Είδος: Εφημερίδα / Ένθετο : ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗΗμερομηνία: Παρασκευή, 05-03-2010Σελίδα: 1Μέγεθος: 902 cm ²Μέση κυκλοφορία: 31550Επικοινωνία εντύπου: (210) 9296001

Λέξη κλειδί: ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑΤΑΚΗ

+ ΕΛΕΥΘΕΡΟΙΥΠΙΑ

Βιβλιοθηκ Καταφύγιο θηραμάτων Παρασκευή 5 Μαρτίου 2O1O

Mark Mazower Η αυτοκρατορία του Χίτλερ Ναζιστική εξουσία στην κατοχική Ευρώπη μτφρ.: Κώστας Κουρεμένος εκδ. Αλεξάνδρεια, ο. 726,42 e

«Κάποιοι Πολωνοί έχουν ισχυριστεί άτι η χώρα τους ήταν η μόνη ευρωπαϊκή χώρα χωρίς συνεργάτες των Γερμανών».

(Από το βιβλίο, σελ. 446)

Ο Μαρκ Μαζάουερ, διακεκριμένος μελετητής της Ιστορίας, καθηγητής

κατά καιρούς στο Πρίνστον, στο Σάσεξ, στο Bircbeck College και σήμερα στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια (ΗΠΑ), μας έχει προ πολλού

δώσει δείγματα των διεξοδικών, πολυετών ερευνών του στο κατεξοχήν γνωστικό του πεδίο, που μας ενδιαφέρουν

άμεσα. Μνημονεύω ενδεικτικά: Η Ελλάδα και η οικονομική κρίση του Μεσοπόλεμοι)

(εκδόσεις M. I. Ε.T.), Στην Ελλάδα του Χίτλερ (Αλεξάνδρεια), Θεσσαλονίκη, Πόλη των φαντασμάτων (Αλεξάνδρεια), Τα Βαλκανια (Πατάκης) και Σκοτεινή Ηπειρος, ο ευρωπαϊκός εικοστός αιώνας (Αλεξάνδρεια).

Ως επαγγελματίας ιστορικός έχει ήδη καταδείξει ότι δεν τελεί μόνο οε

εγρήγορση όσον αφορά την έγκυρη και έγκαιρη απορρόφηση και περαιτέρω αξιοποίηση

τωνυπαρχουσών, άφθονων πηγών, αλλά ότι διαθέτει συν τοις άλλοις

το χάρισμα της ρηξικέλευθης κρίσης και της ψυχρής, σαφώς συγκριτικής αντιπαράθεσης στοιχείων, ηθικών

ροπών, συλλογικών προαιρέσεων, καθοριστικών ιδεολογημάτων και κοινωνικοοικονομικών

δεδομένων. Ειδικότερα φρονεί, όπως προκύπτει από τον

πρόλογο της παρούσης έκδοσης, ότι ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος «αποτύπωνε ανάγλυφα τη βούληση της νεότερης Ευρώπης για δύναμη -τον πόθο που την είχε οδηγήσει στην Αφρική, στην Αμερική και στα πιο μακρινά νησιά του Ειρηνικού. Κληρονόμοι αυτής της παράδοσης,

σι ναζί μετείχαν οε αυτό τον κοσμοκρατορικό πόθο, αλλά έκαναν με αυτόν κάτι που ήταν πρωτόγνωρο και συγκλονιστικό για το μυαλό των Ευρωπαίων

στον πρώιμο 2θό αιώνα: προσπάθησαν να χτίσουν την αυτοκρατορία

τους μέσα στην ίδια την Ευρώπη και, ακόμα περισσότερο, να τη χτίσουν με ιλιγγιώδεις ρυθμούς μέσα οε λίγα μόλις χρόνια». Ο ίδιος συμπεραίνει κατά

διαλεκτική φορά ότι «μακροπρόθεσμα, το νόημα της ιμπεριαλιστικής απόπειρας

του Χίτλερ είναι πως άλλαξε αμετάκλητα όχι μόνο την Ευρώπη, αλλά

και τη θέση αυτής της ηπείρου μέσα στον κόσμο, και άρα τον κόσμο τον ίδιο»

. Αντιλαμβάνεται εύκολα κανείς ότι ο θετικισμός του συγγραφέα, οε συνδυασμό

με την κλίση του να κωδικοποιεί, με υποδειγματική ομολογουμένως

συνέπεια, ρεύματα και σχολές πολιτικής σκέψης, προωθεί αποτελεσματικά

τη διεξοδική εκτέλεση του πρωταρχικού σχεδιασμού. Χωρίς να παραθεωρεί

τις σημαίνουσες παραμέτρους, επιλέγει την προσφορότερη μέθοδο συγκερασμών

και συναιρέσεων. Με νηφαλιότητα πάντα. Ετσι, η επιστημονική

διαχείριση του διαθέσιμου υλικού ολοκληρώνεται απρόσκοπτα. Φαίνεται

.. -

-.•'i—- - . '3'*· v-z^+Stfev!;- .

-, . - *m-x*-u- . - ' '- - --.; -

~ -- •- - - Εργο ins Βένιας Δημητρακοπούλου. Αίθουσα Τέχνης Αθηνών

Ο εφιαλτικός κανόνας Από τον Γιώργο Βέη

βεβαίως να γνωρίζει, ως διαρκής σπουδαστή ς-τρόφiμος του ευρωπαϊκού πολιτιστικού

καταπιστεύματος, ότι «αν ψάχνεις να βρεις ένα νόημα στην Ιστορία,

είναι σαν να κοιτάς τα σύννεφα. Στα σύννεφα βλέπεις σχήματα που μοιάζουν

με λιοντάρια, με βουνά, με λίμνες, με θάλασσες. Είναι σχήματα αυθαίρετα,

κατά τον ίδιο τρόπο που είναι αυθαίρετη και η Ιστορία. Βλέπω την Ιστορία σαν ένα μεγάλο όνειρο, που όμως

δεν το ονειρεύεται κανείς. Είναι σαν όνειρο που ονειρεύεται τον εαυτό του. Ισως όμως δεν έχει προορισμό...», όπως κατέδειξε ο μείζων φιλόσοφος και αμετακίνητος φιλέλληνας Αρθούρος Σοπενχάουερ (1788 - ι86ο) -κάτι που συχνά-πυκνά στέργει να μας θυμίζει ο Χόρχε Λουίς Μπόρχες. Παρ' όλα αυτά, ο Μαζάουερ φροντίζει να υποστηρίζει τις πολυσχιδείς έρευνες του με καλώς συγκερασμένα πορίσματα και άλλο τόσο

ισχυρά τεκμήρια, συνήθως αμάχητα, προκειμένου να κατανικήσει τις όποιες

αμφιβολίες, βάσιμες η μη αντιρρήσεις και ενστάσεις των ακαδημαϊκών

συναδέλφων του και των όντως πολυπληθών αναγνωστών του.

Υποστηρίζοντας, μεταξύ άλλων, στο παρόν πολυεπίπεδο, επαρκώς

διαρθρωμένο έργο, όπου ομολογουμένως η συγγραφική φιλοδοξία δικαιώνεται πλήρως από το αποτέλεσμα, ότι

«ο ναζισμός ήθελε να διαρρήξει τις σχέσεις του όχι μόνο με τον κοινοβουλευτικό

φιλελευθερισμό, αλλά, πόλο πιο βαθιά, με ό,τι γινόταν έως τότε κοινά αποδεκτό ως οι αντιλήψεις περί ανθρώπου», διερευνά τα αίτια και τα αιτιατά μιας συγκεκριμένης πολιτικής

rti&ftte tauM Ιι :S4f

,~ΚΚ.ΪΙΕΤΙΚΙΓ Ε8(0ΪΪΙ*, - . S - «y.irent kjildxHC'r

. .-la'xi-^j»: κ 3 -.¦-'gTpaiii

. :fiW\ I γραμμής, η οποία εντέλει κατέστη μαι

ζΐκή (σχεδόν) ψύχωση τόσο στη Γερμανία όσο και στην Αυστρία. Η επίδει(

ξη της δύναμης ενός «υπερούσιου» 1 λαού, των Αρίων δηλαδή αυτή τη φορά,

τους οποίους αγιοποίησε ασμένως το Γ Ράιχ, απέβλεπε στην καθυπόταI ξη ομόρων και μη κρατών, προκειμέ. νου να επιβεβαιωθεί και στη συνέχεια

: μεταλαμπαδευτεί «το δίκαιο του φυλετικά ισχυρότερου - καθαρότερου μεγάλου έθνους» των απογόνων του

I Αρμίνιου, γερμανιστί Hermann, ο 01 ποίος, ως δυναμικός αρχηγός γερμανικών

φύλων, δεν δίσταζε τον ίο αιώνα π.X. να αντιπαραθέτει τις δυνάμεις

I του κατά των καλύτερα εξοπλισμένων, πολυάριθμων Ρωμαίων. Ο «μιλιταρισμός

του φρονήματος», όπως θα υπογράμμιζε εν προκειμένω ο Μαξ Σέλερ, δεν ήταν κάτι που δημιούργη¬

σε εκ του μη όντος ο ερασιτέχνης θεωρητικός της παγκόσμιας σύρραξης, ο

περιώνυμος Αδόλφος Χίτλερ. Παραπέμπω πρόχειρα σε μερικά απ'

όσα προηγήθηκαν και τα οποία γαλούχησαν επί έτη ένα ικανό μέρος του λαού του, ο οποίος δεν δίστασε τη συγκεκριμένη ιστορική στιγμή να δικαιολογήσει

πλήρως την υποτέλεια του άλλου, και μάλιστα διά πυρός και σιδήρου:

«Οταν σι Γερμανοί κυριεύονται πραγματικά από ένα πάθος (και όχι μόνον,

όπως συνήθως, από την καλή θέληση για πάθος!), συμπεριφέρονται τότε

όπως ακριβώς πρέπει να κάνουν, και δεν σκέφτονται περαιτέρω τη συμπεριφορά

τους. Η αλήθεια πάντως είναι ότι συμπεριφέρονται τότε πολύ αδέξια

και άσχημα, σαν να μην έχουν καθόλου ρυθμό και μελωδία». Ιδέτε Φρίντριχ Νίτσε, Η χαρούμενη επιστήμη, ι882, εκδόσεις Βάνιας, 2oo8, σε συνδυασμό

με όσα καταγράφει λίγες δεκαετίες μετά ο διορατικός Τόμας Μον:

«Ηδη το 1844 (ο μεγαλόσχημος κι άλλο τόσο εμπνευσμένος μουσικοσυνθέτης Βάγκνερ), ο' εκείνο τον ιδιαίτερα ασυνήθιστο

λόγο του, τον οποίο εκφώνησε στον δημοκρατικό "Πατριωτικό Ομιλο"

στη Δρέσδη, απαίτησε την ίδρυση γερμανικών αποικιών. "Oa το κάνουμε

καλύτερα", είπε, "από τους Ισπανούς, για τους οποίους ο νέος κόσμος

έγινε ένα σφαγείο με την ευλογία των παπάδων διαφορετικά από τους Αγγλους, για τους οποίους έγινε μικρομάγαζο.

Oa το πραγματοποιήσουμε γερμανικά και μεγαλόπρεπα!" (...)

Επισήμανα την εσωτερική αντίφαση του "Κόμματος της Πατρίδας" και ε¬

κείνης του εθνικοδημοκρατικού ανθρώπου. Δεν θα πρέπει να θεωρηθεί ότι

αποσιωπώ τη δική μου εσωτερική αντίφαση κι εκείνη των ομοίων μου. Είναι

μια γερμανική εσωτερική αντίφαση: ξεπηδά από την αντίθεση γερμανικού κόσμου και πολιτικού στοιχείου,

απ' αυτή την εθνική αντίθεση την οποία έμελλε να υπερασπιστούν ο Γκαίτε

το 1813, ο Σοπενχάουερ το 1848, ο Νίτσε έπειτα από το 1871, εναντίον της παραφοράς των πολιτικών μαζών, και η οποία εξακολουθεί να ισχύει και σήμερα,

όπως ίσως δεν μπορούν v' αρνηθούν και οι συνήγοροι της πολιτικοποίησης,

δηλαδή του εκδημοκρατισμού της Γερμανίας. Ετσι είναι και όχι

αλλιώς, στη Γερμανία η κατάφαση στα εϋνικά ιδεώδη εμπεριέχει την άρνηση της πολιτικής και της δημοκρατίας και αντιστρόφως».

(Ιδέτε Στοχασμοί ενός απολιτικοό, (1918), μετάφραση: Μαντώ Πούλη, εκδόσεις Ινδίκτος, 2οοι, σ. Ι46καΐ3ΐ9·) Στον βαθμό μάλιστα που «η άρνηση

της ΕΣΣΔ να λυγίσει μετέτρεψε τον ευρωπαϊκό πόλεμο οε παγκόσμιο», όπως

μας δείχνει ο Μαζάουερ, τότε επαληθεύονται στην πράξη του αίματος,

και μάλιστα οε διεθνή κλίμακα, μερικά από εκείνα τα οποία σχεδόν έναν

αιώνα πριν αποτύπωσε στο εμβληματικό του έργο Ο Κόσμος ως βούληση και

ως παράοταοη ο προαναφερόμενος Αρθούρος Σοπενχάουερ. Παραθέτω για τις ανάγκες της εποπτικής στιγμής τα εξής: «Ετσι, παντού στη φύση βλέπουμε

αγώνα, πάλη και διακύμανση της νίκης, (και αυτό είναι το αποτέλεσμα) εκείνης της εσωτερικής διάστασης που είναι ουσιώδης για τη βούληση. (...) Επομένως η βούληση για ζωή γενικά τρέφεται από τον εαυτό της, και είναι οε διαφορετικές μορφές η τροφή του εαυτού της, μέχρις ότου το ανθρώπινο είδος, επειδή καθυποτάσσει όλα τα άλλα,

θέτει κατά νου πως η φύση κατασκευάστηκε για δική του χρήση, napa

ταύτα (...) το ίδιο το ανθρώπινο είδος αποκαλύπτει με τρομακτική σαφήνεια αυτή τη σύγκρουση, αυτή τη διάσταση της βούλησης με τον εαυτό της, Kat καταλαβαίνουμε ότι homo homini lupus (ο άνθρωπος είναι λύκος για τον άνθρωπο)». (Ιδέτε Michael Allen Gillespie Ο μηδενισμός τιρινατιό τον Νίτσε, μετάφραση: Γεώργιος N. Μερτίκας, εκδόσεις Πατάκης, 2004.) Η- σημερινή Ευρώπη, διατείνεται εν

ολίγοις ο Μαζάουερ, είναι η σκιά εκείνης η οποία θα υπήρχε και θα δρούσε ευεργετικά, αν εξέλιπε εκ προοιμίου

η βαρβαρότητα των ναζιστικών οραμάτων. To ερώτημα όμως παραμένει

και είναι βεβαίως βασανιστικό: Μήπως to ανθρώπινο είδος είναι εντέλει

ανεπίδεκτο πλανητικού πολιτισμού; Μήπως η διαρκής ειρήνη είναι υπόθεση

αιθεροβαμόνων; Η κατακλείδα τηςΑυτοκρατορίας του Χίτλερ, η οποία σημειωτέον

ευτύχησε στη γλώσσα μας, προοιωνίζεται πάντως νέα δεινά. Κι αυτό

δεν θα είναι ακριβώς το ρητορικώς προαναγγελθέν τέλος της Ιστορίας, αλλά

η επισπευδόμενη επανεγγραφή της. Σε άλλη κλίμακα παθών, οίκοθεν νοείται. Η διεθνής αρένα άλλωστε ήδη προαναγγέλλει, για όσους βέβαια διέπονται

από τις ποιότητες του πνεύματος του Μαζάουερ, θουκυδίδεια δεινά.

www.clipnews.gr