Οι απόψεις των αρχαίωνΕλλήνων για την προέλευση της ζωής

Παναγιώτης Φιορέτος

1˚ ΓΕΛ

Πάτρα

Σελίδα 1 : Εξώφυλλο

Σελίδα 2 : Περιεχόμενα

Σελίδα 3 : Γενικές πληροφορίες για το θέμα

Σελίδα 4 : Μυθολογικές Θεωρίες

Σελίδα 5 : Θαλής ο Μιλήσιος

Σελίδα 6 : Αναξίμανδρος  

Σελίδα 7 : Εμπεδοκλής ο Ακραγαντίνος

Σελίδα 8 : Πλατωνική Φιλοσοφία

Η προέλευση της ζωής είναι ένα θέμα που έχει απασχολήσει τον άνθρωπο καθ’ όλη την ιστορία του. Το θέμα αυτό απασχόλησε και τους αρχαίους Έλληνες. Οι πρώτες θεωρίες τους ήταν μυθολογικές και σχετικές με το δωδεκάθεο, αλλά καθώς αναπτυσσόταν η φιλοσοφία και οι επιστήμες δημιουργήθηκαν θεωρίες βασισμένες στη λογική. Παρακάτω θα παρουσιάσω και θα αναπτύξω κάποιες από τις απόψεις τον αρχαίων Ελλήνων σχετικά με τη

δημιουργία του κόσμου και της ζωής.

Οι περισσότεροι μύθοι σχετικά με τη δημιουργία της ζωής έχουν να κάνουν με τον Προμηθέα και τον Επιμηθέα . Ο άνθρωπος και τα ζώα σχηματίστηκαν από τους θεούς μέσα στη γη από χώμα και φωτιά Όταν ήρθε η ώρα να βγουν στην επιφάνεια της γης ανατέθηκε στον Προμηθέα και στον Επιμηθέα να μοιράσουνε στο καθένα τις δυνάμεις που του πρέπει. Ο Επιμηθέας όμως παρακάλεσε τον Προμηθέα να τον αφήσει να κάνει αυτός τη μοιρασιά.  Καθώς λοιπόν μοίραζε, έδινε σε άλλα δύναμη χωρίς γρηγοράδα, τα πιο αδύναμα πάλι τα προίκιζε με γρηγοράδα. Και άλλα τα όπλιζε, ενώ για εκείνα, που τους έδινε άοπλη φύση, μηχανεύονταν κάποιον άλλον τρόπο για τη σωτηρία τους. Εκείνα δηλαδή από αυτά που τα έντυνε με μικρό σχήμα, σ΄αυτά χάριζε φτερά για να φεύγουνε ή υπόγεια κατοικία. Εκείνα όμως τα μεγάλωνε στον όγκο, μ΄αυτόν πάλι τα έσωζε. Και τα άλλα έτσι ισοζυγιάζοντας τα μοίραζε. Αυτά όμως τα μηχανεύονταν, γιατί είχε το νου του μην τυχόν εξολοθρευτεί κανένα γένος. Αφού λοιπόν τους έδωσε τους τρόπους να ξεφεύγουνε το αλληλοφάγωμα,

μηχανεύτηκε να βολέψει το καθένα και σύμφωνα με τις εποχές του χρόνου, που στέλνει ο Ζευς. Έτσι τα έντυνε με πυκνές τρίχες και στερεά δέρματα, ικανά να τα προστατεύουνε από το χειμώνα και από τις ζέστες. Επειδή όμως ο Επιμηθέας δεν ήτανε πολύ φρόνιμος, δίχως να το καταλάβει ξόδεψε τις δυνάμεις· και είχε ακόμα αφήσει απροίκιστο το γένος των ανθρώπων.

Ο Θαλής ο Μιλήσιος προσπάθησε να κατανοήσει τον κόσμο μέσα από τα μάτια της επιστήμης. Ήταν μαθηματικός, φυσικός, αστρονόμος, μηχανικός, μετεωρολόγος και ιδρυτής της Μιλησιακής σχολής της φυσικής φιλοσοφίας. Ο Θαλής προσπάθησε να κατανοήσει τον κόσμο μέσα από τα μάτια της επιστήμης και να εξηγήσει φυσικά φαινόμενα όπως λ.χ. την Έκλειψη Ηλίου, χωρίς να χρησιμοποιεί αναφορές στην μυθολογία όπως γινόταν μέχρι την εποχή του.  Απέδωσε τη βάση όλων των πραγμάτων στο νερό, ίσως επειδή παρατήρησε ότι η ζωή όλων των όντων εξαρτάται από αυτό – είτε επειδή προέρχονται από αυτό είτε επειδή ζουν και αναπτύσσονται σε υγρό περιβάλλον- και κατέληξε στο συμπέρασμα ότι όλες οι ουσίες θα μεταβληθούν σε νερό. 

  

Ο Αναξίμανδρος  υπήρξε μαθητής του Θαλή. Ήταν επιτυχημένος σπουδαστής της Αστρονομίας και της Γεωγραφίας και πρώιμος υπέρμαχος της ακριβούς επιστήμης. Ο Αναξίμανδρος εξήγησε την δημιουργία του κόσμου εκκινώντας από το άπειρο. Ο Αναξίμανδρος διατύπωσε επίσης και μια πρώιμη εξελικτική θεωρία, βάσει της οποίας η ζωή εμφανίστηκε -μέσω προφανώς της αυτόματης γένεσης εξαιτίας της ηλιακής θερμότητας- στον πηλό ή τη λάσπη. Τα πρώτα πλάσματα που παρουσιάστηκαν ήταν ιχθυόμορφα και τα περιέκλειαν κελύφη. Αποβάλλοντας τα κελύφη τα πλάσματα αυτά προσαρμόστηκαν βαθμιαία στο αέριο περιβάλλον. Ο άνθρωπος εμφανίζεται στο τέλος αυτής της εξελικτικής βαθμίδας, γεγονός που μας οδηγεί στη σκέψη ότι ο φιλόσοφος είδε την γένεση του κόσμου και της ζωής ως μια ενιαία εξελικτική διαδικασία, που δεν απέχει πολύ από τη σύγχρονη εξελικτική θεωρία.

Ο Εμπεδοκλής ο Ακραγαντίνος ήταν αρχαίος Έλληνας πυθαγόρειος φιλόσοφος. Στην κοσμολογία του περιγράφει το κοσμικό γίγνεσθαι ως αιώνια κυκλική πορεία. Τα δύο ορόσημα αυτής της κυκλικής πορείας είναι ο θεϊκός σφαίρος και η χαοτική δίνη, (δίνος) και η συνολική πορεία διακρίνεται σε τέσσερις φάσεις. Στη αρχή επικρατεί απόλυτα η φιλότητα και τα τέσσερα ριζώματα [τα «ριζώματα», δηλαδή η γη, το νερό, η φωτιά και ο αέρας είναι τέσσερις θεμελιώδεις υποστάσεις, ισοδύναμες μεταξύ τους. Τα ριζώματα, αντίθετα από τα φυσικά στοιχεία δεν χάνουν την ταυτότητά τους. Οι δε μεταξύ τους σχέσεις διέπονται από την επίδραση δύο κοσμικών δυνάμεων, που είναι επίσης αγέννητες και αιώνιες, της φιλότητας, (έλξης και συνένωσης) και του νείκους, (έχθρας διάσπασης και διάλυσης) ]  βρίσκονται σε πλήρη αρμονία μεταξύ τους, σε κατάσταση μείξης, στη μορφή του σφαίρου. Κατόπιν η είσοδος του νείκους στον σφαίρο οδηγεί σε διαδικασία σταδιακής διάλυσης και αποσύνθεσης. Μέσω μιας επεκτεινόμενης δίνης τα ριζώματα ξεχωρίζονται και απομακρύνονται. Τα έμβια όντα που δημιουργούνται σε αυτή τη φάση του κοσμικού γίγνεσθαι υπόκεινται στην αυξανόμενη επιρροή του νείκους. Σε αυτή τη φάση βρίσκεται ο κόσμος μας, που βαδίζει σε κατάσταση αυξανόμενης διαμάχης και εχθρότητας. Ο δίνος είναι η φάση της πλήρους κυριαρχίας του νείκους, στην οποία προκαλείται χάος, διάλυση και ολοκληρωτική αποσύνθεση. Εν τέλει εισέρχεται βαθμιαία η φιλότητα και ο κόσμος επιστρέφει στη συγκρότηση του σφαίρου. Η φιλότητα και το νείκος είναι δυνάμεις που ασκούνται πάνω στα τέσσερα στοιχεία τα οποία τα φέρνουν σε κατάσταση ισορροπίας.

Πλατωνική Φιλοσοφία

Κυρίαρχο ρόλο παίζει η έννοια της ιδέας ή του προτύπου

Η φιλοσοφία του προτύπου ή της ιδέας, μια έννοια αφηρημένη

που συνδυάζει την τελειότητα, την αιωνιότητα και την

αμεταβλητότητα.

Ότι είναι γύρω μας και εμπίπτει στις αισθήσεις μας (υλικά

αντικείμενα) είναι ατελείς, ποικιλόμορφες και φθαρτές απομιμήσεις

των αντίστοιχων ιδεών (προτύπων).

Στο νοητό κόσμο των ιδεών, η ποικιλομορφία δεν έχει θέση, υπάρχει

μόνο το πρότυπο.

Ακολούθησε ο Αριστοτέλης (μαθητής του

Πλάτωνα), οποίος επεξέτεινε την άποψη του

Πλάτωνα, υποδεικνύοντας ότι υπάρχει αλυσιδωτή

σειρά μορφών, όπου κάθε μια αντιπροσωπεύει ένα

σκαλοπάτι από τις πιο ατελείς στις πιο τέλειες

μορφές.