ΤΟ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ

Όπως σε κάθε είδος γραπτής επικοινωνίας, έτσι και στην έκθεση υπάρχει ο πομπός, το

μήνυμα, το κανάλι της επικοινωνίας και ο δέκτης. Προκειμένου, λοιπόν, να εξυπηρετήσει το

κείμενο τον επικοινωνιακό του στόχο, πρέπει να ακολουθεί κάποιους κανόνες που καθορίζουν

τη μορφή του επικοινωνιακού πλαισίου. Τα πιο συνηθισμένα επικοινωνιακά πλαίσια που

δίνονται στα θέματα της έκθεσης είναι η επιστολή, το άρθρο, η ομιλία-εισήγηση και το

δοκίμιο.

Επιστολή – Δομικά στοιχεία της επιστολής:

1. Προσφώνηση: Δηλώνει τον αποδέκτη του επιστολικού κειμένου. σημειώνεται πάνω

αριστερά (π.χ. Αξιότιμε κύριε Υπουργέ / Πρόεδρε / Δήμαρχε / Διευθυντά ή Αγαπητέ

κύριε... (επίσημη επιστολή), Φίλε Κώστα / Αγαπητή Μαρία... κτλ (φιλική επιστολή).

2. Τόπος και ημερομηνία συγγραφής: Σημειώνεται πάνω δεξιά.

3. Πρόλογος – Εισαγωγή: Επισήμανση της ταυτότητας του συγγραφέα και της αφορμής

για τη σύνταξη της επιστολής (π.χ. Σας αποστέλλουμε αυτή την επιστολή, για να θέσουμε

υπόψη σας ένα πρόβλημα που αφορά το σύνολο της μαθητικής κοινότητας / της τοπικής

κοινωνίας...κτλ). Ενδεικτικοί τρόποι έναρξης: «Αποφασίσαμε να σας στείλουμε την

επιστολή αυτή.../ Με αφορμή...σας αποστέλλουμε επιστολή θέλοντας να.../ Θεωρήσαμε

σκόπιμο ύστερα από τις παρατηρήσεις σας σχετικά με...να σας απαντήσουμε.../

Πιστεύοντας ότι θα βοηθούσαμε τον προβληματισμό σας για...σας καταθέτουμε τις

απόψεις μας με την επιστολή αυτή...κτλ».

4. Ανάπτυξη: Αναπτύσσουμε τα επιχειρήματά μας σχετικά με το ζητούμενο. Ενδεικτικές

εκφράσεις για το κύριο μέρος: «Είναι ήδη γνωστό σε εσάς.../ Δεν μπορείτε να

αμφισβητήσετε.../ Ευθύνη/χρέος όλων μας είναι.../ Πόσες φορές δεν έχετε αναρωτηθεί.../

Αυτό που για μας, αλλά θεωρούμε και για σας, έχει ιδιαίτερη σημασία.../ Θα μου ήταν

αδύνατο να μην σας τονίσω.../ Θα υπογραμμίσω άλλο ένα βασικό σημείο.../ Θα μπορούσα

να ενισχύσω την άποψή μου και με...κτλ».

5. Επίλογος: Ανακεφαλαιώνουμε την επιχειρηματολογία μας και καταλήγουμε σε

επιφώνηση. Ενδεικτικός τρόπος κλεισίματος: «Πιστεύουμε να λάβετε σοβαρά υπόψη σας

τις παρατηρήσεις μας.../ Έχουμε την πεποίθηση ότι οι θέσεις μας θα βρουν τη δέουσα

ανταπόκριση.../ Θεωρούμε ότι με τις παραπάνω απόψεις μας συμβάλλουμε κι εμείς στην

αντιμετώπιση.../ Είμαστε βέβαιοι ότι θα μελετήσετε τις σκέψεις μας, οι οποίες

πιστεύουμε ότι θα ενδυναμώσουν τη διάθεσή σας να δράσετε δυναμικά για την

περιστολή/αντιμετώπιση/λύση του...κτλ». Παραδείγματα επιφώνησης: Με τιμή / Με

ειλικρινή εκτίμηση (επίσημη επιστολή) – Με αγάπη / Φιλικά (φιλική επιστολή)

Άρθρο – Δομικά στοιχεία του άρθρου:

1. Τίτλος: Στόχος του είναι να προσελκύσει το ενδιαφέρον του αναγνώστη. Ο τίτλος του

άρθρου πρέπει να είναι σύντομος και περιεκτικός (συνήθως ελλειπτική πρόταση, όχι

έντονη χρήση ρημάτων), ενώ μπορεί να είναι και ειρωνικός, χιουμοριστικός με

υπονοούμενα ή πιο κλασικός (π.χ. Σε ένα άρθρο στο οποίο υπενθυμίζετε στους

συμμαθητές σας ότι θα πρέπει να αναγνωρίζουν τα χαρακτηριστικά του υγιούς και

εποικοδομητικού πολιτικού λόγου και να αντιλαμβάνονται τη σημασία του για την

προαγωγή της δημοκρατίας, ενδεικτικοί τίτλοι θα ήταν: «Ο ώριμος πολιτικός λόγος

σήμερα» ή «Ώριμος πολιτικός λόγος και δημοκρατία» ή «Για τον πολιτικό λόγο...»).

2. Πρόλογος: Παρουσιάζεται το θέμα και συχνά το γεγονός που αποτέλεσε την αφόρμηση

για τη σύνταξη του άρθρου.

3. Κύριο θέμα: Αναπτύσσεται η επιχειρηματολογία και το αποδεικτικό υλικό.

4. Επίλογος: Γίνεται ανακεφαλαίωση και διατυπώνεται συμπέρασμα.

5. Ονοματεπώνυμο του συντάκτη του άρθρου: Μετά τον τίτλο ή στο τέλος του άρθρου,

ο μαθητής υπογράφει ως ο συντάκτης του άρθρου, χωρίς να αναφέρει το όνομά του

(μόνο τα αρχικά).

Ομιλία / Εισήγηση – Δομικά στοιχεία της ομιλίας / εισήγησης (προσχεδιασμένου

προφορικού λόγου:

1. Προσφώνηση: Απευθύνεται χαιρετισμός στο ακροατήριο (π.χ. Αγαπητοί συμμαθητές /

Κυρίες και Κύριοι / Κύριοι σύνεδροι / Αγαπητοί φίλοι / Αγαπητό ακροατήριο / Αγαπητοί

συμπολίτες / Κυρίες και Κύριοι βουλευτές...κτλ).

2. Πρόλογος: Επισημαίνεται η ταυτότητα του ομιλητή και η αφορμή για την ομιλία (π.χ.

«Ως εκπρόσωπος του δεκαπενταμελούς συμβουλίου του σχολείου μου, θα ήθελα να

καταθέσω τους προβληματισμούς της μαθητικής κοινότητας για τα πρόσφατα γεγονότα

παραβατικότητας.../ να εκθέσω τον προβληματισμό μου.../ να διατυπώσω τη γνώμη

μου...κτλ.)

3. Κύριο μέρος: Αναπτύσσεται η επιχειρηματολογία. Καλό είναι να υπάρχουν στοιχεία

προφορικότητας, π.χ. αποστροφή στο κοινό και χρήση β΄ πληθυντικού προσώπου, (π.χ.

«Σκεφτείτε, Αναλογιστείτε / Θα γνωρίζετε βέβαια...»), όπως και ερωτήσεις μέσω των

οποίων αποφεύγεται ο ξύλινος λόγος και το τυποποιημένο απρόσωπο ύφος. Επίσης

προτείνεται να χρησιμοποιούμε και α΄ πληθυντικό ή ενικό πρόσωπο (π.χ. «Ας θυμηθούμε

όλοι μας.../ Ας προβληματιστούμε.../ Όλοι μπορούμε να διερωτηθούμε.../ Χρέος όλων μας

είναι.../ Θα μου ήταν αδύνατον να μην τονίσω.../ Θα υπογραμμίσω άλλο ένα βασικό

σημείο...κτλ) που εξασφαλίζουν μεγαλύτερη αμεσότητα και ζωντάνια, ενώ συνιστώνται

και επαναλήψεις της προσφώνησης με ακριβώς τον ίδιο ή παρεμφερή τρόπο.

4. Επίλογος: Ανακεφαλαιώνουμε την επιχειρηματολογία και καταλήγουμε σε συμπέρασμα

(π.χ. «Ύστερα από όλα αυτά θα μπορούσαμε αβίαστα να συμπεράνουμε ότι.../

Συνοψίζοντας όλα αυτά που ανέλυσα, θα κατέληγα στο συμπέρασμα ότι.../ Πιστεύω ότι

κατάφερα να σας αποδείξω.../ Προβληματιστείτε λοιπόν και ενεργοποιηθείτε...κτλ).

Κλείνουμε με επιφώνηση, δηλαδή με καταληκτικό χαιρετισμό, που απευθύνει ο ομιλητής

στο ακροατήριό του (π.χ. Ευχαριστώ για την προσοχή σας / Ευχαριστώ που με ακούσατε

/ Σας ευχαριστώ για το χρόνο που μου διαθέσατε...κτλ).

Δοκίμιο αποδεικτικού χαρακτήρα – Δομικά στοιχεία:

Χαρακτηριστικό αυτού του κειμενικού είδους είναι η πειθώ και επομένως επικρατεί η

αναφορική (λογική) λειτουργία του λόγου.

Σε τέτοιου είδους κείμενα δεν απευθυνόμαστε σε ακροατήριο ή σε κάποιο επίσημο πρόσωπο,

ούτε δημοσιεύουμε τις θέσεις μας, οπότε χρησιμοποιούμε κυρίως το γ΄ ενικό, το γ΄ πληθυντικό

και πιθανόν και το α΄ πληθυντικό πρόσωπο, αφού το ύφος του κειμένου είναι πιο απρόσωπο

και αντικειμενικό.

Η δομή του κειμένου είναι:

1. πρόλογος

2. κύριο θέμα (θέση και επιχειρηματολογία)

3. επίλογος