Οι Φοίνικες, λαός σημιτικής καταγωγής, ζούσαν σε

βασίλεια της βόρειας παράκτιας περιοχής της

Α. Μεσογείου. Ασχολήθηκαν κυρίως με το εμπόριο και

βιοτεχνία, ενώ διέπρεψαν στη ναυτική τέχνη. Ίδρυσαν

πολλές αποικίες στη Μεσόγειο, από τις οποίες

σπουδαιότερη αναδείχθηκε η Καρχηδόνα.

Το σημαντικότερο επίτευγμα τους και συγχρόνως

η προσφορά τους στον ανθρώπινο πολιτισμό είναι

η εφεύρεση ενός συστήματος γραφής του οποίου κάθε

σύμβολο αντιστοιχεί σε ένα φθόγγο.

Παράσταση από ελεφαντόδοντο στην Ουγκαρίτ που παριστάνει σκηνή από μάχη (14ος αι. π.χ.)

Οι Εβραίοι κατάγονταν από νομαδικά σημιτικά φύλα.

Ζούσαν νομαδικά. Αργότερα όμως εγκαταστάθηκαν

στην Παλαιστίνη. Το εβραϊκό κράτος άκμασε κατά

τον 10ο αι. π.Χ, όταν βασιλιάς ήταν ο Σολομώντας.

Αργότερα, όμως, παρήκμασε και κατακτήθηκε από

διάφορους λαούς. Σημαντικό επίτευγμα των Εβραίων

ήταν η δημιουργία νομοθεσίας, «οι δέκα εντολές».

Σπουδαιότερη συμβολή τους στον παγκόσμιο

πολιτισμό αποτελεί η θρησκεία τους.

Η κιβωτός της διαθήκης κατά την πολιορκία της Ιεριχώ

Η ανατολική περιοχή της Μικράς Ασίας αποτέλεσε στις

αρχές της 2ης χιλιετίας π.Χ τον τόπο ίδρυσης ενός

κράτους από γηγενείς και νομαδικά ινδοευρωπαϊκά

φύλα. Αυτοί ήταν οι Χετταίοι, ένας λαός ο οποίος

διακρίθηκε στο εμπόριο και στη βιοτεχνία.

Πρωτεύουσα του κράτους ήταν η Χαττούσα.

Φημίζονταν για εμπόριο έργων μεταλλουργίας και

αλόγων.

Μπρούτζινο αγαλματίδιο Χιττίτικης θεότητας

Η πύλη των λεόντων στη Χαττούσα

Στις αρχές της 2ης χιλιετίας π.Χ στα βόρεια του ιρανικού οροπεδίου εγκαταστάθηκαν οι Μήδοι και οι Πέρσες. Στα τέλη του 7ου αι. π.Χ ιδρύθηκε μηδικό κράτος με τους Πέρσες υποτελείς. Οι Πέρσες όμως επαναστάτησαν και κατόρθωσαν να ιδρύσουν μια τεράστια αυτοκρατορία, όπου κυριαρχούσε ο μονάρχης και διοικητικά διαιρέθηκε σε σατραπείες. Οι Πέρσες πήραν από τους κατακτημένους λαούς πολλά στοιχεία. Τελικά η περσική αυτοκρατορία υπέκυψε το 331 π.Χ στο Μ. Αλέξανδρο.

Τμήμα της Ζωφόρου των Τοξοτών στο παλάτι του Δαρείου Α΄ στα Σούσα,

πίνακας από εφυαλωμένες πλίνθους, περ. 510 π.Χ. Paris, Musée du Louvre

Ο δαρεικός στατήρας είναι το χρυσό νόμισμα που

έκοψε ο Δαρείος Α΄. Στον εμπροσθότυπο

απεικονίζεται ο Μέγας Βασιλεύς

Ο Ελλαδικός χώρος, με τη μεγάλη γεωμορφολογική ποικιλία που διαθέτει, φιλοξένησε από νωρίς τη ζωή.Οι πρώτοι άνθρωποι που εγκαταστάθηκαν στο χώρο αυτό χρησιμοποίησαν ως πρώτο τρόπο οργάνωσης το λίθο. Ενώ τελείωσε η νεολιθική εποχή (7000-3000 π.Χ) άρχισε η εμφάνιση των πρώτων μόνιμων οικισμών (Σέσκλο και Διμήνι-Θεσσαλία), καθώς οι τροφοσυλλέκτες νομάδες μεταμορφώθηκαν σε αγρότες και κτηνοτρόφους.

Μετά το 3000 π.Χ τη θέση του λίθου πήρε ο χαλκός. Η εποχή αυτή (3000-1100 π.Χ.) ονομάζεται Εποχή του Χαλκού. Οι πολιτισμοί αυτής της εποχής είναι οι ακόλουθοι: α) του Βορειοανατολικού Αιγαίου, β) ο Κυκλαδικός, γ) ο Μινωικός, δ) ο Ελλαδικός (αργότερα Μυκηναϊκός).

Στην περιοχή του Αιγαίου αναπτύχθηκε ένας ιδιαίτερος πολιτισμός, ο οποίος διαφοροποιείται από τους πολιτισμούς της Ηπειρωτικής Ελλάδας.Ο πολιτισμός του βορειοανατολικού Αιγαίου. Κατά την 3η χιλιετία π.Χ. στο Β.Α. Αιγαίο (Λήμνος, Θάσος, Σαμοθράκη, Λέσβος κ.α) παρατηρούμε την ανάπτυξη ενός πολιτισμού ο οποίος μοιάζει αρκετά με τον Τρωικό πολιτισμό της Β.Δ Μικράς Ασίας. Σημαντικά χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η Λήμνος. Το νησί αναδείχτηκε σε γεωργοκτηνοτροφικό και εμπορικό κέντρο. Από εκεί μεταφέρονταν μέταλλα προς την Ασία. Στην Πολιόχνη της Λήμνου βρέθηκαν από ανασκαφές τα πρώτα στοιχεία οργανωμένης πόλης στην Ευρώπη:πολεοδομικός σχεδιασμός, αμυντικό τείχος, αποχετευτικό δίκτυο κ.α.

Αποκατάσταση σπιτιού της Πολιόχνης της Λήμνου

Κέντρο ενός ιδιαίτερου πολιτισμού αναδείχτηκαν αρκετά νησιά των Κυκλάδων (π.χ. Νάξος, Πάρος, Σίφνος κλπ.) Η οικονομική βάση του πολιτισμού αυτού ήταν η γεωργία, η κτηνοτροφία, το εμπόριο, η βιοτεχνία, (η μεταλλοτεχνία και μαρμαροτεχνία κυρίως). Ανάπτυξαν τη ναυτιλία και εξελίχτηκαν σε μεγάλη εμπορική δύναμη. Φαίνεται πως ασχολούνταν και με την πειρατεία. Κυκλαδικές εγκαταστάσεις βρέθηκαν και σε περιοχές της Κρήτης καθώς και της Αν. Ηπειρωτικής Ελλάδας. Η κοινωνική τους εξέλιξη φαίνεται από τα σκεύη τους (μαρμάρινα και πήλινα), από τα αρχιτεκτονήματα που διασώθηκαν καθώς και από τα έργα μεταλλοτεχνίας. Γύρω στο 1500 π.Χ ο οικισμός Ακρωτήρ, στη Θήρα θάφτηκε κάτω από τη λάβα του ηφαιστείου του νησιού. Για άλλους οικισμούς των γύρω νησιών δεν έχουμε σαφείς ενδείξεις καταστροφής.

Τα μαρμάρινα ειδώλια φαίνεται πως είχαν ιδιαίτερη σημασία για τους αρχαίους Kυκλαδίτες. Τα περισσότερα είναι γυναικεία και έχουν βρεθεί σε τάφους μαζί με άλλα αντικείμενα που συνόδευαν το νεκρό στο μακρινό ταξίδι του.

Μαρμάρινο ειδώλιο ανδρικής καθιστής μορφής που κρατάει μουσικό όργανο, άρπα ή λύρα

Ο Γλεντζές

Μερικά από τα αγαλματάκια που κατασκεύαζαν οι Kυκλαδίτες δεν θύμιζαν και πολύ την ανθρώπινη μορφή. Θύμιζαν περισσότερο βιολιά και γι αυτό οι αρχαιολόγοι τα ονόμασαν “βιολόσχημα”. Αν τα παρατηρήσεις όμως καλά, θα ξεχωρίσεις ένα μακρύ λαιμό (χωρίς κεφάλι), ώμους, τονισμένη μέση και φαρδιά λεκάνη.

Ανάμεσα στα πήλινα σκεύη που χρησιμοποιούσαν στην καθημερινή τους ζωή ή σε διάφορες τελετές ξεχωρίζουν τα “τηγανόσχημα” που θυμίζουν τηγάνια και γι αυτό ονομάστηκαν έτσι. Ορισμένοι αρχαιολόγοι πιστεύουν πως ήταν καθρέφτες, τύμπανα ή δίσκοι προσφορών.

Ονομάζεται έτσι εξαιτίας του μυθικού βασιλιά της Κρήτης Μίνωα. Η γεωγραφική θέση του νησιού (στο κέντρο της Α. Μεσογείου, στο σταυροδρόμι τριών ηπείρων), η μορφολογία του εδάφους, καθώς και το ζεστό κλίμα ευνόησαν την εγκατάσταση πληθυσμών στην Κρήτη ήδη από τη Νεολιθική εποχή.

Κατά την προανακτορική περίοδο (πρώιμη εποχή του χαλκού) οι οικισμοί ασχολούνταν με τη γεωργία αλλά και με το εμπόριο και δημιουργήθηκαν τα πρώτα βασιλικά γένη. Τα πρώτα ανάκτορα συναντιούνται στην Κνωσό, στη Φαιστό, στη Ζάκρο, στα Μάλια (1900 π.Χ). Οι μεγάλες αποθήκες που βρέθηκαν υποδεικνύουν ότι οι άρχοντες αυτοί ήταν ισχυροί γαιοκτήμονες. Την εποχή αυτή χρησιμοποιείται ένα είδος ιερογλυφικής γραφής, η Γραμμική Α΄, (δίσκος της Φαιστού κ.α.). Η γραφή αυτή δεν έχει αποκρυπτογραφηθεί.

Κατά τη Νεοανακτορική περίοδο η πυραμίδα της κοινωνικής συγκρότησης είναι η ακόλουθη:α) Στην κορυφή της ιεραρχίας βρισκόταν ο ηγεμόνας.β) Γύρω του υπήρχε μια αριστοκρατία αξιωματούχων.γ) Γύρω από τα ανάκτορα ζούσαν γεωργοί ή τεχνίτες που εξαρτιόνταν από αυτά.δ) Πολλοί άνθρωποι ζούσαν από το εμπόριο, τη βιοτεχνία καθώς και από την παροχή διοικητικών υπηρεσιών.

Ο θρόνος του βασιλιά Μίνωα

Ο θρόνος της βασίλισσας και η τοιχογραφία με τα δελφίνια

Η γυναίκα είχε ιδιαίτερα υψηλή θέση στη Μινωική κοινωνία και όχι μόνο στον τομέα της θρησκείας. Μετείχαν και σε επικίνδυνα αθλήματα. Διακρίνονταν για τη θηλυκότητά τους καθώς διέθεταν εκλεπτυσμένο γούστο. Το 1500 π.Χ τα ανάκτορα καταστράφηκαν για δεύτερη φορά, ίσως από την έκρηξη του ηφαιστείου της Θήρας. Μόνο τα ανάκτορα της Κνωσού μπόρεσαν να ξεπεράσουν αυτή την καταστροφή.

ΘΡΗΣΚΕΙΑΗ σημαντικότερη θεότητα ήταν η θεά της γονιμότητας. Την ακολουθούσε ένας μικρός Θεός. Ο ταύρος, τα κέρατά του και ο διπλός πέλεκυς ήταν τα κύρια ιεράσύμβολα των Μινωιτών. Δεν έφτιαχναν ναούς, καθώς αυτοί λατρεύονταν στο ύπαιθρο (κυρίως στις κορυφές των βουνών) ή σε ειδικούς λατρευτικούς χώρους των ανακτόρων.

ΤΕΧΝΗ

Οι Μινωίτες στράφηκαν στην αστή αναπαράσταση της φύσης. Τα ζωγραφικά έργα χαρακτηρίζονται από ζωντάνια και φαντασία.Οι τοίχοι των ανακτόρων καλύπτονταν με έργα ζωγραφικής.

Οι Μινωίτες ήταν άριστοι κατασκευαστές κτιρίων. Σημαντικό δείγμα γραφής ήταν τα ανάκτορά τους γύρω από μια μεγάλη αυλή οικοδομούσαν ένα πολύπλοκο σύστημα δωματίων με όλες τις σύγχρονες ανέσεις (φωταγωγοί, αποθήκες, αποχετευτικό σύστημα κλπ).

Έτσι ονομάζεται ο πολιτισμός που αναπτύχθηκε στην Ηπειρωτική Ελλάδα κατά την εποχή του Χαλκού. Χαρακτηριστικά τους ήταν:α) Υπήρχε κάποια εξειδίκευση της εργασίας, ανάπτυξη της τεχνολογίας, αυξημένες εμπορικές δραστηριότητες, κεντρικής διοίκησης.β) Η οικονομική βάση δεν είναι αποκλειστικά γεωργοκτηνοτροφική.γ) Υπήρχε επικοινωνία με τους πολιτισμούς του Αιγαίου.Στις αρχές της 2ης χιλιετίας π.Χ η ανάπτυξη αυτή παύει απότομα να υπάρχει.Αυτό συνέβη ίσως εξαιτίας της εισβολής των πρώτων ελληνικών φύλων, ή εξαιτίας εμφύλιων αντιπαραθέσεων. Υπήρχαν πάντως κάποιες επαφές με τη Μινωική Κρήτη.