεί η υγεία των οικοσυστημάτων. Δεν

αναφέρονται γενικές αρχές και κοινές πρακτικές περιβαλλοντικών δράσεων (π.χ.

χρήση ΑΠΕ, εξοικονόμηση ενέργειας κλπ)

Page 12: Όξινη βροχή. Επιπτώσεις στα εδαφικά και υδατικά οικοσυστήματα. Αντιμετώπιση.

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ

σελίδα 11 από 16 ΔΙΑ50/ΓΕ_2/Γ. ΣΤΑΥΡΙΔΗΣ

Πρόληψη

αποθείωση, δηλαδή απομάκρυνση του θείου (S), από τα καύσιμα που

περιέχουν θείο.

τοποθέτηση ειδικών φίλτρων στις καμινάδες των εργοστασίων, για να

δεσμεύονται οι ρύποι (πχ SO2) πριν απελευθερωθούν στην ατμόσφαιρα

τοποθέτηση καταλυτών στις εξατμίσεις των αυτοκινήτων για την μετατροπή

των ρύπων (πχ ΝO2) σε ουσίες πιο φιλικές προς το περιβάλλον

Αντιμετώπιση

προσθήκη βάσης, όπως το υδροξείδιο του ασβεστίου, Ca(OH)2,

εξουδετερώνονται τα οξέα που βρίσκονται στα ποτάμια, τις λίμνες και τα

εδάφη (Τσέκογλου & Κλαδά, 2009) (Ευθυμίου, 2008). Η διαδικασία αυτή

ονομάζεται και «Ασβέστωση» (liming process) και δεν έχει μόνιμα

αποτελέσματα. Η κύρια μέθοδος ασβέστωσης είναι η απευθείας προσθήκη

ασβέστη στο νερό. Ωστόσο, υπάρχουν περιπτώσεις λιμνών, όπου η

μεταστροφή είναι πολύ γρήγορη, και τότε η άσβεστος προστίθεται στο

σημείο απορροής. Αυτό έχει και μειονεκτήματα όμως, το κυριότερο είναι ότι

ο ασβέστης μπορεί να έχει αρνητικές επιπτώσεις στα είδη των υγροτόπων

των φυτών. Τα πλεονεκτήματα, όμως, είναι ότι τα αποτελέσματα είναι

μεγαλύτερης διάρκειας και τα μέταλλα εμποδίζονται από την απόπλυση. Οι

επιδράσεις της ασβέστωσης είναι σχεδόν εξ ολοκλήρου ευνοϊκές λίμνη. Η

αλκαλικότητα της ασβεστωμένης λίμνης αυξάνεται, το ρΗ αυξάνεται, και οι

συγκεντρώσεις βαρέων μετάλλων μειώνονται, σε ασφαλή όρια για τη ζωή

των ψαριών. Ο αριθμός των ειδών των ψαριών, τα βενθικών ζώων και του

πλαγκτόν αυξάνεται όπως και η παραγωγή βιομάζας (global-climate-

change.org.uk, n.d.).

4. Συμπεράσματα Η όξινη βροχή είναι ένα φαινόμενο το οποίο προσβάλει οικοσυστήματα, ενώ

ανάλογα με την ένταση του φαινομένου και τις ποσότητες των ρύπων, μπορεί και

Page 13: Όξινη βροχή. Επιπτώσεις στα εδαφικά και υδατικά οικοσυστήματα. Αντιμετώπιση.

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ

σελίδα 12 από 16 ΔΙΑ50/ΓΕ_2/Γ. ΣΤΑΥΡΙΔΗΣ

να το καταστρέψει ολοσχερώς. Παράλληλα, οι επιπτώσεις του φαινομένου

υποβαθμίζουν το περιβάλλον.

Το φαινόμενο και μπορεί να εκδηλώνεται ακόμα και σε μέρη όπου δεν υπάρχουν

κοντινές πηγές εκπομπής ρύπων. Σύμφωνα με μία έρευνα του 1990 που αφορούσε

στην περίοδο 1984-85 και στο διοξείδιο του θείου, έδειξε ότι το ποσοστό της

εισαγώμενης ρύπανσης είναι ιδιαίτερα μεγάλο (Πίνακας 3) (Tilling, et al., 1990).

Πέραν της υιοθέτησης και εφαρμογής σαφής στρατηγικής μειώσεων των

υπεύθυνων ρύπων της όξινης βροχής σε διακρατικό, διηπειρωτικό, και παγκόσμιο

επίπεδο είναι δύσκολο να βρεθεί και να εφαρμοστεί κάποιος άλλος τρόπος

αποτελεσματικής και συνολικής αντιμετώπισης.

Δεν αρκεί κάποια μόνο κράτη να εφαρμόσουν στρατηγική μείωσης ρύπων καθώς το

φαινόμενο μπορεί καιι μεταφέρεται με μεγάλη γεωγραφική διασπορά και να

εκδηλώνεται πολύ μακρία από τον τόπο παραγωγής των ρύπων. Για παράδειγμα, τη

δεκαετία του ’80 ο Καναδάς κατηγόρησε τις ΗΠΑ για μόλυνση των νερών και των

δασών του (επόμενη σελίδα).

Page 14: Όξινη βροχή. Επιπτώσεις στα εδαφικά και υδατικά οικοσυστήματα. Αντιμετώπιση.

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ

σελίδα 13 από 16 ΔΙΑ50/ΓΕ_2/Γ. ΣΤΑΥΡΙΔΗΣ

Πίνακας 3: Ετήσιες εκπομπές διοξειδίου του θείου για την περίοδο 1984-85 για διάφορες

ευρωπαϊκές χώρες και το ποσοστό της τοπικής όξινης απόθεσης που παρήχθη έξω από τις χώρες αυτές (εισαγόμενη ρύπανση). ΠΗΓΗ: (Tilling, et al., 1990)

Χώρες

Παραχθέν διοξείδιο του θείου (χιλιάδες τόνοι / έτος)

Ποσοστό όξινης απόθεσης προερχόμενη από το εξωτερικό (%)

Ηνωμένο Βασίλειο 3690 20

Ιταλία 3150 22

Γαλλία 3500 34

Νορβηγία 100 92

Σουηδία 330 58

π. Δυτική Γερμανία 2750 45

Δανία 408 50

π. Τσεχοσλοβακία 3250 56

Φινλανδία 370 70

Ισπανία 2633 18

Βέλγιο 612 53

Ιρλανδία 140 32

Αυστρία 294 76

π. Ανατ. Γερμανία 4000 30

Πολωνία 4010 55

Η Ευρωπαϊκή Ένωση έθεσε στόχους μείωσης ρύπων έως το 2010 (Γεωργιάδης, et al.,

2004). Ανατρέχοντας στην Eurostat και αντλώντας όλα τα συγκεντρωτικά και

διαθέσιμα δεδομένα (από το 1990 έως το 2011) για τις εκπομπές που αφορούν στα

SOx και στα ΝΟx παρατηρούμε μία αξιόλογη μείωση (Εικόνα 5 και 6) (επόμενη

σελίδα).

Page 15: Όξινη βροχή. Επιπτώσεις στα εδαφικά και υδατικά οικοσυστήματα. Αντιμετώπιση.

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ

σελίδα 14 από 16 ΔΙΑ50/ΓΕ_2/Γ. ΣΤΑΥΡΙΔΗΣ

Εικόνα 5. Συγκεντρωτικές ποσότητες εκπομπών SOx Στην Ευρωπαϊκή Ένωση των 28 για όλες τις

δραστηριότητες (1990-2011). Πηγή: (Eurostat, 2014)

Εικόνα 6. Συγκεντρωτικές ποσότητες εκπομπών NOx Στην Ευρωπαϊκή Ένωση των 28 για όλες τις

δραστηριότητες (1990-2011). Πηγή: (Eurostat, 2014)

Page 16: Όξινη βροχή. Επιπτώσεις στα εδαφικά και υδατικά οικοσυστήματα. Αντιμετώπιση.

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ

σελίδα 15 από 16 ΔΙΑ50/ΓΕ_2/Γ. ΣΤΑΥΡΙΔΗΣ

5. Βιβλιογραφία

Botkin, D. & Keller, E., 1987. Environmental Studies. Earth as a Living Planet. Colombus:

Merril Publishing Company.

European Commision, 2013. Commission Staff Working Document Accompanying the

Communication on a revised EU Strategy on Air Pollution Proposal for a revision of Directive

2001/81/EC on national emission ceilings for certain atmospheric pollutants. Proposal for a

legislative instru, Brussels: European Commision.

European Environmental Agency, 2013. Environmental Indicator Repport, Luxemburg:

Publications Office of the European Union.

Eurostat, 2014. Greenhouse Gases/Air Pollution. [Online]

Available at:

http://epp.eurostat.ec.europa.eu/portal/page/portal/environment/data/main_tables

[Accessed 4 1 2014].

global-climate-change.org.uk, n.d. www.global-climate-change.org.uk. [Ηλεκτρονικό]

Available at: http://www.air-quality.org.uk/13.php

[Πρόσβαση 8 1 2014].

Kita, I., Sato, T., Kase, Y. & Mitropoulos, P., 2004. Neutral rains at Athens, Greece: a natural

safeguard against acidification of rains. Science of the Total Environment, Issue 327, pp. 285-

294.

Steven G., M. & Johnny, B. L., 2010. A conceptual framework: Redefining forest soil’s critical

acid loads under a changing climate. Environmental Pollution, 158(6), p. 2053–2058.

Tilling, S., Nisbet, A. & Chell, K., 1990. Acid Rain. s.l.:Field Studies Council.

Wikimedia Commons, 2006. Acid rain woods1.JPG. [Online]

Available at: http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Acid_rain_woods1.JPG

[Accessed 8 1 2014].

Γεωργιάδης, Θ. και συν., 2004. Διάθεση Αποβλήτων και οι Επιπτώσεις τους στο Περιβάλλον.

50/4 επιμ. Πάτρα: ΕΑΠ.

Γεωργόπουλος, Α., 2000. Γη, Ένας Μικρός και Εύθραστος Πλανήτης. δ' επιμ. Αθήνα:

Gutenberg.

Page 17: Όξινη βροχή. Επιπτώσεις στα εδαφικά και υδατικά οικοσυστήματα. Αντιμετώπιση.

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ

σελίδα 16 από 16 ΔΙΑ50/ΓΕ_2/Γ. ΣΤΑΥΡΙΔΗΣ

Ευθυμίου, Γ., 2008. chemnet.wordpress.com. [Ηλεκτρονικό]

Available at: chemnet.wordpress.com/tag/Αντιμετώπιση-των-επιπτώσεων/

[Πρόσβαση 9 1 2014].

Τσέκογλου, Γ. & Κλαδά, Μ., 2009. Μελέτη της Χωροχρονικής Μεταβολής των

Φυσικοχημικών Χαρακτηριστικών του Νερού της Βροχής. Chania: TEI of Crete.