Ένα κείμενο για την κατήχηση απο το neotitagr

Κατήχηση Κάτι περισσότερο από μάθημα Για μια ανανέωση του λόγου και των μεθόδων

μας Του Γιάννη Ζαμπέλη

Το ζητούμενο

Ο τίτλος του κειμένου εκφράζει την αγωνία όσων προσπαθούμε να ασχοληθούμε στα σοβαρά με την εκκλησιαστική κατήχηση των παιδιών και των νέων η κατήχηση πρέπει να είναι ή να γίνει κάτι περισσότερο από μάθημα Στις αρχές του 20ού αιώνα δημιουργούνται τα πρώτα κατηχητικά σχολεία με τη μορφή που τα γνωρίζουμε σήμερα Όμως τα παιδιά μπορούν πλέον να αναπτύξουν πολλές άλλες δραστηριότητες οργανωμένες από διάφορους φορείς Η

τηλεόραση ήδη μονοπωλεί σημαντικό μέρος του χρόνου των παιδιών και ανεβάζει τον πήχη των απαιτήσεών τους από όσους φιλοδοξούν να τα προσεγγίσουν Ποιος τρέφει ψευδαισθήσεις ότι ο έφηβος που συνεχώς βομβαρδίζεται με μαθηματικούς τύπους και κλίσεις ρημάτων θα αναζητήσει στην είσοδο του ενοριακού κέντρου ένα ακόμη μάθημα (ή μήπως φροντιστήριο) θρησκευτικών Κοινωνία προσώπων αναζητά εναγώνια Απαντήσεις στα ερωτηματικά του Διάλογο πάνω στους προβληματισμούς και συμπαράσταση στα προβλήματά του Έτσι κι αλλιώς η εκκλησιαστική αγωγή των νέων αποτελεί μία μη τυπική εκπαιδευτική διαδικασία Υπάρχει όμως κάποιος που δεν προβληματίζεται όταν το σχολικό μάθημα παίρνει πλέον μορφή περισσότερο βιωματική διαθεματική και ομαδοσυνεργατική όταν υιοθετείται η λογική της αμφίδρομης γνώσης ενώ αντίθετα η εκκλησιαστική κατήχηση με βιωματικό προσανατολισμό εξ ορισμού συχνά παίρνει την μορφή παλαιού σχολικού μαθήματος Δικαιούμαστε να στερούμε την έμφυτη κοινωνικότητα από τα παιδιά ή να μην τα ενθαρρύνουμε στον προβληματισμό και την κατάθεση απόψεων καθηλώνοντάς τα σε έδρανα απrsquo όπου θα δεχθούν παθητικά γνώση μονής κατεύθυνσης Η μορφή της κατήχησης δεν μας ενδιαφέρει από την άποψη ενός καλύτερου marketing για την προσέλκυση περισσότερων παιδιών Μας ενδιαφέρει να διαμορφωθούν καλύτεροι όροι για όλους παιδιά και κατηχητές που συμμετέχουν στις laquoπαιδικές συντροφιέςraquo και τις νεανικές ομάδες Στον σχεδιασμό της κατηχητικής μας εργασίας οι συναισθηματικοί και οι ψυχοκινητικοί στόχοι του laquoμαθήματόςraquo μας θα πρέπει να αποκτούν ίση (αν όχι μεγαλύτερη) βαρύτητα με τους γνωστικούς στόχους Πρώτα απrsquo όλα να επιδιώκουμε τη δημιουργία ομάδας κοινωνίας προσώπων και την ένταξη των νεοτέρων στην μεγάλη ομάδα την ενοριακή κοινότητα Τα όσα θα αναφερθούν στη συνέχεια εν συντομία αφορούν τόσο το ίδιο το laquoμάθημαraquo τον λόγο της κατήχησης όσο και τις παράλληλες δράσεις που ωστόσο είναι κάτι ουσιώδες καθώς μέσω αυτών ο λόγος γίνεται βίωμα η γνώση μετατρέπεται σε ζωή

Οι προϋποθέσεις

Αν θέλουμε να πετύχουμε στον στόχο μας χρειάζεται να ξεκαθαρίσουμε μέσα μας τα εξής

1 Αγαπάμε αυτό που κάνουμε Κληρικοί και λαϊκοί συνεργάτες να μην το θεωρήσουμε πάρεργο ή αγγαρεία Ζήλος ιεραποστολικός δεν μπορεί να λείπει από τον κατηχητή Οι laquoλευκές χώρεςraquo του Ευαγγελίου που περιμένουν τον θερισμό

δε βρίσκονται μόνο στον τρίτο κόσμο αλλά και στο δικό μας μικρόκοσμο την ενορία μας Και μην ξεχνάμε το laquoγέγονα τοις πάσι τα πάντα ίνα πάντως τινας κερδήσωraquohellip Ούτε ο ιερέας μπορεί να μιλάει από καθέδρας στο σύγχρονο νέο ούτε κι ο λαϊκός συνεργάτης του μπορεί να τον προσεγγίσει κουμπωμένος και καθηλωμένος σε πρακτικές περασμένων δεκαετιών

2 Αφιερώνουμε αρκετό χρόνο στην κατήχηση Όλοι έχουμε ποικίλες ασχολίες λιγότερο ή περισσότερο σημαντικές Απrsquo τη στιγμή όμως που αναδεχόμαστε με την ευλογία του επισκόπου την ευθύνη της κατήχησης δεν μπορούμε να αφιερώνουμε στην προετοιμασία μας το τελευταίο πεντάλεπτο πριν έρθουν τα παιδιά ούτε να βάζουμε λουκέτο στο πνευματικό κέντρο ή στο ναό μας μετά το μάθημα ndashχωρίς εισαγωγικά εδώ

3 Θεωρούμε τη διακονία μας έργο του Χριστού και διακονία των αδελφών μέσα στο Σώμα της Εκκλησίας Δεν μπορούμε να εργαζόμαστε για την προσωπική μας προβολή για να δημιουργήσουμε στρατό προσωπικό (πνευματικοπαιδιών οι κληρικοί θαυμαστών κτλ οι λαϊκοί) ή οποιασδήποτε οργάνωσης δρα διασπαστικά στο εκκλησιαστικό Σώμα

4 Δημιουργούμε συνθήκες ελευθερίας Ελευθερία στην έκφραση και στη συμπεριφορά μέσα στα όρια της ευπρέπειας αλλά μακριά από κάθε τάση καθωσπρεπισμού Ο νεανικός λόγος φύσει ελεύθερος και ανατρεπτικός θέλει να συναντήσει ώτα ευήκοα και μυαλά ανοιχτά με πρόθεση ειλικρινούς διαλόγου και όχι με έτοιμες συνταγές και προκαθορισμένες απαντήσεις

Πρακτικές προτάσεις

Να μεταφερθούμε ωστόσο σε πρακτικό επίπεδο και σε κατάθεση συγκεκριμένων προτάσεων Κάποιες απrsquo αυτές απαιτούν χρήματα Αν δεν υπάρχουν ας ξεκινήσουμε όμως από τις ανέξοδες προτάσεις που θα ακολουθήσουν που απαιτούν όμως κόπο και χρόνο από μέρους μας

α) Η υποδομή Βασική προϋπόθεση για μια σοβαρή ενοριακή εργασία είναι να υπάρχει ένας χώρος ειδικά διαμορφωμένος για τα παιδιά ένα πνευματικό κέντρο όπου οι κατηχητικές δραστηριότητες θα έχουν τον πρωτεύοντα ρόλο (πχ δε θα γίνεται έξωση των κατηχητικών επειδήhellip χρειάζεται να σερβίρουμε τον καφέ για το μνημόσυνο) Στον χώρο αυτό καλό είναι η κάθε ομάδα να έχει τη γωνιά της (πχ τον χώρο για τις φωτογραφίες της ή την εφημερίδα τοίχου)

Εκεί μπορούν να υπάρχουν

- Μια καλά εξοπλισμένη βιβλιοθήκη με βιβλία ελκυστικά για την αισθητική και το περιεχόμενό τους Τα βιβλία να μην είναι αποκλειστικώς laquoθρησκευτικάraquo αλλά να προσφέρουν ανοίγματα στη σκέψη των παιδιών αφορμές για προβληματισμό πάνω σε σύγχρονα θέματα

- Μια συλλογή ψυχαγωγικών ταινιών σε κασσέτες video ή dvd ndashόχι μόνο ντοκιμαντέρ ή θρησκευτικού περιεχομένου

- Ένας ή περισσότεροι ηλεκτρονικοί υπολογιστές με πρόσβαση στο διαδίκτυο (internet) εξοπλισμένοι και με ειδικά laquoφίλτραraquo για να εμποδίζεται η πρόσβαση σε ιστοσελίδες ακατάλληλες για την παιδική ηλικία

- Παιχνίδια επιτραπέζια ηλεκτρονικά κά Κριτήριο για την επιλογή τους να διευκολύνουν την συνεργασία και να μην απομονώνεται το παιδί με τον ατομικό ΗΥ Κάτι αντίστοιχο με τη (δανειστική) βιβλιοθήκη μπορεί να είναι η (δανειστική) παιγνιοθήκη με παιχνίδια όμως πουθα διευκολύνουν την προσέγγιση και τη συνεργασία των παιδιών (πχ επιτραπέζια αντί για ηλεκτρονικά)

- Κάποια τραπέζια μέσα στην αίθουσα θα μας βοηθήσουν σε δραστηριότητες που ενδεχομένως θελήσουμε να υλοποιήσουμε

β) Η σύνθεση των laquoτμημάτωνraquo

Πέρα από τις υποδομές σημαντικό είναι να χωριστούν σωστά τα παιδιά σε laquoτμήματαraquo ndash ομάδες Προτείνεται ο χωρισμός κατά ηλικίες όχι με βάση το φύλο Η δημιουργία αμιγών ομάδων είναι ανεδαφική και αδικαιολόγητη με τα σημερινά δεδομένα Αποτελεί πρόκληση για την Εκκλησία να ενισχύσει την υγιή διαφυλική αγωγή που δεν θα στηρίζεται στη γκετοποίηση αλλά στην προσέγγιση των δύο φύλων στη βάση του αμοιβαίου σεβασμού και των ειλικρινών ανθρώπινων σχέσεων Χωρίς τα φοβικά σύνδρομα που εμποδίζουν πολλές φορές τα laquoΧριστιανόπουλαraquo να κοιτάξουν το άλλο φύλο στα μάτια ισότιμα και χωρίς συμπλέγματα Καλό είναι σε κάθε τμήμα ο αριθμός των παιδιών να μην ξεπερνάει τα 25 ώστε να υπάρχουν περιθώρια για laquoκαλύτερη δουλειάraquo δηλ μεγαλύτερη προσωπική επικοινωνία και περισσότερο διάλογο Γιrsquoαυτό χρειάζεται βέβαια ικανός αριθμός στελεχών αλλά και σωστός σχεδιασμός Οι ώρες που θα ορισθούν να εξυπηρετούν τα παιδιά Ούτε πολύ νωρίς ούτε πολύ αργά ούτε και σε ώρα που τα περισσότερα θα έχουν άλλη προγραμματισμένη δραστηριότητα (πχ ομάδα ποδοσφαίρου) Καλύτερα θα ήταν να συμφωνήσουμε τις ώρες με τα ίδια τα παιδιά

γ) Πώς γινόμαστε όλοι μια ομάδα

Η κατηχητική εργασία θα διευκολυνθεί πολύ αν δημιουργηθεί κλίμα οικείο και ευχάριστο ανάμεσα στα παιδιά και στον κατηχητή από τη μια και ανάμεσα σε καθέναν από τους συμμετέχοντες από την άλλη Χρειάζεται συνεπώς να οργανωθεί αυτό το άθροισμα των προσώπων σαν μια ομάδα που θα συνεργασθεί προκειμένου να πετύχει τον στόχο της την κατήχηση Την κατήχηση όχι μόνο των παιδιών αλλά και του κατηχητή μέσω των παιδιών Ακόμη θα πρέπει να βοηθηθούν τα παιδιά να αξιοποιήσουν το γνωστικό και βιωματικό τους υπόβαθρο προκειμένου να ανακαλύψουν και μόνα τους απαντήσεις στα διάφορα ζητήματα Έτσι μεταφέρεται στα δικά μας δεδομένα η διαδικασία της αμφίδρομης μάθησης Κι αλήθεια ας ψάξουμε στην εμπειρία μας για να εντοπίσουμε τις όχι λίγες φορές που μάθαμε ή βοηθηθήκαμε ή πήραμε αφορμή για να μάθουμε ή γενικά ωφεληθήκαμε από την συνεργασία μας με τα παιδιά Κεντρική σημασία έχει η πρώτη συνάντηση Τότε πρέπει να γνωριστούν όλοι

μεταξύ τους Ο κατηχητής θα κάνει την αρχή και θα παρουσιαστεί για να ενθαρρύνει και τους υπόλοιπους Υπάρχουν ειδικά παιχνίδια τα icebreakers που βοηθούν laquoνα σπάσει ο πάγοςraquo Έτσι τα παιδιά θα γνωριστούν καλύτερα θα νοιώσουν πιο άνετα στη συζήτηση ή στο μοίρασμα εμπειριών με την ομάδα και θα υπάρξει μια πιο laquoθερμήraquo συνεργασία Στην ίδια αρχική συνάντηση πρέπει να τεθούν ορισμένοι κανόνες της ομάδαςbull να συνάψουν δηλαδή μεταξύ τους τα παιδιά ένα laquoκοινωνικό συμβόλαιοraquo Θα προτείνουν τα ίδια τους κανόνες αν χρειαστεί και με τη δική μας βοήθεια και θα δεσμευθούν για την τήρησή τους Μπορούν να αναρτηθούν στη γωνιά της ομάδας και μόνα τους τα παιδιά να ελέγχουν κάθε τόσο αν τηρούν όσα συμφώνησαν Καλό θα είναι επίσης τα μέλη της ομάδας να αναλάβουν αρμοδιότητες που θα αλλάξουν μετά από ορισμένο χρονικό διάστημα Πχ ένα παιδί θα μοιράζει τα φυλλάδια των τραγουδιών άλλο τα ντοσιέ τρίτο θα αναλάβει τα κεράσματα κοκ Στόχος είναι να αναλάβουν όλοι κάτι στη διάρκεια της χρονιάς και να προσφέρουν στην ομάδα ο καθένας με τον τρόπο του Για να γνωρίσει μάλιστα και ο κατηχητής καλύτερα την ομάδα του καλό είναι να τους δώσει ερωτηματολόγια για να τα συμπληρώσουν επώνυμα (είτε laquoαυτοπροσωπογραφίεςraquo είτε μια σειρά κρίσιμων ερωτήσεων) Τα αποτελέσματα όμως να μην κοινοποιηθούν στα παιδιά αλλά να μείνουν για προσωπική χρήση του κατηχητή Τέλος προκειμένου να αισθανθούμε σαν ομάδα σημασία έχει και η διαμόρφωση του χώρου Στο δίλημμα laquoαίθουσα ndash λεωφορείο ή laquoαίθουσα ndash κύκλος ομαδικής διδασκαλίαςraquo ανεπιφύλακτα τασσόμαστε υπέρ της δεύτερης επιλογής

δ) Οι διδακτικές προσεγγίσεις των θεμάτων μας

Χρειάζεται ndashχωρίς καθόλου να ονειροπολώ με τη συγκεκριμένη πρόταση ndash να αξιοποιήσουμε τις σύγχρονες παιδαγωγικές μεθόδους Την εργασία στις ενοριακές συντροφιές όπως και στις σχολικές ομάδες εξυπηρετεί η μέθοδος του laquoσχεδίου εργασίαςraquo (project) διότι εξασφαλίζει ένα ευρύ πλαίσιο εργασίας γύρω από ορισμένο θεματικό άξονα με μικρότερα υποθέματα που θα επεξεργάζεται η ομάδα σε κάθε συνάντησή της Το laquoσχέδιο εργασίαςraquo συνδυάζει

bull Βιωματικότητα Βασίζεται στο βίωμα και την εμπειρία στην ενεργητική συμμετοχή στη διαδικασία της μάθησης Οι απαραίτητες πληροφορίες αποκτώνται ευκολότερα Αυξάνεται η

ευνοϊκή διάθεση των μαθητών προς το laquoμάθημαraquo Αποκτούν τα άτομα περισσότερες ικανότητες και δεξιότητες

bull Διαθεματικότητα Βασίζεται στην παραδοχή ότι ο κόσμος συνιστά ένα όλον που διαφορετικά αντιμετωπίζεται αν θεωρηθεί συνολικά απrsquo ότι αν παρατηρήσουμε χωριστά τα επί μέρους στοιχεία του Διασυνδέει γύρω από κάθε θέμα γνώσεις και δεξιότητες από διαφορετικά γνωστικά αντικείμενα (θεολογία ιστορία λογοτεχνία καλές τέχνες θετικές επιστήμες κά)

bull Ομαδοσυνεργατική Η εργασία σε ομάδες διακρίνεται για τα πλεονεκτήματά της δίνονται ευκαιρίες επικοινωνίας ανάμεσα στα μέλη της ομάδας καλλιεργείται η ικανότητα επίλυσης των συγκρούσεων αίσθηση της αλληλεξάρτησης και της αποδοχής των άλλων αναπτύσσονται θετικές στάσεις προς τη μάθηση και το κατηχητικό σχολείο ενισχύεται η αυτοεκτίμηση των παιδιών προάγεται η νοητική και η γλωσσική τους ανάπτυξη αυξάνεται ο χρόνος της συμμετοχής τους στο μάθημα Από τους παιδαγωγούς προτείνεται να σχηματίζονται τριμελείς ή τετραμελείς ομάδες και μάλιστα ανομοιογενείς ndashγια να υπάρχει αλληλοσυμπλήρωση των μελών τους

bull Ανακαλυπτική Το παιδί και ο έφηβος να μπορεί με βάση την προηγούμενη εμπειρία και τα βιώματά του να δίνει μόνος του απαντήσεις στους προβληματισμούς του και να ανακαλύπτει μόνος του τα μηνύματα του κατηχητικού λόγου Ίσως μπορούμε να μιλήσουμε και για ενός είδους laquoεποικοδομητισμόraquo αναφορικά με το εκκλησιαστικό βίωμα των παιδιών η μορφή και η ένταση του οποίου ποικίλει με δεδομένο τον ελάχιστο χρόνο που αφιερώνουν πολλοί γονείς για τα παιδιά την απομάκρυνση από τα παραδοσιακά πρότυπα της οικογένειας και τα αντίστοιχα βιώματα κτλ Αν θέλουμε η εργασία στις ομάδες να είναι αποδοτική και να μην ξεφύγουμε από τους στόχους της συνάντησης ετοιμάζουμε από πριν ένα φύλλο εργασίας με βάση το οποίο θα εργαστούν τα παιδιά Μπορεί να περιέχει σημεία της διήγησης κρυπτόλεξα σταυρόλεξα ακροστοιχίδες αντιστοιχίσεις ερωτήσεις κλειστού τύπου ερωτήσεις ανοιχτού τύπου ιδέες για σχετικές με το θέμα καλλιτεχνικές δημιουργίες ερωτηματολόγια για συνεντεύξεις που θα πάρουν τα παιδιά κά Οι ανοιχτού τύπου ερωτήσεις παρέχουν καλές αφορμές για συζήτηση μέσα στην ομάδα Τα πορίσματα των συζητήσεων ανά ομαδα είναι σκόπιμο να μεταφερθούν

από αντιπρόσωπο ndash παιδί στην laquoολομέλειαraquo της συνάντησης Έτσι θα ενημερωθούν όλοι για όλα και μπορεί να συνεχισθεί ο προβληματισμός με ευρύτερο κύκλο προσώπων που θα τον εμπλουτίσουν

Επίσης θα πρέπει να βοηθιούνται τα παιδιά να αναπτύξουν την συναισθηματική ενσυναίσθηση δηλ να βάλουν τον εαυτό τους στη θέση κάποιου τρίτου και να κατανοήσουν τα συναισθήματά του σε ιδεατά σενάρια ή πραγματικές καταστάσεις Το παιχνίδι ρόλων (role-playing) είναι μια παιδαγωγική τεχνική που αυτόν τον στόχο εξυπηρετεί Το ότι οι κατηχητικές μας συνάξεις δεν πρέπει να μεταβάλλονται σε laquoσχολείοraquo ή laquoφροντιστήριοraquo του Σαββατοκύριακου δεν σημαίνει πως δεν υπάρχει μαθησιακή διαδικασία Σαφέστατα υπάρχει αλλά είναι προσανατολισμένη στην καλλιέργεια της laquoπολλαπλής νοημοσύνηςraquo και προσφέρεται με τρόπο ευχάριστο

ε) Δρομολογώντας την ανανέωση

Οι δρόμοι της διαθεματικής βιωματικής ομαδοσυνεργατικής και ανακαλυπτικής μάθησης άργησαν πολύ να εισέλθουν στην ελληνική εκπαιδευτική πραγματικότητα και μοιάζουν σχετικά νέοι σύντομα όμως μπορεί να είναι ξεπερασμένοι Για την μεθοδολογία των κατηχητικών συναντήσεων της Εκκλησίας μας πάντως είναι κάτι καινοφανές Για να μπορέσει η σκέψη αυτή να εφαρμοσθεί θα χρειαστούν καινούρια κατηχητικά βοηθήματα ndash ανοιχτοί φάκελλοι υλικού δομημένοι με αυτή την λογική Ένα βοήθημα μπορεί να περιλαμβάνει μερικά laquoμεγάλα projectsraquo (θεματικές ενότητες) οι οποίες να υλοποιούνται συστηματικά μεν αλλά σταδιακά ως laquoμικρά projectsraquo (laquoμαθήματαraquo) διάρκειας 1 frac12 ώρας Παράδειγμα Το μεγάλο project να έχει θέμα laquoΕγώ και οι άλλοιraquo ενώ τα θέματα κάποιων υποενοτήτων του (laquoμαθημάτωνraquo) να είναι Ο πλησίον Φιλία Δικαιοσύνη και αδικία Όλοι διαφορετικοί κι όλοι ισότιμοι Αγάπη Ταπείνωση κλπ Επειδή όμως όλοι οι κατηχητές δεν έχουν και γνώσεις διδακτικής θα χρειαστούν ειδικά βιωματικά σεμινάρια ανά ομάδες ενδιαφερομένων κατηχητών Στα σεμινάρια οι εκπαιδευόμενοι κατηχητές θα πρέπει να έρθουν στη θέση των παιδιών να σχεδιάσουν και να υλοποιήσουν οι ίδιοι σχέδια εργασίας (projects) Ακόμη επειδή όλοι οι κατηχητές δεν είναι έτοιμοι ή πρόθυμοι να εφαρμόσουν τις νέες διδακτικές μεθόδους στην κατηχητική τους εργασία σε ένα νέο βοήθημα

καλό θα είναι να παρατίθεται παράλληλα ένα σχεδιάγραμμα παραδοσιακής διδασκαλίας του υλικού που περιλαμβάνεται στην αντίστοιχη ενότητα

Παράδειγμα εφαρμογής στο θέμα Οι εικόνες

Αφόρμηση μια εικόνα ή το συναξάρι της Κυριακής της Ορθοδοξίας ή βίος Ευαγγ Λουκά κά Επίσκεψη στο ναό (έρευνα πεδίου) ndash Προσκύνηση εικόνας του Αγίου του ναού (βιωματικότητα) ndash Καταγραφή εικόνων από τις ομάδες (ανακαλυπτική ομαδοσυνεργατική) ndash Επικόλληση χάρτινων εικόνων σε ξύλο για να τις κρατήσουν στη λιτανεία των εικόνων (βιωματικότητα άνοιγμα στην κοινότητα) ndash Ενημέρωση αναζήτηση πληροφοριών και δραστηριότητες για τα υλικά της αγιογραφίας τη σύνδεση των εικόνων με ιστορικά πρόσωπα και γεγονότα αναγνώριση της laquoσχολήςraquo στην οποία ανήκει ο αγιογράφος συμβολισμοί (διαθεματικότητα αφού έγινε αναφορά σε θέματα ιστορίας ιστορίας τέχνης θεολογίας χημείας) Να αναπτύξουμε μαζί με τα παιδιά δραστηριότητες που είναι αμφίβολο αν θα τους δοθεί αλλού η ευκαιρία Πχ άναμμα καντηλιού και θυμιατού χρήση Αγίας Γραφής να ανέβουν στο ψαλτήρι και να ψάλλουν κάτι όλοι μαζί στα πλαίσια μιας ακολουθίας (πχ παράκληση κάποια στάση χαιρετισμών απόδειπνο) να ζυμώσουν πρόσφορο να διακονήσουν στο Ιερό Τέτοιες ευκαιρίες μας παρέχει πάμπολλες ο εορτολογικός κύκλος της Εκκλησίας Πχ επίσκεψη στο ναό και παρουσίαση των ιερών σκευών με αφορμή τη γιορτή των Εισοδίων το Σάββατο του Ακαθίστου αναφορά στο πρόσωπο της Παναγίας και σύντομη ακολουθία χαιρετισμών το Σάββατο του Λαζάρου χειροτεχνία ndash κατασκευή πασχαλινών λαμπάδων του Αγίου Τρύφωνος αναφορά στο περιβάλλον κοκ Δεν θα πρέπει να παραλείψουμε τη σύνδεση των laquoμαθημάτωνraquo μας με τις ανάγκες και τις απορίες των παιδιών αφrsquo ενός με την επικαιρότητα και την καθημερινότητα αφrsquo ετέρου Για παράδειγμα έστω ότι συζητείται τις τελευταίες ημέρες το ζήτημα του σατανισμού Καλό είναι να αφιερώσουμε τη συζήτηση μια φορά στο θέμα αυτό ποια είναι η θέση της Εκκλησίας πώς το αντιμετωπίζουμε Δεχόμαστε τους προβληματισμούς των παιδιών Αν δεν είμαστε σε θέση να απαντήσουμε έγκυρα δεσμευόμαστε να απαντήσουμε την επόμενη φορά αφού ενημερωθούμε ή παραπέμπουμε σε πιο εξειδικευμένο πρόσωπο (πχ τον ιερέα) Σημαντική είναι η αφόρμηση για το θέμα Πρέπει να είναι εντυπωσιακή ικανή να κινήσει το ενδιαφέρον τους Αφορμές μπορεί να δώσουν οι στίχοι ενός τραγουδιού (πχ των Κατσιμιχαίων Active Member Πυξ Λαξ κά) άρθρα εφημερίδων ή

περιοδικών δημοσκοπήσεις (μεταξύ των παιδιών ή δημοσιευμένες στον τύπο) ταινίες ποιήματα

στ) Παράλληλες δραστηριότητες

Στα πλαίσια του ενοριακού πνευματικού κέντρου μπορούν να οργανωθούν διάφορες δραστηριότητες που θα βοηθούν μεν τα παιδιά να αξιοποιήσουν δημιουργικά τον ελεύθερο χρόνο τους όμως παράλληλα θα έχουν σαφή κατηχητικό προσανατολισμό Διαφορετικά κινδυνεύουμε να εξελιχθούμε σε έναν απλό πολιτιστικό σύλλογο ή έναhellip σύστημα προσκόπων Ακόμη χρειάζεται προσοχή οι δραστηριότητές μας αυτές να μην αποβλέπουν στον ανταγωνισμό παρόμοιων εκδηλώσεων άλλων φορέων Αν για παράδειγμα στην ενορία μας λειτουργεί ήδη ένα χορευτικό τμήμα ίσως να μην ωφελούσε ένα δεύτερο εκκλησιαστικόbull ίσως και να έβλαπτε Γιατί να μην αξιοποιήσουμε το χορευτικό εκείνο στις ενοριακές εκδηλώσεις μας και εμείς να οργανώσουμε κάτι άλλο για το οποίο θα υπάρχει μεγαλύτερη ανάγκη (πχ μια βιβλιοθήκη μια ομάδα θεάτρου ή κάτι άλλο)

Ανάμεσα στις δραστηριότητες αυτές θα μπορούσαν να είναι και οι παρακάτω

Μουσικές δραστηριότητες ορχήστρα μουσικό σύνολο χορωδία ραδιοφωνική εκπομπή παιχνίδι μουσικών σταθμών έντυπα τραγουδιού αυτοσχέδια τραγούδια ndash σύνθεση μουσικής παιχνίδια με μουσική ψυχαγωγία με μουσικά όργανα αναμνηστικά cd για τα παιδιά μουσική στον χώρο των παιχνιδιών

Αξιοποίηση της τεχνολογίας δημιουργία ενοριακής ιστοσελίδας με forum και blogs για τους νέους αίθουσα ΗΥ πρόσβαση στο διαδίκτυο περιήγηση σε

εκκλησιαστικές κά ιστοσελίδες μαζί με τα παιδιά προβολή εκπαιδευτικών cd-rom ή dvd με ταινίες για σχολιασμό και συζήτηση δημιουργία εφημερίδας με τη

βοήθεια ΗΥ κατηχητικό παιχνίδι στον ΗΥ προβολή παιχνιδιών παρατηρητικότητας με projector παιχνίδια ΗΥ επικοινωνία με ομάδες

Ορθοδόξων ή ετεροδόξων του εξωτερικού

Καλλιτεχνικό εργαστήρι ndash Ώρα δημιουργικής απασχόλησης ζωγραφική κολλάζ γλυπτική χαρτοκοπτική διακοσμητικές κατασκευές χρηστικές

κατασκευές χειροτεχνίες graffiti (σε ειδικούς χώρους) συλλογές αντικειμένων αγιογραφία επικόλληση εικόνων σε ξύλο παρασκευή λιβανιού κατασκευή

κομποσχοινιών εκθέσεις ζωγραφικής και κατασκευών

Θέατρο Δραματοποίηση της αφήγησης (πχ δραματοποίηση παραβολών) προετοιμασία θεατρικής παράστασης (συγγραφή σεναρίου διανομή ρόλων

προετοιμασία σκηνικών από τα παιδιά role-playing παρακολούθηση θεατρικής παράστασης θεατρικό παιχνίδι

Χορός διδασκαλία παραδοσιακών χορών και δημιουργία ειδικού τμήματος (με

βεστιάριο) για την συμμετοχή του σε ενοριακές κλπ εκδηλώσεις Αξιοποίηση του λαογραφικού πλούτου και της τοπικής ιστορίας επίσκεψη σε λαογραφικό μουσείο συμμετοχή σε εκπαιδευτικό πρόγραμμα διατήρηση ή

αναβίωση τοπικών εθίμων (πχ δημιουργική απασχόληση με βάση τα έθιμα Μ Εβδομάδας) αναπαράσταση παραδοσιακών επαγγελμάτων ενημέρωση για τις παραδοσιακές και τις λειτουργικές τέχνες δημιουργία λαογραφικής συλλογής

παραδοσιακά παιχνίδια

Αθλητισμός προπονήσεις και διενοριακά πρωταθλήματα αθλητικών ομάδων

(ποδοσφαίρου μπάσκετ βόλεϋ χάντμπωλ) με βάση συγκεκριμένους κανονισμούς για την προώθηση του laquoευ αγωνίζεσθαιraquo (fair play) ατομικά ενδοενοριακά πρωταθλήματα (σκάκι πιγκ-πογκ) απονομή επάθλων στους νικητές και

αναμνηστικών σε όσους έλαβαν μέρος φιλικοί αγώνες με άλλες ενορίες ή ομάδες λατρευτικές και άλλες εκδηλώσεις για τον Άγιο Νέστορα προστάτη των αθλητών

πρόσκληση αθλητών για συζήτηση και συναναστροφή προβολή αθλητικών αγώνων (μέσω ldquosupersportrdquo)

Βιβλίο δανειστική βιβλιοθήκη έκθεση βιβλίου (μόνιμη ή περιστασιακή) δωρεά βιβλίων στα παιδιά κατά τις γιορτές έκδοση εντύπων παρουσιάσεις βιβλίων

πρόσκληση συγγραφέων για συζήτηση και συναναστροφή

Περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση δημιουργία οικολογικής ομάδας

ανακύκλωση επίσκεψη σε περιοχές ιδιαίτερου φυσικού κάλλους εκπόνηση προγραμμάτων περιβαλλοντικής αγωγής Εκδρομές μονοήμερες ή πολυήμερες στο εσωτερικό ή στο εξωτερικό

(Παρατηρήσεις κατά προτίμηση χωριστά κάθε ηλικιακή ομάδα σαφής στοχοθεσία ενδιαφέρον πρόγραμμα επίσκεψη σε προσκυνήματα ndash αξιοθέατα επικοινωνία με εκκλησιαστικές κοινότητες της περιοχής χρόνος για επικοινωνία και παιχνίδι ελεύθερος χρόνος) Ενοριακή κατασκήνωση

ζ) Η ψυχαγωγία στην κατήχηση

Η ομαδική ψυχαγωγία είναι ένα από τα βασικά στοιχεία της σύγχρονης αγωγής Μπορεί να δημιουργήσει στο παιδί αισθήματα φιλαλληλίας και διάθεσης για συνεργασία ενώ έχει τη δυνατότητα να λειτουργήσει ως αοτελεσματικό μέσο καταστολής της παιδικής επιθετικότητας και κοινωνικοποίησης του παιδιού Κάθε δραστηριότητα απrsquo το πιο απλό παιχνίδι μέχρι το πιο σύνθετο εκπαιδευτικό πρόγραμμα πρέπει να είναι καλά οργανωμένο από μέρους μας προτού παρουσιασθεί στα παιδιά Οφείλουμε να έχουμε συγκεντρώσει τα απαραίτητα υλικά να γνωρίζουμε τους κανόνες να δημιουργήσουμε την κατάλληλη ατμόσφαιρα Η προετοιμασία δεν μπορεί να είναι της τελευταίας στιγμής Ο αυθορμητισμός δεν μπορεί να λείπει από την ψυχαγωγία Πρέπει να αφεθεί και στα ίδια τα παιδιά χώρος για δράση και εθελοντική συνεργασία σε κάθε φάση της ψυχαγωγίας από την προετοιμασία μέχρι και την αποτίμησή της χωρίς ποτέ να πιέζονται ή να καταναγκάζονται να αναλάβουν ρόλο στο παιχνίδι Ακόμη πρέπει να υπάρχουν ίσες ευκαιρίες συμμετοχής στο παιχνίδι για όλους Αποφεύγουμε παιχνίδια που απαιτούν εξαιρετικές ικανότητες ή παρέχουν ευκαιρία να νικήσουν στους ίδιους κάθε φορά Συνεπώς δεν επιλέγουμε μόνο παιχνίδια γνώσεων ή μόνο παιχνίδια που απαιτούν κίνηση αλλά συνδυάζουμε διάφορους τύπους παιχνιδιών Σε κάθε συνάντηση στην αρχή ή στο τέλος μπορούμε να παίξουμε κάποιο σύντομο παιχνίδι Θα μπορούσαμε ακόμη να αφιερώσουμε και μια ολόκληρη συνάντηση στην ψυχαγωγία ή να οργανώσουμε ένα laquoαπόγευμα ψυχαγωγίαςraquo για τα παιδιά όλων των ομάδων Θα μπορούσαμε να παίξουμε τότε το παιχνίδι του δάσους τον κρυμμένο θησαυρό το παιχνίδι των σταθμών ή να οργανώσουμε με απλά υλικά ένα αυτοσχέδιο λουνα ndash παρκ

Τελική υπενθύμιση Τελειώνοντας ύστερα από μια σειρά προτάσεων για το laquoτι θα κάνουμεraquo στο κατηχητικό μας έργο ας θυμηθούμε καλύτερα laquoτι πρέπει να γίνουμεraquo με τη βοήθεια όλων των ανωτέρω μέλη της Εκκλησίας συνειδητά που θα γευόμαστε την εμπειρία της πίστης και της αλήθειάς Της και θα αγωνιζόμαστε να την μετατρέψουμε σε καθημερινό μας βίωμα

• Ένα κείμενο για την κατήχηση απο το neotitagr
• Κατήχηση Κάτι περισσότερο από μάθημαΓια μια ανανέωση του λόγου και των μεθόδων μας
• Του Γιάννη Ζαμπέλη

δε βρίσκονται μόνο στον τρίτο κόσμο αλλά και στο δικό μας μικρόκοσμο την ενορία μας Και μην ξεχνάμε το laquoγέγονα τοις πάσι τα πάντα ίνα πάντως τινας κερδήσωraquohellip Ούτε ο ιερέας μπορεί να μιλάει από καθέδρας στο σύγχρονο νέο ούτε κι ο λαϊκός συνεργάτης του μπορεί να τον προσεγγίσει κουμπωμένος και καθηλωμένος σε πρακτικές περασμένων δεκαετιών

2 Αφιερώνουμε αρκετό χρόνο στην κατήχηση Όλοι έχουμε ποικίλες ασχολίες λιγότερο ή περισσότερο σημαντικές Απrsquo τη στιγμή όμως που αναδεχόμαστε με την ευλογία του επισκόπου την ευθύνη της κατήχησης δεν μπορούμε να αφιερώνουμε στην προετοιμασία μας το τελευταίο πεντάλεπτο πριν έρθουν τα παιδιά ούτε να βάζουμε λουκέτο στο πνευματικό κέντρο ή στο ναό μας μετά το μάθημα ndashχωρίς εισαγωγικά εδώ

3 Θεωρούμε τη διακονία μας έργο του Χριστού και διακονία των αδελφών μέσα στο Σώμα της Εκκλησίας Δεν μπορούμε να εργαζόμαστε για την προσωπική μας προβολή για να δημιουργήσουμε στρατό προσωπικό (πνευματικοπαιδιών οι κληρικοί θαυμαστών κτλ οι λαϊκοί) ή οποιασδήποτε οργάνωσης δρα διασπαστικά στο εκκλησιαστικό Σώμα

4 Δημιουργούμε συνθήκες ελευθερίας Ελευθερία στην έκφραση και στη συμπεριφορά μέσα στα όρια της ευπρέπειας αλλά μακριά από κάθε τάση καθωσπρεπισμού Ο νεανικός λόγος φύσει ελεύθερος και ανατρεπτικός θέλει να συναντήσει ώτα ευήκοα και μυαλά ανοιχτά με πρόθεση ειλικρινούς διαλόγου και όχι με έτοιμες συνταγές και προκαθορισμένες απαντήσεις

Πρακτικές προτάσεις

Να μεταφερθούμε ωστόσο σε πρακτικό επίπεδο και σε κατάθεση συγκεκριμένων προτάσεων Κάποιες απrsquo αυτές απαιτούν χρήματα Αν δεν υπάρχουν ας ξεκινήσουμε όμως από τις ανέξοδες προτάσεις που θα ακολουθήσουν που απαιτούν όμως κόπο και χρόνο από μέρους μας

α) Η υποδομή Βασική προϋπόθεση για μια σοβαρή ενοριακή εργασία είναι να υπάρχει ένας χώρος ειδικά διαμορφωμένος για τα παιδιά ένα πνευματικό κέντρο όπου οι κατηχητικές δραστηριότητες θα έχουν τον πρωτεύοντα ρόλο (πχ δε θα γίνεται έξωση των κατηχητικών επειδήhellip χρειάζεται να σερβίρουμε τον καφέ για το μνημόσυνο) Στον χώρο αυτό καλό είναι η κάθε ομάδα να έχει τη γωνιά της (πχ τον χώρο για τις φωτογραφίες της ή την εφημερίδα τοίχου)

Εκεί μπορούν να υπάρχουν

- Μια καλά εξοπλισμένη βιβλιοθήκη με βιβλία ελκυστικά για την αισθητική και το περιεχόμενό τους Τα βιβλία να μην είναι αποκλειστικώς laquoθρησκευτικάraquo αλλά να προσφέρουν ανοίγματα στη σκέψη των παιδιών αφορμές για προβληματισμό πάνω σε σύγχρονα θέματα

- Μια συλλογή ψυχαγωγικών ταινιών σε κασσέτες video ή dvd ndashόχι μόνο ντοκιμαντέρ ή θρησκευτικού περιεχομένου

- Ένας ή περισσότεροι ηλεκτρονικοί υπολογιστές με πρόσβαση στο διαδίκτυο (internet) εξοπλισμένοι και με ειδικά laquoφίλτραraquo για να εμποδίζεται η πρόσβαση σε ιστοσελίδες ακατάλληλες για την παιδική ηλικία

- Παιχνίδια επιτραπέζια ηλεκτρονικά κά Κριτήριο για την επιλογή τους να διευκολύνουν την συνεργασία και να μην απομονώνεται το παιδί με τον ατομικό ΗΥ Κάτι αντίστοιχο με τη (δανειστική) βιβλιοθήκη μπορεί να είναι η (δανειστική) παιγνιοθήκη με παιχνίδια όμως πουθα διευκολύνουν την προσέγγιση και τη συνεργασία των παιδιών (πχ επιτραπέζια αντί για ηλεκτρονικά)

- Κάποια τραπέζια μέσα στην αίθουσα θα μας βοηθήσουν σε δραστηριότητες που ενδεχομένως θελήσουμε να υλοποιήσουμε

β) Η σύνθεση των laquoτμημάτωνraquo

Πέρα από τις υποδομές σημαντικό είναι να χωριστούν σωστά τα παιδιά σε laquoτμήματαraquo ndash ομάδες Προτείνεται ο χωρισμός κατά ηλικίες όχι με βάση το φύλο Η δημιουργία αμιγών ομάδων είναι ανεδαφική και αδικαιολόγητη με τα σημερινά δεδομένα Αποτελεί πρόκληση για την Εκκλησία να ενισχύσει την υγιή διαφυλική αγωγή που δεν θα στηρίζεται στη γκετοποίηση αλλά στην προσέγγιση των δύο φύλων στη βάση του αμοιβαίου σεβασμού και των ειλικρινών ανθρώπινων σχέσεων Χωρίς τα φοβικά σύνδρομα που εμποδίζουν πολλές φορές τα laquoΧριστιανόπουλαraquo να κοιτάξουν το άλλο φύλο στα μάτια ισότιμα και χωρίς συμπλέγματα Καλό είναι σε κάθε τμήμα ο αριθμός των παιδιών να μην ξεπερνάει τα 25 ώστε να υπάρχουν περιθώρια για laquoκαλύτερη δουλειάraquo δηλ μεγαλύτερη προσωπική επικοινωνία και περισσότερο διάλογο Γιrsquoαυτό χρειάζεται βέβαια ικανός αριθμός στελεχών αλλά και σωστός σχεδιασμός Οι ώρες που θα ορισθούν να εξυπηρετούν τα παιδιά Ούτε πολύ νωρίς ούτε πολύ αργά ούτε και σε ώρα που τα περισσότερα θα έχουν άλλη προγραμματισμένη δραστηριότητα (πχ ομάδα ποδοσφαίρου) Καλύτερα θα ήταν να συμφωνήσουμε τις ώρες με τα ίδια τα παιδιά

γ) Πώς γινόμαστε όλοι μια ομάδα

Η κατηχητική εργασία θα διευκολυνθεί πολύ αν δημιουργηθεί κλίμα οικείο και ευχάριστο ανάμεσα στα παιδιά και στον κατηχητή από τη μια και ανάμεσα σε καθέναν από τους συμμετέχοντες από την άλλη Χρειάζεται συνεπώς να οργανωθεί αυτό το άθροισμα των προσώπων σαν μια ομάδα που θα συνεργασθεί προκειμένου να πετύχει τον στόχο της την κατήχηση Την κατήχηση όχι μόνο των παιδιών αλλά και του κατηχητή μέσω των παιδιών Ακόμη θα πρέπει να βοηθηθούν τα παιδιά να αξιοποιήσουν το γνωστικό και βιωματικό τους υπόβαθρο προκειμένου να ανακαλύψουν και μόνα τους απαντήσεις στα διάφορα ζητήματα Έτσι μεταφέρεται στα δικά μας δεδομένα η διαδικασία της αμφίδρομης μάθησης Κι αλήθεια ας ψάξουμε στην εμπειρία μας για να εντοπίσουμε τις όχι λίγες φορές που μάθαμε ή βοηθηθήκαμε ή πήραμε αφορμή για να μάθουμε ή γενικά ωφεληθήκαμε από την συνεργασία μας με τα παιδιά Κεντρική σημασία έχει η πρώτη συνάντηση Τότε πρέπει να γνωριστούν όλοι

μεταξύ τους Ο κατηχητής θα κάνει την αρχή και θα παρουσιαστεί για να ενθαρρύνει και τους υπόλοιπους Υπάρχουν ειδικά παιχνίδια τα icebreakers που βοηθούν laquoνα σπάσει ο πάγοςraquo Έτσι τα παιδιά θα γνωριστούν καλύτερα θα νοιώσουν πιο άνετα στη συζήτηση ή στο μοίρασμα εμπειριών με την ομάδα και θα υπάρξει μια πιο laquoθερμήraquo συνεργασία Στην ίδια αρχική συνάντηση πρέπει να τεθούν ορισμένοι κανόνες της ομάδαςbull να συνάψουν δηλαδή μεταξύ τους τα παιδιά ένα laquoκοινωνικό συμβόλαιοraquo Θα προτείνουν τα ίδια τους κανόνες αν χρειαστεί και με τη δική μας βοήθεια και θα δεσμευθούν για την τήρησή τους Μπορούν να αναρτηθούν στη γωνιά της ομάδας και μόνα τους τα παιδιά να ελέγχουν κάθε τόσο αν τηρούν όσα συμφώνησαν Καλό θα είναι επίσης τα μέλη της ομάδας να αναλάβουν αρμοδιότητες που θα αλλάξουν μετά από ορισμένο χρονικό διάστημα Πχ ένα παιδί θα μοιράζει τα φυλλάδια των τραγουδιών άλλο τα ντοσιέ τρίτο θα αναλάβει τα κεράσματα κοκ Στόχος είναι να αναλάβουν όλοι κάτι στη διάρκεια της χρονιάς και να προσφέρουν στην ομάδα ο καθένας με τον τρόπο του Για να γνωρίσει μάλιστα και ο κατηχητής καλύτερα την ομάδα του καλό είναι να τους δώσει ερωτηματολόγια για να τα συμπληρώσουν επώνυμα (είτε laquoαυτοπροσωπογραφίεςraquo είτε μια σειρά κρίσιμων ερωτήσεων) Τα αποτελέσματα όμως να μην κοινοποιηθούν στα παιδιά αλλά να μείνουν για προσωπική χρήση του κατηχητή Τέλος προκειμένου να αισθανθούμε σαν ομάδα σημασία έχει και η διαμόρφωση του χώρου Στο δίλημμα laquoαίθουσα ndash λεωφορείο ή laquoαίθουσα ndash κύκλος ομαδικής διδασκαλίαςraquo ανεπιφύλακτα τασσόμαστε υπέρ της δεύτερης επιλογής

δ) Οι διδακτικές προσεγγίσεις των θεμάτων μας

Χρειάζεται ndashχωρίς καθόλου να ονειροπολώ με τη συγκεκριμένη πρόταση ndash να αξιοποιήσουμε τις σύγχρονες παιδαγωγικές μεθόδους Την εργασία στις ενοριακές συντροφιές όπως και στις σχολικές ομάδες εξυπηρετεί η μέθοδος του laquoσχεδίου εργασίαςraquo (project) διότι εξασφαλίζει ένα ευρύ πλαίσιο εργασίας γύρω από ορισμένο θεματικό άξονα με μικρότερα υποθέματα που θα επεξεργάζεται η ομάδα σε κάθε συνάντησή της Το laquoσχέδιο εργασίαςraquo συνδυάζει

bull Βιωματικότητα Βασίζεται στο βίωμα και την εμπειρία στην ενεργητική συμμετοχή στη διαδικασία της μάθησης Οι απαραίτητες πληροφορίες αποκτώνται ευκολότερα Αυξάνεται η

ευνοϊκή διάθεση των μαθητών προς το laquoμάθημαraquo Αποκτούν τα άτομα περισσότερες ικανότητες και δεξιότητες

bull Διαθεματικότητα Βασίζεται στην παραδοχή ότι ο κόσμος συνιστά ένα όλον που διαφορετικά αντιμετωπίζεται αν θεωρηθεί συνολικά απrsquo ότι αν παρατηρήσουμε χωριστά τα επί μέρους στοιχεία του Διασυνδέει γύρω από κάθε θέμα γνώσεις και δεξιότητες από διαφορετικά γνωστικά αντικείμενα (θεολογία ιστορία λογοτεχνία καλές τέχνες θετικές επιστήμες κά)

bull Ομαδοσυνεργατική Η εργασία σε ομάδες διακρίνεται για τα πλεονεκτήματά της δίνονται ευκαιρίες επικοινωνίας ανάμεσα στα μέλη της ομάδας καλλιεργείται η ικανότητα επίλυσης των συγκρούσεων αίσθηση της αλληλεξάρτησης και της αποδοχής των άλλων αναπτύσσονται θετικές στάσεις προς τη μάθηση και το κατηχητικό σχολείο ενισχύεται η αυτοεκτίμηση των παιδιών προάγεται η νοητική και η γλωσσική τους ανάπτυξη αυξάνεται ο χρόνος της συμμετοχής τους στο μάθημα Από τους παιδαγωγούς προτείνεται να σχηματίζονται τριμελείς ή τετραμελείς ομάδες και μάλιστα ανομοιογενείς ndashγια να υπάρχει αλληλοσυμπλήρωση των μελών τους

bull Ανακαλυπτική Το παιδί και ο έφηβος να μπορεί με βάση την προηγούμενη εμπειρία και τα βιώματά του να δίνει μόνος του απαντήσεις στους προβληματισμούς του και να ανακαλύπτει μόνος του τα μηνύματα του κατηχητικού λόγου Ίσως μπορούμε να μιλήσουμε και για ενός είδους laquoεποικοδομητισμόraquo αναφορικά με το εκκλησιαστικό βίωμα των παιδιών η μορφή και η ένταση του οποίου ποικίλει με δεδομένο τον ελάχιστο χρόνο που αφιερώνουν πολλοί γονείς για τα παιδιά την απομάκρυνση από τα παραδοσιακά πρότυπα της οικογένειας και τα αντίστοιχα βιώματα κτλ Αν θέλουμε η εργασία στις ομάδες να είναι αποδοτική και να μην ξεφύγουμε από τους στόχους της συνάντησης ετοιμάζουμε από πριν ένα φύλλο εργασίας με βάση το οποίο θα εργαστούν τα παιδιά Μπορεί να περιέχει σημεία της διήγησης κρυπτόλεξα σταυρόλεξα ακροστοιχίδες αντιστοιχίσεις ερωτήσεις κλειστού τύπου ερωτήσεις ανοιχτού τύπου ιδέες για σχετικές με το θέμα καλλιτεχνικές δημιουργίες ερωτηματολόγια για συνεντεύξεις που θα πάρουν τα παιδιά κά Οι ανοιχτού τύπου ερωτήσεις παρέχουν καλές αφορμές για συζήτηση μέσα στην ομάδα Τα πορίσματα των συζητήσεων ανά ομαδα είναι σκόπιμο να μεταφερθούν

από αντιπρόσωπο ndash παιδί στην laquoολομέλειαraquo της συνάντησης Έτσι θα ενημερωθούν όλοι για όλα και μπορεί να συνεχισθεί ο προβληματισμός με ευρύτερο κύκλο προσώπων που θα τον εμπλουτίσουν

Επίσης θα πρέπει να βοηθιούνται τα παιδιά να αναπτύξουν την συναισθηματική ενσυναίσθηση δηλ να βάλουν τον εαυτό τους στη θέση κάποιου τρίτου και να κατανοήσουν τα συναισθήματά του σε ιδεατά σενάρια ή πραγματικές καταστάσεις Το παιχνίδι ρόλων (role-playing) είναι μια παιδαγωγική τεχνική που αυτόν τον στόχο εξυπηρετεί Το ότι οι κατηχητικές μας συνάξεις δεν πρέπει να μεταβάλλονται σε laquoσχολείοraquo ή laquoφροντιστήριοraquo του Σαββατοκύριακου δεν σημαίνει πως δεν υπάρχει μαθησιακή διαδικασία Σαφέστατα υπάρχει αλλά είναι προσανατολισμένη στην καλλιέργεια της laquoπολλαπλής νοημοσύνηςraquo και προσφέρεται με τρόπο ευχάριστο

ε) Δρομολογώντας την ανανέωση

Οι δρόμοι της διαθεματικής βιωματικής ομαδοσυνεργατικής και ανακαλυπτικής μάθησης άργησαν πολύ να εισέλθουν στην ελληνική εκπαιδευτική πραγματικότητα και μοιάζουν σχετικά νέοι σύντομα όμως μπορεί να είναι ξεπερασμένοι Για την μεθοδολογία των κατηχητικών συναντήσεων της Εκκλησίας μας πάντως είναι κάτι καινοφανές Για να μπορέσει η σκέψη αυτή να εφαρμοσθεί θα χρειαστούν καινούρια κατηχητικά βοηθήματα ndash ανοιχτοί φάκελλοι υλικού δομημένοι με αυτή την λογική Ένα βοήθημα μπορεί να περιλαμβάνει μερικά laquoμεγάλα projectsraquo (θεματικές ενότητες) οι οποίες να υλοποιούνται συστηματικά μεν αλλά σταδιακά ως laquoμικρά projectsraquo (laquoμαθήματαraquo) διάρκειας 1 frac12 ώρας Παράδειγμα Το μεγάλο project να έχει θέμα laquoΕγώ και οι άλλοιraquo ενώ τα θέματα κάποιων υποενοτήτων του (laquoμαθημάτωνraquo) να είναι Ο πλησίον Φιλία Δικαιοσύνη και αδικία Όλοι διαφορετικοί κι όλοι ισότιμοι Αγάπη Ταπείνωση κλπ Επειδή όμως όλοι οι κατηχητές δεν έχουν και γνώσεις διδακτικής θα χρειαστούν ειδικά βιωματικά σεμινάρια ανά ομάδες ενδιαφερομένων κατηχητών Στα σεμινάρια οι εκπαιδευόμενοι κατηχητές θα πρέπει να έρθουν στη θέση των παιδιών να σχεδιάσουν και να υλοποιήσουν οι ίδιοι σχέδια εργασίας (projects) Ακόμη επειδή όλοι οι κατηχητές δεν είναι έτοιμοι ή πρόθυμοι να εφαρμόσουν τις νέες διδακτικές μεθόδους στην κατηχητική τους εργασία σε ένα νέο βοήθημα

καλό θα είναι να παρατίθεται παράλληλα ένα σχεδιάγραμμα παραδοσιακής διδασκαλίας του υλικού που περιλαμβάνεται στην αντίστοιχη ενότητα

Παράδειγμα εφαρμογής στο θέμα Οι εικόνες

Αφόρμηση μια εικόνα ή το συναξάρι της Κυριακής της Ορθοδοξίας ή βίος Ευαγγ Λουκά κά Επίσκεψη στο ναό (έρευνα πεδίου) ndash Προσκύνηση εικόνας του Αγίου του ναού (βιωματικότητα) ndash Καταγραφή εικόνων από τις ομάδες (ανακαλυπτική ομαδοσυνεργατική) ndash Επικόλληση χάρτινων εικόνων σε ξύλο για να τις κρατήσουν στη λιτανεία των εικόνων (βιωματικότητα άνοιγμα στην κοινότητα) ndash Ενημέρωση αναζήτηση πληροφοριών και δραστηριότητες για τα υλικά της αγιογραφίας τη σύνδεση των εικόνων με ιστορικά πρόσωπα και γεγονότα αναγνώριση της laquoσχολήςraquo στην οποία ανήκει ο αγιογράφος συμβολισμοί (διαθεματικότητα αφού έγινε αναφορά σε θέματα ιστορίας ιστορίας τέχνης θεολογίας χημείας) Να αναπτύξουμε μαζί με τα παιδιά δραστηριότητες που είναι αμφίβολο αν θα τους δοθεί αλλού η ευκαιρία Πχ άναμμα καντηλιού και θυμιατού χρήση Αγίας Γραφής να ανέβουν στο ψαλτήρι και να ψάλλουν κάτι όλοι μαζί στα πλαίσια μιας ακολουθίας (πχ παράκληση κάποια στάση χαιρετισμών απόδειπνο) να ζυμώσουν πρόσφορο να διακονήσουν στο Ιερό Τέτοιες ευκαιρίες μας παρέχει πάμπολλες ο εορτολογικός κύκλος της Εκκλησίας Πχ επίσκεψη στο ναό και παρουσίαση των ιερών σκευών με αφορμή τη γιορτή των Εισοδίων το Σάββατο του Ακαθίστου αναφορά στο πρόσωπο της Παναγίας και σύντομη ακολουθία χαιρετισμών το Σάββατο του Λαζάρου χειροτεχνία ndash κατασκευή πασχαλινών λαμπάδων του Αγίου Τρύφωνος αναφορά στο περιβάλλον κοκ Δεν θα πρέπει να παραλείψουμε τη σύνδεση των laquoμαθημάτωνraquo μας με τις ανάγκες και τις απορίες των παιδιών αφrsquo ενός με την επικαιρότητα και την καθημερινότητα αφrsquo ετέρου Για παράδειγμα έστω ότι συζητείται τις τελευταίες ημέρες το ζήτημα του σατανισμού Καλό είναι να αφιερώσουμε τη συζήτηση μια φορά στο θέμα αυτό ποια είναι η θέση της Εκκλησίας πώς το αντιμετωπίζουμε Δεχόμαστε τους προβληματισμούς των παιδιών Αν δεν είμαστε σε θέση να απαντήσουμε έγκυρα δεσμευόμαστε να απαντήσουμε την επόμενη φορά αφού ενημερωθούμε ή παραπέμπουμε σε πιο εξειδικευμένο πρόσωπο (πχ τον ιερέα) Σημαντική είναι η αφόρμηση για το θέμα Πρέπει να είναι εντυπωσιακή ικανή να κινήσει το ενδιαφέρον τους Αφορμές μπορεί να δώσουν οι στίχοι ενός τραγουδιού (πχ των Κατσιμιχαίων Active Member Πυξ Λαξ κά) άρθρα εφημερίδων ή

περιοδικών δημοσκοπήσεις (μεταξύ των παιδιών ή δημοσιευμένες στον τύπο) ταινίες ποιήματα

στ) Παράλληλες δραστηριότητες

Στα πλαίσια του ενοριακού πνευματικού κέντρου μπορούν να οργανωθούν διάφορες δραστηριότητες που θα βοηθούν μεν τα παιδιά να αξιοποιήσουν δημιουργικά τον ελεύθερο χρόνο τους όμως παράλληλα θα έχουν σαφή κατηχητικό προσανατολισμό Διαφορετικά κινδυνεύουμε να εξελιχθούμε σε έναν απλό πολιτιστικό σύλλογο ή έναhellip σύστημα προσκόπων Ακόμη χρειάζεται προσοχή οι δραστηριότητές μας αυτές να μην αποβλέπουν στον ανταγωνισμό παρόμοιων εκδηλώσεων άλλων φορέων Αν για παράδειγμα στην ενορία μας λειτουργεί ήδη ένα χορευτικό τμήμα ίσως να μην ωφελούσε ένα δεύτερο εκκλησιαστικόbull ίσως και να έβλαπτε Γιατί να μην αξιοποιήσουμε το χορευτικό εκείνο στις ενοριακές εκδηλώσεις μας και εμείς να οργανώσουμε κάτι άλλο για το οποίο θα υπάρχει μεγαλύτερη ανάγκη (πχ μια βιβλιοθήκη μια ομάδα θεάτρου ή κάτι άλλο)

Ανάμεσα στις δραστηριότητες αυτές θα μπορούσαν να είναι και οι παρακάτω

Μουσικές δραστηριότητες ορχήστρα μουσικό σύνολο χορωδία ραδιοφωνική εκπομπή παιχνίδι μουσικών σταθμών έντυπα τραγουδιού αυτοσχέδια τραγούδια ndash σύνθεση μουσικής παιχνίδια με μουσική ψυχαγωγία με μουσικά όργανα αναμνηστικά cd για τα παιδιά μουσική στον χώρο των παιχνιδιών

Αξιοποίηση της τεχνολογίας δημιουργία ενοριακής ιστοσελίδας με forum και blogs για τους νέους αίθουσα ΗΥ πρόσβαση στο διαδίκτυο περιήγηση σε

εκκλησιαστικές κά ιστοσελίδες μαζί με τα παιδιά προβολή εκπαιδευτικών cd-rom ή dvd με ταινίες για σχολιασμό και συζήτηση δημιουργία εφημερίδας με τη

βοήθεια ΗΥ κατηχητικό παιχνίδι στον ΗΥ προβολή παιχνιδιών παρατηρητικότητας με projector παιχνίδια ΗΥ επικοινωνία με ομάδες

Ορθοδόξων ή ετεροδόξων του εξωτερικού

Καλλιτεχνικό εργαστήρι ndash Ώρα δημιουργικής απασχόλησης ζωγραφική κολλάζ γλυπτική χαρτοκοπτική διακοσμητικές κατασκευές χρηστικές

κατασκευές χειροτεχνίες graffiti (σε ειδικούς χώρους) συλλογές αντικειμένων αγιογραφία επικόλληση εικόνων σε ξύλο παρασκευή λιβανιού κατασκευή

κομποσχοινιών εκθέσεις ζωγραφικής και κατασκευών

Θέατρο Δραματοποίηση της αφήγησης (πχ δραματοποίηση παραβολών) προετοιμασία θεατρικής παράστασης (συγγραφή σεναρίου διανομή ρόλων

προετοιμασία σκηνικών από τα παιδιά role-playing παρακολούθηση θεατρικής παράστασης θεατρικό παιχνίδι

Χορός διδασκαλία παραδοσιακών χορών και δημιουργία ειδικού τμήματος (με

βεστιάριο) για την συμμετοχή του σε ενοριακές κλπ εκδηλώσεις Αξιοποίηση του λαογραφικού πλούτου και της τοπικής ιστορίας επίσκεψη σε λαογραφικό μουσείο συμμετοχή σε εκπαιδευτικό πρόγραμμα διατήρηση ή

αναβίωση τοπικών εθίμων (πχ δημιουργική απασχόληση με βάση τα έθιμα Μ Εβδομάδας) αναπαράσταση παραδοσιακών επαγγελμάτων ενημέρωση για τις παραδοσιακές και τις λειτουργικές τέχνες δημιουργία λαογραφικής συλλογής

παραδοσιακά παιχνίδια

Αθλητισμός προπονήσεις και διενοριακά πρωταθλήματα αθλητικών ομάδων

(ποδοσφαίρου μπάσκετ βόλεϋ χάντμπωλ) με βάση συγκεκριμένους κανονισμούς για την προώθηση του laquoευ αγωνίζεσθαιraquo (fair play) ατομικά ενδοενοριακά πρωταθλήματα (σκάκι πιγκ-πογκ) απονομή επάθλων στους νικητές και

αναμνηστικών σε όσους έλαβαν μέρος φιλικοί αγώνες με άλλες ενορίες ή ομάδες λατρευτικές και άλλες εκδηλώσεις για τον Άγιο Νέστορα προστάτη των αθλητών

πρόσκληση αθλητών για συζήτηση και συναναστροφή προβολή αθλητικών αγώνων (μέσω ldquosupersportrdquo)

Βιβλίο δανειστική βιβλιοθήκη έκθεση βιβλίου (μόνιμη ή περιστασιακή) δωρεά βιβλίων στα παιδιά κατά τις γιορτές έκδοση εντύπων παρουσιάσεις βιβλίων

πρόσκληση συγγραφέων για συζήτηση και συναναστροφή

Περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση δημιουργία οικολογικής ομάδας

ανακύκλωση επίσκεψη σε περιοχές ιδιαίτερου φυσικού κάλλους εκπόνηση προγραμμάτων περιβαλλοντικής αγωγής Εκδρομές μονοήμερες ή πολυήμερες στο εσωτερικό ή στο εξωτερικό

(Παρατηρήσεις κατά προτίμηση χωριστά κάθε ηλικιακή ομάδα σαφής στοχοθεσία ενδιαφέρον πρόγραμμα επίσκεψη σε προσκυνήματα ndash αξιοθέατα επικοινωνία με εκκλησιαστικές κοινότητες της περιοχής χρόνος για επικοινωνία και παιχνίδι ελεύθερος χρόνος) Ενοριακή κατασκήνωση

ζ) Η ψυχαγωγία στην κατήχηση

Η ομαδική ψυχαγωγία είναι ένα από τα βασικά στοιχεία της σύγχρονης αγωγής Μπορεί να δημιουργήσει στο παιδί αισθήματα φιλαλληλίας και διάθεσης για συνεργασία ενώ έχει τη δυνατότητα να λειτουργήσει ως αοτελεσματικό μέσο καταστολής της παιδικής επιθετικότητας και κοινωνικοποίησης του παιδιού Κάθε δραστηριότητα απrsquo το πιο απλό παιχνίδι μέχρι το πιο σύνθετο εκπαιδευτικό πρόγραμμα πρέπει να είναι καλά οργανωμένο από μέρους μας προτού παρουσιασθεί στα παιδιά Οφείλουμε να έχουμε συγκεντρώσει τα απαραίτητα υλικά να γνωρίζουμε τους κανόνες να δημιουργήσουμε την κατάλληλη ατμόσφαιρα Η προετοιμασία δεν μπορεί να είναι της τελευταίας στιγμής Ο αυθορμητισμός δεν μπορεί να λείπει από την ψυχαγωγία Πρέπει να αφεθεί και στα ίδια τα παιδιά χώρος για δράση και εθελοντική συνεργασία σε κάθε φάση της ψυχαγωγίας από την προετοιμασία μέχρι και την αποτίμησή της χωρίς ποτέ να πιέζονται ή να καταναγκάζονται να αναλάβουν ρόλο στο παιχνίδι Ακόμη πρέπει να υπάρχουν ίσες ευκαιρίες συμμετοχής στο παιχνίδι για όλους Αποφεύγουμε παιχνίδια που απαιτούν εξαιρετικές ικανότητες ή παρέχουν ευκαιρία να νικήσουν στους ίδιους κάθε φορά Συνεπώς δεν επιλέγουμε μόνο παιχνίδια γνώσεων ή μόνο παιχνίδια που απαιτούν κίνηση αλλά συνδυάζουμε διάφορους τύπους παιχνιδιών Σε κάθε συνάντηση στην αρχή ή στο τέλος μπορούμε να παίξουμε κάποιο σύντομο παιχνίδι Θα μπορούσαμε ακόμη να αφιερώσουμε και μια ολόκληρη συνάντηση στην ψυχαγωγία ή να οργανώσουμε ένα laquoαπόγευμα ψυχαγωγίαςraquo για τα παιδιά όλων των ομάδων Θα μπορούσαμε να παίξουμε τότε το παιχνίδι του δάσους τον κρυμμένο θησαυρό το παιχνίδι των σταθμών ή να οργανώσουμε με απλά υλικά ένα αυτοσχέδιο λουνα ndash παρκ

Τελική υπενθύμιση Τελειώνοντας ύστερα από μια σειρά προτάσεων για το laquoτι θα κάνουμεraquo στο κατηχητικό μας έργο ας θυμηθούμε καλύτερα laquoτι πρέπει να γίνουμεraquo με τη βοήθεια όλων των ανωτέρω μέλη της Εκκλησίας συνειδητά που θα γευόμαστε την εμπειρία της πίστης και της αλήθειάς Της και θα αγωνιζόμαστε να την μετατρέψουμε σε καθημερινό μας βίωμα

• Ένα κείμενο για την κατήχηση απο το neotitagr
• Κατήχηση Κάτι περισσότερο από μάθημαΓια μια ανανέωση του λόγου και των μεθόδων μας
• Του Γιάννη Ζαμπέλη

α) Η υποδομή Βασική προϋπόθεση για μια σοβαρή ενοριακή εργασία είναι να υπάρχει ένας χώρος ειδικά διαμορφωμένος για τα παιδιά ένα πνευματικό κέντρο όπου οι κατηχητικές δραστηριότητες θα έχουν τον πρωτεύοντα ρόλο (πχ δε θα γίνεται έξωση των κατηχητικών επειδήhellip χρειάζεται να σερβίρουμε τον καφέ για το μνημόσυνο) Στον χώρο αυτό καλό είναι η κάθε ομάδα να έχει τη γωνιά της (πχ τον χώρο για τις φωτογραφίες της ή την εφημερίδα τοίχου)

Εκεί μπορούν να υπάρχουν

- Μια καλά εξοπλισμένη βιβλιοθήκη με βιβλία ελκυστικά για την αισθητική και το περιεχόμενό τους Τα βιβλία να μην είναι αποκλειστικώς laquoθρησκευτικάraquo αλλά να προσφέρουν ανοίγματα στη σκέψη των παιδιών αφορμές για προβληματισμό πάνω σε σύγχρονα θέματα

- Μια συλλογή ψυχαγωγικών ταινιών σε κασσέτες video ή dvd ndashόχι μόνο ντοκιμαντέρ ή θρησκευτικού περιεχομένου

- Ένας ή περισσότεροι ηλεκτρονικοί υπολογιστές με πρόσβαση στο διαδίκτυο (internet) εξοπλισμένοι και με ειδικά laquoφίλτραraquo για να εμποδίζεται η πρόσβαση σε ιστοσελίδες ακατάλληλες για την παιδική ηλικία

- Παιχνίδια επιτραπέζια ηλεκτρονικά κά Κριτήριο για την επιλογή τους να διευκολύνουν την συνεργασία και να μην απομονώνεται το παιδί με τον ατομικό ΗΥ Κάτι αντίστοιχο με τη (δανειστική) βιβλιοθήκη μπορεί να είναι η (δανειστική) παιγνιοθήκη με παιχνίδια όμως πουθα διευκολύνουν την προσέγγιση και τη συνεργασία των παιδιών (πχ επιτραπέζια αντί για ηλεκτρονικά)

- Κάποια τραπέζια μέσα στην αίθουσα θα μας βοηθήσουν σε δραστηριότητες που ενδεχομένως θελήσουμε να υλοποιήσουμε

β) Η σύνθεση των laquoτμημάτωνraquo

Πέρα από τις υποδομές σημαντικό είναι να χωριστούν σωστά τα παιδιά σε laquoτμήματαraquo ndash ομάδες Προτείνεται ο χωρισμός κατά ηλικίες όχι με βάση το φύλο Η δημιουργία αμιγών ομάδων είναι ανεδαφική και αδικαιολόγητη με τα σημερινά δεδομένα Αποτελεί πρόκληση για την Εκκλησία να ενισχύσει την υγιή διαφυλική αγωγή που δεν θα στηρίζεται στη γκετοποίηση αλλά στην προσέγγιση των δύο φύλων στη βάση του αμοιβαίου σεβασμού και των ειλικρινών ανθρώπινων σχέσεων Χωρίς τα φοβικά σύνδρομα που εμποδίζουν πολλές φορές τα laquoΧριστιανόπουλαraquo να κοιτάξουν το άλλο φύλο στα μάτια ισότιμα και χωρίς συμπλέγματα Καλό είναι σε κάθε τμήμα ο αριθμός των παιδιών να μην ξεπερνάει τα 25 ώστε να υπάρχουν περιθώρια για laquoκαλύτερη δουλειάraquo δηλ μεγαλύτερη προσωπική επικοινωνία και περισσότερο διάλογο Γιrsquoαυτό χρειάζεται βέβαια ικανός αριθμός στελεχών αλλά και σωστός σχεδιασμός Οι ώρες που θα ορισθούν να εξυπηρετούν τα παιδιά Ούτε πολύ νωρίς ούτε πολύ αργά ούτε και σε ώρα που τα περισσότερα θα έχουν άλλη προγραμματισμένη δραστηριότητα (πχ ομάδα ποδοσφαίρου) Καλύτερα θα ήταν να συμφωνήσουμε τις ώρες με τα ίδια τα παιδιά

γ) Πώς γινόμαστε όλοι μια ομάδα

Η κατηχητική εργασία θα διευκολυνθεί πολύ αν δημιουργηθεί κλίμα οικείο και ευχάριστο ανάμεσα στα παιδιά και στον κατηχητή από τη μια και ανάμεσα σε καθέναν από τους συμμετέχοντες από την άλλη Χρειάζεται συνεπώς να οργανωθεί αυτό το άθροισμα των προσώπων σαν μια ομάδα που θα συνεργασθεί προκειμένου να πετύχει τον στόχο της την κατήχηση Την κατήχηση όχι μόνο των παιδιών αλλά και του κατηχητή μέσω των παιδιών Ακόμη θα πρέπει να βοηθηθούν τα παιδιά να αξιοποιήσουν το γνωστικό και βιωματικό τους υπόβαθρο προκειμένου να ανακαλύψουν και μόνα τους απαντήσεις στα διάφορα ζητήματα Έτσι μεταφέρεται στα δικά μας δεδομένα η διαδικασία της αμφίδρομης μάθησης Κι αλήθεια ας ψάξουμε στην εμπειρία μας για να εντοπίσουμε τις όχι λίγες φορές που μάθαμε ή βοηθηθήκαμε ή πήραμε αφορμή για να μάθουμε ή γενικά ωφεληθήκαμε από την συνεργασία μας με τα παιδιά Κεντρική σημασία έχει η πρώτη συνάντηση Τότε πρέπει να γνωριστούν όλοι

μεταξύ τους Ο κατηχητής θα κάνει την αρχή και θα παρουσιαστεί για να ενθαρρύνει και τους υπόλοιπους Υπάρχουν ειδικά παιχνίδια τα icebreakers που βοηθούν laquoνα σπάσει ο πάγοςraquo Έτσι τα παιδιά θα γνωριστούν καλύτερα θα νοιώσουν πιο άνετα στη συζήτηση ή στο μοίρασμα εμπειριών με την ομάδα και θα υπάρξει μια πιο laquoθερμήraquo συνεργασία Στην ίδια αρχική συνάντηση πρέπει να τεθούν ορισμένοι κανόνες της ομάδαςbull να συνάψουν δηλαδή μεταξύ τους τα παιδιά ένα laquoκοινωνικό συμβόλαιοraquo Θα προτείνουν τα ίδια τους κανόνες αν χρειαστεί και με τη δική μας βοήθεια και θα δεσμευθούν για την τήρησή τους Μπορούν να αναρτηθούν στη γωνιά της ομάδας και μόνα τους τα παιδιά να ελέγχουν κάθε τόσο αν τηρούν όσα συμφώνησαν Καλό θα είναι επίσης τα μέλη της ομάδας να αναλάβουν αρμοδιότητες που θα αλλάξουν μετά από ορισμένο χρονικό διάστημα Πχ ένα παιδί θα μοιράζει τα φυλλάδια των τραγουδιών άλλο τα ντοσιέ τρίτο θα αναλάβει τα κεράσματα κοκ Στόχος είναι να αναλάβουν όλοι κάτι στη διάρκεια της χρονιάς και να προσφέρουν στην ομάδα ο καθένας με τον τρόπο του Για να γνωρίσει μάλιστα και ο κατηχητής καλύτερα την ομάδα του καλό είναι να τους δώσει ερωτηματολόγια για να τα συμπληρώσουν επώνυμα (είτε laquoαυτοπροσωπογραφίεςraquo είτε μια σειρά κρίσιμων ερωτήσεων) Τα αποτελέσματα όμως να μην κοινοποιηθούν στα παιδιά αλλά να μείνουν για προσωπική χρήση του κατηχητή Τέλος προκειμένου να αισθανθούμε σαν ομάδα σημασία έχει και η διαμόρφωση του χώρου Στο δίλημμα laquoαίθουσα ndash λεωφορείο ή laquoαίθουσα ndash κύκλος ομαδικής διδασκαλίαςraquo ανεπιφύλακτα τασσόμαστε υπέρ της δεύτερης επιλογής

δ) Οι διδακτικές προσεγγίσεις των θεμάτων μας

Χρειάζεται ndashχωρίς καθόλου να ονειροπολώ με τη συγκεκριμένη πρόταση ndash να αξιοποιήσουμε τις σύγχρονες παιδαγωγικές μεθόδους Την εργασία στις ενοριακές συντροφιές όπως και στις σχολικές ομάδες εξυπηρετεί η μέθοδος του laquoσχεδίου εργασίαςraquo (project) διότι εξασφαλίζει ένα ευρύ πλαίσιο εργασίας γύρω από ορισμένο θεματικό άξονα με μικρότερα υποθέματα που θα επεξεργάζεται η ομάδα σε κάθε συνάντησή της Το laquoσχέδιο εργασίαςraquo συνδυάζει

bull Βιωματικότητα Βασίζεται στο βίωμα και την εμπειρία στην ενεργητική συμμετοχή στη διαδικασία της μάθησης Οι απαραίτητες πληροφορίες αποκτώνται ευκολότερα Αυξάνεται η

ευνοϊκή διάθεση των μαθητών προς το laquoμάθημαraquo Αποκτούν τα άτομα περισσότερες ικανότητες και δεξιότητες

bull Διαθεματικότητα Βασίζεται στην παραδοχή ότι ο κόσμος συνιστά ένα όλον που διαφορετικά αντιμετωπίζεται αν θεωρηθεί συνολικά απrsquo ότι αν παρατηρήσουμε χωριστά τα επί μέρους στοιχεία του Διασυνδέει γύρω από κάθε θέμα γνώσεις και δεξιότητες από διαφορετικά γνωστικά αντικείμενα (θεολογία ιστορία λογοτεχνία καλές τέχνες θετικές επιστήμες κά)

bull Ομαδοσυνεργατική Η εργασία σε ομάδες διακρίνεται για τα πλεονεκτήματά της δίνονται ευκαιρίες επικοινωνίας ανάμεσα στα μέλη της ομάδας καλλιεργείται η ικανότητα επίλυσης των συγκρούσεων αίσθηση της αλληλεξάρτησης και της αποδοχής των άλλων αναπτύσσονται θετικές στάσεις προς τη μάθηση και το κατηχητικό σχολείο ενισχύεται η αυτοεκτίμηση των παιδιών προάγεται η νοητική και η γλωσσική τους ανάπτυξη αυξάνεται ο χρόνος της συμμετοχής τους στο μάθημα Από τους παιδαγωγούς προτείνεται να σχηματίζονται τριμελείς ή τετραμελείς ομάδες και μάλιστα ανομοιογενείς ndashγια να υπάρχει αλληλοσυμπλήρωση των μελών τους

bull Ανακαλυπτική Το παιδί και ο έφηβος να μπορεί με βάση την προηγούμενη εμπειρία και τα βιώματά του να δίνει μόνος του απαντήσεις στους προβληματισμούς του και να ανακαλύπτει μόνος του τα μηνύματα του κατηχητικού λόγου Ίσως μπορούμε να μιλήσουμε και για ενός είδους laquoεποικοδομητισμόraquo αναφορικά με το εκκλησιαστικό βίωμα των παιδιών η μορφή και η ένταση του οποίου ποικίλει με δεδομένο τον ελάχιστο χρόνο που αφιερώνουν πολλοί γονείς για τα παιδιά την απομάκρυνση από τα παραδοσιακά πρότυπα της οικογένειας και τα αντίστοιχα βιώματα κτλ Αν θέλουμε η εργασία στις ομάδες να είναι αποδοτική και να μην ξεφύγουμε από τους στόχους της συνάντησης ετοιμάζουμε από πριν ένα φύλλο εργασίας με βάση το οποίο θα εργαστούν τα παιδιά Μπορεί να περιέχει σημεία της διήγησης κρυπτόλεξα σταυρόλεξα ακροστοιχίδες αντιστοιχίσεις ερωτήσεις κλειστού τύπου ερωτήσεις ανοιχτού τύπου ιδέες για σχετικές με το θέμα καλλιτεχνικές δημιουργίες ερωτηματολόγια για συνεντεύξεις που θα πάρουν τα παιδιά κά Οι ανοιχτού τύπου ερωτήσεις παρέχουν καλές αφορμές για συζήτηση μέσα στην ομάδα Τα πορίσματα των συζητήσεων ανά ομαδα είναι σκόπιμο να μεταφερθούν

από αντιπρόσωπο ndash παιδί στην laquoολομέλειαraquo της συνάντησης Έτσι θα ενημερωθούν όλοι για όλα και μπορεί να συνεχισθεί ο προβληματισμός με ευρύτερο κύκλο προσώπων που θα τον εμπλουτίσουν

Επίσης θα πρέπει να βοηθιούνται τα παιδιά να αναπτύξουν την συναισθηματική ενσυναίσθηση δηλ να βάλουν τον εαυτό τους στη θέση κάποιου τρίτου και να κατανοήσουν τα συναισθήματά του σε ιδεατά σενάρια ή πραγματικές καταστάσεις Το παιχνίδι ρόλων (role-playing) είναι μια παιδαγωγική τεχνική που αυτόν τον στόχο εξυπηρετεί Το ότι οι κατηχητικές μας συνάξεις δεν πρέπει να μεταβάλλονται σε laquoσχολείοraquo ή laquoφροντιστήριοraquo του Σαββατοκύριακου δεν σημαίνει πως δεν υπάρχει μαθησιακή διαδικασία Σαφέστατα υπάρχει αλλά είναι προσανατολισμένη στην καλλιέργεια της laquoπολλαπλής νοημοσύνηςraquo και προσφέρεται με τρόπο ευχάριστο

ε) Δρομολογώντας την ανανέωση

Οι δρόμοι της διαθεματικής βιωματικής ομαδοσυνεργατικής και ανακαλυπτικής μάθησης άργησαν πολύ να εισέλθουν στην ελληνική εκπαιδευτική πραγματικότητα και μοιάζουν σχετικά νέοι σύντομα όμως μπορεί να είναι ξεπερασμένοι Για την μεθοδολογία των κατηχητικών συναντήσεων της Εκκλησίας μας πάντως είναι κάτι καινοφανές Για να μπορέσει η σκέψη αυτή να εφαρμοσθεί θα χρειαστούν καινούρια κατηχητικά βοηθήματα ndash ανοιχτοί φάκελλοι υλικού δομημένοι με αυτή την λογική Ένα βοήθημα μπορεί να περιλαμβάνει μερικά laquoμεγάλα projectsraquo (θεματικές ενότητες) οι οποίες να υλοποιούνται συστηματικά μεν αλλά σταδιακά ως laquoμικρά projectsraquo (laquoμαθήματαraquo) διάρκειας 1 frac12 ώρας Παράδειγμα Το μεγάλο project να έχει θέμα laquoΕγώ και οι άλλοιraquo ενώ τα θέματα κάποιων υποενοτήτων του (laquoμαθημάτωνraquo) να είναι Ο πλησίον Φιλία Δικαιοσύνη και αδικία Όλοι διαφορετικοί κι όλοι ισότιμοι Αγάπη Ταπείνωση κλπ Επειδή όμως όλοι οι κατηχητές δεν έχουν και γνώσεις διδακτικής θα χρειαστούν ειδικά βιωματικά σεμινάρια ανά ομάδες ενδιαφερομένων κατηχητών Στα σεμινάρια οι εκπαιδευόμενοι κατηχητές θα πρέπει να έρθουν στη θέση των παιδιών να σχεδιάσουν και να υλοποιήσουν οι ίδιοι σχέδια εργασίας (projects) Ακόμη επειδή όλοι οι κατηχητές δεν είναι έτοιμοι ή πρόθυμοι να εφαρμόσουν τις νέες διδακτικές μεθόδους στην κατηχητική τους εργασία σε ένα νέο βοήθημα

καλό θα είναι να παρατίθεται παράλληλα ένα σχεδιάγραμμα παραδοσιακής διδασκαλίας του υλικού που περιλαμβάνεται στην αντίστοιχη ενότητα

Παράδειγμα εφαρμογής στο θέμα Οι εικόνες

Αφόρμηση μια εικόνα ή το συναξάρι της Κυριακής της Ορθοδοξίας ή βίος Ευαγγ Λουκά κά Επίσκεψη στο ναό (έρευνα πεδίου) ndash Προσκύνηση εικόνας του Αγίου του ναού (βιωματικότητα) ndash Καταγραφή εικόνων από τις ομάδες (ανακαλυπτική ομαδοσυνεργατική) ndash Επικόλληση χάρτινων εικόνων σε ξύλο για να τις κρατήσουν στη λιτανεία των εικόνων (βιωματικότητα άνοιγμα στην κοινότητα) ndash Ενημέρωση αναζήτηση πληροφοριών και δραστηριότητες για τα υλικά της αγιογραφίας τη σύνδεση των εικόνων με ιστορικά πρόσωπα και γεγονότα αναγνώριση της laquoσχολήςraquo στην οποία ανήκει ο αγιογράφος συμβολισμοί (διαθεματικότητα αφού έγινε αναφορά σε θέματα ιστορίας ιστορίας τέχνης θεολογίας χημείας) Να αναπτύξουμε μαζί με τα παιδιά δραστηριότητες που είναι αμφίβολο αν θα τους δοθεί αλλού η ευκαιρία Πχ άναμμα καντηλιού και θυμιατού χρήση Αγίας Γραφής να ανέβουν στο ψαλτήρι και να ψάλλουν κάτι όλοι μαζί στα πλαίσια μιας ακολουθίας (πχ παράκληση κάποια στάση χαιρετισμών απόδειπνο) να ζυμώσουν πρόσφορο να διακονήσουν στο Ιερό Τέτοιες ευκαιρίες μας παρέχει πάμπολλες ο εορτολογικός κύκλος της Εκκλησίας Πχ επίσκεψη στο ναό και παρουσίαση των ιερών σκευών με αφορμή τη γιορτή των Εισοδίων το Σάββατο του Ακαθίστου αναφορά στο πρόσωπο της Παναγίας και σύντομη ακολουθία χαιρετισμών το Σάββατο του Λαζάρου χειροτεχνία ndash κατασκευή πασχαλινών λαμπάδων του Αγίου Τρύφωνος αναφορά στο περιβάλλον κοκ Δεν θα πρέπει να παραλείψουμε τη σύνδεση των laquoμαθημάτωνraquo μας με τις ανάγκες και τις απορίες των παιδιών αφrsquo ενός με την επικαιρότητα και την καθημερινότητα αφrsquo ετέρου Για παράδειγμα έστω ότι συζητείται τις τελευταίες ημέρες το ζήτημα του σατανισμού Καλό είναι να αφιερώσουμε τη συζήτηση μια φορά στο θέμα αυτό ποια είναι η θέση της Εκκλησίας πώς το αντιμετωπίζουμε Δεχόμαστε τους προβληματισμούς των παιδιών Αν δεν είμαστε σε θέση να απαντήσουμε έγκυρα δεσμευόμαστε να απαντήσουμε την επόμενη φορά αφού ενημερωθούμε ή παραπέμπουμε σε πιο εξειδικευμένο πρόσωπο (πχ τον ιερέα) Σημαντική είναι η αφόρμηση για το θέμα Πρέπει να είναι εντυπωσιακή ικανή να κινήσει το ενδιαφέρον τους Αφορμές μπορεί να δώσουν οι στίχοι ενός τραγουδιού (πχ των Κατσιμιχαίων Active Member Πυξ Λαξ κά) άρθρα εφημερίδων ή

περιοδικών δημοσκοπήσεις (μεταξύ των παιδιών ή δημοσιευμένες στον τύπο) ταινίες ποιήματα

στ) Παράλληλες δραστηριότητες

Στα πλαίσια του ενοριακού πνευματικού κέντρου μπορούν να οργανωθούν διάφορες δραστηριότητες που θα βοηθούν μεν τα παιδιά να αξιοποιήσουν δημιουργικά τον ελεύθερο χρόνο τους όμως παράλληλα θα έχουν σαφή κατηχητικό προσανατολισμό Διαφορετικά κινδυνεύουμε να εξελιχθούμε σε έναν απλό πολιτιστικό σύλλογο ή έναhellip σύστημα προσκόπων Ακόμη χρειάζεται προσοχή οι δραστηριότητές μας αυτές να μην αποβλέπουν στον ανταγωνισμό παρόμοιων εκδηλώσεων άλλων φορέων Αν για παράδειγμα στην ενορία μας λειτουργεί ήδη ένα χορευτικό τμήμα ίσως να μην ωφελούσε ένα δεύτερο εκκλησιαστικόbull ίσως και να έβλαπτε Γιατί να μην αξιοποιήσουμε το χορευτικό εκείνο στις ενοριακές εκδηλώσεις μας και εμείς να οργανώσουμε κάτι άλλο για το οποίο θα υπάρχει μεγαλύτερη ανάγκη (πχ μια βιβλιοθήκη μια ομάδα θεάτρου ή κάτι άλλο)

Ανάμεσα στις δραστηριότητες αυτές θα μπορούσαν να είναι και οι παρακάτω

Μουσικές δραστηριότητες ορχήστρα μουσικό σύνολο χορωδία ραδιοφωνική εκπομπή παιχνίδι μουσικών σταθμών έντυπα τραγουδιού αυτοσχέδια τραγούδια ndash σύνθεση μουσικής παιχνίδια με μουσική ψυχαγωγία με μουσικά όργανα αναμνηστικά cd για τα παιδιά μουσική στον χώρο των παιχνιδιών

Αξιοποίηση της τεχνολογίας δημιουργία ενοριακής ιστοσελίδας με forum και blogs για τους νέους αίθουσα ΗΥ πρόσβαση στο διαδίκτυο περιήγηση σε

εκκλησιαστικές κά ιστοσελίδες μαζί με τα παιδιά προβολή εκπαιδευτικών cd-rom ή dvd με ταινίες για σχολιασμό και συζήτηση δημιουργία εφημερίδας με τη

βοήθεια ΗΥ κατηχητικό παιχνίδι στον ΗΥ προβολή παιχνιδιών παρατηρητικότητας με projector παιχνίδια ΗΥ επικοινωνία με ομάδες

Ορθοδόξων ή ετεροδόξων του εξωτερικού

Καλλιτεχνικό εργαστήρι ndash Ώρα δημιουργικής απασχόλησης ζωγραφική κολλάζ γλυπτική χαρτοκοπτική διακοσμητικές κατασκευές χρηστικές

κατασκευές χειροτεχνίες graffiti (σε ειδικούς χώρους) συλλογές αντικειμένων αγιογραφία επικόλληση εικόνων σε ξύλο παρασκευή λιβανιού κατασκευή

κομποσχοινιών εκθέσεις ζωγραφικής και κατασκευών

Θέατρο Δραματοποίηση της αφήγησης (πχ δραματοποίηση παραβολών) προετοιμασία θεατρικής παράστασης (συγγραφή σεναρίου διανομή ρόλων

προετοιμασία σκηνικών από τα παιδιά role-playing παρακολούθηση θεατρικής παράστασης θεατρικό παιχνίδι

Χορός διδασκαλία παραδοσιακών χορών και δημιουργία ειδικού τμήματος (με

βεστιάριο) για την συμμετοχή του σε ενοριακές κλπ εκδηλώσεις Αξιοποίηση του λαογραφικού πλούτου και της τοπικής ιστορίας επίσκεψη σε λαογραφικό μουσείο συμμετοχή σε εκπαιδευτικό πρόγραμμα διατήρηση ή

αναβίωση τοπικών εθίμων (πχ δημιουργική απασχόληση με βάση τα έθιμα Μ Εβδομάδας) αναπαράσταση παραδοσιακών επαγγελμάτων ενημέρωση για τις παραδοσιακές και τις λειτουργικές τέχνες δημιουργία λαογραφικής συλλογής

παραδοσιακά παιχνίδια

Αθλητισμός προπονήσεις και διενοριακά πρωταθλήματα αθλητικών ομάδων

(ποδοσφαίρου μπάσκετ βόλεϋ χάντμπωλ) με βάση συγκεκριμένους κανονισμούς για την προώθηση του laquoευ αγωνίζεσθαιraquo (fair play) ατομικά ενδοενοριακά πρωταθλήματα (σκάκι πιγκ-πογκ) απονομή επάθλων στους νικητές και

αναμνηστικών σε όσους έλαβαν μέρος φιλικοί αγώνες με άλλες ενορίες ή ομάδες λατρευτικές και άλλες εκδηλώσεις για τον Άγιο Νέστορα προστάτη των αθλητών

πρόσκληση αθλητών για συζήτηση και συναναστροφή προβολή αθλητικών αγώνων (μέσω ldquosupersportrdquo)

Βιβλίο δανειστική βιβλιοθήκη έκθεση βιβλίου (μόνιμη ή περιστασιακή) δωρεά βιβλίων στα παιδιά κατά τις γιορτές έκδοση εντύπων παρουσιάσεις βιβλίων

πρόσκληση συγγραφέων για συζήτηση και συναναστροφή

Περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση δημιουργία οικολογικής ομάδας

ανακύκλωση επίσκεψη σε περιοχές ιδιαίτερου φυσικού κάλλους εκπόνηση προγραμμάτων περιβαλλοντικής αγωγής Εκδρομές μονοήμερες ή πολυήμερες στο εσωτερικό ή στο εξωτερικό

(Παρατηρήσεις κατά προτίμηση χωριστά κάθε ηλικιακή ομάδα σαφής στοχοθεσία ενδιαφέρον πρόγραμμα επίσκεψη σε προσκυνήματα ndash αξιοθέατα επικοινωνία με εκκλησιαστικές κοινότητες της περιοχής χρόνος για επικοινωνία και παιχνίδι ελεύθερος χρόνος) Ενοριακή κατασκήνωση

ζ) Η ψυχαγωγία στην κατήχηση

Η ομαδική ψυχαγωγία είναι ένα από τα βασικά στοιχεία της σύγχρονης αγωγής Μπορεί να δημιουργήσει στο παιδί αισθήματα φιλαλληλίας και διάθεσης για συνεργασία ενώ έχει τη δυνατότητα να λειτουργήσει ως αοτελεσματικό μέσο καταστολής της παιδικής επιθετικότητας και κοινωνικοποίησης του παιδιού Κάθε δραστηριότητα απrsquo το πιο απλό παιχνίδι μέχρι το πιο σύνθετο εκπαιδευτικό πρόγραμμα πρέπει να είναι καλά οργανωμένο από μέρους μας προτού παρουσιασθεί στα παιδιά Οφείλουμε να έχουμε συγκεντρώσει τα απαραίτητα υλικά να γνωρίζουμε τους κανόνες να δημιουργήσουμε την κατάλληλη ατμόσφαιρα Η προετοιμασία δεν μπορεί να είναι της τελευταίας στιγμής Ο αυθορμητισμός δεν μπορεί να λείπει από την ψυχαγωγία Πρέπει να αφεθεί και στα ίδια τα παιδιά χώρος για δράση και εθελοντική συνεργασία σε κάθε φάση της ψυχαγωγίας από την προετοιμασία μέχρι και την αποτίμησή της χωρίς ποτέ να πιέζονται ή να καταναγκάζονται να αναλάβουν ρόλο στο παιχνίδι Ακόμη πρέπει να υπάρχουν ίσες ευκαιρίες συμμετοχής στο παιχνίδι για όλους Αποφεύγουμε παιχνίδια που απαιτούν εξαιρετικές ικανότητες ή παρέχουν ευκαιρία να νικήσουν στους ίδιους κάθε φορά Συνεπώς δεν επιλέγουμε μόνο παιχνίδια γνώσεων ή μόνο παιχνίδια που απαιτούν κίνηση αλλά συνδυάζουμε διάφορους τύπους παιχνιδιών Σε κάθε συνάντηση στην αρχή ή στο τέλος μπορούμε να παίξουμε κάποιο σύντομο παιχνίδι Θα μπορούσαμε ακόμη να αφιερώσουμε και μια ολόκληρη συνάντηση στην ψυχαγωγία ή να οργανώσουμε ένα laquoαπόγευμα ψυχαγωγίαςraquo για τα παιδιά όλων των ομάδων Θα μπορούσαμε να παίξουμε τότε το παιχνίδι του δάσους τον κρυμμένο θησαυρό το παιχνίδι των σταθμών ή να οργανώσουμε με απλά υλικά ένα αυτοσχέδιο λουνα ndash παρκ

Τελική υπενθύμιση Τελειώνοντας ύστερα από μια σειρά προτάσεων για το laquoτι θα κάνουμεraquo στο κατηχητικό μας έργο ας θυμηθούμε καλύτερα laquoτι πρέπει να γίνουμεraquo με τη βοήθεια όλων των ανωτέρω μέλη της Εκκλησίας συνειδητά που θα γευόμαστε την εμπειρία της πίστης και της αλήθειάς Της και θα αγωνιζόμαστε να την μετατρέψουμε σε καθημερινό μας βίωμα

• Ένα κείμενο για την κατήχηση απο το neotitagr
• Κατήχηση Κάτι περισσότερο από μάθημαΓια μια ανανέωση του λόγου και των μεθόδων μας
• Του Γιάννη Ζαμπέλη

β) Η σύνθεση των laquoτμημάτωνraquo

Πέρα από τις υποδομές σημαντικό είναι να χωριστούν σωστά τα παιδιά σε laquoτμήματαraquo ndash ομάδες Προτείνεται ο χωρισμός κατά ηλικίες όχι με βάση το φύλο Η δημιουργία αμιγών ομάδων είναι ανεδαφική και αδικαιολόγητη με τα σημερινά δεδομένα Αποτελεί πρόκληση για την Εκκλησία να ενισχύσει την υγιή διαφυλική αγωγή που δεν θα στηρίζεται στη γκετοποίηση αλλά στην προσέγγιση των δύο φύλων στη βάση του αμοιβαίου σεβασμού και των ειλικρινών ανθρώπινων σχέσεων Χωρίς τα φοβικά σύνδρομα που εμποδίζουν πολλές φορές τα laquoΧριστιανόπουλαraquo να κοιτάξουν το άλλο φύλο στα μάτια ισότιμα και χωρίς συμπλέγματα Καλό είναι σε κάθε τμήμα ο αριθμός των παιδιών να μην ξεπερνάει τα 25 ώστε να υπάρχουν περιθώρια για laquoκαλύτερη δουλειάraquo δηλ μεγαλύτερη προσωπική επικοινωνία και περισσότερο διάλογο Γιrsquoαυτό χρειάζεται βέβαια ικανός αριθμός στελεχών αλλά και σωστός σχεδιασμός Οι ώρες που θα ορισθούν να εξυπηρετούν τα παιδιά Ούτε πολύ νωρίς ούτε πολύ αργά ούτε και σε ώρα που τα περισσότερα θα έχουν άλλη προγραμματισμένη δραστηριότητα (πχ ομάδα ποδοσφαίρου) Καλύτερα θα ήταν να συμφωνήσουμε τις ώρες με τα ίδια τα παιδιά

γ) Πώς γινόμαστε όλοι μια ομάδα

Η κατηχητική εργασία θα διευκολυνθεί πολύ αν δημιουργηθεί κλίμα οικείο και ευχάριστο ανάμεσα στα παιδιά και στον κατηχητή από τη μια και ανάμεσα σε καθέναν από τους συμμετέχοντες από την άλλη Χρειάζεται συνεπώς να οργανωθεί αυτό το άθροισμα των προσώπων σαν μια ομάδα που θα συνεργασθεί προκειμένου να πετύχει τον στόχο της την κατήχηση Την κατήχηση όχι μόνο των παιδιών αλλά και του κατηχητή μέσω των παιδιών Ακόμη θα πρέπει να βοηθηθούν τα παιδιά να αξιοποιήσουν το γνωστικό και βιωματικό τους υπόβαθρο προκειμένου να ανακαλύψουν και μόνα τους απαντήσεις στα διάφορα ζητήματα Έτσι μεταφέρεται στα δικά μας δεδομένα η διαδικασία της αμφίδρομης μάθησης Κι αλήθεια ας ψάξουμε στην εμπειρία μας για να εντοπίσουμε τις όχι λίγες φορές που μάθαμε ή βοηθηθήκαμε ή πήραμε αφορμή για να μάθουμε ή γενικά ωφεληθήκαμε από την συνεργασία μας με τα παιδιά Κεντρική σημασία έχει η πρώτη συνάντηση Τότε πρέπει να γνωριστούν όλοι

μεταξύ τους Ο κατηχητής θα κάνει την αρχή και θα παρουσιαστεί για να ενθαρρύνει και τους υπόλοιπους Υπάρχουν ειδικά παιχνίδια τα icebreakers που βοηθούν laquoνα σπάσει ο πάγοςraquo Έτσι τα παιδιά θα γνωριστούν καλύτερα θα νοιώσουν πιο άνετα στη συζήτηση ή στο μοίρασμα εμπειριών με την ομάδα και θα υπάρξει μια πιο laquoθερμήraquo συνεργασία Στην ίδια αρχική συνάντηση πρέπει να τεθούν ορισμένοι κανόνες της ομάδαςbull να συνάψουν δηλαδή μεταξύ τους τα παιδιά ένα laquoκοινωνικό συμβόλαιοraquo Θα προτείνουν τα ίδια τους κανόνες αν χρειαστεί και με τη δική μας βοήθεια και θα δεσμευθούν για την τήρησή τους Μπορούν να αναρτηθούν στη γωνιά της ομάδας και μόνα τους τα παιδιά να ελέγχουν κάθε τόσο αν τηρούν όσα συμφώνησαν Καλό θα είναι επίσης τα μέλη της ομάδας να αναλάβουν αρμοδιότητες που θα αλλάξουν μετά από ορισμένο χρονικό διάστημα Πχ ένα παιδί θα μοιράζει τα φυλλάδια των τραγουδιών άλλο τα ντοσιέ τρίτο θα αναλάβει τα κεράσματα κοκ Στόχος είναι να αναλάβουν όλοι κάτι στη διάρκεια της χρονιάς και να προσφέρουν στην ομάδα ο καθένας με τον τρόπο του Για να γνωρίσει μάλιστα και ο κατηχητής καλύτερα την ομάδα του καλό είναι να τους δώσει ερωτηματολόγια για να τα συμπληρώσουν επώνυμα (είτε laquoαυτοπροσωπογραφίεςraquo είτε μια σειρά κρίσιμων ερωτήσεων) Τα αποτελέσματα όμως να μην κοινοποιηθούν στα παιδιά αλλά να μείνουν για προσωπική χρήση του κατηχητή Τέλος προκειμένου να αισθανθούμε σαν ομάδα σημασία έχει και η διαμόρφωση του χώρου Στο δίλημμα laquoαίθουσα ndash λεωφορείο ή laquoαίθουσα ndash κύκλος ομαδικής διδασκαλίαςraquo ανεπιφύλακτα τασσόμαστε υπέρ της δεύτερης επιλογής

δ) Οι διδακτικές προσεγγίσεις των θεμάτων μας

Χρειάζεται ndashχωρίς καθόλου να ονειροπολώ με τη συγκεκριμένη πρόταση ndash να αξιοποιήσουμε τις σύγχρονες παιδαγωγικές μεθόδους Την εργασία στις ενοριακές συντροφιές όπως και στις σχολικές ομάδες εξυπηρετεί η μέθοδος του laquoσχεδίου εργασίαςraquo (project) διότι εξασφαλίζει ένα ευρύ πλαίσιο εργασίας γύρω από ορισμένο θεματικό άξονα με μικρότερα υποθέματα που θα επεξεργάζεται η ομάδα σε κάθε συνάντησή της Το laquoσχέδιο εργασίαςraquo συνδυάζει

bull Βιωματικότητα Βασίζεται στο βίωμα και την εμπειρία στην ενεργητική συμμετοχή στη διαδικασία της μάθησης Οι απαραίτητες πληροφορίες αποκτώνται ευκολότερα Αυξάνεται η

ευνοϊκή διάθεση των μαθητών προς το laquoμάθημαraquo Αποκτούν τα άτομα περισσότερες ικανότητες και δεξιότητες

bull Διαθεματικότητα Βασίζεται στην παραδοχή ότι ο κόσμος συνιστά ένα όλον που διαφορετικά αντιμετωπίζεται αν θεωρηθεί συνολικά απrsquo ότι αν παρατηρήσουμε χωριστά τα επί μέρους στοιχεία του Διασυνδέει γύρω από κάθε θέμα γνώσεις και δεξιότητες από διαφορετικά γνωστικά αντικείμενα (θεολογία ιστορία λογοτεχνία καλές τέχνες θετικές επιστήμες κά)

bull Ομαδοσυνεργατική Η εργασία σε ομάδες διακρίνεται για τα πλεονεκτήματά της δίνονται ευκαιρίες επικοινωνίας ανάμεσα στα μέλη της ομάδας καλλιεργείται η ικανότητα επίλυσης των συγκρούσεων αίσθηση της αλληλεξάρτησης και της αποδοχής των άλλων αναπτύσσονται θετικές στάσεις προς τη μάθηση και το κατηχητικό σχολείο ενισχύεται η αυτοεκτίμηση των παιδιών προάγεται η νοητική και η γλωσσική τους ανάπτυξη αυξάνεται ο χρόνος της συμμετοχής τους στο μάθημα Από τους παιδαγωγούς προτείνεται να σχηματίζονται τριμελείς ή τετραμελείς ομάδες και μάλιστα ανομοιογενείς ndashγια να υπάρχει αλληλοσυμπλήρωση των μελών τους

bull Ανακαλυπτική Το παιδί και ο έφηβος να μπορεί με βάση την προηγούμενη εμπειρία και τα βιώματά του να δίνει μόνος του απαντήσεις στους προβληματισμούς του και να ανακαλύπτει μόνος του τα μηνύματα του κατηχητικού λόγου Ίσως μπορούμε να μιλήσουμε και για ενός είδους laquoεποικοδομητισμόraquo αναφορικά με το εκκλησιαστικό βίωμα των παιδιών η μορφή και η ένταση του οποίου ποικίλει με δεδομένο τον ελάχιστο χρόνο που αφιερώνουν πολλοί γονείς για τα παιδιά την απομάκρυνση από τα παραδοσιακά πρότυπα της οικογένειας και τα αντίστοιχα βιώματα κτλ Αν θέλουμε η εργασία στις ομάδες να είναι αποδοτική και να μην ξεφύγουμε από τους στόχους της συνάντησης ετοιμάζουμε από πριν ένα φύλλο εργασίας με βάση το οποίο θα εργαστούν τα παιδιά Μπορεί να περιέχει σημεία της διήγησης κρυπτόλεξα σταυρόλεξα ακροστοιχίδες αντιστοιχίσεις ερωτήσεις κλειστού τύπου ερωτήσεις ανοιχτού τύπου ιδέες για σχετικές με το θέμα καλλιτεχνικές δημιουργίες ερωτηματολόγια για συνεντεύξεις που θα πάρουν τα παιδιά κά Οι ανοιχτού τύπου ερωτήσεις παρέχουν καλές αφορμές για συζήτηση μέσα στην ομάδα Τα πορίσματα των συζητήσεων ανά ομαδα είναι σκόπιμο να μεταφερθούν

από αντιπρόσωπο ndash παιδί στην laquoολομέλειαraquo της συνάντησης Έτσι θα ενημερωθούν όλοι για όλα και μπορεί να συνεχισθεί ο προβληματισμός με ευρύτερο κύκλο προσώπων που θα τον εμπλουτίσουν

Επίσης θα πρέπει να βοηθιούνται τα παιδιά να αναπτύξουν την συναισθηματική ενσυναίσθηση δηλ να βάλουν τον εαυτό τους στη θέση κάποιου τρίτου και να κατανοήσουν τα συναισθήματά του σε ιδεατά σενάρια ή πραγματικές καταστάσεις Το παιχνίδι ρόλων (role-playing) είναι μια παιδαγωγική τεχνική που αυτόν τον στόχο εξυπηρετεί Το ότι οι κατηχητικές μας συνάξεις δεν πρέπει να μεταβάλλονται σε laquoσχολείοraquo ή laquoφροντιστήριοraquo του Σαββατοκύριακου δεν σημαίνει πως δεν υπάρχει μαθησιακή διαδικασία Σαφέστατα υπάρχει αλλά είναι προσανατολισμένη στην καλλιέργεια της laquoπολλαπλής νοημοσύνηςraquo και προσφέρεται με τρόπο ευχάριστο

ε) Δρομολογώντας την ανανέωση

Οι δρόμοι της διαθεματικής βιωματικής ομαδοσυνεργατικής και ανακαλυπτικής μάθησης άργησαν πολύ να εισέλθουν στην ελληνική εκπαιδευτική πραγματικότητα και μοιάζουν σχετικά νέοι σύντομα όμως μπορεί να είναι ξεπερασμένοι Για την μεθοδολογία των κατηχητικών συναντήσεων της Εκκλησίας μας πάντως είναι κάτι καινοφανές Για να μπορέσει η σκέψη αυτή να εφαρμοσθεί θα χρειαστούν καινούρια κατηχητικά βοηθήματα ndash ανοιχτοί φάκελλοι υλικού δομημένοι με αυτή την λογική Ένα βοήθημα μπορεί να περιλαμβάνει μερικά laquoμεγάλα projectsraquo (θεματικές ενότητες) οι οποίες να υλοποιούνται συστηματικά μεν αλλά σταδιακά ως laquoμικρά projectsraquo (laquoμαθήματαraquo) διάρκειας 1 frac12 ώρας Παράδειγμα Το μεγάλο project να έχει θέμα laquoΕγώ και οι άλλοιraquo ενώ τα θέματα κάποιων υποενοτήτων του (laquoμαθημάτωνraquo) να είναι Ο πλησίον Φιλία Δικαιοσύνη και αδικία Όλοι διαφορετικοί κι όλοι ισότιμοι Αγάπη Ταπείνωση κλπ Επειδή όμως όλοι οι κατηχητές δεν έχουν και γνώσεις διδακτικής θα χρειαστούν ειδικά βιωματικά σεμινάρια ανά ομάδες ενδιαφερομένων κατηχητών Στα σεμινάρια οι εκπαιδευόμενοι κατηχητές θα πρέπει να έρθουν στη θέση των παιδιών να σχεδιάσουν και να υλοποιήσουν οι ίδιοι σχέδια εργασίας (projects) Ακόμη επειδή όλοι οι κατηχητές δεν είναι έτοιμοι ή πρόθυμοι να εφαρμόσουν τις νέες διδακτικές μεθόδους στην κατηχητική τους εργασία σε ένα νέο βοήθημα

καλό θα είναι να παρατίθεται παράλληλα ένα σχεδιάγραμμα παραδοσιακής διδασκαλίας του υλικού που περιλαμβάνεται στην αντίστοιχη ενότητα

Παράδειγμα εφαρμογής στο θέμα Οι εικόνες

Αφόρμηση μια εικόνα ή το συναξάρι της Κυριακής της Ορθοδοξίας ή βίος Ευαγγ Λουκά κά Επίσκεψη στο ναό (έρευνα πεδίου) ndash Προσκύνηση εικόνας του Αγίου του ναού (βιωματικότητα) ndash Καταγραφή εικόνων από τις ομάδες (ανακαλυπτική ομαδοσυνεργατική) ndash Επικόλληση χάρτινων εικόνων σε ξύλο για να τις κρατήσουν στη λιτανεία των εικόνων (βιωματικότητα άνοιγμα στην κοινότητα) ndash Ενημέρωση αναζήτηση πληροφοριών και δραστηριότητες για τα υλικά της αγιογραφίας τη σύνδεση των εικόνων με ιστορικά πρόσωπα και γεγονότα αναγνώριση της laquoσχολήςraquo στην οποία ανήκει ο αγιογράφος συμβολισμοί (διαθεματικότητα αφού έγινε αναφορά σε θέματα ιστορίας ιστορίας τέχνης θεολογίας χημείας) Να αναπτύξουμε μαζί με τα παιδιά δραστηριότητες που είναι αμφίβολο αν θα τους δοθεί αλλού η ευκαιρία Πχ άναμμα καντηλιού και θυμιατού χρήση Αγίας Γραφής να ανέβουν στο ψαλτήρι και να ψάλλουν κάτι όλοι μαζί στα πλαίσια μιας ακολουθίας (πχ παράκληση κάποια στάση χαιρετισμών απόδειπνο) να ζυμώσουν πρόσφορο να διακονήσουν στο Ιερό Τέτοιες ευκαιρίες μας παρέχει πάμπολλες ο εορτολογικός κύκλος της Εκκλησίας Πχ επίσκεψη στο ναό και παρουσίαση των ιερών σκευών με αφορμή τη γιορτή των Εισοδίων το Σάββατο του Ακαθίστου αναφορά στο πρόσωπο της Παναγίας και σύντομη ακολουθία χαιρετισμών το Σάββατο του Λαζάρου χειροτεχνία ndash κατασκευή πασχαλινών λαμπάδων του Αγίου Τρύφωνος αναφορά στο περιβάλλον κοκ Δεν θα πρέπει να παραλείψουμε τη σύνδεση των laquoμαθημάτωνraquo μας με τις ανάγκες και τις απορίες των παιδιών αφrsquo ενός με την επικαιρότητα και την καθημερινότητα αφrsquo ετέρου Για παράδειγμα έστω ότι συζητείται τις τελευταίες ημέρες το ζήτημα του σατανισμού Καλό είναι να αφιερώσουμε τη συζήτηση μια φορά στο θέμα αυτό ποια είναι η θέση της Εκκλησίας πώς το αντιμετωπίζουμε Δεχόμαστε τους προβληματισμούς των παιδιών Αν δεν είμαστε σε θέση να απαντήσουμε έγκυρα δεσμευόμαστε να απαντήσουμε την επόμενη φορά αφού ενημερωθούμε ή παραπέμπουμε σε πιο εξειδικευμένο πρόσωπο (πχ τον ιερέα) Σημαντική είναι η αφόρμηση για το θέμα Πρέπει να είναι εντυπωσιακή ικανή να κινήσει το ενδιαφέρον τους Αφορμές μπορεί να δώσουν οι στίχοι ενός τραγουδιού (πχ των Κατσιμιχαίων Active Member Πυξ Λαξ κά) άρθρα εφημερίδων ή

περιοδικών δημοσκοπήσεις (μεταξύ των παιδιών ή δημοσιευμένες στον τύπο) ταινίες ποιήματα

στ) Παράλληλες δραστηριότητες

Στα πλαίσια του ενοριακού πνευματικού κέντρου μπορούν να οργανωθούν διάφορες δραστηριότητες που θα βοηθούν μεν τα παιδιά να αξιοποιήσουν δημιουργικά τον ελεύθερο χρόνο τους όμως παράλληλα θα έχουν σαφή κατηχητικό προσανατολισμό Διαφορετικά κινδυνεύουμε να εξελιχθούμε σε έναν απλό πολιτιστικό σύλλογο ή έναhellip σύστημα προσκόπων Ακόμη χρειάζεται προσοχή οι δραστηριότητές μας αυτές να μην αποβλέπουν στον ανταγωνισμό παρόμοιων εκδηλώσεων άλλων φορέων Αν για παράδειγμα στην ενορία μας λειτουργεί ήδη ένα χορευτικό τμήμα ίσως να μην ωφελούσε ένα δεύτερο εκκλησιαστικόbull ίσως και να έβλαπτε Γιατί να μην αξιοποιήσουμε το χορευτικό εκείνο στις ενοριακές εκδηλώσεις μας και εμείς να οργανώσουμε κάτι άλλο για το οποίο θα υπάρχει μεγαλύτερη ανάγκη (πχ μια βιβλιοθήκη μια ομάδα θεάτρου ή κάτι άλλο)

Ανάμεσα στις δραστηριότητες αυτές θα μπορούσαν να είναι και οι παρακάτω

Μουσικές δραστηριότητες ορχήστρα μουσικό σύνολο χορωδία ραδιοφωνική εκπομπή παιχνίδι μουσικών σταθμών έντυπα τραγουδιού αυτοσχέδια τραγούδια ndash σύνθεση μουσικής παιχνίδια με μουσική ψυχαγωγία με μουσικά όργανα αναμνηστικά cd για τα παιδιά μουσική στον χώρο των παιχνιδιών

Αξιοποίηση της τεχνολογίας δημιουργία ενοριακής ιστοσελίδας με forum και blogs για τους νέους αίθουσα ΗΥ πρόσβαση στο διαδίκτυο περιήγηση σε

εκκλησιαστικές κά ιστοσελίδες μαζί με τα παιδιά προβολή εκπαιδευτικών cd-rom ή dvd με ταινίες για σχολιασμό και συζήτηση δημιουργία εφημερίδας με τη

βοήθεια ΗΥ κατηχητικό παιχνίδι στον ΗΥ προβολή παιχνιδιών παρατηρητικότητας με projector παιχνίδια ΗΥ επικοινωνία με ομάδες

Ορθοδόξων ή ετεροδόξων του εξωτερικού

Καλλιτεχνικό εργαστήρι ndash Ώρα δημιουργικής απασχόλησης ζωγραφική κολλάζ γλυπτική χαρτοκοπτική διακοσμητικές κατασκευές χρηστικές

κατασκευές χειροτεχνίες graffiti (σε ειδικούς χώρους) συλλογές αντικειμένων αγιογραφία επικόλληση εικόνων σε ξύλο παρασκευή λιβανιού κατασκευή

κομποσχοινιών εκθέσεις ζωγραφικής και κατασκευών

Θέατρο Δραματοποίηση της αφήγησης (πχ δραματοποίηση παραβολών) προετοιμασία θεατρικής παράστασης (συγγραφή σεναρίου διανομή ρόλων

προετοιμασία σκηνικών από τα παιδιά role-playing παρακολούθηση θεατρικής παράστασης θεατρικό παιχνίδι

Χορός διδασκαλία παραδοσιακών χορών και δημιουργία ειδικού τμήματος (με

βεστιάριο) για την συμμετοχή του σε ενοριακές κλπ εκδηλώσεις Αξιοποίηση του λαογραφικού πλούτου και της τοπικής ιστορίας επίσκεψη σε λαογραφικό μουσείο συμμετοχή σε εκπαιδευτικό πρόγραμμα διατήρηση ή

αναβίωση τοπικών εθίμων (πχ δημιουργική απασχόληση με βάση τα έθιμα Μ Εβδομάδας) αναπαράσταση παραδοσιακών επαγγελμάτων ενημέρωση για τις παραδοσιακές και τις λειτουργικές τέχνες δημιουργία λαογραφικής συλλογής

παραδοσιακά παιχνίδια

Αθλητισμός προπονήσεις και διενοριακά πρωταθλήματα αθλητικών ομάδων

(ποδοσφαίρου μπάσκετ βόλεϋ χάντμπωλ) με βάση συγκεκριμένους κανονισμούς για την προώθηση του laquoευ αγωνίζεσθαιraquo (fair play) ατομικά ενδοενοριακά πρωταθλήματα (σκάκι πιγκ-πογκ) απονομή επάθλων στους νικητές και

αναμνηστικών σε όσους έλαβαν μέρος φιλικοί αγώνες με άλλες ενορίες ή ομάδες λατρευτικές και άλλες εκδηλώσεις για τον Άγιο Νέστορα προστάτη των αθλητών

πρόσκληση αθλητών για συζήτηση και συναναστροφή προβολή αθλητικών αγώνων (μέσω ldquosupersportrdquo)

Βιβλίο δανειστική βιβλιοθήκη έκθεση βιβλίου (μόνιμη ή περιστασιακή) δωρεά βιβλίων στα παιδιά κατά τις γιορτές έκδοση εντύπων παρουσιάσεις βιβλίων

πρόσκληση συγγραφέων για συζήτηση και συναναστροφή

Περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση δημιουργία οικολογικής ομάδας

ανακύκλωση επίσκεψη σε περιοχές ιδιαίτερου φυσικού κάλλους εκπόνηση προγραμμάτων περιβαλλοντικής αγωγής Εκδρομές μονοήμερες ή πολυήμερες στο εσωτερικό ή στο εξωτερικό

(Παρατηρήσεις κατά προτίμηση χωριστά κάθε ηλικιακή ομάδα σαφής στοχοθεσία ενδιαφέρον πρόγραμμα επίσκεψη σε προσκυνήματα ndash αξιοθέατα επικοινωνία με εκκλησιαστικές κοινότητες της περιοχής χρόνος για επικοινωνία και παιχνίδι ελεύθερος χρόνος) Ενοριακή κατασκήνωση

ζ) Η ψυχαγωγία στην κατήχηση

Η ομαδική ψυχαγωγία είναι ένα από τα βασικά στοιχεία της σύγχρονης αγωγής Μπορεί να δημιουργήσει στο παιδί αισθήματα φιλαλληλίας και διάθεσης για συνεργασία ενώ έχει τη δυνατότητα να λειτουργήσει ως αοτελεσματικό μέσο καταστολής της παιδικής επιθετικότητας και κοινωνικοποίησης του παιδιού Κάθε δραστηριότητα απrsquo το πιο απλό παιχνίδι μέχρι το πιο σύνθετο εκπαιδευτικό πρόγραμμα πρέπει να είναι καλά οργανωμένο από μέρους μας προτού παρουσιασθεί στα παιδιά Οφείλουμε να έχουμε συγκεντρώσει τα απαραίτητα υλικά να γνωρίζουμε τους κανόνες να δημιουργήσουμε την κατάλληλη ατμόσφαιρα Η προετοιμασία δεν μπορεί να είναι της τελευταίας στιγμής Ο αυθορμητισμός δεν μπορεί να λείπει από την ψυχαγωγία Πρέπει να αφεθεί και στα ίδια τα παιδιά χώρος για δράση και εθελοντική συνεργασία σε κάθε φάση της ψυχαγωγίας από την προετοιμασία μέχρι και την αποτίμησή της χωρίς ποτέ να πιέζονται ή να καταναγκάζονται να αναλάβουν ρόλο στο παιχνίδι Ακόμη πρέπει να υπάρχουν ίσες ευκαιρίες συμμετοχής στο παιχνίδι για όλους Αποφεύγουμε παιχνίδια που απαιτούν εξαιρετικές ικανότητες ή παρέχουν ευκαιρία να νικήσουν στους ίδιους κάθε φορά Συνεπώς δεν επιλέγουμε μόνο παιχνίδια γνώσεων ή μόνο παιχνίδια που απαιτούν κίνηση αλλά συνδυάζουμε διάφορους τύπους παιχνιδιών Σε κάθε συνάντηση στην αρχή ή στο τέλος μπορούμε να παίξουμε κάποιο σύντομο παιχνίδι Θα μπορούσαμε ακόμη να αφιερώσουμε και μια ολόκληρη συνάντηση στην ψυχαγωγία ή να οργανώσουμε ένα laquoαπόγευμα ψυχαγωγίαςraquo για τα παιδιά όλων των ομάδων Θα μπορούσαμε να παίξουμε τότε το παιχνίδι του δάσους τον κρυμμένο θησαυρό το παιχνίδι των σταθμών ή να οργανώσουμε με απλά υλικά ένα αυτοσχέδιο λουνα ndash παρκ

Τελική υπενθύμιση Τελειώνοντας ύστερα από μια σειρά προτάσεων για το laquoτι θα κάνουμεraquo στο κατηχητικό μας έργο ας θυμηθούμε καλύτερα laquoτι πρέπει να γίνουμεraquo με τη βοήθεια όλων των ανωτέρω μέλη της Εκκλησίας συνειδητά που θα γευόμαστε την εμπειρία της πίστης και της αλήθειάς Της και θα αγωνιζόμαστε να την μετατρέψουμε σε καθημερινό μας βίωμα

• Ένα κείμενο για την κατήχηση απο το neotitagr
• Κατήχηση Κάτι περισσότερο από μάθημαΓια μια ανανέωση του λόγου και των μεθόδων μας
• Του Γιάννη Ζαμπέλη

μεταξύ τους Ο κατηχητής θα κάνει την αρχή και θα παρουσιαστεί για να ενθαρρύνει και τους υπόλοιπους Υπάρχουν ειδικά παιχνίδια τα icebreakers που βοηθούν laquoνα σπάσει ο πάγοςraquo Έτσι τα παιδιά θα γνωριστούν καλύτερα θα νοιώσουν πιο άνετα στη συζήτηση ή στο μοίρασμα εμπειριών με την ομάδα και θα υπάρξει μια πιο laquoθερμήraquo συνεργασία Στην ίδια αρχική συνάντηση πρέπει να τεθούν ορισμένοι κανόνες της ομάδαςbull να συνάψουν δηλαδή μεταξύ τους τα παιδιά ένα laquoκοινωνικό συμβόλαιοraquo Θα προτείνουν τα ίδια τους κανόνες αν χρειαστεί και με τη δική μας βοήθεια και θα δεσμευθούν για την τήρησή τους Μπορούν να αναρτηθούν στη γωνιά της ομάδας και μόνα τους τα παιδιά να ελέγχουν κάθε τόσο αν τηρούν όσα συμφώνησαν Καλό θα είναι επίσης τα μέλη της ομάδας να αναλάβουν αρμοδιότητες που θα αλλάξουν μετά από ορισμένο χρονικό διάστημα Πχ ένα παιδί θα μοιράζει τα φυλλάδια των τραγουδιών άλλο τα ντοσιέ τρίτο θα αναλάβει τα κεράσματα κοκ Στόχος είναι να αναλάβουν όλοι κάτι στη διάρκεια της χρονιάς και να προσφέρουν στην ομάδα ο καθένας με τον τρόπο του Για να γνωρίσει μάλιστα και ο κατηχητής καλύτερα την ομάδα του καλό είναι να τους δώσει ερωτηματολόγια για να τα συμπληρώσουν επώνυμα (είτε laquoαυτοπροσωπογραφίεςraquo είτε μια σειρά κρίσιμων ερωτήσεων) Τα αποτελέσματα όμως να μην κοινοποιηθούν στα παιδιά αλλά να μείνουν για προσωπική χρήση του κατηχητή Τέλος προκειμένου να αισθανθούμε σαν ομάδα σημασία έχει και η διαμόρφωση του χώρου Στο δίλημμα laquoαίθουσα ndash λεωφορείο ή laquoαίθουσα ndash κύκλος ομαδικής διδασκαλίαςraquo ανεπιφύλακτα τασσόμαστε υπέρ της δεύτερης επιλογής

δ) Οι διδακτικές προσεγγίσεις των θεμάτων μας

Χρειάζεται ndashχωρίς καθόλου να ονειροπολώ με τη συγκεκριμένη πρόταση ndash να αξιοποιήσουμε τις σύγχρονες παιδαγωγικές μεθόδους Την εργασία στις ενοριακές συντροφιές όπως και στις σχολικές ομάδες εξυπηρετεί η μέθοδος του laquoσχεδίου εργασίαςraquo (project) διότι εξασφαλίζει ένα ευρύ πλαίσιο εργασίας γύρω από ορισμένο θεματικό άξονα με μικρότερα υποθέματα που θα επεξεργάζεται η ομάδα σε κάθε συνάντησή της Το laquoσχέδιο εργασίαςraquo συνδυάζει

bull Βιωματικότητα Βασίζεται στο βίωμα και την εμπειρία στην ενεργητική συμμετοχή στη διαδικασία της μάθησης Οι απαραίτητες πληροφορίες αποκτώνται ευκολότερα Αυξάνεται η

ευνοϊκή διάθεση των μαθητών προς το laquoμάθημαraquo Αποκτούν τα άτομα περισσότερες ικανότητες και δεξιότητες

bull Διαθεματικότητα Βασίζεται στην παραδοχή ότι ο κόσμος συνιστά ένα όλον που διαφορετικά αντιμετωπίζεται αν θεωρηθεί συνολικά απrsquo ότι αν παρατηρήσουμε χωριστά τα επί μέρους στοιχεία του Διασυνδέει γύρω από κάθε θέμα γνώσεις και δεξιότητες από διαφορετικά γνωστικά αντικείμενα (θεολογία ιστορία λογοτεχνία καλές τέχνες θετικές επιστήμες κά)

bull Ομαδοσυνεργατική Η εργασία σε ομάδες διακρίνεται για τα πλεονεκτήματά της δίνονται ευκαιρίες επικοινωνίας ανάμεσα στα μέλη της ομάδας καλλιεργείται η ικανότητα επίλυσης των συγκρούσεων αίσθηση της αλληλεξάρτησης και της αποδοχής των άλλων αναπτύσσονται θετικές στάσεις προς τη μάθηση και το κατηχητικό σχολείο ενισχύεται η αυτοεκτίμηση των παιδιών προάγεται η νοητική και η γλωσσική τους ανάπτυξη αυξάνεται ο χρόνος της συμμετοχής τους στο μάθημα Από τους παιδαγωγούς προτείνεται να σχηματίζονται τριμελείς ή τετραμελείς ομάδες και μάλιστα ανομοιογενείς ndashγια να υπάρχει αλληλοσυμπλήρωση των μελών τους

bull Ανακαλυπτική Το παιδί και ο έφηβος να μπορεί με βάση την προηγούμενη εμπειρία και τα βιώματά του να δίνει μόνος του απαντήσεις στους προβληματισμούς του και να ανακαλύπτει μόνος του τα μηνύματα του κατηχητικού λόγου Ίσως μπορούμε να μιλήσουμε και για ενός είδους laquoεποικοδομητισμόraquo αναφορικά με το εκκλησιαστικό βίωμα των παιδιών η μορφή και η ένταση του οποίου ποικίλει με δεδομένο τον ελάχιστο χρόνο που αφιερώνουν πολλοί γονείς για τα παιδιά την απομάκρυνση από τα παραδοσιακά πρότυπα της οικογένειας και τα αντίστοιχα βιώματα κτλ Αν θέλουμε η εργασία στις ομάδες να είναι αποδοτική και να μην ξεφύγουμε από τους στόχους της συνάντησης ετοιμάζουμε από πριν ένα φύλλο εργασίας με βάση το οποίο θα εργαστούν τα παιδιά Μπορεί να περιέχει σημεία της διήγησης κρυπτόλεξα σταυρόλεξα ακροστοιχίδες αντιστοιχίσεις ερωτήσεις κλειστού τύπου ερωτήσεις ανοιχτού τύπου ιδέες για σχετικές με το θέμα καλλιτεχνικές δημιουργίες ερωτηματολόγια για συνεντεύξεις που θα πάρουν τα παιδιά κά Οι ανοιχτού τύπου ερωτήσεις παρέχουν καλές αφορμές για συζήτηση μέσα στην ομάδα Τα πορίσματα των συζητήσεων ανά ομαδα είναι σκόπιμο να μεταφερθούν

από αντιπρόσωπο ndash παιδί στην laquoολομέλειαraquo της συνάντησης Έτσι θα ενημερωθούν όλοι για όλα και μπορεί να συνεχισθεί ο προβληματισμός με ευρύτερο κύκλο προσώπων που θα τον εμπλουτίσουν

Επίσης θα πρέπει να βοηθιούνται τα παιδιά να αναπτύξουν την συναισθηματική ενσυναίσθηση δηλ να βάλουν τον εαυτό τους στη θέση κάποιου τρίτου και να κατανοήσουν τα συναισθήματά του σε ιδεατά σενάρια ή πραγματικές καταστάσεις Το παιχνίδι ρόλων (role-playing) είναι μια παιδαγωγική τεχνική που αυτόν τον στόχο εξυπηρετεί Το ότι οι κατηχητικές μας συνάξεις δεν πρέπει να μεταβάλλονται σε laquoσχολείοraquo ή laquoφροντιστήριοraquo του Σαββατοκύριακου δεν σημαίνει πως δεν υπάρχει μαθησιακή διαδικασία Σαφέστατα υπάρχει αλλά είναι προσανατολισμένη στην καλλιέργεια της laquoπολλαπλής νοημοσύνηςraquo και προσφέρεται με τρόπο ευχάριστο

ε) Δρομολογώντας την ανανέωση

Οι δρόμοι της διαθεματικής βιωματικής ομαδοσυνεργατικής και ανακαλυπτικής μάθησης άργησαν πολύ να εισέλθουν στην ελληνική εκπαιδευτική πραγματικότητα και μοιάζουν σχετικά νέοι σύντομα όμως μπορεί να είναι ξεπερασμένοι Για την μεθοδολογία των κατηχητικών συναντήσεων της Εκκλησίας μας πάντως είναι κάτι καινοφανές Για να μπορέσει η σκέψη αυτή να εφαρμοσθεί θα χρειαστούν καινούρια κατηχητικά βοηθήματα ndash ανοιχτοί φάκελλοι υλικού δομημένοι με αυτή την λογική Ένα βοήθημα μπορεί να περιλαμβάνει μερικά laquoμεγάλα projectsraquo (θεματικές ενότητες) οι οποίες να υλοποιούνται συστηματικά μεν αλλά σταδιακά ως laquoμικρά projectsraquo (laquoμαθήματαraquo) διάρκειας 1 frac12 ώρας Παράδειγμα Το μεγάλο project να έχει θέμα laquoΕγώ και οι άλλοιraquo ενώ τα θέματα κάποιων υποενοτήτων του (laquoμαθημάτωνraquo) να είναι Ο πλησίον Φιλία Δικαιοσύνη και αδικία Όλοι διαφορετικοί κι όλοι ισότιμοι Αγάπη Ταπείνωση κλπ Επειδή όμως όλοι οι κατηχητές δεν έχουν και γνώσεις διδακτικής θα χρειαστούν ειδικά βιωματικά σεμινάρια ανά ομάδες ενδιαφερομένων κατηχητών Στα σεμινάρια οι εκπαιδευόμενοι κατηχητές θα πρέπει να έρθουν στη θέση των παιδιών να σχεδιάσουν και να υλοποιήσουν οι ίδιοι σχέδια εργασίας (projects) Ακόμη επειδή όλοι οι κατηχητές δεν είναι έτοιμοι ή πρόθυμοι να εφαρμόσουν τις νέες διδακτικές μεθόδους στην κατηχητική τους εργασία σε ένα νέο βοήθημα

καλό θα είναι να παρατίθεται παράλληλα ένα σχεδιάγραμμα παραδοσιακής διδασκαλίας του υλικού που περιλαμβάνεται στην αντίστοιχη ενότητα

Παράδειγμα εφαρμογής στο θέμα Οι εικόνες

Αφόρμηση μια εικόνα ή το συναξάρι της Κυριακής της Ορθοδοξίας ή βίος Ευαγγ Λουκά κά Επίσκεψη στο ναό (έρευνα πεδίου) ndash Προσκύνηση εικόνας του Αγίου του ναού (βιωματικότητα) ndash Καταγραφή εικόνων από τις ομάδες (ανακαλυπτική ομαδοσυνεργατική) ndash Επικόλληση χάρτινων εικόνων σε ξύλο για να τις κρατήσουν στη λιτανεία των εικόνων (βιωματικότητα άνοιγμα στην κοινότητα) ndash Ενημέρωση αναζήτηση πληροφοριών και δραστηριότητες για τα υλικά της αγιογραφίας τη σύνδεση των εικόνων με ιστορικά πρόσωπα και γεγονότα αναγνώριση της laquoσχολήςraquo στην οποία ανήκει ο αγιογράφος συμβολισμοί (διαθεματικότητα αφού έγινε αναφορά σε θέματα ιστορίας ιστορίας τέχνης θεολογίας χημείας) Να αναπτύξουμε μαζί με τα παιδιά δραστηριότητες που είναι αμφίβολο αν θα τους δοθεί αλλού η ευκαιρία Πχ άναμμα καντηλιού και θυμιατού χρήση Αγίας Γραφής να ανέβουν στο ψαλτήρι και να ψάλλουν κάτι όλοι μαζί στα πλαίσια μιας ακολουθίας (πχ παράκληση κάποια στάση χαιρετισμών απόδειπνο) να ζυμώσουν πρόσφορο να διακονήσουν στο Ιερό Τέτοιες ευκαιρίες μας παρέχει πάμπολλες ο εορτολογικός κύκλος της Εκκλησίας Πχ επίσκεψη στο ναό και παρουσίαση των ιερών σκευών με αφορμή τη γιορτή των Εισοδίων το Σάββατο του Ακαθίστου αναφορά στο πρόσωπο της Παναγίας και σύντομη ακολουθία χαιρετισμών το Σάββατο του Λαζάρου χειροτεχνία ndash κατασκευή πασχαλινών λαμπάδων του Αγίου Τρύφωνος αναφορά στο περιβάλλον κοκ Δεν θα πρέπει να παραλείψουμε τη σύνδεση των laquoμαθημάτωνraquo μας με τις ανάγκες και τις απορίες των παιδιών αφrsquo ενός με την επικαιρότητα και την καθημερινότητα αφrsquo ετέρου Για παράδειγμα έστω ότι συζητείται τις τελευταίες ημέρες το ζήτημα του σατανισμού Καλό είναι να αφιερώσουμε τη συζήτηση μια φορά στο θέμα αυτό ποια είναι η θέση της Εκκλησίας πώς το αντιμετωπίζουμε Δεχόμαστε τους προβληματισμούς των παιδιών Αν δεν είμαστε σε θέση να απαντήσουμε έγκυρα δεσμευόμαστε να απαντήσουμε την επόμενη φορά αφού ενημερωθούμε ή παραπέμπουμε σε πιο εξειδικευμένο πρόσωπο (πχ τον ιερέα) Σημαντική είναι η αφόρμηση για το θέμα Πρέπει να είναι εντυπωσιακή ικανή να κινήσει το ενδιαφέρον τους Αφορμές μπορεί να δώσουν οι στίχοι ενός τραγουδιού (πχ των Κατσιμιχαίων Active Member Πυξ Λαξ κά) άρθρα εφημερίδων ή

περιοδικών δημοσκοπήσεις (μεταξύ των παιδιών ή δημοσιευμένες στον τύπο) ταινίες ποιήματα

στ) Παράλληλες δραστηριότητες

Στα πλαίσια του ενοριακού πνευματικού κέντρου μπορούν να οργανωθούν διάφορες δραστηριότητες που θα βοηθούν μεν τα παιδιά να αξιοποιήσουν δημιουργικά τον ελεύθερο χρόνο τους όμως παράλληλα θα έχουν σαφή κατηχητικό προσανατολισμό Διαφορετικά κινδυνεύουμε να εξελιχθούμε σε έναν απλό πολιτιστικό σύλλογο ή έναhellip σύστημα προσκόπων Ακόμη χρειάζεται προσοχή οι δραστηριότητές μας αυτές να μην αποβλέπουν στον ανταγωνισμό παρόμοιων εκδηλώσεων άλλων φορέων Αν για παράδειγμα στην ενορία μας λειτουργεί ήδη ένα χορευτικό τμήμα ίσως να μην ωφελούσε ένα δεύτερο εκκλησιαστικόbull ίσως και να έβλαπτε Γιατί να μην αξιοποιήσουμε το χορευτικό εκείνο στις ενοριακές εκδηλώσεις μας και εμείς να οργανώσουμε κάτι άλλο για το οποίο θα υπάρχει μεγαλύτερη ανάγκη (πχ μια βιβλιοθήκη μια ομάδα θεάτρου ή κάτι άλλο)

Ανάμεσα στις δραστηριότητες αυτές θα μπορούσαν να είναι και οι παρακάτω

Μουσικές δραστηριότητες ορχήστρα μουσικό σύνολο χορωδία ραδιοφωνική εκπομπή παιχνίδι μουσικών σταθμών έντυπα τραγουδιού αυτοσχέδια τραγούδια ndash σύνθεση μουσικής παιχνίδια με μουσική ψυχαγωγία με μουσικά όργανα αναμνηστικά cd για τα παιδιά μουσική στον χώρο των παιχνιδιών

Αξιοποίηση της τεχνολογίας δημιουργία ενοριακής ιστοσελίδας με forum και blogs για τους νέους αίθουσα ΗΥ πρόσβαση στο διαδίκτυο περιήγηση σε

εκκλησιαστικές κά ιστοσελίδες μαζί με τα παιδιά προβολή εκπαιδευτικών cd-rom ή dvd με ταινίες για σχολιασμό και συζήτηση δημιουργία εφημερίδας με τη

βοήθεια ΗΥ κατηχητικό παιχνίδι στον ΗΥ προβολή παιχνιδιών παρατηρητικότητας με projector παιχνίδια ΗΥ επικοινωνία με ομάδες

Ορθοδόξων ή ετεροδόξων του εξωτερικού

Καλλιτεχνικό εργαστήρι ndash Ώρα δημιουργικής απασχόλησης ζωγραφική κολλάζ γλυπτική χαρτοκοπτική διακοσμητικές κατασκευές χρηστικές

κατασκευές χειροτεχνίες graffiti (σε ειδικούς χώρους) συλλογές αντικειμένων αγιογραφία επικόλληση εικόνων σε ξύλο παρασκευή λιβανιού κατασκευή

κομποσχοινιών εκθέσεις ζωγραφικής και κατασκευών

Θέατρο Δραματοποίηση της αφήγησης (πχ δραματοποίηση παραβολών) προετοιμασία θεατρικής παράστασης (συγγραφή σεναρίου διανομή ρόλων

προετοιμασία σκηνικών από τα παιδιά role-playing παρακολούθηση θεατρικής παράστασης θεατρικό παιχνίδι

Χορός διδασκαλία παραδοσιακών χορών και δημιουργία ειδικού τμήματος (με

βεστιάριο) για την συμμετοχή του σε ενοριακές κλπ εκδηλώσεις Αξιοποίηση του λαογραφικού πλούτου και της τοπικής ιστορίας επίσκεψη σε λαογραφικό μουσείο συμμετοχή σε εκπαιδευτικό πρόγραμμα διατήρηση ή

αναβίωση τοπικών εθίμων (πχ δημιουργική απασχόληση με βάση τα έθιμα Μ Εβδομάδας) αναπαράσταση παραδοσιακών επαγγελμάτων ενημέρωση για τις παραδοσιακές και τις λειτουργικές τέχνες δημιουργία λαογραφικής συλλογής

παραδοσιακά παιχνίδια

Αθλητισμός προπονήσεις και διενοριακά πρωταθλήματα αθλητικών ομάδων

(ποδοσφαίρου μπάσκετ βόλεϋ χάντμπωλ) με βάση συγκεκριμένους κανονισμούς για την προώθηση του laquoευ αγωνίζεσθαιraquo (fair play) ατομικά ενδοενοριακά πρωταθλήματα (σκάκι πιγκ-πογκ) απονομή επάθλων στους νικητές και

αναμνηστικών σε όσους έλαβαν μέρος φιλικοί αγώνες με άλλες ενορίες ή ομάδες λατρευτικές και άλλες εκδηλώσεις για τον Άγιο Νέστορα προστάτη των αθλητών

πρόσκληση αθλητών για συζήτηση και συναναστροφή προβολή αθλητικών αγώνων (μέσω ldquosupersportrdquo)

Βιβλίο δανειστική βιβλιοθήκη έκθεση βιβλίου (μόνιμη ή περιστασιακή) δωρεά βιβλίων στα παιδιά κατά τις γιορτές έκδοση εντύπων παρουσιάσεις βιβλίων

πρόσκληση συγγραφέων για συζήτηση και συναναστροφή

Περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση δημιουργία οικολογικής ομάδας

ανακύκλωση επίσκεψη σε περιοχές ιδιαίτερου φυσικού κάλλους εκπόνηση προγραμμάτων περιβαλλοντικής αγωγής Εκδρομές μονοήμερες ή πολυήμερες στο εσωτερικό ή στο εξωτερικό

(Παρατηρήσεις κατά προτίμηση χωριστά κάθε ηλικιακή ομάδα σαφής στοχοθεσία ενδιαφέρον πρόγραμμα επίσκεψη σε προσκυνήματα ndash αξιοθέατα επικοινωνία με εκκλησιαστικές κοινότητες της περιοχής χρόνος για επικοινωνία και παιχνίδι ελεύθερος χρόνος) Ενοριακή κατασκήνωση

ζ) Η ψυχαγωγία στην κατήχηση

Η ομαδική ψυχαγωγία είναι ένα από τα βασικά στοιχεία της σύγχρονης αγωγής Μπορεί να δημιουργήσει στο παιδί αισθήματα φιλαλληλίας και διάθεσης για συνεργασία ενώ έχει τη δυνατότητα να λειτουργήσει ως αοτελεσματικό μέσο καταστολής της παιδικής επιθετικότητας και κοινωνικοποίησης του παιδιού Κάθε δραστηριότητα απrsquo το πιο απλό παιχνίδι μέχρι το πιο σύνθετο εκπαιδευτικό πρόγραμμα πρέπει να είναι καλά οργανωμένο από μέρους μας προτού παρουσιασθεί στα παιδιά Οφείλουμε να έχουμε συγκεντρώσει τα απαραίτητα υλικά να γνωρίζουμε τους κανόνες να δημιουργήσουμε την κατάλληλη ατμόσφαιρα Η προετοιμασία δεν μπορεί να είναι της τελευταίας στιγμής Ο αυθορμητισμός δεν μπορεί να λείπει από την ψυχαγωγία Πρέπει να αφεθεί και στα ίδια τα παιδιά χώρος για δράση και εθελοντική συνεργασία σε κάθε φάση της ψυχαγωγίας από την προετοιμασία μέχρι και την αποτίμησή της χωρίς ποτέ να πιέζονται ή να καταναγκάζονται να αναλάβουν ρόλο στο παιχνίδι Ακόμη πρέπει να υπάρχουν ίσες ευκαιρίες συμμετοχής στο παιχνίδι για όλους Αποφεύγουμε παιχνίδια που απαιτούν εξαιρετικές ικανότητες ή παρέχουν ευκαιρία να νικήσουν στους ίδιους κάθε φορά Συνεπώς δεν επιλέγουμε μόνο παιχνίδια γνώσεων ή μόνο παιχνίδια που απαιτούν κίνηση αλλά συνδυάζουμε διάφορους τύπους παιχνιδιών Σε κάθε συνάντηση στην αρχή ή στο τέλος μπορούμε να παίξουμε κάποιο σύντομο παιχνίδι Θα μπορούσαμε ακόμη να αφιερώσουμε και μια ολόκληρη συνάντηση στην ψυχαγωγία ή να οργανώσουμε ένα laquoαπόγευμα ψυχαγωγίαςraquo για τα παιδιά όλων των ομάδων Θα μπορούσαμε να παίξουμε τότε το παιχνίδι του δάσους τον κρυμμένο θησαυρό το παιχνίδι των σταθμών ή να οργανώσουμε με απλά υλικά ένα αυτοσχέδιο λουνα ndash παρκ

Τελική υπενθύμιση Τελειώνοντας ύστερα από μια σειρά προτάσεων για το laquoτι θα κάνουμεraquo στο κατηχητικό μας έργο ας θυμηθούμε καλύτερα laquoτι πρέπει να γίνουμεraquo με τη βοήθεια όλων των ανωτέρω μέλη της Εκκλησίας συνειδητά που θα γευόμαστε την εμπειρία της πίστης και της αλήθειάς Της και θα αγωνιζόμαστε να την μετατρέψουμε σε καθημερινό μας βίωμα

• Ένα κείμενο για την κατήχηση απο το neotitagr
• Κατήχηση Κάτι περισσότερο από μάθημαΓια μια ανανέωση του λόγου και των μεθόδων μας
• Του Γιάννη Ζαμπέλη

ευνοϊκή διάθεση των μαθητών προς το laquoμάθημαraquo Αποκτούν τα άτομα περισσότερες ικανότητες και δεξιότητες

bull Διαθεματικότητα Βασίζεται στην παραδοχή ότι ο κόσμος συνιστά ένα όλον που διαφορετικά αντιμετωπίζεται αν θεωρηθεί συνολικά απrsquo ότι αν παρατηρήσουμε χωριστά τα επί μέρους στοιχεία του Διασυνδέει γύρω από κάθε θέμα γνώσεις και δεξιότητες από διαφορετικά γνωστικά αντικείμενα (θεολογία ιστορία λογοτεχνία καλές τέχνες θετικές επιστήμες κά)

bull Ομαδοσυνεργατική Η εργασία σε ομάδες διακρίνεται για τα πλεονεκτήματά της δίνονται ευκαιρίες επικοινωνίας ανάμεσα στα μέλη της ομάδας καλλιεργείται η ικανότητα επίλυσης των συγκρούσεων αίσθηση της αλληλεξάρτησης και της αποδοχής των άλλων αναπτύσσονται θετικές στάσεις προς τη μάθηση και το κατηχητικό σχολείο ενισχύεται η αυτοεκτίμηση των παιδιών προάγεται η νοητική και η γλωσσική τους ανάπτυξη αυξάνεται ο χρόνος της συμμετοχής τους στο μάθημα Από τους παιδαγωγούς προτείνεται να σχηματίζονται τριμελείς ή τετραμελείς ομάδες και μάλιστα ανομοιογενείς ndashγια να υπάρχει αλληλοσυμπλήρωση των μελών τους

bull Ανακαλυπτική Το παιδί και ο έφηβος να μπορεί με βάση την προηγούμενη εμπειρία και τα βιώματά του να δίνει μόνος του απαντήσεις στους προβληματισμούς του και να ανακαλύπτει μόνος του τα μηνύματα του κατηχητικού λόγου Ίσως μπορούμε να μιλήσουμε και για ενός είδους laquoεποικοδομητισμόraquo αναφορικά με το εκκλησιαστικό βίωμα των παιδιών η μορφή και η ένταση του οποίου ποικίλει με δεδομένο τον ελάχιστο χρόνο που αφιερώνουν πολλοί γονείς για τα παιδιά την απομάκρυνση από τα παραδοσιακά πρότυπα της οικογένειας και τα αντίστοιχα βιώματα κτλ Αν θέλουμε η εργασία στις ομάδες να είναι αποδοτική και να μην ξεφύγουμε από τους στόχους της συνάντησης ετοιμάζουμε από πριν ένα φύλλο εργασίας με βάση το οποίο θα εργαστούν τα παιδιά Μπορεί να περιέχει σημεία της διήγησης κρυπτόλεξα σταυρόλεξα ακροστοιχίδες αντιστοιχίσεις ερωτήσεις κλειστού τύπου ερωτήσεις ανοιχτού τύπου ιδέες για σχετικές με το θέμα καλλιτεχνικές δημιουργίες ερωτηματολόγια για συνεντεύξεις που θα πάρουν τα παιδιά κά Οι ανοιχτού τύπου ερωτήσεις παρέχουν καλές αφορμές για συζήτηση μέσα στην ομάδα Τα πορίσματα των συζητήσεων ανά ομαδα είναι σκόπιμο να μεταφερθούν

από αντιπρόσωπο ndash παιδί στην laquoολομέλειαraquo της συνάντησης Έτσι θα ενημερωθούν όλοι για όλα και μπορεί να συνεχισθεί ο προβληματισμός με ευρύτερο κύκλο προσώπων που θα τον εμπλουτίσουν

Επίσης θα πρέπει να βοηθιούνται τα παιδιά να αναπτύξουν την συναισθηματική ενσυναίσθηση δηλ να βάλουν τον εαυτό τους στη θέση κάποιου τρίτου και να κατανοήσουν τα συναισθήματά του σε ιδεατά σενάρια ή πραγματικές καταστάσεις Το παιχνίδι ρόλων (role-playing) είναι μια παιδαγωγική τεχνική που αυτόν τον στόχο εξυπηρετεί Το ότι οι κατηχητικές μας συνάξεις δεν πρέπει να μεταβάλλονται σε laquoσχολείοraquo ή laquoφροντιστήριοraquo του Σαββατοκύριακου δεν σημαίνει πως δεν υπάρχει μαθησιακή διαδικασία Σαφέστατα υπάρχει αλλά είναι προσανατολισμένη στην καλλιέργεια της laquoπολλαπλής νοημοσύνηςraquo και προσφέρεται με τρόπο ευχάριστο

ε) Δρομολογώντας την ανανέωση

Οι δρόμοι της διαθεματικής βιωματικής ομαδοσυνεργατικής και ανακαλυπτικής μάθησης άργησαν πολύ να εισέλθουν στην ελληνική εκπαιδευτική πραγματικότητα και μοιάζουν σχετικά νέοι σύντομα όμως μπορεί να είναι ξεπερασμένοι Για την μεθοδολογία των κατηχητικών συναντήσεων της Εκκλησίας μας πάντως είναι κάτι καινοφανές Για να μπορέσει η σκέψη αυτή να εφαρμοσθεί θα χρειαστούν καινούρια κατηχητικά βοηθήματα ndash ανοιχτοί φάκελλοι υλικού δομημένοι με αυτή την λογική Ένα βοήθημα μπορεί να περιλαμβάνει μερικά laquoμεγάλα projectsraquo (θεματικές ενότητες) οι οποίες να υλοποιούνται συστηματικά μεν αλλά σταδιακά ως laquoμικρά projectsraquo (laquoμαθήματαraquo) διάρκειας 1 frac12 ώρας Παράδειγμα Το μεγάλο project να έχει θέμα laquoΕγώ και οι άλλοιraquo ενώ τα θέματα κάποιων υποενοτήτων του (laquoμαθημάτωνraquo) να είναι Ο πλησίον Φιλία Δικαιοσύνη και αδικία Όλοι διαφορετικοί κι όλοι ισότιμοι Αγάπη Ταπείνωση κλπ Επειδή όμως όλοι οι κατηχητές δεν έχουν και γνώσεις διδακτικής θα χρειαστούν ειδικά βιωματικά σεμινάρια ανά ομάδες ενδιαφερομένων κατηχητών Στα σεμινάρια οι εκπαιδευόμενοι κατηχητές θα πρέπει να έρθουν στη θέση των παιδιών να σχεδιάσουν και να υλοποιήσουν οι ίδιοι σχέδια εργασίας (projects) Ακόμη επειδή όλοι οι κατηχητές δεν είναι έτοιμοι ή πρόθυμοι να εφαρμόσουν τις νέες διδακτικές μεθόδους στην κατηχητική τους εργασία σε ένα νέο βοήθημα

καλό θα είναι να παρατίθεται παράλληλα ένα σχεδιάγραμμα παραδοσιακής διδασκαλίας του υλικού που περιλαμβάνεται στην αντίστοιχη ενότητα

Παράδειγμα εφαρμογής στο θέμα Οι εικόνες

Αφόρμηση μια εικόνα ή το συναξάρι της Κυριακής της Ορθοδοξίας ή βίος Ευαγγ Λουκά κά Επίσκεψη στο ναό (έρευνα πεδίου) ndash Προσκύνηση εικόνας του Αγίου του ναού (βιωματικότητα) ndash Καταγραφή εικόνων από τις ομάδες (ανακαλυπτική ομαδοσυνεργατική) ndash Επικόλληση χάρτινων εικόνων σε ξύλο για να τις κρατήσουν στη λιτανεία των εικόνων (βιωματικότητα άνοιγμα στην κοινότητα) ndash Ενημέρωση αναζήτηση πληροφοριών και δραστηριότητες για τα υλικά της αγιογραφίας τη σύνδεση των εικόνων με ιστορικά πρόσωπα και γεγονότα αναγνώριση της laquoσχολήςraquo στην οποία ανήκει ο αγιογράφος συμβολισμοί (διαθεματικότητα αφού έγινε αναφορά σε θέματα ιστορίας ιστορίας τέχνης θεολογίας χημείας) Να αναπτύξουμε μαζί με τα παιδιά δραστηριότητες που είναι αμφίβολο αν θα τους δοθεί αλλού η ευκαιρία Πχ άναμμα καντηλιού και θυμιατού χρήση Αγίας Γραφής να ανέβουν στο ψαλτήρι και να ψάλλουν κάτι όλοι μαζί στα πλαίσια μιας ακολουθίας (πχ παράκληση κάποια στάση χαιρετισμών απόδειπνο) να ζυμώσουν πρόσφορο να διακονήσουν στο Ιερό Τέτοιες ευκαιρίες μας παρέχει πάμπολλες ο εορτολογικός κύκλος της Εκκλησίας Πχ επίσκεψη στο ναό και παρουσίαση των ιερών σκευών με αφορμή τη γιορτή των Εισοδίων το Σάββατο του Ακαθίστου αναφορά στο πρόσωπο της Παναγίας και σύντομη ακολουθία χαιρετισμών το Σάββατο του Λαζάρου χειροτεχνία ndash κατασκευή πασχαλινών λαμπάδων του Αγίου Τρύφωνος αναφορά στο περιβάλλον κοκ Δεν θα πρέπει να παραλείψουμε τη σύνδεση των laquoμαθημάτωνraquo μας με τις ανάγκες και τις απορίες των παιδιών αφrsquo ενός με την επικαιρότητα και την καθημερινότητα αφrsquo ετέρου Για παράδειγμα έστω ότι συζητείται τις τελευταίες ημέρες το ζήτημα του σατανισμού Καλό είναι να αφιερώσουμε τη συζήτηση μια φορά στο θέμα αυτό ποια είναι η θέση της Εκκλησίας πώς το αντιμετωπίζουμε Δεχόμαστε τους προβληματισμούς των παιδιών Αν δεν είμαστε σε θέση να απαντήσουμε έγκυρα δεσμευόμαστε να απαντήσουμε την επόμενη φορά αφού ενημερωθούμε ή παραπέμπουμε σε πιο εξειδικευμένο πρόσωπο (πχ τον ιερέα) Σημαντική είναι η αφόρμηση για το θέμα Πρέπει να είναι εντυπωσιακή ικανή να κινήσει το ενδιαφέρον τους Αφορμές μπορεί να δώσουν οι στίχοι ενός τραγουδιού (πχ των Κατσιμιχαίων Active Member Πυξ Λαξ κά) άρθρα εφημερίδων ή

περιοδικών δημοσκοπήσεις (μεταξύ των παιδιών ή δημοσιευμένες στον τύπο) ταινίες ποιήματα

στ) Παράλληλες δραστηριότητες

Στα πλαίσια του ενοριακού πνευματικού κέντρου μπορούν να οργανωθούν διάφορες δραστηριότητες που θα βοηθούν μεν τα παιδιά να αξιοποιήσουν δημιουργικά τον ελεύθερο χρόνο τους όμως παράλληλα θα έχουν σαφή κατηχητικό προσανατολισμό Διαφορετικά κινδυνεύουμε να εξελιχθούμε σε έναν απλό πολιτιστικό σύλλογο ή έναhellip σύστημα προσκόπων Ακόμη χρειάζεται προσοχή οι δραστηριότητές μας αυτές να μην αποβλέπουν στον ανταγωνισμό παρόμοιων εκδηλώσεων άλλων φορέων Αν για παράδειγμα στην ενορία μας λειτουργεί ήδη ένα χορευτικό τμήμα ίσως να μην ωφελούσε ένα δεύτερο εκκλησιαστικόbull ίσως και να έβλαπτε Γιατί να μην αξιοποιήσουμε το χορευτικό εκείνο στις ενοριακές εκδηλώσεις μας και εμείς να οργανώσουμε κάτι άλλο για το οποίο θα υπάρχει μεγαλύτερη ανάγκη (πχ μια βιβλιοθήκη μια ομάδα θεάτρου ή κάτι άλλο)

Ανάμεσα στις δραστηριότητες αυτές θα μπορούσαν να είναι και οι παρακάτω

Μουσικές δραστηριότητες ορχήστρα μουσικό σύνολο χορωδία ραδιοφωνική εκπομπή παιχνίδι μουσικών σταθμών έντυπα τραγουδιού αυτοσχέδια τραγούδια ndash σύνθεση μουσικής παιχνίδια με μουσική ψυχαγωγία με μουσικά όργανα αναμνηστικά cd για τα παιδιά μουσική στον χώρο των παιχνιδιών

Αξιοποίηση της τεχνολογίας δημιουργία ενοριακής ιστοσελίδας με forum και blogs για τους νέους αίθουσα ΗΥ πρόσβαση στο διαδίκτυο περιήγηση σε

εκκλησιαστικές κά ιστοσελίδες μαζί με τα παιδιά προβολή εκπαιδευτικών cd-rom ή dvd με ταινίες για σχολιασμό και συζήτηση δημιουργία εφημερίδας με τη

βοήθεια ΗΥ κατηχητικό παιχνίδι στον ΗΥ προβολή παιχνιδιών παρατηρητικότητας με projector παιχνίδια ΗΥ επικοινωνία με ομάδες

Ορθοδόξων ή ετεροδόξων του εξωτερικού

Καλλιτεχνικό εργαστήρι ndash Ώρα δημιουργικής απασχόλησης ζωγραφική κολλάζ γλυπτική χαρτοκοπτική διακοσμητικές κατασκευές χρηστικές

κατασκευές χειροτεχνίες graffiti (σε ειδικούς χώρους) συλλογές αντικειμένων αγιογραφία επικόλληση εικόνων σε ξύλο παρασκευή λιβανιού κατασκευή

κομποσχοινιών εκθέσεις ζωγραφικής και κατασκευών

Θέατρο Δραματοποίηση της αφήγησης (πχ δραματοποίηση παραβολών) προετοιμασία θεατρικής παράστασης (συγγραφή σεναρίου διανομή ρόλων

προετοιμασία σκηνικών από τα παιδιά role-playing παρακολούθηση θεατρικής παράστασης θεατρικό παιχνίδι

Χορός διδασκαλία παραδοσιακών χορών και δημιουργία ειδικού τμήματος (με

βεστιάριο) για την συμμετοχή του σε ενοριακές κλπ εκδηλώσεις Αξιοποίηση του λαογραφικού πλούτου και της τοπικής ιστορίας επίσκεψη σε λαογραφικό μουσείο συμμετοχή σε εκπαιδευτικό πρόγραμμα διατήρηση ή

αναβίωση τοπικών εθίμων (πχ δημιουργική απασχόληση με βάση τα έθιμα Μ Εβδομάδας) αναπαράσταση παραδοσιακών επαγγελμάτων ενημέρωση για τις παραδοσιακές και τις λειτουργικές τέχνες δημιουργία λαογραφικής συλλογής

παραδοσιακά παιχνίδια

Αθλητισμός προπονήσεις και διενοριακά πρωταθλήματα αθλητικών ομάδων

(ποδοσφαίρου μπάσκετ βόλεϋ χάντμπωλ) με βάση συγκεκριμένους κανονισμούς για την προώθηση του laquoευ αγωνίζεσθαιraquo (fair play) ατομικά ενδοενοριακά πρωταθλήματα (σκάκι πιγκ-πογκ) απονομή επάθλων στους νικητές και

αναμνηστικών σε όσους έλαβαν μέρος φιλικοί αγώνες με άλλες ενορίες ή ομάδες λατρευτικές και άλλες εκδηλώσεις για τον Άγιο Νέστορα προστάτη των αθλητών

πρόσκληση αθλητών για συζήτηση και συναναστροφή προβολή αθλητικών αγώνων (μέσω ldquosupersportrdquo)

Βιβλίο δανειστική βιβλιοθήκη έκθεση βιβλίου (μόνιμη ή περιστασιακή) δωρεά βιβλίων στα παιδιά κατά τις γιορτές έκδοση εντύπων παρουσιάσεις βιβλίων

πρόσκληση συγγραφέων για συζήτηση και συναναστροφή

Περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση δημιουργία οικολογικής ομάδας

ανακύκλωση επίσκεψη σε περιοχές ιδιαίτερου φυσικού κάλλους εκπόνηση προγραμμάτων περιβαλλοντικής αγωγής Εκδρομές μονοήμερες ή πολυήμερες στο εσωτερικό ή στο εξωτερικό

(Παρατηρήσεις κατά προτίμηση χωριστά κάθε ηλικιακή ομάδα σαφής στοχοθεσία ενδιαφέρον πρόγραμμα επίσκεψη σε προσκυνήματα ndash αξιοθέατα επικοινωνία με εκκλησιαστικές κοινότητες της περιοχής χρόνος για επικοινωνία και παιχνίδι ελεύθερος χρόνος) Ενοριακή κατασκήνωση

ζ) Η ψυχαγωγία στην κατήχηση

Η ομαδική ψυχαγωγία είναι ένα από τα βασικά στοιχεία της σύγχρονης αγωγής Μπορεί να δημιουργήσει στο παιδί αισθήματα φιλαλληλίας και διάθεσης για συνεργασία ενώ έχει τη δυνατότητα να λειτουργήσει ως αοτελεσματικό μέσο καταστολής της παιδικής επιθετικότητας και κοινωνικοποίησης του παιδιού Κάθε δραστηριότητα απrsquo το πιο απλό παιχνίδι μέχρι το πιο σύνθετο εκπαιδευτικό πρόγραμμα πρέπει να είναι καλά οργανωμένο από μέρους μας προτού παρουσιασθεί στα παιδιά Οφείλουμε να έχουμε συγκεντρώσει τα απαραίτητα υλικά να γνωρίζουμε τους κανόνες να δημιουργήσουμε την κατάλληλη ατμόσφαιρα Η προετοιμασία δεν μπορεί να είναι της τελευταίας στιγμής Ο αυθορμητισμός δεν μπορεί να λείπει από την ψυχαγωγία Πρέπει να αφεθεί και στα ίδια τα παιδιά χώρος για δράση και εθελοντική συνεργασία σε κάθε φάση της ψυχαγωγίας από την προετοιμασία μέχρι και την αποτίμησή της χωρίς ποτέ να πιέζονται ή να καταναγκάζονται να αναλάβουν ρόλο στο παιχνίδι Ακόμη πρέπει να υπάρχουν ίσες ευκαιρίες συμμετοχής στο παιχνίδι για όλους Αποφεύγουμε παιχνίδια που απαιτούν εξαιρετικές ικανότητες ή παρέχουν ευκαιρία να νικήσουν στους ίδιους κάθε φορά Συνεπώς δεν επιλέγουμε μόνο παιχνίδια γνώσεων ή μόνο παιχνίδια που απαιτούν κίνηση αλλά συνδυάζουμε διάφορους τύπους παιχνιδιών Σε κάθε συνάντηση στην αρχή ή στο τέλος μπορούμε να παίξουμε κάποιο σύντομο παιχνίδι Θα μπορούσαμε ακόμη να αφιερώσουμε και μια ολόκληρη συνάντηση στην ψυχαγωγία ή να οργανώσουμε ένα laquoαπόγευμα ψυχαγωγίαςraquo για τα παιδιά όλων των ομάδων Θα μπορούσαμε να παίξουμε τότε το παιχνίδι του δάσους τον κρυμμένο θησαυρό το παιχνίδι των σταθμών ή να οργανώσουμε με απλά υλικά ένα αυτοσχέδιο λουνα ndash παρκ

Τελική υπενθύμιση Τελειώνοντας ύστερα από μια σειρά προτάσεων για το laquoτι θα κάνουμεraquo στο κατηχητικό μας έργο ας θυμηθούμε καλύτερα laquoτι πρέπει να γίνουμεraquo με τη βοήθεια όλων των ανωτέρω μέλη της Εκκλησίας συνειδητά που θα γευόμαστε την εμπειρία της πίστης και της αλήθειάς Της και θα αγωνιζόμαστε να την μετατρέψουμε σε καθημερινό μας βίωμα

• Ένα κείμενο για την κατήχηση απο το neotitagr
• Κατήχηση Κάτι περισσότερο από μάθημαΓια μια ανανέωση του λόγου και των μεθόδων μας
• Του Γιάννη Ζαμπέλη

από αντιπρόσωπο ndash παιδί στην laquoολομέλειαraquo της συνάντησης Έτσι θα ενημερωθούν όλοι για όλα και μπορεί να συνεχισθεί ο προβληματισμός με ευρύτερο κύκλο προσώπων που θα τον εμπλουτίσουν

Επίσης θα πρέπει να βοηθιούνται τα παιδιά να αναπτύξουν την συναισθηματική ενσυναίσθηση δηλ να βάλουν τον εαυτό τους στη θέση κάποιου τρίτου και να κατανοήσουν τα συναισθήματά του σε ιδεατά σενάρια ή πραγματικές καταστάσεις Το παιχνίδι ρόλων (role-playing) είναι μια παιδαγωγική τεχνική που αυτόν τον στόχο εξυπηρετεί Το ότι οι κατηχητικές μας συνάξεις δεν πρέπει να μεταβάλλονται σε laquoσχολείοraquo ή laquoφροντιστήριοraquo του Σαββατοκύριακου δεν σημαίνει πως δεν υπάρχει μαθησιακή διαδικασία Σαφέστατα υπάρχει αλλά είναι προσανατολισμένη στην καλλιέργεια της laquoπολλαπλής νοημοσύνηςraquo και προσφέρεται με τρόπο ευχάριστο

ε) Δρομολογώντας την ανανέωση

Οι δρόμοι της διαθεματικής βιωματικής ομαδοσυνεργατικής και ανακαλυπτικής μάθησης άργησαν πολύ να εισέλθουν στην ελληνική εκπαιδευτική πραγματικότητα και μοιάζουν σχετικά νέοι σύντομα όμως μπορεί να είναι ξεπερασμένοι Για την μεθοδολογία των κατηχητικών συναντήσεων της Εκκλησίας μας πάντως είναι κάτι καινοφανές Για να μπορέσει η σκέψη αυτή να εφαρμοσθεί θα χρειαστούν καινούρια κατηχητικά βοηθήματα ndash ανοιχτοί φάκελλοι υλικού δομημένοι με αυτή την λογική Ένα βοήθημα μπορεί να περιλαμβάνει μερικά laquoμεγάλα projectsraquo (θεματικές ενότητες) οι οποίες να υλοποιούνται συστηματικά μεν αλλά σταδιακά ως laquoμικρά projectsraquo (laquoμαθήματαraquo) διάρκειας 1 frac12 ώρας Παράδειγμα Το μεγάλο project να έχει θέμα laquoΕγώ και οι άλλοιraquo ενώ τα θέματα κάποιων υποενοτήτων του (laquoμαθημάτωνraquo) να είναι Ο πλησίον Φιλία Δικαιοσύνη και αδικία Όλοι διαφορετικοί κι όλοι ισότιμοι Αγάπη Ταπείνωση κλπ Επειδή όμως όλοι οι κατηχητές δεν έχουν και γνώσεις διδακτικής θα χρειαστούν ειδικά βιωματικά σεμινάρια ανά ομάδες ενδιαφερομένων κατηχητών Στα σεμινάρια οι εκπαιδευόμενοι κατηχητές θα πρέπει να έρθουν στη θέση των παιδιών να σχεδιάσουν και να υλοποιήσουν οι ίδιοι σχέδια εργασίας (projects) Ακόμη επειδή όλοι οι κατηχητές δεν είναι έτοιμοι ή πρόθυμοι να εφαρμόσουν τις νέες διδακτικές μεθόδους στην κατηχητική τους εργασία σε ένα νέο βοήθημα

καλό θα είναι να παρατίθεται παράλληλα ένα σχεδιάγραμμα παραδοσιακής διδασκαλίας του υλικού που περιλαμβάνεται στην αντίστοιχη ενότητα

Παράδειγμα εφαρμογής στο θέμα Οι εικόνες

Αφόρμηση μια εικόνα ή το συναξάρι της Κυριακής της Ορθοδοξίας ή βίος Ευαγγ Λουκά κά Επίσκεψη στο ναό (έρευνα πεδίου) ndash Προσκύνηση εικόνας του Αγίου του ναού (βιωματικότητα) ndash Καταγραφή εικόνων από τις ομάδες (ανακαλυπτική ομαδοσυνεργατική) ndash Επικόλληση χάρτινων εικόνων σε ξύλο για να τις κρατήσουν στη λιτανεία των εικόνων (βιωματικότητα άνοιγμα στην κοινότητα) ndash Ενημέρωση αναζήτηση πληροφοριών και δραστηριότητες για τα υλικά της αγιογραφίας τη σύνδεση των εικόνων με ιστορικά πρόσωπα και γεγονότα αναγνώριση της laquoσχολήςraquo στην οποία ανήκει ο αγιογράφος συμβολισμοί (διαθεματικότητα αφού έγινε αναφορά σε θέματα ιστορίας ιστορίας τέχνης θεολογίας χημείας) Να αναπτύξουμε μαζί με τα παιδιά δραστηριότητες που είναι αμφίβολο αν θα τους δοθεί αλλού η ευκαιρία Πχ άναμμα καντηλιού και θυμιατού χρήση Αγίας Γραφής να ανέβουν στο ψαλτήρι και να ψάλλουν κάτι όλοι μαζί στα πλαίσια μιας ακολουθίας (πχ παράκληση κάποια στάση χαιρετισμών απόδειπνο) να ζυμώσουν πρόσφορο να διακονήσουν στο Ιερό Τέτοιες ευκαιρίες μας παρέχει πάμπολλες ο εορτολογικός κύκλος της Εκκλησίας Πχ επίσκεψη στο ναό και παρουσίαση των ιερών σκευών με αφορμή τη γιορτή των Εισοδίων το Σάββατο του Ακαθίστου αναφορά στο πρόσωπο της Παναγίας και σύντομη ακολουθία χαιρετισμών το Σάββατο του Λαζάρου χειροτεχνία ndash κατασκευή πασχαλινών λαμπάδων του Αγίου Τρύφωνος αναφορά στο περιβάλλον κοκ Δεν θα πρέπει να παραλείψουμε τη σύνδεση των laquoμαθημάτωνraquo μας με τις ανάγκες και τις απορίες των παιδιών αφrsquo ενός με την επικαιρότητα και την καθημερινότητα αφrsquo ετέρου Για παράδειγμα έστω ότι συζητείται τις τελευταίες ημέρες το ζήτημα του σατανισμού Καλό είναι να αφιερώσουμε τη συζήτηση μια φορά στο θέμα αυτό ποια είναι η θέση της Εκκλησίας πώς το αντιμετωπίζουμε Δεχόμαστε τους προβληματισμούς των παιδιών Αν δεν είμαστε σε θέση να απαντήσουμε έγκυρα δεσμευόμαστε να απαντήσουμε την επόμενη φορά αφού ενημερωθούμε ή παραπέμπουμε σε πιο εξειδικευμένο πρόσωπο (πχ τον ιερέα) Σημαντική είναι η αφόρμηση για το θέμα Πρέπει να είναι εντυπωσιακή ικανή να κινήσει το ενδιαφέρον τους Αφορμές μπορεί να δώσουν οι στίχοι ενός τραγουδιού (πχ των Κατσιμιχαίων Active Member Πυξ Λαξ κά) άρθρα εφημερίδων ή

περιοδικών δημοσκοπήσεις (μεταξύ των παιδιών ή δημοσιευμένες στον τύπο) ταινίες ποιήματα

στ) Παράλληλες δραστηριότητες

Στα πλαίσια του ενοριακού πνευματικού κέντρου μπορούν να οργανωθούν διάφορες δραστηριότητες που θα βοηθούν μεν τα παιδιά να αξιοποιήσουν δημιουργικά τον ελεύθερο χρόνο τους όμως παράλληλα θα έχουν σαφή κατηχητικό προσανατολισμό Διαφορετικά κινδυνεύουμε να εξελιχθούμε σε έναν απλό πολιτιστικό σύλλογο ή έναhellip σύστημα προσκόπων Ακόμη χρειάζεται προσοχή οι δραστηριότητές μας αυτές να μην αποβλέπουν στον ανταγωνισμό παρόμοιων εκδηλώσεων άλλων φορέων Αν για παράδειγμα στην ενορία μας λειτουργεί ήδη ένα χορευτικό τμήμα ίσως να μην ωφελούσε ένα δεύτερο εκκλησιαστικόbull ίσως και να έβλαπτε Γιατί να μην αξιοποιήσουμε το χορευτικό εκείνο στις ενοριακές εκδηλώσεις μας και εμείς να οργανώσουμε κάτι άλλο για το οποίο θα υπάρχει μεγαλύτερη ανάγκη (πχ μια βιβλιοθήκη μια ομάδα θεάτρου ή κάτι άλλο)

Ανάμεσα στις δραστηριότητες αυτές θα μπορούσαν να είναι και οι παρακάτω

Μουσικές δραστηριότητες ορχήστρα μουσικό σύνολο χορωδία ραδιοφωνική εκπομπή παιχνίδι μουσικών σταθμών έντυπα τραγουδιού αυτοσχέδια τραγούδια ndash σύνθεση μουσικής παιχνίδια με μουσική ψυχαγωγία με μουσικά όργανα αναμνηστικά cd για τα παιδιά μουσική στον χώρο των παιχνιδιών

Αξιοποίηση της τεχνολογίας δημιουργία ενοριακής ιστοσελίδας με forum και blogs για τους νέους αίθουσα ΗΥ πρόσβαση στο διαδίκτυο περιήγηση σε

εκκλησιαστικές κά ιστοσελίδες μαζί με τα παιδιά προβολή εκπαιδευτικών cd-rom ή dvd με ταινίες για σχολιασμό και συζήτηση δημιουργία εφημερίδας με τη

βοήθεια ΗΥ κατηχητικό παιχνίδι στον ΗΥ προβολή παιχνιδιών παρατηρητικότητας με projector παιχνίδια ΗΥ επικοινωνία με ομάδες

Ορθοδόξων ή ετεροδόξων του εξωτερικού

Καλλιτεχνικό εργαστήρι ndash Ώρα δημιουργικής απασχόλησης ζωγραφική κολλάζ γλυπτική χαρτοκοπτική διακοσμητικές κατασκευές χρηστικές

κατασκευές χειροτεχνίες graffiti (σε ειδικούς χώρους) συλλογές αντικειμένων αγιογραφία επικόλληση εικόνων σε ξύλο παρασκευή λιβανιού κατασκευή

κομποσχοινιών εκθέσεις ζωγραφικής και κατασκευών

Θέατρο Δραματοποίηση της αφήγησης (πχ δραματοποίηση παραβολών) προετοιμασία θεατρικής παράστασης (συγγραφή σεναρίου διανομή ρόλων

προετοιμασία σκηνικών από τα παιδιά role-playing παρακολούθηση θεατρικής παράστασης θεατρικό παιχνίδι

Χορός διδασκαλία παραδοσιακών χορών και δημιουργία ειδικού τμήματος (με

βεστιάριο) για την συμμετοχή του σε ενοριακές κλπ εκδηλώσεις Αξιοποίηση του λαογραφικού πλούτου και της τοπικής ιστορίας επίσκεψη σε λαογραφικό μουσείο συμμετοχή σε εκπαιδευτικό πρόγραμμα διατήρηση ή

αναβίωση τοπικών εθίμων (πχ δημιουργική απασχόληση με βάση τα έθιμα Μ Εβδομάδας) αναπαράσταση παραδοσιακών επαγγελμάτων ενημέρωση για τις παραδοσιακές και τις λειτουργικές τέχνες δημιουργία λαογραφικής συλλογής

παραδοσιακά παιχνίδια

Αθλητισμός προπονήσεις και διενοριακά πρωταθλήματα αθλητικών ομάδων

(ποδοσφαίρου μπάσκετ βόλεϋ χάντμπωλ) με βάση συγκεκριμένους κανονισμούς για την προώθηση του laquoευ αγωνίζεσθαιraquo (fair play) ατομικά ενδοενοριακά πρωταθλήματα (σκάκι πιγκ-πογκ) απονομή επάθλων στους νικητές και

αναμνηστικών σε όσους έλαβαν μέρος φιλικοί αγώνες με άλλες ενορίες ή ομάδες λατρευτικές και άλλες εκδηλώσεις για τον Άγιο Νέστορα προστάτη των αθλητών

πρόσκληση αθλητών για συζήτηση και συναναστροφή προβολή αθλητικών αγώνων (μέσω ldquosupersportrdquo)

Βιβλίο δανειστική βιβλιοθήκη έκθεση βιβλίου (μόνιμη ή περιστασιακή) δωρεά βιβλίων στα παιδιά κατά τις γιορτές έκδοση εντύπων παρουσιάσεις βιβλίων

πρόσκληση συγγραφέων για συζήτηση και συναναστροφή

Περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση δημιουργία οικολογικής ομάδας

ανακύκλωση επίσκεψη σε περιοχές ιδιαίτερου φυσικού κάλλους εκπόνηση προγραμμάτων περιβαλλοντικής αγωγής Εκδρομές μονοήμερες ή πολυήμερες στο εσωτερικό ή στο εξωτερικό

(Παρατηρήσεις κατά προτίμηση χωριστά κάθε ηλικιακή ομάδα σαφής στοχοθεσία ενδιαφέρον πρόγραμμα επίσκεψη σε προσκυνήματα ndash αξιοθέατα επικοινωνία με εκκλησιαστικές κοινότητες της περιοχής χρόνος για επικοινωνία και παιχνίδι ελεύθερος χρόνος) Ενοριακή κατασκήνωση

ζ) Η ψυχαγωγία στην κατήχηση

Η ομαδική ψυχαγωγία είναι ένα από τα βασικά στοιχεία της σύγχρονης αγωγής Μπορεί να δημιουργήσει στο παιδί αισθήματα φιλαλληλίας και διάθεσης για συνεργασία ενώ έχει τη δυνατότητα να λειτουργήσει ως αοτελεσματικό μέσο καταστολής της παιδικής επιθετικότητας και κοινωνικοποίησης του παιδιού Κάθε δραστηριότητα απrsquo το πιο απλό παιχνίδι μέχρι το πιο σύνθετο εκπαιδευτικό πρόγραμμα πρέπει να είναι καλά οργανωμένο από μέρους μας προτού παρουσιασθεί στα παιδιά Οφείλουμε να έχουμε συγκεντρώσει τα απαραίτητα υλικά να γνωρίζουμε τους κανόνες να δημιουργήσουμε την κατάλληλη ατμόσφαιρα Η προετοιμασία δεν μπορεί να είναι της τελευταίας στιγμής Ο αυθορμητισμός δεν μπορεί να λείπει από την ψυχαγωγία Πρέπει να αφεθεί και στα ίδια τα παιδιά χώρος για δράση και εθελοντική συνεργασία σε κάθε φάση της ψυχαγωγίας από την προετοιμασία μέχρι και την αποτίμησή της χωρίς ποτέ να πιέζονται ή να καταναγκάζονται να αναλάβουν ρόλο στο παιχνίδι Ακόμη πρέπει να υπάρχουν ίσες ευκαιρίες συμμετοχής στο παιχνίδι για όλους Αποφεύγουμε παιχνίδια που απαιτούν εξαιρετικές ικανότητες ή παρέχουν ευκαιρία να νικήσουν στους ίδιους κάθε φορά Συνεπώς δεν επιλέγουμε μόνο παιχνίδια γνώσεων ή μόνο παιχνίδια που απαιτούν κίνηση αλλά συνδυάζουμε διάφορους τύπους παιχνιδιών Σε κάθε συνάντηση στην αρχή ή στο τέλος μπορούμε να παίξουμε κάποιο σύντομο παιχνίδι Θα μπορούσαμε ακόμη να αφιερώσουμε και μια ολόκληρη συνάντηση στην ψυχαγωγία ή να οργανώσουμε ένα laquoαπόγευμα ψυχαγωγίαςraquo για τα παιδιά όλων των ομάδων Θα μπορούσαμε να παίξουμε τότε το παιχνίδι του δάσους τον κρυμμένο θησαυρό το παιχνίδι των σταθμών ή να οργανώσουμε με απλά υλικά ένα αυτοσχέδιο λουνα ndash παρκ

Τελική υπενθύμιση Τελειώνοντας ύστερα από μια σειρά προτάσεων για το laquoτι θα κάνουμεraquo στο κατηχητικό μας έργο ας θυμηθούμε καλύτερα laquoτι πρέπει να γίνουμεraquo με τη βοήθεια όλων των ανωτέρω μέλη της Εκκλησίας συνειδητά που θα γευόμαστε την εμπειρία της πίστης και της αλήθειάς Της και θα αγωνιζόμαστε να την μετατρέψουμε σε καθημερινό μας βίωμα

• Ένα κείμενο για την κατήχηση απο το neotitagr
• Κατήχηση Κάτι περισσότερο από μάθημαΓια μια ανανέωση του λόγου και των μεθόδων μας
• Του Γιάννη Ζαμπέλη

καλό θα είναι να παρατίθεται παράλληλα ένα σχεδιάγραμμα παραδοσιακής διδασκαλίας του υλικού που περιλαμβάνεται στην αντίστοιχη ενότητα

Παράδειγμα εφαρμογής στο θέμα Οι εικόνες

Αφόρμηση μια εικόνα ή το συναξάρι της Κυριακής της Ορθοδοξίας ή βίος Ευαγγ Λουκά κά Επίσκεψη στο ναό (έρευνα πεδίου) ndash Προσκύνηση εικόνας του Αγίου του ναού (βιωματικότητα) ndash Καταγραφή εικόνων από τις ομάδες (ανακαλυπτική ομαδοσυνεργατική) ndash Επικόλληση χάρτινων εικόνων σε ξύλο για να τις κρατήσουν στη λιτανεία των εικόνων (βιωματικότητα άνοιγμα στην κοινότητα) ndash Ενημέρωση αναζήτηση πληροφοριών και δραστηριότητες για τα υλικά της αγιογραφίας τη σύνδεση των εικόνων με ιστορικά πρόσωπα και γεγονότα αναγνώριση της laquoσχολήςraquo στην οποία ανήκει ο αγιογράφος συμβολισμοί (διαθεματικότητα αφού έγινε αναφορά σε θέματα ιστορίας ιστορίας τέχνης θεολογίας χημείας) Να αναπτύξουμε μαζί με τα παιδιά δραστηριότητες που είναι αμφίβολο αν θα τους δοθεί αλλού η ευκαιρία Πχ άναμμα καντηλιού και θυμιατού χρήση Αγίας Γραφής να ανέβουν στο ψαλτήρι και να ψάλλουν κάτι όλοι μαζί στα πλαίσια μιας ακολουθίας (πχ παράκληση κάποια στάση χαιρετισμών απόδειπνο) να ζυμώσουν πρόσφορο να διακονήσουν στο Ιερό Τέτοιες ευκαιρίες μας παρέχει πάμπολλες ο εορτολογικός κύκλος της Εκκλησίας Πχ επίσκεψη στο ναό και παρουσίαση των ιερών σκευών με αφορμή τη γιορτή των Εισοδίων το Σάββατο του Ακαθίστου αναφορά στο πρόσωπο της Παναγίας και σύντομη ακολουθία χαιρετισμών το Σάββατο του Λαζάρου χειροτεχνία ndash κατασκευή πασχαλινών λαμπάδων του Αγίου Τρύφωνος αναφορά στο περιβάλλον κοκ Δεν θα πρέπει να παραλείψουμε τη σύνδεση των laquoμαθημάτωνraquo μας με τις ανάγκες και τις απορίες των παιδιών αφrsquo ενός με την επικαιρότητα και την καθημερινότητα αφrsquo ετέρου Για παράδειγμα έστω ότι συζητείται τις τελευταίες ημέρες το ζήτημα του σατανισμού Καλό είναι να αφιερώσουμε τη συζήτηση μια φορά στο θέμα αυτό ποια είναι η θέση της Εκκλησίας πώς το αντιμετωπίζουμε Δεχόμαστε τους προβληματισμούς των παιδιών Αν δεν είμαστε σε θέση να απαντήσουμε έγκυρα δεσμευόμαστε να απαντήσουμε την επόμενη φορά αφού ενημερωθούμε ή παραπέμπουμε σε πιο εξειδικευμένο πρόσωπο (πχ τον ιερέα) Σημαντική είναι η αφόρμηση για το θέμα Πρέπει να είναι εντυπωσιακή ικανή να κινήσει το ενδιαφέρον τους Αφορμές μπορεί να δώσουν οι στίχοι ενός τραγουδιού (πχ των Κατσιμιχαίων Active Member Πυξ Λαξ κά) άρθρα εφημερίδων ή

περιοδικών δημοσκοπήσεις (μεταξύ των παιδιών ή δημοσιευμένες στον τύπο) ταινίες ποιήματα

στ) Παράλληλες δραστηριότητες

Στα πλαίσια του ενοριακού πνευματικού κέντρου μπορούν να οργανωθούν διάφορες δραστηριότητες που θα βοηθούν μεν τα παιδιά να αξιοποιήσουν δημιουργικά τον ελεύθερο χρόνο τους όμως παράλληλα θα έχουν σαφή κατηχητικό προσανατολισμό Διαφορετικά κινδυνεύουμε να εξελιχθούμε σε έναν απλό πολιτιστικό σύλλογο ή έναhellip σύστημα προσκόπων Ακόμη χρειάζεται προσοχή οι δραστηριότητές μας αυτές να μην αποβλέπουν στον ανταγωνισμό παρόμοιων εκδηλώσεων άλλων φορέων Αν για παράδειγμα στην ενορία μας λειτουργεί ήδη ένα χορευτικό τμήμα ίσως να μην ωφελούσε ένα δεύτερο εκκλησιαστικόbull ίσως και να έβλαπτε Γιατί να μην αξιοποιήσουμε το χορευτικό εκείνο στις ενοριακές εκδηλώσεις μας και εμείς να οργανώσουμε κάτι άλλο για το οποίο θα υπάρχει μεγαλύτερη ανάγκη (πχ μια βιβλιοθήκη μια ομάδα θεάτρου ή κάτι άλλο)

Ανάμεσα στις δραστηριότητες αυτές θα μπορούσαν να είναι και οι παρακάτω

Μουσικές δραστηριότητες ορχήστρα μουσικό σύνολο χορωδία ραδιοφωνική εκπομπή παιχνίδι μουσικών σταθμών έντυπα τραγουδιού αυτοσχέδια τραγούδια ndash σύνθεση μουσικής παιχνίδια με μουσική ψυχαγωγία με μουσικά όργανα αναμνηστικά cd για τα παιδιά μουσική στον χώρο των παιχνιδιών

Αξιοποίηση της τεχνολογίας δημιουργία ενοριακής ιστοσελίδας με forum και blogs για τους νέους αίθουσα ΗΥ πρόσβαση στο διαδίκτυο περιήγηση σε

εκκλησιαστικές κά ιστοσελίδες μαζί με τα παιδιά προβολή εκπαιδευτικών cd-rom ή dvd με ταινίες για σχολιασμό και συζήτηση δημιουργία εφημερίδας με τη

βοήθεια ΗΥ κατηχητικό παιχνίδι στον ΗΥ προβολή παιχνιδιών παρατηρητικότητας με projector παιχνίδια ΗΥ επικοινωνία με ομάδες

Ορθοδόξων ή ετεροδόξων του εξωτερικού

Καλλιτεχνικό εργαστήρι ndash Ώρα δημιουργικής απασχόλησης ζωγραφική κολλάζ γλυπτική χαρτοκοπτική διακοσμητικές κατασκευές χρηστικές

κατασκευές χειροτεχνίες graffiti (σε ειδικούς χώρους) συλλογές αντικειμένων αγιογραφία επικόλληση εικόνων σε ξύλο παρασκευή λιβανιού κατασκευή

κομποσχοινιών εκθέσεις ζωγραφικής και κατασκευών

Θέατρο Δραματοποίηση της αφήγησης (πχ δραματοποίηση παραβολών) προετοιμασία θεατρικής παράστασης (συγγραφή σεναρίου διανομή ρόλων

προετοιμασία σκηνικών από τα παιδιά role-playing παρακολούθηση θεατρικής παράστασης θεατρικό παιχνίδι

Χορός διδασκαλία παραδοσιακών χορών και δημιουργία ειδικού τμήματος (με

βεστιάριο) για την συμμετοχή του σε ενοριακές κλπ εκδηλώσεις Αξιοποίηση του λαογραφικού πλούτου και της τοπικής ιστορίας επίσκεψη σε λαογραφικό μουσείο συμμετοχή σε εκπαιδευτικό πρόγραμμα διατήρηση ή

αναβίωση τοπικών εθίμων (πχ δημιουργική απασχόληση με βάση τα έθιμα Μ Εβδομάδας) αναπαράσταση παραδοσιακών επαγγελμάτων ενημέρωση για τις παραδοσιακές και τις λειτουργικές τέχνες δημιουργία λαογραφικής συλλογής

παραδοσιακά παιχνίδια

Αθλητισμός προπονήσεις και διενοριακά πρωταθλήματα αθλητικών ομάδων

(ποδοσφαίρου μπάσκετ βόλεϋ χάντμπωλ) με βάση συγκεκριμένους κανονισμούς για την προώθηση του laquoευ αγωνίζεσθαιraquo (fair play) ατομικά ενδοενοριακά πρωταθλήματα (σκάκι πιγκ-πογκ) απονομή επάθλων στους νικητές και

αναμνηστικών σε όσους έλαβαν μέρος φιλικοί αγώνες με άλλες ενορίες ή ομάδες λατρευτικές και άλλες εκδηλώσεις για τον Άγιο Νέστορα προστάτη των αθλητών

πρόσκληση αθλητών για συζήτηση και συναναστροφή προβολή αθλητικών αγώνων (μέσω ldquosupersportrdquo)

Βιβλίο δανειστική βιβλιοθήκη έκθεση βιβλίου (μόνιμη ή περιστασιακή) δωρεά βιβλίων στα παιδιά κατά τις γιορτές έκδοση εντύπων παρουσιάσεις βιβλίων

πρόσκληση συγγραφέων για συζήτηση και συναναστροφή

Περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση δημιουργία οικολογικής ομάδας

ανακύκλωση επίσκεψη σε περιοχές ιδιαίτερου φυσικού κάλλους εκπόνηση προγραμμάτων περιβαλλοντικής αγωγής Εκδρομές μονοήμερες ή πολυήμερες στο εσωτερικό ή στο εξωτερικό

(Παρατηρήσεις κατά προτίμηση χωριστά κάθε ηλικιακή ομάδα σαφής στοχοθεσία ενδιαφέρον πρόγραμμα επίσκεψη σε προσκυνήματα ndash αξιοθέατα επικοινωνία με εκκλησιαστικές κοινότητες της περιοχής χρόνος για επικοινωνία και παιχνίδι ελεύθερος χρόνος) Ενοριακή κατασκήνωση

ζ) Η ψυχαγωγία στην κατήχηση

Η ομαδική ψυχαγωγία είναι ένα από τα βασικά στοιχεία της σύγχρονης αγωγής Μπορεί να δημιουργήσει στο παιδί αισθήματα φιλαλληλίας και διάθεσης για συνεργασία ενώ έχει τη δυνατότητα να λειτουργήσει ως αοτελεσματικό μέσο καταστολής της παιδικής επιθετικότητας και κοινωνικοποίησης του παιδιού Κάθε δραστηριότητα απrsquo το πιο απλό παιχνίδι μέχρι το πιο σύνθετο εκπαιδευτικό πρόγραμμα πρέπει να είναι καλά οργανωμένο από μέρους μας προτού παρουσιασθεί στα παιδιά Οφείλουμε να έχουμε συγκεντρώσει τα απαραίτητα υλικά να γνωρίζουμε τους κανόνες να δημιουργήσουμε την κατάλληλη ατμόσφαιρα Η προετοιμασία δεν μπορεί να είναι της τελευταίας στιγμής Ο αυθορμητισμός δεν μπορεί να λείπει από την ψυχαγωγία Πρέπει να αφεθεί και στα ίδια τα παιδιά χώρος για δράση και εθελοντική συνεργασία σε κάθε φάση της ψυχαγωγίας από την προετοιμασία μέχρι και την αποτίμησή της χωρίς ποτέ να πιέζονται ή να καταναγκάζονται να αναλάβουν ρόλο στο παιχνίδι Ακόμη πρέπει να υπάρχουν ίσες ευκαιρίες συμμετοχής στο παιχνίδι για όλους Αποφεύγουμε παιχνίδια που απαιτούν εξαιρετικές ικανότητες ή παρέχουν ευκαιρία να νικήσουν στους ίδιους κάθε φορά Συνεπώς δεν επιλέγουμε μόνο παιχνίδια γνώσεων ή μόνο παιχνίδια που απαιτούν κίνηση αλλά συνδυάζουμε διάφορους τύπους παιχνιδιών Σε κάθε συνάντηση στην αρχή ή στο τέλος μπορούμε να παίξουμε κάποιο σύντομο παιχνίδι Θα μπορούσαμε ακόμη να αφιερώσουμε και μια ολόκληρη συνάντηση στην ψυχαγωγία ή να οργανώσουμε ένα laquoαπόγευμα ψυχαγωγίαςraquo για τα παιδιά όλων των ομάδων Θα μπορούσαμε να παίξουμε τότε το παιχνίδι του δάσους τον κρυμμένο θησαυρό το παιχνίδι των σταθμών ή να οργανώσουμε με απλά υλικά ένα αυτοσχέδιο λουνα ndash παρκ

Τελική υπενθύμιση Τελειώνοντας ύστερα από μια σειρά προτάσεων για το laquoτι θα κάνουμεraquo στο κατηχητικό μας έργο ας θυμηθούμε καλύτερα laquoτι πρέπει να γίνουμεraquo με τη βοήθεια όλων των ανωτέρω μέλη της Εκκλησίας συνειδητά που θα γευόμαστε την εμπειρία της πίστης και της αλήθειάς Της και θα αγωνιζόμαστε να την μετατρέψουμε σε καθημερινό μας βίωμα

• Ένα κείμενο για την κατήχηση απο το neotitagr
• Κατήχηση Κάτι περισσότερο από μάθημαΓια μια ανανέωση του λόγου και των μεθόδων μας
• Του Γιάννη Ζαμπέλη

περιοδικών δημοσκοπήσεις (μεταξύ των παιδιών ή δημοσιευμένες στον τύπο) ταινίες ποιήματα

στ) Παράλληλες δραστηριότητες

Στα πλαίσια του ενοριακού πνευματικού κέντρου μπορούν να οργανωθούν διάφορες δραστηριότητες που θα βοηθούν μεν τα παιδιά να αξιοποιήσουν δημιουργικά τον ελεύθερο χρόνο τους όμως παράλληλα θα έχουν σαφή κατηχητικό προσανατολισμό Διαφορετικά κινδυνεύουμε να εξελιχθούμε σε έναν απλό πολιτιστικό σύλλογο ή έναhellip σύστημα προσκόπων Ακόμη χρειάζεται προσοχή οι δραστηριότητές μας αυτές να μην αποβλέπουν στον ανταγωνισμό παρόμοιων εκδηλώσεων άλλων φορέων Αν για παράδειγμα στην ενορία μας λειτουργεί ήδη ένα χορευτικό τμήμα ίσως να μην ωφελούσε ένα δεύτερο εκκλησιαστικόbull ίσως και να έβλαπτε Γιατί να μην αξιοποιήσουμε το χορευτικό εκείνο στις ενοριακές εκδηλώσεις μας και εμείς να οργανώσουμε κάτι άλλο για το οποίο θα υπάρχει μεγαλύτερη ανάγκη (πχ μια βιβλιοθήκη μια ομάδα θεάτρου ή κάτι άλλο)

Ανάμεσα στις δραστηριότητες αυτές θα μπορούσαν να είναι και οι παρακάτω

Μουσικές δραστηριότητες ορχήστρα μουσικό σύνολο χορωδία ραδιοφωνική εκπομπή παιχνίδι μουσικών σταθμών έντυπα τραγουδιού αυτοσχέδια τραγούδια ndash σύνθεση μουσικής παιχνίδια με μουσική ψυχαγωγία με μουσικά όργανα αναμνηστικά cd για τα παιδιά μουσική στον χώρο των παιχνιδιών

Αξιοποίηση της τεχνολογίας δημιουργία ενοριακής ιστοσελίδας με forum και blogs για τους νέους αίθουσα ΗΥ πρόσβαση στο διαδίκτυο περιήγηση σε

εκκλησιαστικές κά ιστοσελίδες μαζί με τα παιδιά προβολή εκπαιδευτικών cd-rom ή dvd με ταινίες για σχολιασμό και συζήτηση δημιουργία εφημερίδας με τη

βοήθεια ΗΥ κατηχητικό παιχνίδι στον ΗΥ προβολή παιχνιδιών παρατηρητικότητας με projector παιχνίδια ΗΥ επικοινωνία με ομάδες

Ορθοδόξων ή ετεροδόξων του εξωτερικού

Καλλιτεχνικό εργαστήρι ndash Ώρα δημιουργικής απασχόλησης ζωγραφική κολλάζ γλυπτική χαρτοκοπτική διακοσμητικές κατασκευές χρηστικές

κατασκευές χειροτεχνίες graffiti (σε ειδικούς χώρους) συλλογές αντικειμένων αγιογραφία επικόλληση εικόνων σε ξύλο παρασκευή λιβανιού κατασκευή

κομποσχοινιών εκθέσεις ζωγραφικής και κατασκευών

Θέατρο Δραματοποίηση της αφήγησης (πχ δραματοποίηση παραβολών) προετοιμασία θεατρικής παράστασης (συγγραφή σεναρίου διανομή ρόλων

προετοιμασία σκηνικών από τα παιδιά role-playing παρακολούθηση θεατρικής παράστασης θεατρικό παιχνίδι

Χορός διδασκαλία παραδοσιακών χορών και δημιουργία ειδικού τμήματος (με

βεστιάριο) για την συμμετοχή του σε ενοριακές κλπ εκδηλώσεις Αξιοποίηση του λαογραφικού πλούτου και της τοπικής ιστορίας επίσκεψη σε λαογραφικό μουσείο συμμετοχή σε εκπαιδευτικό πρόγραμμα διατήρηση ή

αναβίωση τοπικών εθίμων (πχ δημιουργική απασχόληση με βάση τα έθιμα Μ Εβδομάδας) αναπαράσταση παραδοσιακών επαγγελμάτων ενημέρωση για τις παραδοσιακές και τις λειτουργικές τέχνες δημιουργία λαογραφικής συλλογής

παραδοσιακά παιχνίδια

Αθλητισμός προπονήσεις και διενοριακά πρωταθλήματα αθλητικών ομάδων

(ποδοσφαίρου μπάσκετ βόλεϋ χάντμπωλ) με βάση συγκεκριμένους κανονισμούς για την προώθηση του laquoευ αγωνίζεσθαιraquo (fair play) ατομικά ενδοενοριακά πρωταθλήματα (σκάκι πιγκ-πογκ) απονομή επάθλων στους νικητές και

αναμνηστικών σε όσους έλαβαν μέρος φιλικοί αγώνες με άλλες ενορίες ή ομάδες λατρευτικές και άλλες εκδηλώσεις για τον Άγιο Νέστορα προστάτη των αθλητών

πρόσκληση αθλητών για συζήτηση και συναναστροφή προβολή αθλητικών αγώνων (μέσω ldquosupersportrdquo)

Βιβλίο δανειστική βιβλιοθήκη έκθεση βιβλίου (μόνιμη ή περιστασιακή) δωρεά βιβλίων στα παιδιά κατά τις γιορτές έκδοση εντύπων παρουσιάσεις βιβλίων

πρόσκληση συγγραφέων για συζήτηση και συναναστροφή

Περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση δημιουργία οικολογικής ομάδας

ανακύκλωση επίσκεψη σε περιοχές ιδιαίτερου φυσικού κάλλους εκπόνηση προγραμμάτων περιβαλλοντικής αγωγής Εκδρομές μονοήμερες ή πολυήμερες στο εσωτερικό ή στο εξωτερικό

(Παρατηρήσεις κατά προτίμηση χωριστά κάθε ηλικιακή ομάδα σαφής στοχοθεσία ενδιαφέρον πρόγραμμα επίσκεψη σε προσκυνήματα ndash αξιοθέατα επικοινωνία με εκκλησιαστικές κοινότητες της περιοχής χρόνος για επικοινωνία και παιχνίδι ελεύθερος χρόνος) Ενοριακή κατασκήνωση

ζ) Η ψυχαγωγία στην κατήχηση

Η ομαδική ψυχαγωγία είναι ένα από τα βασικά στοιχεία της σύγχρονης αγωγής Μπορεί να δημιουργήσει στο παιδί αισθήματα φιλαλληλίας και διάθεσης για συνεργασία ενώ έχει τη δυνατότητα να λειτουργήσει ως αοτελεσματικό μέσο καταστολής της παιδικής επιθετικότητας και κοινωνικοποίησης του παιδιού Κάθε δραστηριότητα απrsquo το πιο απλό παιχνίδι μέχρι το πιο σύνθετο εκπαιδευτικό πρόγραμμα πρέπει να είναι καλά οργανωμένο από μέρους μας προτού παρουσιασθεί στα παιδιά Οφείλουμε να έχουμε συγκεντρώσει τα απαραίτητα υλικά να γνωρίζουμε τους κανόνες να δημιουργήσουμε την κατάλληλη ατμόσφαιρα Η προετοιμασία δεν μπορεί να είναι της τελευταίας στιγμής Ο αυθορμητισμός δεν μπορεί να λείπει από την ψυχαγωγία Πρέπει να αφεθεί και στα ίδια τα παιδιά χώρος για δράση και εθελοντική συνεργασία σε κάθε φάση της ψυχαγωγίας από την προετοιμασία μέχρι και την αποτίμησή της χωρίς ποτέ να πιέζονται ή να καταναγκάζονται να αναλάβουν ρόλο στο παιχνίδι Ακόμη πρέπει να υπάρχουν ίσες ευκαιρίες συμμετοχής στο παιχνίδι για όλους Αποφεύγουμε παιχνίδια που απαιτούν εξαιρετικές ικανότητες ή παρέχουν ευκαιρία να νικήσουν στους ίδιους κάθε φορά Συνεπώς δεν επιλέγουμε μόνο παιχνίδια γνώσεων ή μόνο παιχνίδια που απαιτούν κίνηση αλλά συνδυάζουμε διάφορους τύπους παιχνιδιών Σε κάθε συνάντηση στην αρχή ή στο τέλος μπορούμε να παίξουμε κάποιο σύντομο παιχνίδι Θα μπορούσαμε ακόμη να αφιερώσουμε και μια ολόκληρη συνάντηση στην ψυχαγωγία ή να οργανώσουμε ένα laquoαπόγευμα ψυχαγωγίαςraquo για τα παιδιά όλων των ομάδων Θα μπορούσαμε να παίξουμε τότε το παιχνίδι του δάσους τον κρυμμένο θησαυρό το παιχνίδι των σταθμών ή να οργανώσουμε με απλά υλικά ένα αυτοσχέδιο λουνα ndash παρκ

Τελική υπενθύμιση Τελειώνοντας ύστερα από μια σειρά προτάσεων για το laquoτι θα κάνουμεraquo στο κατηχητικό μας έργο ας θυμηθούμε καλύτερα laquoτι πρέπει να γίνουμεraquo με τη βοήθεια όλων των ανωτέρω μέλη της Εκκλησίας συνειδητά που θα γευόμαστε την εμπειρία της πίστης και της αλήθειάς Της και θα αγωνιζόμαστε να την μετατρέψουμε σε καθημερινό μας βίωμα

• Ένα κείμενο για την κατήχηση απο το neotitagr
• Κατήχηση Κάτι περισσότερο από μάθημαΓια μια ανανέωση του λόγου και των μεθόδων μας
• Του Γιάννη Ζαμπέλη

Καλλιτεχνικό εργαστήρι ndash Ώρα δημιουργικής απασχόλησης ζωγραφική κολλάζ γλυπτική χαρτοκοπτική διακοσμητικές κατασκευές χρηστικές

κατασκευές χειροτεχνίες graffiti (σε ειδικούς χώρους) συλλογές αντικειμένων αγιογραφία επικόλληση εικόνων σε ξύλο παρασκευή λιβανιού κατασκευή

κομποσχοινιών εκθέσεις ζωγραφικής και κατασκευών

Θέατρο Δραματοποίηση της αφήγησης (πχ δραματοποίηση παραβολών) προετοιμασία θεατρικής παράστασης (συγγραφή σεναρίου διανομή ρόλων

προετοιμασία σκηνικών από τα παιδιά role-playing παρακολούθηση θεατρικής παράστασης θεατρικό παιχνίδι

Χορός διδασκαλία παραδοσιακών χορών και δημιουργία ειδικού τμήματος (με

βεστιάριο) για την συμμετοχή του σε ενοριακές κλπ εκδηλώσεις Αξιοποίηση του λαογραφικού πλούτου και της τοπικής ιστορίας επίσκεψη σε λαογραφικό μουσείο συμμετοχή σε εκπαιδευτικό πρόγραμμα διατήρηση ή

αναβίωση τοπικών εθίμων (πχ δημιουργική απασχόληση με βάση τα έθιμα Μ Εβδομάδας) αναπαράσταση παραδοσιακών επαγγελμάτων ενημέρωση για τις παραδοσιακές και τις λειτουργικές τέχνες δημιουργία λαογραφικής συλλογής

παραδοσιακά παιχνίδια

Αθλητισμός προπονήσεις και διενοριακά πρωταθλήματα αθλητικών ομάδων

(ποδοσφαίρου μπάσκετ βόλεϋ χάντμπωλ) με βάση συγκεκριμένους κανονισμούς για την προώθηση του laquoευ αγωνίζεσθαιraquo (fair play) ατομικά ενδοενοριακά πρωταθλήματα (σκάκι πιγκ-πογκ) απονομή επάθλων στους νικητές και

αναμνηστικών σε όσους έλαβαν μέρος φιλικοί αγώνες με άλλες ενορίες ή ομάδες λατρευτικές και άλλες εκδηλώσεις για τον Άγιο Νέστορα προστάτη των αθλητών

πρόσκληση αθλητών για συζήτηση και συναναστροφή προβολή αθλητικών αγώνων (μέσω ldquosupersportrdquo)

Βιβλίο δανειστική βιβλιοθήκη έκθεση βιβλίου (μόνιμη ή περιστασιακή) δωρεά βιβλίων στα παιδιά κατά τις γιορτές έκδοση εντύπων παρουσιάσεις βιβλίων

πρόσκληση συγγραφέων για συζήτηση και συναναστροφή

Περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση δημιουργία οικολογικής ομάδας

ανακύκλωση επίσκεψη σε περιοχές ιδιαίτερου φυσικού κάλλους εκπόνηση προγραμμάτων περιβαλλοντικής αγωγής Εκδρομές μονοήμερες ή πολυήμερες στο εσωτερικό ή στο εξωτερικό

(Παρατηρήσεις κατά προτίμηση χωριστά κάθε ηλικιακή ομάδα σαφής στοχοθεσία ενδιαφέρον πρόγραμμα επίσκεψη σε προσκυνήματα ndash αξιοθέατα επικοινωνία με εκκλησιαστικές κοινότητες της περιοχής χρόνος για επικοινωνία και παιχνίδι ελεύθερος χρόνος) Ενοριακή κατασκήνωση

ζ) Η ψυχαγωγία στην κατήχηση

Η ομαδική ψυχαγωγία είναι ένα από τα βασικά στοιχεία της σύγχρονης αγωγής Μπορεί να δημιουργήσει στο παιδί αισθήματα φιλαλληλίας και διάθεσης για συνεργασία ενώ έχει τη δυνατότητα να λειτουργήσει ως αοτελεσματικό μέσο καταστολής της παιδικής επιθετικότητας και κοινωνικοποίησης του παιδιού Κάθε δραστηριότητα απrsquo το πιο απλό παιχνίδι μέχρι το πιο σύνθετο εκπαιδευτικό πρόγραμμα πρέπει να είναι καλά οργανωμένο από μέρους μας προτού παρουσιασθεί στα παιδιά Οφείλουμε να έχουμε συγκεντρώσει τα απαραίτητα υλικά να γνωρίζουμε τους κανόνες να δημιουργήσουμε την κατάλληλη ατμόσφαιρα Η προετοιμασία δεν μπορεί να είναι της τελευταίας στιγμής Ο αυθορμητισμός δεν μπορεί να λείπει από την ψυχαγωγία Πρέπει να αφεθεί και στα ίδια τα παιδιά χώρος για δράση και εθελοντική συνεργασία σε κάθε φάση της ψυχαγωγίας από την προετοιμασία μέχρι και την αποτίμησή της χωρίς ποτέ να πιέζονται ή να καταναγκάζονται να αναλάβουν ρόλο στο παιχνίδι Ακόμη πρέπει να υπάρχουν ίσες ευκαιρίες συμμετοχής στο παιχνίδι για όλους Αποφεύγουμε παιχνίδια που απαιτούν εξαιρετικές ικανότητες ή παρέχουν ευκαιρία να νικήσουν στους ίδιους κάθε φορά Συνεπώς δεν επιλέγουμε μόνο παιχνίδια γνώσεων ή μόνο παιχνίδια που απαιτούν κίνηση αλλά συνδυάζουμε διάφορους τύπους παιχνιδιών Σε κάθε συνάντηση στην αρχή ή στο τέλος μπορούμε να παίξουμε κάποιο σύντομο παιχνίδι Θα μπορούσαμε ακόμη να αφιερώσουμε και μια ολόκληρη συνάντηση στην ψυχαγωγία ή να οργανώσουμε ένα laquoαπόγευμα ψυχαγωγίαςraquo για τα παιδιά όλων των ομάδων Θα μπορούσαμε να παίξουμε τότε το παιχνίδι του δάσους τον κρυμμένο θησαυρό το παιχνίδι των σταθμών ή να οργανώσουμε με απλά υλικά ένα αυτοσχέδιο λουνα ndash παρκ

Τελική υπενθύμιση Τελειώνοντας ύστερα από μια σειρά προτάσεων για το laquoτι θα κάνουμεraquo στο κατηχητικό μας έργο ας θυμηθούμε καλύτερα laquoτι πρέπει να γίνουμεraquo με τη βοήθεια όλων των ανωτέρω μέλη της Εκκλησίας συνειδητά που θα γευόμαστε την εμπειρία της πίστης και της αλήθειάς Της και θα αγωνιζόμαστε να την μετατρέψουμε σε καθημερινό μας βίωμα

• Ένα κείμενο για την κατήχηση απο το neotitagr
• Κατήχηση Κάτι περισσότερο από μάθημαΓια μια ανανέωση του λόγου και των μεθόδων μας
• Του Γιάννη Ζαμπέλη

ανακύκλωση επίσκεψη σε περιοχές ιδιαίτερου φυσικού κάλλους εκπόνηση προγραμμάτων περιβαλλοντικής αγωγής Εκδρομές μονοήμερες ή πολυήμερες στο εσωτερικό ή στο εξωτερικό

(Παρατηρήσεις κατά προτίμηση χωριστά κάθε ηλικιακή ομάδα σαφής στοχοθεσία ενδιαφέρον πρόγραμμα επίσκεψη σε προσκυνήματα ndash αξιοθέατα επικοινωνία με εκκλησιαστικές κοινότητες της περιοχής χρόνος για επικοινωνία και παιχνίδι ελεύθερος χρόνος) Ενοριακή κατασκήνωση

ζ) Η ψυχαγωγία στην κατήχηση

Η ομαδική ψυχαγωγία είναι ένα από τα βασικά στοιχεία της σύγχρονης αγωγής Μπορεί να δημιουργήσει στο παιδί αισθήματα φιλαλληλίας και διάθεσης για συνεργασία ενώ έχει τη δυνατότητα να λειτουργήσει ως αοτελεσματικό μέσο καταστολής της παιδικής επιθετικότητας και κοινωνικοποίησης του παιδιού Κάθε δραστηριότητα απrsquo το πιο απλό παιχνίδι μέχρι το πιο σύνθετο εκπαιδευτικό πρόγραμμα πρέπει να είναι καλά οργανωμένο από μέρους μας προτού παρουσιασθεί στα παιδιά Οφείλουμε να έχουμε συγκεντρώσει τα απαραίτητα υλικά να γνωρίζουμε τους κανόνες να δημιουργήσουμε την κατάλληλη ατμόσφαιρα Η προετοιμασία δεν μπορεί να είναι της τελευταίας στιγμής Ο αυθορμητισμός δεν μπορεί να λείπει από την ψυχαγωγία Πρέπει να αφεθεί και στα ίδια τα παιδιά χώρος για δράση και εθελοντική συνεργασία σε κάθε φάση της ψυχαγωγίας από την προετοιμασία μέχρι και την αποτίμησή της χωρίς ποτέ να πιέζονται ή να καταναγκάζονται να αναλάβουν ρόλο στο παιχνίδι Ακόμη πρέπει να υπάρχουν ίσες ευκαιρίες συμμετοχής στο παιχνίδι για όλους Αποφεύγουμε παιχνίδια που απαιτούν εξαιρετικές ικανότητες ή παρέχουν ευκαιρία να νικήσουν στους ίδιους κάθε φορά Συνεπώς δεν επιλέγουμε μόνο παιχνίδια γνώσεων ή μόνο παιχνίδια που απαιτούν κίνηση αλλά συνδυάζουμε διάφορους τύπους παιχνιδιών Σε κάθε συνάντηση στην αρχή ή στο τέλος μπορούμε να παίξουμε κάποιο σύντομο παιχνίδι Θα μπορούσαμε ακόμη να αφιερώσουμε και μια ολόκληρη συνάντηση στην ψυχαγωγία ή να οργανώσουμε ένα laquoαπόγευμα ψυχαγωγίαςraquo για τα παιδιά όλων των ομάδων Θα μπορούσαμε να παίξουμε τότε το παιχνίδι του δάσους τον κρυμμένο θησαυρό το παιχνίδι των σταθμών ή να οργανώσουμε με απλά υλικά ένα αυτοσχέδιο λουνα ndash παρκ

Τελική υπενθύμιση Τελειώνοντας ύστερα από μια σειρά προτάσεων για το laquoτι θα κάνουμεraquo στο κατηχητικό μας έργο ας θυμηθούμε καλύτερα laquoτι πρέπει να γίνουμεraquo με τη βοήθεια όλων των ανωτέρω μέλη της Εκκλησίας συνειδητά που θα γευόμαστε την εμπειρία της πίστης και της αλήθειάς Της και θα αγωνιζόμαστε να την μετατρέψουμε σε καθημερινό μας βίωμα

• Ένα κείμενο για την κατήχηση απο το neotitagr
• Κατήχηση Κάτι περισσότερο από μάθημαΓια μια ανανέωση του λόγου και των μεθόδων μας
• Του Γιάννη Ζαμπέλη

Τελική υπενθύμιση Τελειώνοντας ύστερα από μια σειρά προτάσεων για το laquoτι θα κάνουμεraquo στο κατηχητικό μας έργο ας θυμηθούμε καλύτερα laquoτι πρέπει να γίνουμεraquo με τη βοήθεια όλων των ανωτέρω μέλη της Εκκλησίας συνειδητά που θα γευόμαστε την εμπειρία της πίστης και της αλήθειάς Της και θα αγωνιζόμαστε να την μετατρέψουμε σε καθημερινό μας βίωμα

• Ένα κείμενο για την κατήχηση απο το neotitagr
• Κατήχηση Κάτι περισσότερο από μάθημαΓια μια ανανέωση του λόγου και των μεθόδων μας
• Του Γιάννη Ζαμπέλη