Γραμματολογική τοποθέτηση του έργου

Η ΑΡΓΩ (1933) είναι το πρώτο μυθιστόρημα του Γ Θεοτοκά (1905-1966) και αποτελεί

σταθμό για τα Γράμματά μας από την άποψη ότι έρχεται να συνδέσει την ελληνική πεζογραφία με

το ευρωπαϊκό μυθιστόρημα Ο Γ Θεοτοκάς που απέρριπτε στο σύνολό της σχεδόν την πεζογραφία

μας ως την εποχή του και καταδίκαζε την ηθογραφία χαρακτηρίζοντάς την φωτογραφική σχολή

έγραφε για την Αργώ τα εξής laquoΠασχίζω να αποδώσω τον αέρα της σύγχρονής μας ελληνικής ζωής

και να συλλάβω ορισμένους τύπους εθνικούς τοπικούς αλλά με ανθρώπινη αξία Πλανιούμαι σε

λογιώ λογιώ περιβάλλοντα φοιτητικά επιστημονικά λογοτεχνικά πολιτικά κοσμικά επαναστατικά

προσπαθώ να συλλάβω την ιδιόρρυθμη κίνηση καθενός και το παρδαλό σύνολο που αποτελούν όλα

μαζίraquo

Το πλήρες έργο του Θεοτοκά αποτελείται από δύο τόμους υπό το γενικό τίτλο Αργώ Ο

πρώτος τόμος γράφτηκε το 1933 με τον υπότιτλο Το ξεκίνημα ενώ ο δεύτερος τόμος

συμπληρώθηκε το 1935

Το νεανικό αυτό μυθιστόρημα δημιούργημα του μεσοπολέμου ασχολείται με τη ζωή τις

ανησυχίες και τους προβληματισμούς της νεολαίας της εποχής εκείνης Κύρια πρόσωπα του έργου

είναι τα μέλη του φοιτητικού συλλόγου Αργώ από τον οποίο πήρε και το όνομά του το

μυθιστόρημα Μέσα από το έργο απεικονίζεται το πολιτικό και ιδεολογικό κλίμα της εποχής χωρίς

όμως ο συγγραφέας να τοποθετείται σε οποιαδήποτε πλευρά Απλώς διηγείται αναφέρει

επιχειρηματολογεί αλλά αφήνεται στον αναγνώστη να κρίνει και να βγάλει συμπεράσματα

Στο συγκεκριμένο απόσπασμα η υπόθεση διαδραματίζεται στην Κωνσταντινούπολη στις

αρχές του 20ου αιώνα Οι `Ελληνες της Πόλης συνεχίζουν την καθημερινή ζωή τους με τις

παραδόσεις και τα ήθη τους όμως βαθιά μέσα τους καίει πάντα η φλόγα για την Εθνική λύτρωση

Μέσα από το αφηγηματικό αυτό περιστατικό κατανοεί κανείς τον τρόπο ζωής και

συμπεριφοράς των Ελλήνων της Πόλης οι οποίοι αγωνίζονται πρώτα να επιβιώσουν και

έπειτα να βοηθήσουν όπως μπορούν στα οράματα του έθνους στη Μεγάλη Ιδέα στην

απελευθέρωση

Το απόσπασμα αυτό είναι παρμένο από το μυθιστόρημα με τον τίτλο Θέλω γράμματα και

αναφέρεται στα παιδικά χρόνια του Δαμιανού Φραντζή ενός νεαρού ο οποίος καταγόταν από

εμπορική οικογένεια της Κωνσταντινούπολης Θέμα του κειμένου είναι η σφοδρή επιθυμία ενός

παιδιού (του Δαμιανού Φραντζή) να μάθει γράμματα και η αρνητική στάση του πατέρα του Το

περιεχόμενο είναι κοινωνικό

Ο συγγραφέας

Ο Γιώργος Θεοτοκάς (1905-1966) ήταν σημαντικός πεζογράφος δοκιμιογράφος θεατρικός

συγγραφέας από τους σημαντικότερους της Γενιάς του 1930 Διακρίθηκε κυρίως ως

δημοσιογράφος Βασικά χαρακτηριστικά του έργου του είναι η στοχαστική διάθεση και η

καθαρότητα του ύφους του

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΠΑΝΩ ΣΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

1Το απόσπασμα προέρχεται από το μυθιστόρημα Αργώ του ΓΘεοτοκά Η δράση του ξετυλίγεται στην

τρίτη δεκαετία του 20ού αιώνα Παρουσιάζει την εποχή μετά το τέλος του Α Μεγάλου Πολέμου και

τη Μικρασιατική Καταστροφή με τα κοινωνικά της προβλήματα Tο πλήθος των ηρώων κινείται

γύρω από τον ίδιο πόλο τις τάσεις μιας γενιάς αισιόδοξης και δημιουργικής που οι συνεχείς εθνικές

καταστροφές την οδήγησαν σε βαθιά απογοήτευση

Μέσα σε αυτό το ιστορικό πλαίσιο πώς σκιαγραφείται η προσωπικότητα του πατέρα και πώς κατά

την άποψή σας συνέβαλαν οι ιστορικές συνθήκες στη διαμόρφωση της προσωπικότητάς του

2Πώς εξηγείτε το γεγονός ότι ο πατέρας αρνείται στον γιό του να μάθει γράμματα Πώς τον

κρίνετε με τα δεδομένα της εποχής μας

3Να ταυτιστείτε με το νεαρό Δαμιανό Φραντζή και να γράψετε μία παράγραφο 100 λέξεων από το

ημερολόγιό του μετά από την σύγκρουση με τον πατέρα του

4Πώς σκιαγραφείται η προσωπικότητα και ο ρόλος της μητέρας στο αφήγημα Ποια είναι η σχέση

της με τον πατέρα και με το παιδί

5Η τριτοπρόσωπη αφήγηση βοηθάει τον Θεοτοκά να κρατήσει αποστάσεις από τους ήρωές του να

τους δει αντικειμενικά υιοθετώντας όμως την οπτική γωνία αυτού που κάθε φορά έρχεται στο

προσκήνιο Πολλές φορές διακρίνουμε στην αφήγηση έναν ιδιότυπο διάλογο ανάμεσα στις

απόψεις του συγγραφέα και του ήρωα Να αποδείξετε την παραπάνω θέση με συγκεκριμένες

αναφορές στο κείμενο

6Ο συγγραφέας ενδιαφέρθηκε κυρίως για τα ldquoζωντανά πρόσωπαrdquo των μυθιστορημάτων Εσείς θα

χαρακτηρίζατε ldquoζωντανάrdquo τα πρόσωπα του Θεοτοκά στα συγκεκριμένα αποσπάσματα Να

αιτιολογήσετε την απάντησή σας

7laquo Στην Αργώ του Θεοτοκά βασικό θέμα τους είναι η ελευθερία η ανάγκη της ελευθερίας η

αναζήτησή της σε διάφορα επίπεδαraquoΔΤζιόβας

Να σχολιάσετε την παραπάνω θέση με αναφορές στο κείμενο

8Ποιες αξίες και στάσεις ζωής προβάλλονται στο κείμενο

9Ποιος είναι ο κεντρικός λογοτεχνικός χαρακτήρας Να περιγράψετε τα βασικά του

χαρακτηριστικά Συμμορφώνεται με τα στερεότυπα που χαρακτηρίζουν τη θέση του στην

οικογένεια

10Ποια είναι η ταυτότητα του αφηγητή στο απόσπασμα Ας υποθέσουμε τώρα ότι τα γεγονότα τα

αφηγείται ο ίδιος ο Δαμιανός Φραντζής Γράψτε ένα κείμενο μιας παραγράφου με τη δική του

φωνή και από τη δική του οπτική γωνία

ΠΑΡΑΛΛΗΛΑ ΚΕΙΜΕΝΑ

Παράλληλο κείμενο Σταντάλ laquo Το κόκκινο και το μαύροraquo

Πατέρας και γιος

Μάταια φώναξε δυο τρεις φορές το Ζυλιέν Η προσοχή που έδινε ο νεαρός στο βιβλίο του τον

εμπόδιζε περισσότερο κι από το θόρυβο του πριονιού ν ακούσει την τρομερή φωνή του πατέρα

του

Τελικά παρ όλη την ηλικία του εκείνος πήδηξε με μεγάλη ευκινησία πάνω στον κορμό που έκοβε

το πριόνι του κι από κει στο μεγάλο δοκάρι που στήριζε τη στέγη Ένα δυνατό χτύπημα έκαμε το

βιβλίο που κρατούσε ο Ζυλιέν να βρεθεί στο ποτάμι ένα δεύτερο χτύπημα το ίδιο δυνατά στο

κεφάλι τον έκανε να χάσει την ισορροπία του Θα έπεφτε από ύψος δώδεκα ποδιών ανάμεσα στους

μοχλούς της μηχανής που δούλευε και θα γινόταν κομμάτια αν ο πατέρας του δεν τον έπιανε με το

αριστερό του χέρι την ώρα που έπεφτε

mdash Έτσι λοιπόν ακαμάτη θα διαβάζεις τα καταραμένα βιβλία σου την ώρα που σε βάζω να φυλάς

το πριόνι Διάβασ τα τουλάχιστον το βράδυ όταν χάνεις τον καιρό σου1 στο σπίτι του εφημέριου

Ο Ζυλιέν ζαλισμένος από το χτύπημα και γεμάτος αίματα πλησίασε στη θέση που του είχαν ορίσει

δίπλα στο πριόνι Τα μάτια του είχαν γεμίσει δάκρυα όχι τόσο από το σωματικό πόνο όσο για το

χάσιμο του βιβλίου του που το λάτρευε

laquoΚατέβα ζώον να σου μιλήσωraquo Ο θόρυβος της μηχανής εμπόδισε το Ζυλιέν ν ακούσει κι αυτή

την εντολή Ο πατέρας του που είχε κατέβει από τη στέγη μη θέλοντας να ξανακάνει τον κόπο ν

ανεβεί στο μηχάνημα πήγε και βρήκε ένα μακρύ κοντάρι που το είχε για να κατεβάζει τα καρύδια

από το δέντρο και τον χτύπησε μ αυτό στον ώμο Μόλις κατέβηκε ο Ζυλιέν ο γέρο Σορέλ mdash

κυνηγώντας τον τον έσπρωξε προς το σπίτι

laquoΟ Θεός ξέρει τι έχει να μου κάνειraquo σκεφτόταν ο νεαρός Περνώντας κοίταξε θλιμμένα το ποτάμι

όπου είχε πέσει το βιβλίο του ήταν αυτό που αγαπούσε περισσότερο Το laquoΗμερολόγιο της εξορίας

του Ναπολέοντος στην Αγία Ελένηraquo2 Τα μάγουλά του ήταν κόκκινα και είχε κατεβασμένα τα

μάτια Ήταν ένα παλικάρι δεκαεφτά δεκαοχτώ χρονών αδύνατο με χαρακτηριστικά ακανόνιστα

αλλά λεπτά και μύτη γαμψή Τα μεγάλα μαύρα μάτια του που σε στιγμές γαλήνης πρόδιναν

στοχαστικότητα και φλόγα έλαμπαν τη στιγμή αυτή από την έκφραση άγριου μίσους3 Σκούρα

καστανά μαλλιά που φύτρωναν πολύ χαμηλά τού μίκραιναν το μέτωπο και σε στιγμές θυμού τού

έδιναν ύφος γεμάτο κακία Ανάμεσα στις αμέτρητες ποικιλίες της ανθρώπινης φυσιογνωμίας δεν

υπάρχει ίσως άλλη που να ξεχώριζε με πιο έντονη ιδιομορφία Το σβέλτο και καλοσχηματισμένο

κορμί του πρόδινε περισσότερη ευκινησία παρά ευρωστία Από τα πρώτα νεανικά του χρόνια το

εξαιρετικά στοχαστικό του ύφος και η μεγάλη χλομάδα του έκαναν τον πατέρα του να νομίζει πως

δεν θα ζούσε ή πως θα ζούσε για να είναι βάρος στην οικογένειά του Αντικείμενο περιφρονήσεως

για όλους μέσα στο σπίτι μισούσε τ αδέλφια του και τον πατέρα του στα κυριακάτικα παιχνίδια

στην πλατεία πάντα έτρωγε ξύλο

Δεν ήταν ούτε χρόνος που το ωραίο του πρόσωπο άρχιζε να κερδίζει συμπάθειες στα κορίτσια

Περιφρονημένος απ όλο τον κόσμο σαν πλάσμα ασθενικό ο Ζυλιέν είχε νιώσει λατρεία για το

γέρο στρατιωτικό χειρουργό που μια μέρατόλμησε να μιλήσει στο δήμαρχο για τα πλατάνια4

Ο χειρουργός αυτός πλήρωνε πότε πότε στο γέρο Σορέλ το μεροκάματο του γιου του και του

μάθαινε λατινικά και ιστορία δηλαδή ότι ήξερε από ιστορία την εκστρατεία του 1796 στην

Ιταλία5 Πεθαίνοντας του άφησε το παράσημο της Λεγεώνος της Τιμής τα καθυστερούμενα της

συντάξεώς του και καμιά σαρανταριά βιβλία που το πολυτιμότερο είχε πηδήξει στο ποταμάκι που

με τις γνωριμίες του ο κ Δήμαρχος του είχε αλλάξει κοίτη6

Δεν πρόλαβε να μπει στο σπίτι κι ο Ζυλιέν αισθάνθηκε να τον πιάνει απ τον ώμο το στιβαρό χέρι

του πατέρα του έτρεμε περιμένοντας κάμποσο ξύλο

- Απάντησέ μου χωρίς ψευτιές του φώναξε στ αυτί η τραχιά φωνή του γερο-χωρικού ενώ το χέρι

του τον γύριζε απότομα προς το μέρος του όπως το χέρι ενός παιδιού γυρίζει ένα μολυβένιο

στρατιωτάκι

δημοσιογράφος Βασικά χαρακτηριστικά του έργου του είναι η στοχαστική διάθεση και η

καθαρότητα του ύφους του

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΠΑΝΩ ΣΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

1Το απόσπασμα προέρχεται από το μυθιστόρημα Αργώ του ΓΘεοτοκά Η δράση του ξετυλίγεται στην

τρίτη δεκαετία του 20ού αιώνα Παρουσιάζει την εποχή μετά το τέλος του Α Μεγάλου Πολέμου και

τη Μικρασιατική Καταστροφή με τα κοινωνικά της προβλήματα Tο πλήθος των ηρώων κινείται

γύρω από τον ίδιο πόλο τις τάσεις μιας γενιάς αισιόδοξης και δημιουργικής που οι συνεχείς εθνικές

καταστροφές την οδήγησαν σε βαθιά απογοήτευση

Μέσα σε αυτό το ιστορικό πλαίσιο πώς σκιαγραφείται η προσωπικότητα του πατέρα και πώς κατά

την άποψή σας συνέβαλαν οι ιστορικές συνθήκες στη διαμόρφωση της προσωπικότητάς του

2Πώς εξηγείτε το γεγονός ότι ο πατέρας αρνείται στον γιό του να μάθει γράμματα Πώς τον

κρίνετε με τα δεδομένα της εποχής μας

3Να ταυτιστείτε με το νεαρό Δαμιανό Φραντζή και να γράψετε μία παράγραφο 100 λέξεων από το

ημερολόγιό του μετά από την σύγκρουση με τον πατέρα του

4Πώς σκιαγραφείται η προσωπικότητα και ο ρόλος της μητέρας στο αφήγημα Ποια είναι η σχέση

της με τον πατέρα και με το παιδί

5Η τριτοπρόσωπη αφήγηση βοηθάει τον Θεοτοκά να κρατήσει αποστάσεις από τους ήρωές του να

τους δει αντικειμενικά υιοθετώντας όμως την οπτική γωνία αυτού που κάθε φορά έρχεται στο

προσκήνιο Πολλές φορές διακρίνουμε στην αφήγηση έναν ιδιότυπο διάλογο ανάμεσα στις

απόψεις του συγγραφέα και του ήρωα Να αποδείξετε την παραπάνω θέση με συγκεκριμένες

αναφορές στο κείμενο

6Ο συγγραφέας ενδιαφέρθηκε κυρίως για τα ldquoζωντανά πρόσωπαrdquo των μυθιστορημάτων Εσείς θα

χαρακτηρίζατε ldquoζωντανάrdquo τα πρόσωπα του Θεοτοκά στα συγκεκριμένα αποσπάσματα Να

αιτιολογήσετε την απάντησή σας

7laquo Στην Αργώ του Θεοτοκά βασικό θέμα τους είναι η ελευθερία η ανάγκη της ελευθερίας η

αναζήτησή της σε διάφορα επίπεδαraquoΔΤζιόβας

Να σχολιάσετε την παραπάνω θέση με αναφορές στο κείμενο

8Ποιες αξίες και στάσεις ζωής προβάλλονται στο κείμενο

9Ποιος είναι ο κεντρικός λογοτεχνικός χαρακτήρας Να περιγράψετε τα βασικά του

χαρακτηριστικά Συμμορφώνεται με τα στερεότυπα που χαρακτηρίζουν τη θέση του στην

οικογένεια

10Ποια είναι η ταυτότητα του αφηγητή στο απόσπασμα Ας υποθέσουμε τώρα ότι τα γεγονότα τα

αφηγείται ο ίδιος ο Δαμιανός Φραντζής Γράψτε ένα κείμενο μιας παραγράφου με τη δική του

φωνή και από τη δική του οπτική γωνία

ΠΑΡΑΛΛΗΛΑ ΚΕΙΜΕΝΑ

Παράλληλο κείμενο Σταντάλ laquo Το κόκκινο και το μαύροraquo

Πατέρας και γιος

Μάταια φώναξε δυο τρεις φορές το Ζυλιέν Η προσοχή που έδινε ο νεαρός στο βιβλίο του τον

εμπόδιζε περισσότερο κι από το θόρυβο του πριονιού ν ακούσει την τρομερή φωνή του πατέρα

του

Τελικά παρ όλη την ηλικία του εκείνος πήδηξε με μεγάλη ευκινησία πάνω στον κορμό που έκοβε

το πριόνι του κι από κει στο μεγάλο δοκάρι που στήριζε τη στέγη Ένα δυνατό χτύπημα έκαμε το

βιβλίο που κρατούσε ο Ζυλιέν να βρεθεί στο ποτάμι ένα δεύτερο χτύπημα το ίδιο δυνατά στο

κεφάλι τον έκανε να χάσει την ισορροπία του Θα έπεφτε από ύψος δώδεκα ποδιών ανάμεσα στους

μοχλούς της μηχανής που δούλευε και θα γινόταν κομμάτια αν ο πατέρας του δεν τον έπιανε με το

αριστερό του χέρι την ώρα που έπεφτε

mdash Έτσι λοιπόν ακαμάτη θα διαβάζεις τα καταραμένα βιβλία σου την ώρα που σε βάζω να φυλάς

το πριόνι Διάβασ τα τουλάχιστον το βράδυ όταν χάνεις τον καιρό σου1 στο σπίτι του εφημέριου

Ο Ζυλιέν ζαλισμένος από το χτύπημα και γεμάτος αίματα πλησίασε στη θέση που του είχαν ορίσει

δίπλα στο πριόνι Τα μάτια του είχαν γεμίσει δάκρυα όχι τόσο από το σωματικό πόνο όσο για το

χάσιμο του βιβλίου του που το λάτρευε

laquoΚατέβα ζώον να σου μιλήσωraquo Ο θόρυβος της μηχανής εμπόδισε το Ζυλιέν ν ακούσει κι αυτή

την εντολή Ο πατέρας του που είχε κατέβει από τη στέγη μη θέλοντας να ξανακάνει τον κόπο ν

ανεβεί στο μηχάνημα πήγε και βρήκε ένα μακρύ κοντάρι που το είχε για να κατεβάζει τα καρύδια

από το δέντρο και τον χτύπησε μ αυτό στον ώμο Μόλις κατέβηκε ο Ζυλιέν ο γέρο Σορέλ mdash

κυνηγώντας τον τον έσπρωξε προς το σπίτι

laquoΟ Θεός ξέρει τι έχει να μου κάνειraquo σκεφτόταν ο νεαρός Περνώντας κοίταξε θλιμμένα το ποτάμι

όπου είχε πέσει το βιβλίο του ήταν αυτό που αγαπούσε περισσότερο Το laquoΗμερολόγιο της εξορίας

του Ναπολέοντος στην Αγία Ελένηraquo2 Τα μάγουλά του ήταν κόκκινα και είχε κατεβασμένα τα

μάτια Ήταν ένα παλικάρι δεκαεφτά δεκαοχτώ χρονών αδύνατο με χαρακτηριστικά ακανόνιστα

αλλά λεπτά και μύτη γαμψή Τα μεγάλα μαύρα μάτια του που σε στιγμές γαλήνης πρόδιναν

στοχαστικότητα και φλόγα έλαμπαν τη στιγμή αυτή από την έκφραση άγριου μίσους3 Σκούρα

καστανά μαλλιά που φύτρωναν πολύ χαμηλά τού μίκραιναν το μέτωπο και σε στιγμές θυμού τού

έδιναν ύφος γεμάτο κακία Ανάμεσα στις αμέτρητες ποικιλίες της ανθρώπινης φυσιογνωμίας δεν

υπάρχει ίσως άλλη που να ξεχώριζε με πιο έντονη ιδιομορφία Το σβέλτο και καλοσχηματισμένο

κορμί του πρόδινε περισσότερη ευκινησία παρά ευρωστία Από τα πρώτα νεανικά του χρόνια το

εξαιρετικά στοχαστικό του ύφος και η μεγάλη χλομάδα του έκαναν τον πατέρα του να νομίζει πως

δεν θα ζούσε ή πως θα ζούσε για να είναι βάρος στην οικογένειά του Αντικείμενο περιφρονήσεως

για όλους μέσα στο σπίτι μισούσε τ αδέλφια του και τον πατέρα του στα κυριακάτικα παιχνίδια

στην πλατεία πάντα έτρωγε ξύλο

Δεν ήταν ούτε χρόνος που το ωραίο του πρόσωπο άρχιζε να κερδίζει συμπάθειες στα κορίτσια

Περιφρονημένος απ όλο τον κόσμο σαν πλάσμα ασθενικό ο Ζυλιέν είχε νιώσει λατρεία για το

γέρο στρατιωτικό χειρουργό που μια μέρατόλμησε να μιλήσει στο δήμαρχο για τα πλατάνια4

Ο χειρουργός αυτός πλήρωνε πότε πότε στο γέρο Σορέλ το μεροκάματο του γιου του και του

μάθαινε λατινικά και ιστορία δηλαδή ότι ήξερε από ιστορία την εκστρατεία του 1796 στην

Ιταλία5 Πεθαίνοντας του άφησε το παράσημο της Λεγεώνος της Τιμής τα καθυστερούμενα της

συντάξεώς του και καμιά σαρανταριά βιβλία που το πολυτιμότερο είχε πηδήξει στο ποταμάκι που

με τις γνωριμίες του ο κ Δήμαρχος του είχε αλλάξει κοίτη6

Δεν πρόλαβε να μπει στο σπίτι κι ο Ζυλιέν αισθάνθηκε να τον πιάνει απ τον ώμο το στιβαρό χέρι

του πατέρα του έτρεμε περιμένοντας κάμποσο ξύλο

- Απάντησέ μου χωρίς ψευτιές του φώναξε στ αυτί η τραχιά φωνή του γερο-χωρικού ενώ το χέρι

του τον γύριζε απότομα προς το μέρος του όπως το χέρι ενός παιδιού γυρίζει ένα μολυβένιο

στρατιωτάκι

Μάταια φώναξε δυο τρεις φορές το Ζυλιέν Η προσοχή που έδινε ο νεαρός στο βιβλίο του τον

εμπόδιζε περισσότερο κι από το θόρυβο του πριονιού ν ακούσει την τρομερή φωνή του πατέρα

του

Τελικά παρ όλη την ηλικία του εκείνος πήδηξε με μεγάλη ευκινησία πάνω στον κορμό που έκοβε

το πριόνι του κι από κει στο μεγάλο δοκάρι που στήριζε τη στέγη Ένα δυνατό χτύπημα έκαμε το

βιβλίο που κρατούσε ο Ζυλιέν να βρεθεί στο ποτάμι ένα δεύτερο χτύπημα το ίδιο δυνατά στο

κεφάλι τον έκανε να χάσει την ισορροπία του Θα έπεφτε από ύψος δώδεκα ποδιών ανάμεσα στους

μοχλούς της μηχανής που δούλευε και θα γινόταν κομμάτια αν ο πατέρας του δεν τον έπιανε με το

αριστερό του χέρι την ώρα που έπεφτε

mdash Έτσι λοιπόν ακαμάτη θα διαβάζεις τα καταραμένα βιβλία σου την ώρα που σε βάζω να φυλάς

το πριόνι Διάβασ τα τουλάχιστον το βράδυ όταν χάνεις τον καιρό σου1 στο σπίτι του εφημέριου

Ο Ζυλιέν ζαλισμένος από το χτύπημα και γεμάτος αίματα πλησίασε στη θέση που του είχαν ορίσει

δίπλα στο πριόνι Τα μάτια του είχαν γεμίσει δάκρυα όχι τόσο από το σωματικό πόνο όσο για το

χάσιμο του βιβλίου του που το λάτρευε

laquoΚατέβα ζώον να σου μιλήσωraquo Ο θόρυβος της μηχανής εμπόδισε το Ζυλιέν ν ακούσει κι αυτή

την εντολή Ο πατέρας του που είχε κατέβει από τη στέγη μη θέλοντας να ξανακάνει τον κόπο ν

ανεβεί στο μηχάνημα πήγε και βρήκε ένα μακρύ κοντάρι που το είχε για να κατεβάζει τα καρύδια

από το δέντρο και τον χτύπησε μ αυτό στον ώμο Μόλις κατέβηκε ο Ζυλιέν ο γέρο Σορέλ mdash

κυνηγώντας τον τον έσπρωξε προς το σπίτι

laquoΟ Θεός ξέρει τι έχει να μου κάνειraquo σκεφτόταν ο νεαρός Περνώντας κοίταξε θλιμμένα το ποτάμι

όπου είχε πέσει το βιβλίο του ήταν αυτό που αγαπούσε περισσότερο Το laquoΗμερολόγιο της εξορίας

του Ναπολέοντος στην Αγία Ελένηraquo2 Τα μάγουλά του ήταν κόκκινα και είχε κατεβασμένα τα

μάτια Ήταν ένα παλικάρι δεκαεφτά δεκαοχτώ χρονών αδύνατο με χαρακτηριστικά ακανόνιστα

αλλά λεπτά και μύτη γαμψή Τα μεγάλα μαύρα μάτια του που σε στιγμές γαλήνης πρόδιναν

στοχαστικότητα και φλόγα έλαμπαν τη στιγμή αυτή από την έκφραση άγριου μίσους3 Σκούρα

καστανά μαλλιά που φύτρωναν πολύ χαμηλά τού μίκραιναν το μέτωπο και σε στιγμές θυμού τού

έδιναν ύφος γεμάτο κακία Ανάμεσα στις αμέτρητες ποικιλίες της ανθρώπινης φυσιογνωμίας δεν

υπάρχει ίσως άλλη που να ξεχώριζε με πιο έντονη ιδιομορφία Το σβέλτο και καλοσχηματισμένο

κορμί του πρόδινε περισσότερη ευκινησία παρά ευρωστία Από τα πρώτα νεανικά του χρόνια το

εξαιρετικά στοχαστικό του ύφος και η μεγάλη χλομάδα του έκαναν τον πατέρα του να νομίζει πως

δεν θα ζούσε ή πως θα ζούσε για να είναι βάρος στην οικογένειά του Αντικείμενο περιφρονήσεως

για όλους μέσα στο σπίτι μισούσε τ αδέλφια του και τον πατέρα του στα κυριακάτικα παιχνίδια

στην πλατεία πάντα έτρωγε ξύλο

Δεν ήταν ούτε χρόνος που το ωραίο του πρόσωπο άρχιζε να κερδίζει συμπάθειες στα κορίτσια

Περιφρονημένος απ όλο τον κόσμο σαν πλάσμα ασθενικό ο Ζυλιέν είχε νιώσει λατρεία για το

γέρο στρατιωτικό χειρουργό που μια μέρατόλμησε να μιλήσει στο δήμαρχο για τα πλατάνια4

Ο χειρουργός αυτός πλήρωνε πότε πότε στο γέρο Σορέλ το μεροκάματο του γιου του και του

μάθαινε λατινικά και ιστορία δηλαδή ότι ήξερε από ιστορία την εκστρατεία του 1796 στην

Ιταλία5 Πεθαίνοντας του άφησε το παράσημο της Λεγεώνος της Τιμής τα καθυστερούμενα της

συντάξεώς του και καμιά σαρανταριά βιβλία που το πολυτιμότερο είχε πηδήξει στο ποταμάκι που

με τις γνωριμίες του ο κ Δήμαρχος του είχε αλλάξει κοίτη6

Δεν πρόλαβε να μπει στο σπίτι κι ο Ζυλιέν αισθάνθηκε να τον πιάνει απ τον ώμο το στιβαρό χέρι

του πατέρα του έτρεμε περιμένοντας κάμποσο ξύλο

- Απάντησέ μου χωρίς ψευτιές του φώναξε στ αυτί η τραχιά φωνή του γερο-χωρικού ενώ το χέρι

του τον γύριζε απότομα προς το μέρος του όπως το χέρι ενός παιδιού γυρίζει ένα μολυβένιο

στρατιωτάκι

Τα μεγάλα μαύρα μάτια του Ζυλιέν γεμάτα δάκρυα βρέθηκαν αντικριστά με τα μικρά γκρίζα και

κακά μάτια του γερο-ξυλουργού που φαινόταν να ήθελε να διαβάσει ως τα κατάβαθα της ψυχής

του

mdash Απάντησέ μου χωρίς ψευτιές αν είσαι άξιος βρωμοποντικέ των βιβλίων από πού γνωρίζεις την

κ ντε Ρενάλ πότε της μίλησες

mdash Δεν της μίλησα ποτέ απάντησε ο Ζυλιέν δεν είδα αυτή την κυρία παρά μόνο στην εκκλησία

mdash Και δεν την κοίταξες αδιάντροπα ποτέ

mdash Ποτέ Ξέρετε πως στην εκκλησία δε βλέπω παρά μόνο το Θεό πρόσθεσε ο Ζυλιέν μ ένα ύφος

ελαφρά υποκριτικό κατάλληλο κατά τη γνώμη του ν απομακρύνει τις κατακεφαλιές

mdash Ωστόσο κάτι συμβαίνει εδώ είπε ο πονηρός χωρικός και σώπασε για μια στιγμή μα δε θα μάθω

τίποτε από σένακαταραμένε υποκριτή7 Η ουσία είναι πως θα απαλλαγώ από σένα και το πριόνι

μου θα δουλεύει έτσι καλύτερα Κατάφερες τον αιδεσιμότατο ή κάποιον άλλο και σου βρήκε μια

καλή θέση Ετοίμασε τα μπογαλάκια σου και θα σε πάω στον κ ντε Ρενάλ όπου θα γίνεις

δάσκαλος των παιδιών του

mdash Και τι θα παίρνω γι αυτή τη δουλειά

mdash Τροφή ρούχα και τριακόσια φράγκα μισθό

mdash Δε θέλω να είμαι υπηρέτης8

mdash Και ποιος σου είπε βρε ζώον πως θα είσαι υπηρέτης Νομίζεις πως θα θελα εγώ να γίνει ο γιος

μου υπηρέτης

mdash Ναι αλλά με ποιον θα τρώω στο τραπέζι

Η ερώτηση αυτή έφερε σε αμηχανία το γερο-Σορέλ κατάλαβε πως αν μιλούσε μπορεί να έκανε

καμιά απερισκεψία εξοργίστηκε με το Ζυλιέν τον φόρτωσε βρισιές κατηγορώντας τον για

λαίμαργο9 και τον παράτησε για να πάει να συμβουλευθεί τους άλλους γιους του

Ο Ζυλιέν τους είδε σε λίγο ακουμπισμένους στο τσεκούρι τους να κάνουν συμβούλιο Αφού τους

κοίταξε για πολύ ο Ζυλιέν βλέποντας πως δεν μπορούσε να μαντέψει τίποτα πήγε και κάθισε

στην άλλη πλευρά της πριονομηχανής για να μην τον προσέξουν Ήθελε να σκεφτεί την απρόοπτη

αυτή είδηση που άλλαζε την τύχη του όμως ένιωσε πως ήταν ανίκανος για σκέψεις συνετές Η

φαντασία του ήταν ολοκληρωτικά προσηλωμένη σ όσα πράματα λογάριαζε πως θα έβλεπε στο

ωραίο σπίτι του κ ντε Ρενάλ

mdash Πρέπει να τ απαρνηθώ όλα αυτά σκέφτηκε προκειμένου ν αφήσω να με υποχρεώσουν να

τρώω με τους υπηρέτες Ο πατέρας μου θα θελήσει να μ αναγκάσει να δεχτώ καλύτερα να

πεθάνω Έχω βάλει κατά μέρος δέκα πέντε φράγκα κι ογδόντα λεπτά10 θα το σκάσω τη νύχτα σε

δυο μέρες κόβοντας δρόμο από μονοπάτια όπου δεν έχω φόβο να συναντήσω χωροφύλακα θα

είμαι στην Μπεζανσόν εκεί κατατάσσομαι στο στρατό κι αν χρειαστεί περνάω στην Ελβετία Τότε

όμως πάει η εξέλιξή μου πάνε οι φιλοδοξίες μου ούτε σκέψη πια για το ωραίο εκκλησιαστικό

στάδιο που οδηγεί στα πάντα11

1 Για τον αμόρφωτο πατέρα του Ζυλιέν οι σπουδές είναι χαμένος χρόνος

2 Ο Ζυλιέν θαυμάζει κρυφά τον Ναπολέοντα

3 Ο Ζυλιέν έχει τάση για βίαια αισθήματα

4 Είχε κριτικάρει τον τρόπο με τον οποίο ο Δήμαρχος κλάδευε τα πλατάνια της αλέας χαρακτηριστικό

τόλμης εκ μέρους του στρατιωτικού χειρουργού που ήταν laquoγιακωβίνος και βοναπαρτικόςraquo

5 Για την εκστρατεία αυτή ο Σταντάλ θα κάνει ξανά αναφορά στην αρχή του μυθιστορήματός του Το

μοναστήρι της Πάρμας

6 Θέλοντας να αποχτήσει τον πρώτο χώρο του εργαστηρίου του Σορέλ ο Ρενάλ έστραψε το ρυάκι ως τον

καινούριο χώρο του πριονιστηρίου

7 Ο Ζυλιέν θα καταφύγει συχνά στην υποκρισία

8 9 10 Τελικά οι διαπραγματεύσεις καταλήγουν σε συμφωνία ο Ζυλιέν δε θα τρώει με τους υπηρέτες Στο

επόμενο απόσπασμα τον βλέπουμε μπροστά στο κιγκλίδωμα του σπιτιού του δημάρχου

11 Στον καιρό της αυτοκρατορίας ο καλύτερος τρόπος για να προκόψει κανείς κατά το Ζυλιέν ήταν να

ακολουθήσει τη στρατιωτική σταδιοδρομία (το κόκκινο) ενώ στην Παλινόρθωση την ιερατική (το μαύρο)

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΠΑΝΩ ΣΤΑ ΔΥΟ ΚΕΙΜΕΝΑ

1 Πώς συμπεριφέρεται ο Σορέλ και οι άλλοι γιοι του στο Ζυλιέν και τι χαρακτήρα προδίδουν

οι αντιδράσεις του τελευταίου

2 Τι διαφορές παρουσιάζει ο Ζυλιέν από το περιβάλλον του

3 Σε τι μας ξενίζει η υποκρισία του Ζυλιέν και σε τι τον κατανοούμε

4 Ποιο κίνητρο τον ωθεί να ακολουθήσει το εκκλησιαστικό στάδιο Να δικαιολογήσετε την

απάντησή σας

5 Εντοπίζετε κάποιες ομοιότητες με το κείμενο του Γ Θεοτοκά

6 Κάποια στιγμή οι ήρωες των δύο κειμένων ndash Δαμιανός και Ζυλιέν ndash γνωρίζονται σε μια

εκδήλωση και αμέσως νιώθουν ότι μπορούν να μιλήσουν ως φίλοι Προσπαθήστε να αποδώσετε

μέσα από ένα διάλογο τις αγωνίες τα προβλήματά τους και τα όνειρά τους

ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ

1 Δομή ndash Πλαγιότιτλοι

Το απόσπασμα διακρίνεται στις πιο κάτω ενότητες

1η Ενότητα laquoΣαν ο Δαμιανός hellip από δασκάλους και μαθητέςraquo

Πλαγιότιτλος laquoΤο πάθος του Δαμιανού για τα γράμματαraquo

Στην ενότητα αυτή ο μικρός Δαμιανός Φραντζής μόλις έχει τελειώσει την τρίτη του ελληνικού σε

ηλικία δεκατριών ή δεκατεσσάρων χρονών `Εχει τρομερή έφεση για μάθηση Αγαπάει τα

γράμματα θέλει να σπουδάσει να γίνει παντογνώστης Ο πατέρας του όμως είναι της γνώμης

πως ήτανε καιρός να πιάσει για δουλειά

2η Ενότητα laquoΜόλις πληροφορήθηκε hellip η καθιερωμένη τάξη των πραγμάτωνraquo

ΠλαγιότιτλοςlaquoΟι πρώτες αντιδράσεις του Δαμιανού στην άρνηση του πατέρα και η αποτυχημένη

παρέμβαση του Παπασίδερουraquo

Ο Δαμιανός μόλις πληροφορείται την απόφαση του πατέρα του βάζει τα κλάματα Η μητέρα και

οι αδελφές τον παρηγορούν Ο μικρός φωνάζει με κλάματα Θέλω γράμματα Επεμβαίνει ο

θείος του ο Παπασίδερος αλλά κι αυτός τίποτε δεν καταφέρνει Η γνώμη του αρχηγού της

οικογενειας είναι διαταγή

3η Ενότητα laquoΟ μικρός στρώθηκε hellip αποκρινότανε κλαίγοντας το παιδίraquo

Πλαγιότιτλος laquoΗ σκληρή εργασία του Δαμιανού και η παράλληλη εμμονή του στο πάθος της

γνώσηςraquo

Ο μικρός πιάνει δουλειά στο μαγαζί του πατέρα Κουραζόταν και ταλαιπωρούνταν `Ομως σαν

έβρισκε λίγο καιρό μελετούσε κάποια βιβλία τα οποία έκρυβε από τον πατέρα Κάποτε αυτός τα

ανακάλυψε και ξυλοφόρτωσε το μικρό Δαμιανό Το ίδιο τον μάλωναν η μητέρα και οι αδελφές

του

4η Ενότητα laquo`Ενα τέτοιο ξυλοκόπημα hellip να μη σε σπάσω στο ξύλοraquo

Πλαγιότιτλος laquoΗ καταφυγή του Δαμιανού στην εκκλησία και η στάση του Παπασίδερουraquo

`Επειτα από ένα ξυλοφόρτωμα ο Δαμιανός φεύγει από το σπίτι Τριγυρνά στους δρόμους της

Πόλης Το τρίτο βράδυ τα βήματά του τον φέρνουν στην εκκλησία όπου λειτουργεί ο θείος του ο

Παπασίδερος Ο μικρός ακούει τον εσπερινό και παρακολουθεί προσεκτικά τα λόγια του ιερέα

Σαν τέλειωσε η ακολουθία τον πλησιάζει ο Παπασίδερος και τον αποπαίρνει γιατί τριγυρίζει

άσκοπα Ο μικρός και πάλι κραυγάζει Θέλω γράμματα

5η Ενότητα laquoΟ μικρός σαν να ξύπνησε hellip ας είναι αυτή η ακριβή μουraquo

Πλαγιότιτλος laquoΗ έκκληση του Παπασίδερου στην Παναγία να βοηθήσει το Δαμιανόraquo

Ο Παπασίδερος καταφεύγει στην Παναγία Γονατίζει μπροστά στο εικονοστάσι και

θερμοπαρακαλεί την Παρθένο Μαρία να προστατέψει το μικρό Δαμιανό να γίνει ενάρετος και

περισπούδαστος για τη δόξα του γένους

2 Ανάλυση - ερμηνεία

Βρισκόμαστε στην Κωνσταντινούπολη αρχές του 20ου αιώνα Ο μικρός Δαμιανός

Φραντζής καταγόμενος από οικογένεια εμπόρων τέλειωσε την τρίτη του ελληνικού σε ηλικία

δεκατριών ή δεκατεσσάρων χρονών Ο μικρός έχει τρομερή έφεση για μάθηση Διαβάζει

ακατάπαυστα Θέλει να μάθει τα πάντα ονειρεύεται να γίνει δάσκαλος

Ο πατέρας του όμως είχε άλλη γνώμη Ο μικρός αρκετά έμαθε ήτανε καιρός να πιάσει

δουλειά Σαν έμαθε ο Δαμιανός τις προθέσεις του πατέρα ξέσπασε στα κλάματα Η μητέρα και οι

αδελφές του τον παρηγορούσαν Αυτός ανάμεσα στους λυγμούς του ούρλιαζε Θέλω

γράμματα

Τον Δαμιανό προσπάθησε να υποστηρίξει ο θείος του ο Παπασίδερος Ο γερο- Φραντζής

όμως ήταν ανένδοτος Το γένος δεν έχει ανάγκη από γράμματα Από παράδες έχει ανάγκη για

να κινήσει αγώνα για να ξαναπάρουμε την Πόλη και την Αγια-Σοφιά Ο Παπασίδερος

υποχώρησε Στο κάτω-κάτω ο γερο-Φραντζής ήταν μεγαλύτερος και αρχηγός της φαμίλιας του

Ο μικρός Δαμιανός στρώθηκε στη δουλειά Υποτάχτηκε στη μοίρα του Δούλευε στο

μαγαζί του πατέρα του από το πρωί μέχρι το βράδυ Γυρνούσε σπίτι κατάκοπος και

ταλαιπωρημένος χωρίς ποτέ ν ακούσει ένα καλό λόγο από κανένα

`Ετσι περνούσε ο καιρός Ο μικρός δεν τα έβαζε κάτω Κατάφερνε να κλέβει λίγη ώρα και

να διαβάζει στα κρυφά κάποια βιβλία που έκρυβε σε απόμερες γωνιές του σπιτιού και του

μαγαζιού Συχνά τριγυρνούσε στις συνοικίες της Πόλης τον έπιανε το παράπονο κι έκλαιγε Ο

γερο-Φραντζής σαν τον τσάκωνε να διαβάζει τον έσπαγε στο ξύλο Η μάνα και οι αδελφές

ανήμπορες να επέμβουν μάλωναν με τη σειρά τους το αγόρι και το συμβούλευαν να υπακούει

στον αφέντη το γερο-Φραντζή Ο μικρός ανάμεσα στα κλάματα του φώναζε Θέλω γράμματα

`Ενα τέτοιο ξυλοφόρτωμα έγινε η αφορμή να εγκαταλείψει ο Δαμιανός το σπίτι

Περιπλανήθηκε για τρεις ολόκληρες μέρες στους δρόμους της Πόλης Το τρίτο βράδυ τα βήματα

του τον οδήγησαν στην εκκλησία της παναγίας όπου ο θείος του ο Παπασίδερος έκανε τον

εσπερινό Ο μικρός στάθηκε στην είσοδο και με έκσταση παρακολουθούσε την ιεροτελεστία

Ρουφούσε άπληστα τα λόγια του ιερέα Η σκηνή στο εσωτερικό της εκκλησίας τον συνεπήρε Το

τρεμουλιαστό φως των κεριών η ωραία ψαλμωδία το άρωμα του θυμιάματος μιλούσαν

αλλιώτικα στην ψυχή του

Μετά το τέλος του εσπερινού ο Παπασίδερος τον πλησίασε και τον μάλωσε που

εγκατέλειψε το σπίτι Σε κάθε αυστηρή παρατήρηση του Παπασίδερου ο μικρός Δαμιανός

απαντούσε πεισματάρικα Θέλω γράμματα Θέλω γράμματα

Σαν μικρός βγήκε από την εκκλησία ο Παπασίδερος πλησίασε την Ιερή Πύλη έβγαλε το

καλυμμαύχι του και γονάτισε μπροστά στο εικόνισμα της Παναγίας Από τα βάθη της ψυχής του

παρακάλεσε την Παρθένο Μαρία να προστατέψει τον μικρό Δαμιανό να τον βοηθήσει να γίνει

ενάρετος και περισπούδαστος για να δουλέψει για την πίστη του Χριστού και για τη δόξα του

γένους

3 Οι ιδέες του κειμένου

Στην πατριαρχική οικογένεια της Κωνσταντινούπολης ο αρχηγός της οικογένειας ο πάτερ

φαμίλιας είναι ο απόλυτος και αδιαμφισβήτητος άρχοντας για όλα όσα αφορούν την οικογένεια

του τη γυναίκα και τα παιδιά του Αυτός αποφασίζει για την ανατροφή που θα πάρουν για τη

μόρφωση τους ακόμη και για την παντρειά τους Οι άλλοι μέσα και έξω από την οικογένεια

αναγνωρίζουν και σέβονται την εξουσία του αρχηγού Η κατάσταση αυτή καταδεικνύεται τόσο

από τη στάση της μητέρας και των αδελφών του μικρού Δαμιανού όσο και του θείου του του

Παπασίδερου

Παρόλες τις έγνοιες της καθημερινής ζωής μέσα στην ψυχή των Ελλήνων της

Κωνσταντινούπολης σιγοκαίει κι ο πόθος για ελευθερία Ο αγώνας για ελευθερία χρειάζεται

χρήματα και μόνο χρήματα Μόνο έτσι θ αγοράσουν άρματα και καράβια και θα φτιάξουν

στρατό για να ξαναπάρουν την Πόλη και την Αγια-Σοφιά

Τα ελληνόπουλα της Πόλης στρέφονται στα γράμματα Το ξύπνημα του γένους είναι πρώτα

απ όλα το ξύπνημα της ελληνικής συνείδησης Οι ραγιάδες πρέπει να γίνουν και πάλι η πηγή

του φωτός των γραμμάτων των τεχνών και του πολιτισμού Το όπλο της μάθησης της

γνώσης το όπλο των γραμμάτων είναι εξίσου αποτελεσματικό με τα άρματα και τα καράβια

Στις δύσκολες στιγμές οι `Ελληνες κατέφευγαν στην προστάτιδα του γένους την Παρθένο

Μαρία Επικαλούνταν τη βοήθειά της τόσο για προσωπικά θέματα όσο και για τα μεγάλα

προβλήματα του έθνους

Ο Παπασίδερος ικετεύει την Παναγία να βοηθήσει τον μικρό Δαμιανό να γίνει ενάρετος και

μορφωμένος για χάρη των δυο πιο υψηλών ιδανικών του `Ελληνα την πίστη στο Χριστό και

τη δόξα του γένους

4 Χαρακτηρισμοί προσώπων

Δαμιανός φιλομαθής με αξιοθαύμαστη ικανότητα μάθησης φιλόδοξος εργατικός

καρτερικός ευαίσθητος και παραπονιάρης με φιλότιμο και περηφάνια άφοβος και

ριψοκίνδυνος με ανυποχώρητο πείσμα και επιμονή αφού δεν έκανε καμία παρέκκλιση από

τον αρχικό στόχο του

Γερο-Φραντζής ιδιαίτερα αυταρχικός ρεαλιστής οξύθυμος βίαιος και εκρηκτικός άδικος

και σκαιός (αποκαλεί το Δαμιανό τεμπέλη χασομέρη και παράσιτο) απάνθρωπος σκληρός

και άπονος αφού δέρνει το παιδί του χωρίς να το λυπάται βάναυσος βάρβαρος

ισχυρογνώμονας

Παπασίδερος

α) Η στάση του απέναντι στο παιδί

στη διαφορά πατέρα και γιου παίρνει καθαρά το μέρος του παιδιού και συγκρούεται

με το γέρο-Φραντζή

μετά τη φυγή του μικρού και την επανεμφάνισή του τον βλέπουμε νευριασμένο

απειλητικό και επιτιμητικό προς το παιδί που δε σεβάστηκε τη laquoνόμιμη εξουσίαraquo του

οικογενειάρχη με αποτέλεσμα να διασαλευτεί η καθιερωμένη τάξη των πραγμάτων

Ίσως να σκέφτηκε ότι αν δεχόταν ανεπιφύλαχτα το παιδί κινδύνευε να τον

υποπτευθούν ότι αυτός το είχε υποδαυλίσει

από τη στιγμή που απείλησε το μικρό με άγριο ξυλοδαρμό βρίσκεται σε ψυχική

αναστάτωση και περνάει μια νέα δοκιμασία για το παιδί

με την προσευχή του ζητάει από την Παναγία τη βοήθεια και την προστασία της για

το παιδί ως αντάλλαγμα για τις υπηρεσίες που της είχε προσφέρει σε όλη τη ζωή του

μετά το δίλημμα πήρε την οριστική απόφαση να σταθεί δίπλα στο παιδί και να το

βοηθήσει Έντυσε την απόφασή του με τη βούληση και την έγκριση του θείου

προσπαθώντας να αντλήσει δύναμη και κουράγιο

β) Η στάση του απέναντι στον πατέρα

από την αρχή δεν τολμάει να συζητήσει το θέμα του παιδιού με τον πατέρα

όταν κάποτε τόλμησε να ανακατευτεί προκάλεσε την εκρηκτική αντίδραση του

πατέρα

σεβόμενος την ηλικία του πατέρα και την εξουσία του οικογενειάρχη και την

καθιερωμένη τάξη των πραγμάτων υποχώρησε

με τη στάση του Παπασίδερου στην τελευταία σκηνή υποπτεύεται ο αναγνώστης ότι

θα επιμείνει έμπρακτα στη διαφωνία του με τον πατέρα του παιδιού

Οι γυναίκες ενώ στην αρχή ψευτοπαρηγόρησαν το παιδί κρατάνε απέναντί του αρνητική

στάση που ξεκινάει από την αδιαφορία και τη χλεύη για να φτάσει στην επιτιμητική και

προσβλητική συμπεριφορά Η στάση τους αυτή υπαγορεύεται από το φόβο του πατέρα

5 Ο τρόπος παρουσίασης των προσώπων

α)Μέθοδος της άμεσης έκθεσης (στατική παρουσίαση) διαγράφει ο ίδιος ο συγγραφέας τους

χαρακτήρες περιγράφοντας παράλληλα και τη συμπεριφορά των προσώπων (πχ βάζει τις

γυναίκες να χαρακτηρίσουν laquoπεισματάρηraquo το Δαμιανό και για να δείξει το πείσμα του

χρησιμοποιεί τη φράση laquoδεν εννοούσε να τα βάλει κάτωraquo)

β)Δραματική μέθοδος είναι συχνότερη και με αυτή ο συγγραφέας παρουσιάζει τους χαρακτήρες

μέσα από τη συμπεριφορά τους δηλαδή μέσα από όσα κάνουν και από όσα λένε τα ίδια τα

πρόσωπα (δυναμική παρουσίαση) χωρίς να δίνει ο ίδιος χαρακτηρισμούς (πχ ο πατέρας

laquoβρόντηξε τη γροθιά του πάνω στο τραπέζι και ξεφώνισε - Σκασμός παπάraquo δε δίνεται

χαρακτηρισμός της συμπεριφοράς του συγγραφέα)

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΕΧΝΙΚΗΣ

Γλώσσα χωρίς ιδιαιτερότητες με λίγες μεταφορές και παρομοιώσεις που δεν έχουν ως στόχο

τη δημιουργία λογοτεχνικού ύφους

Αφήγηση ndash αφηγητής

Η αφήγηση είναι χρονολογική-γραμμική Ο αφηγητής είναι αμέτοχος στην ιστορία (αφήγηση

με μηδενική εστίαση) και την αφηγείται αναδρομικά σε γ΄ γραμματικό πρόσωπο ως

παντογνώστης Η αφήγηση διακόπτεται από στιχομυθίες όπου ο λόγος είναι επιτακτικός και

τα τρία πρόσωπα επίμονα Άρα πρόκειται για laquoμεικτόraquo τρόπο αφήγησης Η αφήγηση είναι

ζωηρή παραστατική και ενδιαφέρουσα

Ως αφηγηματική τεχνική εντοπίζουμε στο κείμενο και την περιγραφή

Δράση ndash πλοκή

Η δράση στο απόσπασμα είναι ζωηρή και η πορεία της υπόθεσης παρακολουθείται με

ενδιαφέρον Βασικό στοιχείο πλοκής καθοριστικό για την οικονομία του μύθου ήταν το

ξυλοκόπημα του παιδιού από τον πατέρα

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ

1 Τι όνειρα κάνει ο Δαμιανός για το μέλλον του και πια σχέδια έχει γι αυτόν ο πατέρας του και ο

Παπασίδερος

Ο μικρός Δαμιανός έχει τρομερή έφεση στα γράμματα Θέλει να διαβάσει όλα τα βιβλία

του κόσμου να γίνει παντογνώστης να συγκεντρώσει όλη τη σοφία των ανθρώπων Ονειρεύεται

να γίνει μεγάλος δάσκαλος και να σκορπίζει στους γύρω του τους καρπούς της γνώσης του

Αντίθετα ο πατέρας του τον προορίζει να τον διαδεχθεί στη δουλειά Να βοηθάει στο

μαγαζί Στην αρχή ο Παπασίδερος εναντιώνεται στις προθέσεις του γερο-Φραντζή όμως στη

συνέχεια όταν ο γερο-Φραντζής αγρίεψε αναγκάστηκε και αυτός να υποταχθεί Στο τέλος

μπροστά στο εικόνισμα της Παναγίας ακούμε τον Παπασίδερο να την ικετεύει να βοηθήσει τον

μικρό Δαμιανό να γίνει περισπούδαστος για να γίνει καλός χριστιανός και να ωφελήσει τη

θρησκεία και τον Ελληνισμό

Οι δύο μεγάλοι συμπίπτουν ως προς το στόχο όμως διαφωνούν ως προς το μέσο με το

οποίο αυτός θα κατακτηθεί (ο στόχος αυτός εντάσσεται στο ευρύτερο κλίμα του

μεγαλοϊδεατισμού της εποχής καθώς και των παλιών θρύλων για την ανάκτηση της Πόλης

Και τα τρία βασικά πρόσωπα του αποσπάσματος διαφορετικά μεταξύ τους στην

ηλικία και στις ασχολίες τους έχουν ως κοινό σημείο το ότι διατηρούν το καθένα πάγιες

θέσεις ως προς τηα αξία και τη σκοπιμότητα των σπουδών έστω κι αν αυτές είναι

διαφορετικές μεταξύ τους

2 Τα τρία πρόσωπα που βλέπουμε στο απόσπασμα παρά τις εξωτερικές τους διαφορές

παρουσιάζουν ορισμένες ψυχικές ομοιότητες όπως είναι η ανυποχώρητη βούληση τους Να

επισημάνετε αυτές τις ομοιότητες στο κείμενο

Η ανυποχώρητη βούληση εκφράζεται από το πείσμα και την επιμονή Και τα τρία

πρόσωπα του αποσπάσματος χαρακτηρίζονται από ισχυρότατη βούληση

Ο μικρός Δαμιανός επιμένει να μάθει γράμματα κλαίει και οδύρεται και στο τέλος

εγκαταλείπει το σπίτι Επιμένει να γίνει το δικό του

Ο γερο-Φραντζής παρόλο που ξέρει την πολυμάθεια του γιου του και την έφεση του για

γράμματα απειλεί φωνάζει και δέρνει για να επιβάλει τη θέληση του

Ο Παπασίδερος παρόλο που συγκατανεύει στην απόφαση του γερο-Φραντζή στο τέλος

επιμένει στην αρχική του γνώμη ότι ο μικρός πρέπει να μάθει γράμματα Πέφτει μπροστά

στο εικόνισμα της Παναγίας και την παρακαλεί να βοηθήσει το Δαμιανό να γίνει

περισπούδαστος

3 Στο απόσπασμα ο συγγραφέας επιχειρεί να παραστήσει το πάθος του μικρού Δαμιανού

για τα γράμματα Πώς το κατορθώνει

Ο Γ Θεοτοκάς καταφέρνει να σκιαγραφήσει το πάθος του μικρού Δαμιανού για τα

γράμματα μέσα από συγκλονιστικές εικόνες της όλης συμπεριφοράς του απέναντι στην άδικη

απόφαση του πατέρα του Μας περιγράφει τα κλάματα και τα φωναχτά του σαν μαθαίνει τις

προθέσεις του πατέρα του να διακόψει το σχολείο τα κρυφοδιαβάσματα του παρόλο το ξύλο που

έτρωγε Και τέλος τη φυγή του από το σπίτι και την τολμηρή απόκρισή του στις παρατηρήσεις

του Παπασίδερου Θέλω γράμματα

έβρισκε λίγο καιρό μελετούσε κάποια βιβλία τα οποία έκρυβε από τον πατέρα Κάποτε αυτός τα

ανακάλυψε και ξυλοφόρτωσε το μικρό Δαμιανό Το ίδιο τον μάλωναν η μητέρα και οι αδελφές

του

4η Ενότητα laquo`Ενα τέτοιο ξυλοκόπημα hellip να μη σε σπάσω στο ξύλοraquo

Πλαγιότιτλος laquoΗ καταφυγή του Δαμιανού στην εκκλησία και η στάση του Παπασίδερουraquo

`Επειτα από ένα ξυλοφόρτωμα ο Δαμιανός φεύγει από το σπίτι Τριγυρνά στους δρόμους της

Πόλης Το τρίτο βράδυ τα βήματά του τον φέρνουν στην εκκλησία όπου λειτουργεί ο θείος του ο

Παπασίδερος Ο μικρός ακούει τον εσπερινό και παρακολουθεί προσεκτικά τα λόγια του ιερέα

Σαν τέλειωσε η ακολουθία τον πλησιάζει ο Παπασίδερος και τον αποπαίρνει γιατί τριγυρίζει

άσκοπα Ο μικρός και πάλι κραυγάζει Θέλω γράμματα

5η Ενότητα laquoΟ μικρός σαν να ξύπνησε hellip ας είναι αυτή η ακριβή μουraquo

Πλαγιότιτλος laquoΗ έκκληση του Παπασίδερου στην Παναγία να βοηθήσει το Δαμιανόraquo

Ο Παπασίδερος καταφεύγει στην Παναγία Γονατίζει μπροστά στο εικονοστάσι και

θερμοπαρακαλεί την Παρθένο Μαρία να προστατέψει το μικρό Δαμιανό να γίνει ενάρετος και

περισπούδαστος για τη δόξα του γένους

2 Ανάλυση - ερμηνεία

Βρισκόμαστε στην Κωνσταντινούπολη αρχές του 20ου αιώνα Ο μικρός Δαμιανός

Φραντζής καταγόμενος από οικογένεια εμπόρων τέλειωσε την τρίτη του ελληνικού σε ηλικία

δεκατριών ή δεκατεσσάρων χρονών Ο μικρός έχει τρομερή έφεση για μάθηση Διαβάζει

ακατάπαυστα Θέλει να μάθει τα πάντα ονειρεύεται να γίνει δάσκαλος

Ο πατέρας του όμως είχε άλλη γνώμη Ο μικρός αρκετά έμαθε ήτανε καιρός να πιάσει

δουλειά Σαν έμαθε ο Δαμιανός τις προθέσεις του πατέρα ξέσπασε στα κλάματα Η μητέρα και οι

αδελφές του τον παρηγορούσαν Αυτός ανάμεσα στους λυγμούς του ούρλιαζε Θέλω

γράμματα

Τον Δαμιανό προσπάθησε να υποστηρίξει ο θείος του ο Παπασίδερος Ο γερο- Φραντζής

όμως ήταν ανένδοτος Το γένος δεν έχει ανάγκη από γράμματα Από παράδες έχει ανάγκη για

να κινήσει αγώνα για να ξαναπάρουμε την Πόλη και την Αγια-Σοφιά Ο Παπασίδερος

υποχώρησε Στο κάτω-κάτω ο γερο-Φραντζής ήταν μεγαλύτερος και αρχηγός της φαμίλιας του

Ο μικρός Δαμιανός στρώθηκε στη δουλειά Υποτάχτηκε στη μοίρα του Δούλευε στο

μαγαζί του πατέρα του από το πρωί μέχρι το βράδυ Γυρνούσε σπίτι κατάκοπος και

ταλαιπωρημένος χωρίς ποτέ ν ακούσει ένα καλό λόγο από κανένα

`Ετσι περνούσε ο καιρός Ο μικρός δεν τα έβαζε κάτω Κατάφερνε να κλέβει λίγη ώρα και

να διαβάζει στα κρυφά κάποια βιβλία που έκρυβε σε απόμερες γωνιές του σπιτιού και του

μαγαζιού Συχνά τριγυρνούσε στις συνοικίες της Πόλης τον έπιανε το παράπονο κι έκλαιγε Ο

γερο-Φραντζής σαν τον τσάκωνε να διαβάζει τον έσπαγε στο ξύλο Η μάνα και οι αδελφές

ανήμπορες να επέμβουν μάλωναν με τη σειρά τους το αγόρι και το συμβούλευαν να υπακούει

στον αφέντη το γερο-Φραντζή Ο μικρός ανάμεσα στα κλάματα του φώναζε Θέλω γράμματα

`Ενα τέτοιο ξυλοφόρτωμα έγινε η αφορμή να εγκαταλείψει ο Δαμιανός το σπίτι

Περιπλανήθηκε για τρεις ολόκληρες μέρες στους δρόμους της Πόλης Το τρίτο βράδυ τα βήματα

του τον οδήγησαν στην εκκλησία της παναγίας όπου ο θείος του ο Παπασίδερος έκανε τον

εσπερινό Ο μικρός στάθηκε στην είσοδο και με έκσταση παρακολουθούσε την ιεροτελεστία

Ρουφούσε άπληστα τα λόγια του ιερέα Η σκηνή στο εσωτερικό της εκκλησίας τον συνεπήρε Το

τρεμουλιαστό φως των κεριών η ωραία ψαλμωδία το άρωμα του θυμιάματος μιλούσαν

αλλιώτικα στην ψυχή του

Μετά το τέλος του εσπερινού ο Παπασίδερος τον πλησίασε και τον μάλωσε που

εγκατέλειψε το σπίτι Σε κάθε αυστηρή παρατήρηση του Παπασίδερου ο μικρός Δαμιανός

απαντούσε πεισματάρικα Θέλω γράμματα Θέλω γράμματα

Σαν μικρός βγήκε από την εκκλησία ο Παπασίδερος πλησίασε την Ιερή Πύλη έβγαλε το

καλυμμαύχι του και γονάτισε μπροστά στο εικόνισμα της Παναγίας Από τα βάθη της ψυχής του

παρακάλεσε την Παρθένο Μαρία να προστατέψει τον μικρό Δαμιανό να τον βοηθήσει να γίνει

ενάρετος και περισπούδαστος για να δουλέψει για την πίστη του Χριστού και για τη δόξα του

γένους

3 Οι ιδέες του κειμένου

Στην πατριαρχική οικογένεια της Κωνσταντινούπολης ο αρχηγός της οικογένειας ο πάτερ

φαμίλιας είναι ο απόλυτος και αδιαμφισβήτητος άρχοντας για όλα όσα αφορούν την οικογένεια

του τη γυναίκα και τα παιδιά του Αυτός αποφασίζει για την ανατροφή που θα πάρουν για τη

μόρφωση τους ακόμη και για την παντρειά τους Οι άλλοι μέσα και έξω από την οικογένεια

αναγνωρίζουν και σέβονται την εξουσία του αρχηγού Η κατάσταση αυτή καταδεικνύεται τόσο

από τη στάση της μητέρας και των αδελφών του μικρού Δαμιανού όσο και του θείου του του

Παπασίδερου

Παρόλες τις έγνοιες της καθημερινής ζωής μέσα στην ψυχή των Ελλήνων της

Κωνσταντινούπολης σιγοκαίει κι ο πόθος για ελευθερία Ο αγώνας για ελευθερία χρειάζεται

χρήματα και μόνο χρήματα Μόνο έτσι θ αγοράσουν άρματα και καράβια και θα φτιάξουν

στρατό για να ξαναπάρουν την Πόλη και την Αγια-Σοφιά

Τα ελληνόπουλα της Πόλης στρέφονται στα γράμματα Το ξύπνημα του γένους είναι πρώτα

απ όλα το ξύπνημα της ελληνικής συνείδησης Οι ραγιάδες πρέπει να γίνουν και πάλι η πηγή

του φωτός των γραμμάτων των τεχνών και του πολιτισμού Το όπλο της μάθησης της

γνώσης το όπλο των γραμμάτων είναι εξίσου αποτελεσματικό με τα άρματα και τα καράβια

Στις δύσκολες στιγμές οι `Ελληνες κατέφευγαν στην προστάτιδα του γένους την Παρθένο

Μαρία Επικαλούνταν τη βοήθειά της τόσο για προσωπικά θέματα όσο και για τα μεγάλα

προβλήματα του έθνους

Ο Παπασίδερος ικετεύει την Παναγία να βοηθήσει τον μικρό Δαμιανό να γίνει ενάρετος και

μορφωμένος για χάρη των δυο πιο υψηλών ιδανικών του `Ελληνα την πίστη στο Χριστό και

τη δόξα του γένους

4 Χαρακτηρισμοί προσώπων

Δαμιανός φιλομαθής με αξιοθαύμαστη ικανότητα μάθησης φιλόδοξος εργατικός

καρτερικός ευαίσθητος και παραπονιάρης με φιλότιμο και περηφάνια άφοβος και

ριψοκίνδυνος με ανυποχώρητο πείσμα και επιμονή αφού δεν έκανε καμία παρέκκλιση από

τον αρχικό στόχο του

Γερο-Φραντζής ιδιαίτερα αυταρχικός ρεαλιστής οξύθυμος βίαιος και εκρηκτικός άδικος

και σκαιός (αποκαλεί το Δαμιανό τεμπέλη χασομέρη και παράσιτο) απάνθρωπος σκληρός

και άπονος αφού δέρνει το παιδί του χωρίς να το λυπάται βάναυσος βάρβαρος

ισχυρογνώμονας

Παπασίδερος

α) Η στάση του απέναντι στο παιδί

στη διαφορά πατέρα και γιου παίρνει καθαρά το μέρος του παιδιού και συγκρούεται

με το γέρο-Φραντζή

μετά τη φυγή του μικρού και την επανεμφάνισή του τον βλέπουμε νευριασμένο

απειλητικό και επιτιμητικό προς το παιδί που δε σεβάστηκε τη laquoνόμιμη εξουσίαraquo του

οικογενειάρχη με αποτέλεσμα να διασαλευτεί η καθιερωμένη τάξη των πραγμάτων

Ίσως να σκέφτηκε ότι αν δεχόταν ανεπιφύλαχτα το παιδί κινδύνευε να τον

υποπτευθούν ότι αυτός το είχε υποδαυλίσει

από τη στιγμή που απείλησε το μικρό με άγριο ξυλοδαρμό βρίσκεται σε ψυχική

αναστάτωση και περνάει μια νέα δοκιμασία για το παιδί

με την προσευχή του ζητάει από την Παναγία τη βοήθεια και την προστασία της για

το παιδί ως αντάλλαγμα για τις υπηρεσίες που της είχε προσφέρει σε όλη τη ζωή του

μετά το δίλημμα πήρε την οριστική απόφαση να σταθεί δίπλα στο παιδί και να το

βοηθήσει Έντυσε την απόφασή του με τη βούληση και την έγκριση του θείου

προσπαθώντας να αντλήσει δύναμη και κουράγιο

β) Η στάση του απέναντι στον πατέρα

από την αρχή δεν τολμάει να συζητήσει το θέμα του παιδιού με τον πατέρα

όταν κάποτε τόλμησε να ανακατευτεί προκάλεσε την εκρηκτική αντίδραση του

πατέρα

σεβόμενος την ηλικία του πατέρα και την εξουσία του οικογενειάρχη και την

καθιερωμένη τάξη των πραγμάτων υποχώρησε

με τη στάση του Παπασίδερου στην τελευταία σκηνή υποπτεύεται ο αναγνώστης ότι

θα επιμείνει έμπρακτα στη διαφωνία του με τον πατέρα του παιδιού

Οι γυναίκες ενώ στην αρχή ψευτοπαρηγόρησαν το παιδί κρατάνε απέναντί του αρνητική

στάση που ξεκινάει από την αδιαφορία και τη χλεύη για να φτάσει στην επιτιμητική και

προσβλητική συμπεριφορά Η στάση τους αυτή υπαγορεύεται από το φόβο του πατέρα

5 Ο τρόπος παρουσίασης των προσώπων

α)Μέθοδος της άμεσης έκθεσης (στατική παρουσίαση) διαγράφει ο ίδιος ο συγγραφέας τους

χαρακτήρες περιγράφοντας παράλληλα και τη συμπεριφορά των προσώπων (πχ βάζει τις

γυναίκες να χαρακτηρίσουν laquoπεισματάρηraquo το Δαμιανό και για να δείξει το πείσμα του

χρησιμοποιεί τη φράση laquoδεν εννοούσε να τα βάλει κάτωraquo)

β)Δραματική μέθοδος είναι συχνότερη και με αυτή ο συγγραφέας παρουσιάζει τους χαρακτήρες

μέσα από τη συμπεριφορά τους δηλαδή μέσα από όσα κάνουν και από όσα λένε τα ίδια τα

πρόσωπα (δυναμική παρουσίαση) χωρίς να δίνει ο ίδιος χαρακτηρισμούς (πχ ο πατέρας

laquoβρόντηξε τη γροθιά του πάνω στο τραπέζι και ξεφώνισε - Σκασμός παπάraquo δε δίνεται

χαρακτηρισμός της συμπεριφοράς του συγγραφέα)

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΕΧΝΙΚΗΣ

Γλώσσα χωρίς ιδιαιτερότητες με λίγες μεταφορές και παρομοιώσεις που δεν έχουν ως στόχο

τη δημιουργία λογοτεχνικού ύφους

Αφήγηση ndash αφηγητής

Η αφήγηση είναι χρονολογική-γραμμική Ο αφηγητής είναι αμέτοχος στην ιστορία (αφήγηση

με μηδενική εστίαση) και την αφηγείται αναδρομικά σε γ΄ γραμματικό πρόσωπο ως

παντογνώστης Η αφήγηση διακόπτεται από στιχομυθίες όπου ο λόγος είναι επιτακτικός και

τα τρία πρόσωπα επίμονα Άρα πρόκειται για laquoμεικτόraquo τρόπο αφήγησης Η αφήγηση είναι

ζωηρή παραστατική και ενδιαφέρουσα

Ως αφηγηματική τεχνική εντοπίζουμε στο κείμενο και την περιγραφή

Δράση ndash πλοκή

Η δράση στο απόσπασμα είναι ζωηρή και η πορεία της υπόθεσης παρακολουθείται με

ενδιαφέρον Βασικό στοιχείο πλοκής καθοριστικό για την οικονομία του μύθου ήταν το

ξυλοκόπημα του παιδιού από τον πατέρα

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ

1 Τι όνειρα κάνει ο Δαμιανός για το μέλλον του και πια σχέδια έχει γι αυτόν ο πατέρας του και ο

Παπασίδερος

Ο μικρός Δαμιανός έχει τρομερή έφεση στα γράμματα Θέλει να διαβάσει όλα τα βιβλία

του κόσμου να γίνει παντογνώστης να συγκεντρώσει όλη τη σοφία των ανθρώπων Ονειρεύεται

να γίνει μεγάλος δάσκαλος και να σκορπίζει στους γύρω του τους καρπούς της γνώσης του

Αντίθετα ο πατέρας του τον προορίζει να τον διαδεχθεί στη δουλειά Να βοηθάει στο

μαγαζί Στην αρχή ο Παπασίδερος εναντιώνεται στις προθέσεις του γερο-Φραντζή όμως στη

συνέχεια όταν ο γερο-Φραντζής αγρίεψε αναγκάστηκε και αυτός να υποταχθεί Στο τέλος

μπροστά στο εικόνισμα της Παναγίας ακούμε τον Παπασίδερο να την ικετεύει να βοηθήσει τον

μικρό Δαμιανό να γίνει περισπούδαστος για να γίνει καλός χριστιανός και να ωφελήσει τη

θρησκεία και τον Ελληνισμό

Οι δύο μεγάλοι συμπίπτουν ως προς το στόχο όμως διαφωνούν ως προς το μέσο με το

οποίο αυτός θα κατακτηθεί (ο στόχος αυτός εντάσσεται στο ευρύτερο κλίμα του

μεγαλοϊδεατισμού της εποχής καθώς και των παλιών θρύλων για την ανάκτηση της Πόλης

Και τα τρία βασικά πρόσωπα του αποσπάσματος διαφορετικά μεταξύ τους στην

ηλικία και στις ασχολίες τους έχουν ως κοινό σημείο το ότι διατηρούν το καθένα πάγιες

θέσεις ως προς τηα αξία και τη σκοπιμότητα των σπουδών έστω κι αν αυτές είναι

διαφορετικές μεταξύ τους

2 Τα τρία πρόσωπα που βλέπουμε στο απόσπασμα παρά τις εξωτερικές τους διαφορές

παρουσιάζουν ορισμένες ψυχικές ομοιότητες όπως είναι η ανυποχώρητη βούληση τους Να

επισημάνετε αυτές τις ομοιότητες στο κείμενο

Η ανυποχώρητη βούληση εκφράζεται από το πείσμα και την επιμονή Και τα τρία

πρόσωπα του αποσπάσματος χαρακτηρίζονται από ισχυρότατη βούληση

Ο μικρός Δαμιανός επιμένει να μάθει γράμματα κλαίει και οδύρεται και στο τέλος

εγκαταλείπει το σπίτι Επιμένει να γίνει το δικό του

Ο γερο-Φραντζής παρόλο που ξέρει την πολυμάθεια του γιου του και την έφεση του για

γράμματα απειλεί φωνάζει και δέρνει για να επιβάλει τη θέληση του

Ο Παπασίδερος παρόλο που συγκατανεύει στην απόφαση του γερο-Φραντζή στο τέλος

επιμένει στην αρχική του γνώμη ότι ο μικρός πρέπει να μάθει γράμματα Πέφτει μπροστά

στο εικόνισμα της Παναγίας και την παρακαλεί να βοηθήσει το Δαμιανό να γίνει

περισπούδαστος

3 Στο απόσπασμα ο συγγραφέας επιχειρεί να παραστήσει το πάθος του μικρού Δαμιανού

για τα γράμματα Πώς το κατορθώνει

Ο Γ Θεοτοκάς καταφέρνει να σκιαγραφήσει το πάθος του μικρού Δαμιανού για τα

γράμματα μέσα από συγκλονιστικές εικόνες της όλης συμπεριφοράς του απέναντι στην άδικη

απόφαση του πατέρα του Μας περιγράφει τα κλάματα και τα φωναχτά του σαν μαθαίνει τις

προθέσεις του πατέρα του να διακόψει το σχολείο τα κρυφοδιαβάσματα του παρόλο το ξύλο που

έτρωγε Και τέλος τη φυγή του από το σπίτι και την τολμηρή απόκρισή του στις παρατηρήσεις

του Παπασίδερου Θέλω γράμματα

τρεμουλιαστό φως των κεριών η ωραία ψαλμωδία το άρωμα του θυμιάματος μιλούσαν

αλλιώτικα στην ψυχή του

Μετά το τέλος του εσπερινού ο Παπασίδερος τον πλησίασε και τον μάλωσε που

εγκατέλειψε το σπίτι Σε κάθε αυστηρή παρατήρηση του Παπασίδερου ο μικρός Δαμιανός

απαντούσε πεισματάρικα Θέλω γράμματα Θέλω γράμματα

Σαν μικρός βγήκε από την εκκλησία ο Παπασίδερος πλησίασε την Ιερή Πύλη έβγαλε το

καλυμμαύχι του και γονάτισε μπροστά στο εικόνισμα της Παναγίας Από τα βάθη της ψυχής του

παρακάλεσε την Παρθένο Μαρία να προστατέψει τον μικρό Δαμιανό να τον βοηθήσει να γίνει

ενάρετος και περισπούδαστος για να δουλέψει για την πίστη του Χριστού και για τη δόξα του

γένους

3 Οι ιδέες του κειμένου

Στην πατριαρχική οικογένεια της Κωνσταντινούπολης ο αρχηγός της οικογένειας ο πάτερ

φαμίλιας είναι ο απόλυτος και αδιαμφισβήτητος άρχοντας για όλα όσα αφορούν την οικογένεια

του τη γυναίκα και τα παιδιά του Αυτός αποφασίζει για την ανατροφή που θα πάρουν για τη

μόρφωση τους ακόμη και για την παντρειά τους Οι άλλοι μέσα και έξω από την οικογένεια

αναγνωρίζουν και σέβονται την εξουσία του αρχηγού Η κατάσταση αυτή καταδεικνύεται τόσο

από τη στάση της μητέρας και των αδελφών του μικρού Δαμιανού όσο και του θείου του του

Παπασίδερου

Παρόλες τις έγνοιες της καθημερινής ζωής μέσα στην ψυχή των Ελλήνων της

Κωνσταντινούπολης σιγοκαίει κι ο πόθος για ελευθερία Ο αγώνας για ελευθερία χρειάζεται

χρήματα και μόνο χρήματα Μόνο έτσι θ αγοράσουν άρματα και καράβια και θα φτιάξουν

στρατό για να ξαναπάρουν την Πόλη και την Αγια-Σοφιά

Τα ελληνόπουλα της Πόλης στρέφονται στα γράμματα Το ξύπνημα του γένους είναι πρώτα

απ όλα το ξύπνημα της ελληνικής συνείδησης Οι ραγιάδες πρέπει να γίνουν και πάλι η πηγή

του φωτός των γραμμάτων των τεχνών και του πολιτισμού Το όπλο της μάθησης της

γνώσης το όπλο των γραμμάτων είναι εξίσου αποτελεσματικό με τα άρματα και τα καράβια

Στις δύσκολες στιγμές οι `Ελληνες κατέφευγαν στην προστάτιδα του γένους την Παρθένο

Μαρία Επικαλούνταν τη βοήθειά της τόσο για προσωπικά θέματα όσο και για τα μεγάλα

προβλήματα του έθνους

Ο Παπασίδερος ικετεύει την Παναγία να βοηθήσει τον μικρό Δαμιανό να γίνει ενάρετος και

μορφωμένος για χάρη των δυο πιο υψηλών ιδανικών του `Ελληνα την πίστη στο Χριστό και

τη δόξα του γένους

4 Χαρακτηρισμοί προσώπων

Δαμιανός φιλομαθής με αξιοθαύμαστη ικανότητα μάθησης φιλόδοξος εργατικός

καρτερικός ευαίσθητος και παραπονιάρης με φιλότιμο και περηφάνια άφοβος και

ριψοκίνδυνος με ανυποχώρητο πείσμα και επιμονή αφού δεν έκανε καμία παρέκκλιση από

τον αρχικό στόχο του

Γερο-Φραντζής ιδιαίτερα αυταρχικός ρεαλιστής οξύθυμος βίαιος και εκρηκτικός άδικος

και σκαιός (αποκαλεί το Δαμιανό τεμπέλη χασομέρη και παράσιτο) απάνθρωπος σκληρός

και άπονος αφού δέρνει το παιδί του χωρίς να το λυπάται βάναυσος βάρβαρος

ισχυρογνώμονας

Παπασίδερος

α) Η στάση του απέναντι στο παιδί

στη διαφορά πατέρα και γιου παίρνει καθαρά το μέρος του παιδιού και συγκρούεται

με το γέρο-Φραντζή

μετά τη φυγή του μικρού και την επανεμφάνισή του τον βλέπουμε νευριασμένο

απειλητικό και επιτιμητικό προς το παιδί που δε σεβάστηκε τη laquoνόμιμη εξουσίαraquo του

οικογενειάρχη με αποτέλεσμα να διασαλευτεί η καθιερωμένη τάξη των πραγμάτων

Ίσως να σκέφτηκε ότι αν δεχόταν ανεπιφύλαχτα το παιδί κινδύνευε να τον

υποπτευθούν ότι αυτός το είχε υποδαυλίσει

από τη στιγμή που απείλησε το μικρό με άγριο ξυλοδαρμό βρίσκεται σε ψυχική

αναστάτωση και περνάει μια νέα δοκιμασία για το παιδί

με την προσευχή του ζητάει από την Παναγία τη βοήθεια και την προστασία της για

το παιδί ως αντάλλαγμα για τις υπηρεσίες που της είχε προσφέρει σε όλη τη ζωή του

μετά το δίλημμα πήρε την οριστική απόφαση να σταθεί δίπλα στο παιδί και να το

βοηθήσει Έντυσε την απόφασή του με τη βούληση και την έγκριση του θείου

προσπαθώντας να αντλήσει δύναμη και κουράγιο

β) Η στάση του απέναντι στον πατέρα

από την αρχή δεν τολμάει να συζητήσει το θέμα του παιδιού με τον πατέρα

όταν κάποτε τόλμησε να ανακατευτεί προκάλεσε την εκρηκτική αντίδραση του

πατέρα

σεβόμενος την ηλικία του πατέρα και την εξουσία του οικογενειάρχη και την

καθιερωμένη τάξη των πραγμάτων υποχώρησε

με τη στάση του Παπασίδερου στην τελευταία σκηνή υποπτεύεται ο αναγνώστης ότι

θα επιμείνει έμπρακτα στη διαφωνία του με τον πατέρα του παιδιού

Οι γυναίκες ενώ στην αρχή ψευτοπαρηγόρησαν το παιδί κρατάνε απέναντί του αρνητική

στάση που ξεκινάει από την αδιαφορία και τη χλεύη για να φτάσει στην επιτιμητική και

προσβλητική συμπεριφορά Η στάση τους αυτή υπαγορεύεται από το φόβο του πατέρα

5 Ο τρόπος παρουσίασης των προσώπων

α)Μέθοδος της άμεσης έκθεσης (στατική παρουσίαση) διαγράφει ο ίδιος ο συγγραφέας τους

χαρακτήρες περιγράφοντας παράλληλα και τη συμπεριφορά των προσώπων (πχ βάζει τις

γυναίκες να χαρακτηρίσουν laquoπεισματάρηraquo το Δαμιανό και για να δείξει το πείσμα του

χρησιμοποιεί τη φράση laquoδεν εννοούσε να τα βάλει κάτωraquo)

β)Δραματική μέθοδος είναι συχνότερη και με αυτή ο συγγραφέας παρουσιάζει τους χαρακτήρες

μέσα από τη συμπεριφορά τους δηλαδή μέσα από όσα κάνουν και από όσα λένε τα ίδια τα

πρόσωπα (δυναμική παρουσίαση) χωρίς να δίνει ο ίδιος χαρακτηρισμούς (πχ ο πατέρας

laquoβρόντηξε τη γροθιά του πάνω στο τραπέζι και ξεφώνισε - Σκασμός παπάraquo δε δίνεται

χαρακτηρισμός της συμπεριφοράς του συγγραφέα)

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΕΧΝΙΚΗΣ

Γλώσσα χωρίς ιδιαιτερότητες με λίγες μεταφορές και παρομοιώσεις που δεν έχουν ως στόχο

τη δημιουργία λογοτεχνικού ύφους

Αφήγηση ndash αφηγητής

Η αφήγηση είναι χρονολογική-γραμμική Ο αφηγητής είναι αμέτοχος στην ιστορία (αφήγηση

με μηδενική εστίαση) και την αφηγείται αναδρομικά σε γ΄ γραμματικό πρόσωπο ως

παντογνώστης Η αφήγηση διακόπτεται από στιχομυθίες όπου ο λόγος είναι επιτακτικός και

τα τρία πρόσωπα επίμονα Άρα πρόκειται για laquoμεικτόraquo τρόπο αφήγησης Η αφήγηση είναι

ζωηρή παραστατική και ενδιαφέρουσα

Ως αφηγηματική τεχνική εντοπίζουμε στο κείμενο και την περιγραφή

Δράση ndash πλοκή

Η δράση στο απόσπασμα είναι ζωηρή και η πορεία της υπόθεσης παρακολουθείται με

ενδιαφέρον Βασικό στοιχείο πλοκής καθοριστικό για την οικονομία του μύθου ήταν το

ξυλοκόπημα του παιδιού από τον πατέρα

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ

1 Τι όνειρα κάνει ο Δαμιανός για το μέλλον του και πια σχέδια έχει γι αυτόν ο πατέρας του και ο

Παπασίδερος

Ο μικρός Δαμιανός έχει τρομερή έφεση στα γράμματα Θέλει να διαβάσει όλα τα βιβλία

του κόσμου να γίνει παντογνώστης να συγκεντρώσει όλη τη σοφία των ανθρώπων Ονειρεύεται

να γίνει μεγάλος δάσκαλος και να σκορπίζει στους γύρω του τους καρπούς της γνώσης του

Αντίθετα ο πατέρας του τον προορίζει να τον διαδεχθεί στη δουλειά Να βοηθάει στο

μαγαζί Στην αρχή ο Παπασίδερος εναντιώνεται στις προθέσεις του γερο-Φραντζή όμως στη

συνέχεια όταν ο γερο-Φραντζής αγρίεψε αναγκάστηκε και αυτός να υποταχθεί Στο τέλος

μπροστά στο εικόνισμα της Παναγίας ακούμε τον Παπασίδερο να την ικετεύει να βοηθήσει τον

μικρό Δαμιανό να γίνει περισπούδαστος για να γίνει καλός χριστιανός και να ωφελήσει τη

θρησκεία και τον Ελληνισμό

Οι δύο μεγάλοι συμπίπτουν ως προς το στόχο όμως διαφωνούν ως προς το μέσο με το

οποίο αυτός θα κατακτηθεί (ο στόχος αυτός εντάσσεται στο ευρύτερο κλίμα του

μεγαλοϊδεατισμού της εποχής καθώς και των παλιών θρύλων για την ανάκτηση της Πόλης

Και τα τρία βασικά πρόσωπα του αποσπάσματος διαφορετικά μεταξύ τους στην

ηλικία και στις ασχολίες τους έχουν ως κοινό σημείο το ότι διατηρούν το καθένα πάγιες

θέσεις ως προς τηα αξία και τη σκοπιμότητα των σπουδών έστω κι αν αυτές είναι

διαφορετικές μεταξύ τους

2 Τα τρία πρόσωπα που βλέπουμε στο απόσπασμα παρά τις εξωτερικές τους διαφορές

παρουσιάζουν ορισμένες ψυχικές ομοιότητες όπως είναι η ανυποχώρητη βούληση τους Να

επισημάνετε αυτές τις ομοιότητες στο κείμενο

Η ανυποχώρητη βούληση εκφράζεται από το πείσμα και την επιμονή Και τα τρία

πρόσωπα του αποσπάσματος χαρακτηρίζονται από ισχυρότατη βούληση

Ο μικρός Δαμιανός επιμένει να μάθει γράμματα κλαίει και οδύρεται και στο τέλος

εγκαταλείπει το σπίτι Επιμένει να γίνει το δικό του

Ο γερο-Φραντζής παρόλο που ξέρει την πολυμάθεια του γιου του και την έφεση του για

γράμματα απειλεί φωνάζει και δέρνει για να επιβάλει τη θέληση του

Ο Παπασίδερος παρόλο που συγκατανεύει στην απόφαση του γερο-Φραντζή στο τέλος

επιμένει στην αρχική του γνώμη ότι ο μικρός πρέπει να μάθει γράμματα Πέφτει μπροστά

στο εικόνισμα της Παναγίας και την παρακαλεί να βοηθήσει το Δαμιανό να γίνει

περισπούδαστος

3 Στο απόσπασμα ο συγγραφέας επιχειρεί να παραστήσει το πάθος του μικρού Δαμιανού

για τα γράμματα Πώς το κατορθώνει

Ο Γ Θεοτοκάς καταφέρνει να σκιαγραφήσει το πάθος του μικρού Δαμιανού για τα

γράμματα μέσα από συγκλονιστικές εικόνες της όλης συμπεριφοράς του απέναντι στην άδικη

απόφαση του πατέρα του Μας περιγράφει τα κλάματα και τα φωναχτά του σαν μαθαίνει τις

προθέσεις του πατέρα του να διακόψει το σχολείο τα κρυφοδιαβάσματα του παρόλο το ξύλο που

έτρωγε Και τέλος τη φυγή του από το σπίτι και την τολμηρή απόκρισή του στις παρατηρήσεις

του Παπασίδερου Θέλω γράμματα

στη διαφορά πατέρα και γιου παίρνει καθαρά το μέρος του παιδιού και συγκρούεται

με το γέρο-Φραντζή

μετά τη φυγή του μικρού και την επανεμφάνισή του τον βλέπουμε νευριασμένο

απειλητικό και επιτιμητικό προς το παιδί που δε σεβάστηκε τη laquoνόμιμη εξουσίαraquo του

οικογενειάρχη με αποτέλεσμα να διασαλευτεί η καθιερωμένη τάξη των πραγμάτων

Ίσως να σκέφτηκε ότι αν δεχόταν ανεπιφύλαχτα το παιδί κινδύνευε να τον

υποπτευθούν ότι αυτός το είχε υποδαυλίσει

από τη στιγμή που απείλησε το μικρό με άγριο ξυλοδαρμό βρίσκεται σε ψυχική

αναστάτωση και περνάει μια νέα δοκιμασία για το παιδί

με την προσευχή του ζητάει από την Παναγία τη βοήθεια και την προστασία της για

το παιδί ως αντάλλαγμα για τις υπηρεσίες που της είχε προσφέρει σε όλη τη ζωή του

μετά το δίλημμα πήρε την οριστική απόφαση να σταθεί δίπλα στο παιδί και να το

βοηθήσει Έντυσε την απόφασή του με τη βούληση και την έγκριση του θείου

προσπαθώντας να αντλήσει δύναμη και κουράγιο

β) Η στάση του απέναντι στον πατέρα

από την αρχή δεν τολμάει να συζητήσει το θέμα του παιδιού με τον πατέρα

όταν κάποτε τόλμησε να ανακατευτεί προκάλεσε την εκρηκτική αντίδραση του

πατέρα

σεβόμενος την ηλικία του πατέρα και την εξουσία του οικογενειάρχη και την

καθιερωμένη τάξη των πραγμάτων υποχώρησε

με τη στάση του Παπασίδερου στην τελευταία σκηνή υποπτεύεται ο αναγνώστης ότι

θα επιμείνει έμπρακτα στη διαφωνία του με τον πατέρα του παιδιού

Οι γυναίκες ενώ στην αρχή ψευτοπαρηγόρησαν το παιδί κρατάνε απέναντί του αρνητική

στάση που ξεκινάει από την αδιαφορία και τη χλεύη για να φτάσει στην επιτιμητική και

προσβλητική συμπεριφορά Η στάση τους αυτή υπαγορεύεται από το φόβο του πατέρα

5 Ο τρόπος παρουσίασης των προσώπων

α)Μέθοδος της άμεσης έκθεσης (στατική παρουσίαση) διαγράφει ο ίδιος ο συγγραφέας τους

χαρακτήρες περιγράφοντας παράλληλα και τη συμπεριφορά των προσώπων (πχ βάζει τις

γυναίκες να χαρακτηρίσουν laquoπεισματάρηraquo το Δαμιανό και για να δείξει το πείσμα του

χρησιμοποιεί τη φράση laquoδεν εννοούσε να τα βάλει κάτωraquo)

β)Δραματική μέθοδος είναι συχνότερη και με αυτή ο συγγραφέας παρουσιάζει τους χαρακτήρες

μέσα από τη συμπεριφορά τους δηλαδή μέσα από όσα κάνουν και από όσα λένε τα ίδια τα

πρόσωπα (δυναμική παρουσίαση) χωρίς να δίνει ο ίδιος χαρακτηρισμούς (πχ ο πατέρας

laquoβρόντηξε τη γροθιά του πάνω στο τραπέζι και ξεφώνισε - Σκασμός παπάraquo δε δίνεται

χαρακτηρισμός της συμπεριφοράς του συγγραφέα)

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΕΧΝΙΚΗΣ

Γλώσσα χωρίς ιδιαιτερότητες με λίγες μεταφορές και παρομοιώσεις που δεν έχουν ως στόχο

τη δημιουργία λογοτεχνικού ύφους

Αφήγηση ndash αφηγητής

Η αφήγηση είναι χρονολογική-γραμμική Ο αφηγητής είναι αμέτοχος στην ιστορία (αφήγηση

με μηδενική εστίαση) και την αφηγείται αναδρομικά σε γ΄ γραμματικό πρόσωπο ως

παντογνώστης Η αφήγηση διακόπτεται από στιχομυθίες όπου ο λόγος είναι επιτακτικός και

τα τρία πρόσωπα επίμονα Άρα πρόκειται για laquoμεικτόraquo τρόπο αφήγησης Η αφήγηση είναι

ζωηρή παραστατική και ενδιαφέρουσα

Ως αφηγηματική τεχνική εντοπίζουμε στο κείμενο και την περιγραφή

Δράση ndash πλοκή

Η δράση στο απόσπασμα είναι ζωηρή και η πορεία της υπόθεσης παρακολουθείται με

ενδιαφέρον Βασικό στοιχείο πλοκής καθοριστικό για την οικονομία του μύθου ήταν το

ξυλοκόπημα του παιδιού από τον πατέρα

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ

1 Τι όνειρα κάνει ο Δαμιανός για το μέλλον του και πια σχέδια έχει γι αυτόν ο πατέρας του και ο

Παπασίδερος

Ο μικρός Δαμιανός έχει τρομερή έφεση στα γράμματα Θέλει να διαβάσει όλα τα βιβλία

του κόσμου να γίνει παντογνώστης να συγκεντρώσει όλη τη σοφία των ανθρώπων Ονειρεύεται

να γίνει μεγάλος δάσκαλος και να σκορπίζει στους γύρω του τους καρπούς της γνώσης του

Αντίθετα ο πατέρας του τον προορίζει να τον διαδεχθεί στη δουλειά Να βοηθάει στο

μαγαζί Στην αρχή ο Παπασίδερος εναντιώνεται στις προθέσεις του γερο-Φραντζή όμως στη

συνέχεια όταν ο γερο-Φραντζής αγρίεψε αναγκάστηκε και αυτός να υποταχθεί Στο τέλος

μπροστά στο εικόνισμα της Παναγίας ακούμε τον Παπασίδερο να την ικετεύει να βοηθήσει τον

μικρό Δαμιανό να γίνει περισπούδαστος για να γίνει καλός χριστιανός και να ωφελήσει τη

θρησκεία και τον Ελληνισμό

Οι δύο μεγάλοι συμπίπτουν ως προς το στόχο όμως διαφωνούν ως προς το μέσο με το

οποίο αυτός θα κατακτηθεί (ο στόχος αυτός εντάσσεται στο ευρύτερο κλίμα του

μεγαλοϊδεατισμού της εποχής καθώς και των παλιών θρύλων για την ανάκτηση της Πόλης

Και τα τρία βασικά πρόσωπα του αποσπάσματος διαφορετικά μεταξύ τους στην

ηλικία και στις ασχολίες τους έχουν ως κοινό σημείο το ότι διατηρούν το καθένα πάγιες

θέσεις ως προς τηα αξία και τη σκοπιμότητα των σπουδών έστω κι αν αυτές είναι

διαφορετικές μεταξύ τους

2 Τα τρία πρόσωπα που βλέπουμε στο απόσπασμα παρά τις εξωτερικές τους διαφορές

παρουσιάζουν ορισμένες ψυχικές ομοιότητες όπως είναι η ανυποχώρητη βούληση τους Να

επισημάνετε αυτές τις ομοιότητες στο κείμενο

Η ανυποχώρητη βούληση εκφράζεται από το πείσμα και την επιμονή Και τα τρία

πρόσωπα του αποσπάσματος χαρακτηρίζονται από ισχυρότατη βούληση

Ο μικρός Δαμιανός επιμένει να μάθει γράμματα κλαίει και οδύρεται και στο τέλος

εγκαταλείπει το σπίτι Επιμένει να γίνει το δικό του

Ο γερο-Φραντζής παρόλο που ξέρει την πολυμάθεια του γιου του και την έφεση του για

γράμματα απειλεί φωνάζει και δέρνει για να επιβάλει τη θέληση του

Ο Παπασίδερος παρόλο που συγκατανεύει στην απόφαση του γερο-Φραντζή στο τέλος

επιμένει στην αρχική του γνώμη ότι ο μικρός πρέπει να μάθει γράμματα Πέφτει μπροστά

στο εικόνισμα της Παναγίας και την παρακαλεί να βοηθήσει το Δαμιανό να γίνει

περισπούδαστος

3 Στο απόσπασμα ο συγγραφέας επιχειρεί να παραστήσει το πάθος του μικρού Δαμιανού

για τα γράμματα Πώς το κατορθώνει

Ο Γ Θεοτοκάς καταφέρνει να σκιαγραφήσει το πάθος του μικρού Δαμιανού για τα

γράμματα μέσα από συγκλονιστικές εικόνες της όλης συμπεριφοράς του απέναντι στην άδικη

απόφαση του πατέρα του Μας περιγράφει τα κλάματα και τα φωναχτά του σαν μαθαίνει τις

προθέσεις του πατέρα του να διακόψει το σχολείο τα κρυφοδιαβάσματα του παρόλο το ξύλο που

έτρωγε Και τέλος τη φυγή του από το σπίτι και την τολμηρή απόκρισή του στις παρατηρήσεις

του Παπασίδερου Θέλω γράμματα

παντογνώστης Η αφήγηση διακόπτεται από στιχομυθίες όπου ο λόγος είναι επιτακτικός και

τα τρία πρόσωπα επίμονα Άρα πρόκειται για laquoμεικτόraquo τρόπο αφήγησης Η αφήγηση είναι

ζωηρή παραστατική και ενδιαφέρουσα

Ως αφηγηματική τεχνική εντοπίζουμε στο κείμενο και την περιγραφή

Δράση ndash πλοκή

Η δράση στο απόσπασμα είναι ζωηρή και η πορεία της υπόθεσης παρακολουθείται με

ενδιαφέρον Βασικό στοιχείο πλοκής καθοριστικό για την οικονομία του μύθου ήταν το

ξυλοκόπημα του παιδιού από τον πατέρα

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ

1 Τι όνειρα κάνει ο Δαμιανός για το μέλλον του και πια σχέδια έχει γι αυτόν ο πατέρας του και ο

Παπασίδερος

Ο μικρός Δαμιανός έχει τρομερή έφεση στα γράμματα Θέλει να διαβάσει όλα τα βιβλία

του κόσμου να γίνει παντογνώστης να συγκεντρώσει όλη τη σοφία των ανθρώπων Ονειρεύεται

να γίνει μεγάλος δάσκαλος και να σκορπίζει στους γύρω του τους καρπούς της γνώσης του

Αντίθετα ο πατέρας του τον προορίζει να τον διαδεχθεί στη δουλειά Να βοηθάει στο

μαγαζί Στην αρχή ο Παπασίδερος εναντιώνεται στις προθέσεις του γερο-Φραντζή όμως στη

συνέχεια όταν ο γερο-Φραντζής αγρίεψε αναγκάστηκε και αυτός να υποταχθεί Στο τέλος

μπροστά στο εικόνισμα της Παναγίας ακούμε τον Παπασίδερο να την ικετεύει να βοηθήσει τον

μικρό Δαμιανό να γίνει περισπούδαστος για να γίνει καλός χριστιανός και να ωφελήσει τη

θρησκεία και τον Ελληνισμό

Οι δύο μεγάλοι συμπίπτουν ως προς το στόχο όμως διαφωνούν ως προς το μέσο με το

οποίο αυτός θα κατακτηθεί (ο στόχος αυτός εντάσσεται στο ευρύτερο κλίμα του

μεγαλοϊδεατισμού της εποχής καθώς και των παλιών θρύλων για την ανάκτηση της Πόλης

Και τα τρία βασικά πρόσωπα του αποσπάσματος διαφορετικά μεταξύ τους στην

ηλικία και στις ασχολίες τους έχουν ως κοινό σημείο το ότι διατηρούν το καθένα πάγιες

θέσεις ως προς τηα αξία και τη σκοπιμότητα των σπουδών έστω κι αν αυτές είναι

διαφορετικές μεταξύ τους

2 Τα τρία πρόσωπα που βλέπουμε στο απόσπασμα παρά τις εξωτερικές τους διαφορές

παρουσιάζουν ορισμένες ψυχικές ομοιότητες όπως είναι η ανυποχώρητη βούληση τους Να

επισημάνετε αυτές τις ομοιότητες στο κείμενο

Η ανυποχώρητη βούληση εκφράζεται από το πείσμα και την επιμονή Και τα τρία

πρόσωπα του αποσπάσματος χαρακτηρίζονται από ισχυρότατη βούληση

Ο μικρός Δαμιανός επιμένει να μάθει γράμματα κλαίει και οδύρεται και στο τέλος

εγκαταλείπει το σπίτι Επιμένει να γίνει το δικό του

Ο γερο-Φραντζής παρόλο που ξέρει την πολυμάθεια του γιου του και την έφεση του για

γράμματα απειλεί φωνάζει και δέρνει για να επιβάλει τη θέληση του

Ο Παπασίδερος παρόλο που συγκατανεύει στην απόφαση του γερο-Φραντζή στο τέλος

επιμένει στην αρχική του γνώμη ότι ο μικρός πρέπει να μάθει γράμματα Πέφτει μπροστά

στο εικόνισμα της Παναγίας και την παρακαλεί να βοηθήσει το Δαμιανό να γίνει

περισπούδαστος

3 Στο απόσπασμα ο συγγραφέας επιχειρεί να παραστήσει το πάθος του μικρού Δαμιανού

για τα γράμματα Πώς το κατορθώνει

Ο Γ Θεοτοκάς καταφέρνει να σκιαγραφήσει το πάθος του μικρού Δαμιανού για τα

γράμματα μέσα από συγκλονιστικές εικόνες της όλης συμπεριφοράς του απέναντι στην άδικη

απόφαση του πατέρα του Μας περιγράφει τα κλάματα και τα φωναχτά του σαν μαθαίνει τις

προθέσεις του πατέρα του να διακόψει το σχολείο τα κρυφοδιαβάσματα του παρόλο το ξύλο που

έτρωγε Και τέλος τη φυγή του από το σπίτι και την τολμηρή απόκρισή του στις παρατηρήσεις

του Παπασίδερου Θέλω γράμματα

3 Στο απόσπασμα ο συγγραφέας επιχειρεί να παραστήσει το πάθος του μικρού Δαμιανού

για τα γράμματα Πώς το κατορθώνει

Ο Γ Θεοτοκάς καταφέρνει να σκιαγραφήσει το πάθος του μικρού Δαμιανού για τα

γράμματα μέσα από συγκλονιστικές εικόνες της όλης συμπεριφοράς του απέναντι στην άδικη

απόφαση του πατέρα του Μας περιγράφει τα κλάματα και τα φωναχτά του σαν μαθαίνει τις

προθέσεις του πατέρα του να διακόψει το σχολείο τα κρυφοδιαβάσματα του παρόλο το ξύλο που

έτρωγε Και τέλος τη φυγή του από το σπίτι και την τολμηρή απόκρισή του στις παρατηρήσεις

του Παπασίδερου Θέλω γράμματα