«Δνπιεύνληαο κε ηνπο λένπο:

καζαίλνληαο καδί»

Σεκεηώζεηο από εξγαζηήξην ζηα πιαίζηα

ηεο 5εο Δηεζλνύο Σπλδηάζθεςεο γηα ην

Θέαηξν θαη ηηο Παξαζηαηηθέο Τέρλεο ζηελ

Εθπαίδεπζε

«Δεκηνπξγώληαο ξόινπο ηνλ 21ν αηώλα»

Marigold Ashwell–nick ashwell

Αζήλα, 17, 18, 19 Μαξηίνπ 2006

Σρνιή Μσξαΐηε

Τερληθέο ζεάηξνπ/δξάκαηνο

Πνιιέο από ηηο ηερληθέο πνπ ρξεζηκνπνηνύκε ζε καζήκαηα ζεάηξνπ/δξάκαηνο

ζην ζρνιείν, πξνθύπηνπλ από επαγγεικαηηθέο ζεαηξηθέο ηερληθέο. Όζνη

αζρνινύληαη πξαθηηθά κε ην ζέαηξν ηηο νλνκάδνπλ θόξκεο, ζηξαηεγηθέο ή

ζπκβάζεηο. Κάπνηεο από απηέο ηαηξηάδνπλ ζε ζπγθεθξηκέλεο ειηθηαθέο νκάδεο.

Άιιεο πάιη κπνξνύκε λα ηηο ρξεζηκνπνηήζνπκε κε παηδηά όισλ ησλ ειηθηώλ. Οη

καζεηέο ζα πξέπεη, πξννδεπηηθά, λα ρξεζηκνπνηνύλ όιν θαη πεξηζζόηεξν ηηο

ηερληθέο θαζαπηέο είηε όηαλ επεμεξγάδνληαη είηε όηαλ δεκηνπξγνύλ έλα έξγν.

Μαζαίλσ κέζα από ην ζέαηξν/δξάκα

Εδώ πεξηιακβάλνληαη ηερληθέο πνπ ρξεζηκνπνηνύκε πξνθεηκέλνπ:

Να εμεξεπλήζνπκε θάπνηα ζέκαηα, θαηαζηάζεηο θαη γεγνλόηα πνπ βξίζθνληαη ζε

«θείκελα», λέα ζηνηρεία, θσηνγξαθίεο, αληηθείκελα, πίλαθεο, έξγα, εκεξνιόγηα,

πνηήκαηα θιπ (παγσκέλε ζθελή, παγσκέλε εηθόλα, παπαγάινο ζηνλ ώκν,

δηάδξνκνο ηεο ζπλείδεζεο, ζέαηξν forum, ν καλδύαο ηνπ εηδηθνύ, κεραλή

αίζζεζεο)

Να εμεξεπλήζνπκε, λα αλαπηύμνπκε ή λα εκβαζύλνπκε ζε έλα ραξαθηήξα ή

ξόιν (αλαθξηηηθή θαξέθια, ξόινο ζηνλ ηνίρν, αλίρλεπζε ζθέςεο, centering,

ζπιινγηθόο ξόινο θιπ)

Μαζαίλσ γηα ην ζέαηξν/δξάκα

Απηέο νη ηερληθέο ρξεζηκνπνηνύληαη γηα:

παξαζηάζεηο (αθήγεζε, ζθελή ρσξηζκέλε ζηα δύν, αλαδξνκή/flashback,

πξνβνιή ζην κέιινλ, ερεηηθή ππόθξνπζε, ρνξόδξακα, Χνξόο, νκαδηθόο

κνλόινγνο, αξγή θίλεζε θιπ)

ζεαηξηθνί ρώξνη (ζθελή κε ακθηζεαηξηθή ζρέζε νξρήζηξαο θαη θνηλνύ,

παξαιιειόγξακκε ζθελή κε ζεαηέο εθαηέξσζελ, ζθελή κε ζεαηέο ζε όιεο ηεο

ηηο πιεπξέο, ζθελή κε ειεύζεξε ζρέζε εζνπνηώλ θαη ζεαηώλ)

Παξαδείγκαηα ιηγόηεξν γλσζηώλ δηεξεπλεηηθώλ ηερληθώλ

Σπιινγηθόο ξόινο / Collective Role

Τν ξόιν ελόο ραξαθηήξα ηνλ ππνδύνληαη πάλσ από έλαο καζεηέο ηαπηόρξνλα.

Γηα παξάδεηγκα, θάζε καζεηήο κπνξεί λα εθθξάζεη κηα δηαθνξεηηθή νπηηθή ηεο

πξνζσπηθόηεηαο ηνπ ίδηνπ ραξαθηήξα. Πξόθεηηαη γηα δηεξεπλεηηθή ηερληθή πνπ

ηε ρξεζηκνπνηνύκε ζηνλ απηνζρεδηαζκό. Μπνξεί λα εθαξκνζηεί ζε πνιπάξηζκε

νκάδα.

Ο δηάδξνκνο ηεο ζπλείδεζεο/ Conscience Alley

Ή αιιηώο «ην ηνύλει ηεο ζθέςεο». Οη καζεηέο ζρεκαηίδνπλ δύν ζεηξέο πνπ

αληηθξίδεη ε κία ηελ άιιε, αθήλνληαο αξθεηό ρώξν κεηαμύ ηνπο, ώζηε λα κπνξεί

λα δηαζρίδεη ην δηάδξνκν ν θάζε ραξαθηήξαο. Καζώο πξνρσξά ζην δηάδξνκν, νη

άιινη ηνπ ιέλε πξάγκαηα πνπ ίζσο έρεη ζην κπαιό ηνπ. Σε κηα πξνέθηαζε απηήο

ηεο ηερληθήο, ζα κπνξνύζε ε θάζε πιεπξά λα ιέεη ζθέςεηο πνπ πηζαλόλ λα έρεη

ζην κπαιό ηνπ ν ραξαθηήξαο ζε ζρέζε, όκσο, κε ην ξόιν ηνπ.

Μεραλή αίζζεζεο/ Essence Machine

Δηαδνρή θηλήζεσλ πνπ δηαρσξίδεη θαη «κεηαθξάδεη» ηα ραξαθηεξηζηηθά-θιεηδηά

κηαο θαηάζηαζεο ή ηα γεγνλόηα πνπ πξνεγήζεθαλ. Αθνύγνληαη ιέμεηο-θιεηδηά,

πνπ κπνξεί λα είλαη θαη ηα βαζύηεξα ζπλαηζζήκαηα ησλ ραξαθηήξσλ ζε θάπνηα

ζθελή. Μπνξνύλ, αθόκα, λα ζπκπεξηιεθζνύλ ιέμεηο πνπ πεξηγξάθνπλ ηε

δηάζεζε ή ηελ αηκόζθαηξα.

Μύγα πάλσ ζε ηνίρν/ Fly on the Wall

Είλαη κία ηερληθή πνπ ρξεζηκνπνηνύκε γηα λα δηεγείξνπκε ηε θαληαζία ησλ

καζεηώλ. Οη καζεηέο δνπιεύνπλ αηνκηθά θαη δηεξεπλνύλ έλα θαληαζηηθό ρώξν

ζα λα ήηαλ κύγεο ζηνλ ηνίρν. Θα κπνξνύζαλ λα βξίζθνληαη ζε έλα θάζηξν, κηα

ζπειηά, έλα κνλαζηήξη, έλα εγθαηαιειεηκκέλν ρσξηό. Ο δάζθαινο ηνπο βνεζά

θάλνληαο εξσηήζεηο πνπ απεπζύλνληαη ζηηο αηζζήζεηο ηνπο, όπσο γηα

παξάδεηγκα «ηη βιέπεηο;», «πνηεο κπξσδηέο ππάξρνπλ;» «πώο ληώζεηο;». Γηα λα

απνδνζεί θαιύηεξα ε αηκόζθαηξα, κπνξεί λα αθνύγεηαη κνπζηθή θαηά ηε

δηάξθεηα ηεο άζθεζεο, ελώ νη καζεηέο ζα εξγάδνληαη ζησπειά. Έπεηηα, κπνξνύλ

λα κηιήζνπλ γηα ηελ εκπεηξία ηνπο από ηελ άζθεζε αλά δεύγε ή θαη ζηελ

ππόινηπε νκάδα.

Τερληθέο ζεάηξνπ Forum/ Forum

Πήξαλ ην όλνκά ηνπο από ην ξσκατθό forum (αγνξά), όπνπ γηλόηαλ αληαιιαγή

ηδεώλ θαη ιύλνληαλ νη δηαθνξέο θαη ηα πξνβιήκαηα. Απηή ε άζθεζε εζηηάδεη ζε

κία ζπγθεθξηκέλε ζηηγκή, είηε είλαη κηα ζθελή ή κηα «παγσκέλε» ζηηγκή θαη

δίλεη ην πεξηζώξην λα αιιάμνπκε ην έξγν. Τα όξηα αλάκεζα ζην ζέακα θαη ην

ζεαηή θαηαξξίπηνληαη. Έηζη, δεκηνπξγνύληαη «ζεαηέο» πνπ πξνηείλνπλ αιιαγέο

ή δνθηκάδνπλ νη ίδηνη έλα ξόιν.

Παγσκέλε ζθελή/ Freeze Frame

Μηα ζπγθεθξηκέλε ζηηγκή κέζα ζην έξγν (είηε απηνζρεδηαζηηθή είηε επηλνεκέλε

είηε από θείκελν) «παγώλεη» ζηηγκηαία, γηα λα ηε κειεηήζνπλ νη καζεηέο ή ν

ζθελνζέηεο ή άιινη κέζα ζηε ζθελή. Είλαη, επίζεο, έλαο ηξόπνο λα

αλαθεθαιαηώζνπλ νη καζεηέο ηα πξνεγνύκελα πεξηζηαηηθά, ρσξίο, όκσο, λα

θαηαζηξαθεί ε δύλακε θαη ε έληαζε ηεο ζπγθεθξηκέλεο ζηηγκήο. Παξάιιεια,

κπνξνύλ λα ρξεζηκνπνηεζνύλ νη αζθήζεηο «αλίρλεπζε ζθέςεο» θαη «θσλέο

κέζα ζην θεθάιη».

Αλαθξηηηθή θαξέθια/ Hot Seating

Χξεζηκνπνηνύκε απηήλ ηελ ηερληθή, γηα λα εκβαζύλνπκε ζε θάπνην ξόιν ή λα

αληιήζνπκε πεξηζζόηεξεο πιεξνθνξίεο γηα ην έξγν. Ο καζεηήο -εθηόο έξγνπ-

θάζεηαη ζηελ αλαθξηηηθή θαξέθια. Οη ππόινηπνη ηνπ θάλνπλ εξσηήζεηο θη εθείλνο

απαληά όληαο «κέζα» ζην ξόιν ηνπ. Δελ πξνεγείηαη θακηά πξνεηνηκαζία θαη όζνη

θάλνπλ ηηο εξσηήζεηο, πξέπεη λα δερηνύλ όιεο ηηο απαληήζεηο. Η εύζηνρε

αλάθξηζε έρεη σο απνηέιεζκα ηνλ εκπινπηηζκό ηνπ ξόινπ κέζα από ην

πξνζσπηθό πξνθίι ηνπ εξσηώκελνπ καζεηή. Η ηάμε κπνξεί, επίζεο, λα

«αλαθξίλεη» ην δάζθαιν όηαλ αλαιάβεη θάπνην ξόιν. Είλαη πνιύ ρξήζηκε

άζθεζε, γηα παξάδεηγκα, όηαλ ν δάζθαινο βξίζθεηαη ζε ξόιν. Θα κπνξνύζε λα

ππνδπζεί έλα ηζηνξηθό πξόζσπν, έλαλ επηζηήκνλα ή θάπνηνλ άιινλ ζρεηηθό κε

ην ζέκα ηεο ζπδήηεζεο ζε θάζε πεξίπησζε.

Δεκηνπξγία εηθόλσλ/Image Making

Η νκάδα δεκηνπξγεί κηα εηθόλα ε νπνία αληαλαθιά ην πώο ληώζνπλ ηα κέιε ηεο

απέλαληη ζηνλ ηξόπν πνπ αληηδξά έλαο ραξαθηήξαο ζε κηα δεδνκέλε θαηάζηαζε

πνπ αληηκεησπίδεη (άξα, πξόθεηηαη γηα θάηη δηαθνξεηηθό από ηελ «παγσκέλε

εηθόλα»).

Παγσκέλε εηθόλα/ Still Image

Οη καζεηέο εζηηάδνπλ ζην λα επηλνήζνπλ κηα «παγσκέλε» εηθόλα, ρσξίο ιόγηα,

γηα λα απνδώζνπλ, κε απηόλ ηνλ ηξόπν, πρ κηα ζεκαληηθή ζηηγκή, κηα δηάζεζε ή

έλαλ ζπκβνιηζκό. Έηζη, νη καζεηέο αληηιακβάλνληαη ην βαζύηεξν λόεκα ηεο

ζηηγκήο. Πξόθεηηαη γηα κηα αζθαιή ηερληθή πξνθεηκέλνπ λα αγγίμεη θαλείο ηελ

νπζία ελόο ζέκαηνο. Πέξαλ απηνύ, κηα «παγσκέλε» εηθόλα εμαζθεί ηνπο καζεηέο

ζηελ νπηηθή επαθή, ηε γιώζζα ηνπ ζώκαηνο, ηελ αθήγεζε θαη ηε ρξήζε ηνπ

ρώξνπ. Δίλεη, όκσο, θαη ηε δπλαηόηεηα ζην δάζθαιν λα βνεζήζεη ηνπο καζεηέο

ηνπ λα θηλεζνύλ πέξα από ην λαηνπξαιηζκό, γηα λα θαηαλνήζνπλ θαιύηεξα ην

«ζηπιηδαξηζκέλν» δξάκα, όπνπ θη εθεί κπνξνύλ λα απνδνζνύλ απνηειεζκαηηθά

ζθέςεηο θαη ζπλαηζζήκαηα.

Αλίρλεπζε ηεο ζθέςεο/ Thought Tracking

Με απηόλ ηνλ ηξόπν, ελδπλακώλεηαη ν ξόινο θαη αμηνινγείηαη ην έξγν. Ελώ

θάπνηνο ππνδύεηαη έλα ξόιν, ν δάζθαινο ζηακαηά ηε δξάζε θαη δείρλεη έλα

καζεηή. Απηόο/-ή ζα απαληήζεη, «κέζα» ζε ξόιν, ζε κηα εξώηεζε γηα ην πώο

ληώζεη ή ηη ζθέθηεηαη. Απηή ε άζθεζε κπνξεί, επίζεο, λα εθαξκνζηεί θαη ζε κηα

«παγσκέλε» νκάδα καζεηώλ, νη νπνίνη ζα εθθξάδνπλ δπλαηά ηηο ζθέςεηο ηνπο,

ζαλ ερεηηθή ππόθξνπζε ζηε δξάζε.

Δάζθαινο ζε ξόιν/ Teacher in Role

Η επηινγή ηνπ είδνπο ηνπ ξόινπ πξέπεη λα γίλεη πνιύ πξνζεθηηθά. Έλαο ξόινο

πςεινύ status κπνξεί λα ρξεζηκεύζεη ζην λα νξγαλσζεί γξήγνξα ε νκάδα ή ζην

λα ιεηηνπξγήζεη εμνπζηαζηηθά. Μπνξεί, αθόκα, λα ρξεζηκνπνηεζεί γηα λα

πξνθαιέζεη αληηδξάζεηο ζε έλα παζεηηθό γθξνππ καζεηώλ. Έλαο ξόινο ρακεινύ

status ζα εληζρύζεη ηνπο καζεηέο κε ρακειή απηνπεπνίζεζε θαη ζα ηνπο δώζεη

θίλεηξν γηα δξάζε. Έλαο ξόινο ίζνπ status ζπρλά ρξεζηκνπνηείηαη γηα λα

εδξαηώζεη ηε ζπλνρή ηεο νκάδαο, λα πξνθαιέζεη ηε ζπδήηεζε θαη λα νξγαλώζεη,

δηαθξηηηθά, ηελ νκάδα. Έλαο ξόινο δηπισκάηε, δειαδή έλα πξόζσπν πνπ δελ

είλαη απόιπηα ππεύζπλν γηα θάηη ή έλαο ξόινο πνπ πξνθύπηεη από έλα άηνκν ζε

ζέζε εμνπζίαο, είλαη πνιύ ρξήζηκνο θη επέιηθηνο ξόινο. Δίλεη ηε δπλαηόηεηα ζην

δάζθαιν ή λα ππνζηεξίμεη ην καζεηή θαη ηε ζπλεηζθνξά ηνπ ή λα παξαζηήζεη ην

δηθεγόξν ηνπ δηαβόινπ. Πνιινί άλζξσπνη πνπ αζρνινύληαη πξαθηηθά κε ην

ζέαηξν ρξεζηκνπνηνύλ θάηη ζπλζεκαηηθό πνπ ζεκαηνδνηεί ην ραξαθηήξα (κηα

ραξαθηεξηζηηθή θίλεζε, έλα αληηθείκελν θιπ) ηνπ δαζθάινπ ζε ξόιν.

Παξαδείγκαηα ιηγόηεξν γλσζηώλ ηερληθώλ γηα παξάζηαζε

Αλαδξνκή/ Flashback

Σην απηνζρεδηαζηηθό ζέαηξν, μαλαπαίδνπκε ηηο πην ζεκαληηθέο ζηηγκέο ή ηηο

αλακλήζεηο πνπ έρεη από ην παξειζόλ ηνπ θάπνηνο από ηνπο ραξαθηήξεο. Η

νκάδα κπνξεί, ινηπόλ, λα εζηηάζεη ή λα επαλαιάβεη γεγνλόηα πνπ ζπλδένληαη

άκεζα κε ηε ζθελή πνπ δηεξεπλάηαη αλά πεξίπησζε.

Πξνβνιή ζην κέιινλ/ Flash forward

Χξεζηκνπνηνύκε ηελ ηερληθή, όηαλ ε νκάδα πξνβιέπεη θαη δεκηνπξγεί έλα

γεγνλόο πηζαλό λα ζπκβεί ζε θάπνηνλ από ηνπο ραξαθηήξεο.

Οκαδηθόο κνλόινγνο/ Group Monologue

Μηα νκάδα καζεηώλ αλαιακβάλνπλ έλαλ κόλν ξόιν θαη ιέλε, ζα ρνξσδία, ηα

ιόγηα ηνπ.

Τειεηνπξγία/ Ritual

Είλαη κηα πνιύ απνηειεζκαηηθή ηερληθή γηα λα εμεξεπλήζεη θαλείο ζε βάζνο κηα

εκπεηξία. Αγγίδεη ηελ αίζζεζε ζπιινγηθόηεηαο ηνπ θαζελόο, κε ζνβαξό ηξόπν,

πρ δέζκεπζε απέλαληη ζε θάπνηνλ ή θάηη πην ραξνύκελν, κηα γηνξηή ή κηα

παξέιαζε.

Ηρεηηθή ππόθξνπζε/ Soundscape

Χξεζηκνπνηνύκε ηνπο θαηάιιεινπο ήρνπο ή ηνλ θαηάιιειν ξπζκό γηα

δεκηνπξγήζνπκε αηκόζθαηξα ζην έξγν. Σπλήζσο πξόθεηηαη γηα δσληαλή

αλαπαξαγσγή ήρνπ (νη ήρνη ελόο εγθαηαιεηκκέλνπ ρσξηνύ, ελόο άδεηνπ ζπηηηνύ

ή ελόο πνιπάζρνινπ γξαθείνπ).

Σθελή ρσξηζκέλε ζηα δύν/ Split Screen

Η δξάζε ζπκβαίλεη ηαπηόρξνλα ζε δύν δηαθνξεηηθά ζεκεία ή ζε δηαθνξεηηθνύο

ρξόλνπο, πάλσ ζηε ζθελή. Μπνξεί λα θόςεη θαλείο ηε δξάζε ζηα δύν. Η

επηκέιεηα-κνληάδ πξέπεη λα γίλεη κε επηδέμην ηξόπν, ώζηε λα ππάξρεη ρώξνο γηα

εηξσλεία, αλαινγία θαη ζπλεηξκνύο.

Marigold Ashwell, Σύκβνπινο Τέρλεο (Θέαηξν/Δξάκα)

Nick Ashwell, Lecturer, University of Reading