Παιδαγωγική αξιοποίηση των ΤΠΕ στο µάθηµα της Ιστορίας

Γιώργος Αποστολίδης

Μελέτη της ιστορίας σημαίνει

Διαλεκτική του χρόνου και των πραγµάτων. (Braudel) Διαχρονική κοινωνιολογία. (Piaget) Η αξία της µελέτης της ιστορίας βρίσκεται:

α) στην αποκάλυψη παραγόντων, δυνάµεων ή δοµών που καθορίζουν την ιστορική διαδικασία,

β) στη διασύνδεση των γεγονότων µεταξύ τους, γ) στην ανασύνθεση της συνολικής δράσης του ανθρώπου και

στην κατανόηση της δράσης αυτής. Η νέα ιστορία:

Ασχολείται όχι με την απλή αφήγησή γεγονότων αλλά µε τη συγκυρία και τη "µακρά διάρκεια".

Αναφέρεται σε έναν ολικό πολιτισµό και στην ιστορία των δοµών.

Οι μαθητές να: αποκτήσουν ένα minimum γνώσεων και να μπορούν να τις

διαχειρίζονται, διερευνούν την πληροφορία και τις πηγές, ξεχωρίζουν (μεθολογικά) τις πληροφορίες από τα τεκµήρια,

όπως τα αρχεία (ηµερολόγια, καταγραφές, αυτοβιογραφίες κλπ.) και τα άλλα υπολείµµατα του παρελθόντος (κτίρια, αρχαιολογικά ευρήµατα, κλπ.)

αντιληφθούν ότι α) οι γνώσεις για το παρελθόν είναι ατελείς και αποσπασµατικές, β) τις δυσκολίες (γλωσσικές, πολιτισμικές διαφορές, ελλιπή στοιχεία κλπ.).

αποδίδουν τις πραγματικές διαστάσεις των γεγονότων, ασκούν κριτική στο παρελθόν, κατανοούν και ερµηνεύουν το παρόν, αποκτούν ιστορική συνείδηση,

Στόχοι της διδασκαλίας της ιστορίας

Διδακτική αξία έχει…

όχι η συγκεκριμένη ερμηνεία ενός ιστορικού γεγονότος, αλλά η μέθοδος επεξεργασίας του ιστορικού υλικού για την κατανόηση και ερμηνεία της δράσης του ανθρώπου,

η γνωριμία µε τη μεθοδολογία της ιστορικής έρευνας, η αιτιακή διασύνδεση και ερμηνεία των ιστορικών γεγονότων, ο εμπλουτισμός των παιδαγωγικών μεθόδων, το άνοιγμα του σχολείου προς την "κοινωνία της πληροφορίας"

και την ευρύτερη, η ανακάλυψη των πηγών από τους μαθητές, η ανάπτυξη του πνεύματος συνεργασίας, διαλόγου και

ομαδικότητας. Επομένως, δεν αρκούν ο πληροφοριακός, επιφανειακός, επίπεδος

τρόπος της γεγονοτογραφικής ιστορίας, που ευνοεί την αφηγηματική – αναδιηγητική - απομνηµονευτική αντίληψη για την εξέταση του μαθήµατος και οι απαντήσεις του τύπου «σωστό/ λάθος».

Με τις ερωτήσεις-εργασίες να …

διαφωτίζουμε τις πληροφορίες (ανάκληση, συνδυασμός, επαγωγικό συµπέρασµα)

ελέγχουμε την κατανόηση (συµπεριφορές, αιτίες, έκφραση-ορολογία)

προωθούμε τη σκέψη (αιτιολόγηση, κρίση, δηµιουργία)

Κατανόηση του ιστορικού χρόνου (1)

Είναι απαραίτητη η κατανόηση του ιστορικού χρόνου. Η έννοια του χρόνου (πρώτα-ύστερα, χθες-αύριο κλπ.) διαμορφώνεται στην προσχολική ηλικία. 8-9 ετών τα παιδιά αρχίζουν να µαθαίνουν τις ιστορικές χρονολογίες και να υπολογίζουν τα γεγονότα. 9-11 αντιλαµβάνονται σωστά τις ιστορικές περιόδους.

Χρήσιμες οι χρονογραμμές ή ροές χρόνου και τα χρονολόγια. Για την καλλιέργεια της αντίληψης του ιστορικού χρόνου είναι χρήσιμη η

επιλογή εικόνων που εκπροσωπούν χαρακτηριστικά µια εποχή (αρχαιολογικά ευρήµατα, έργα τέχνης, αρχιτεκτονική, τεχνολογία, σκηνές πολέµου, πρόσωπα, εικόνες φυλετικών ή εθνικών διακρίσεων, µόδα κλπ.).

Οι εικόνες χρειάζονται προσεκτική αντιµετώπιση, διότι μπορεί να χρησιµοποιούνται και παραπλανητικά.

Οι εικόνες σε συνδυασμό με άλλο ενηµερωτικό υλικό της τοπικής ή κοινωνικής ιστορίας (συνεντεύξεις, λεξιλόγιο, περιγραφικά κείµενα) ενισχύουν δυναµικά την προοπτική της θεώρησης των γεγονότων.

Με την ενασχόλησή τους οι µαθητές µαθαίνουν να ερµηνεύουν την ιστορική δράση και, αποκτώντας ενσυναίσθηση, αντιλαμβάνονται τους στόχους και άλλων ιστορικών επιστηµών.

Κατανόηση του ιστορικού χρόνου (2)

Οι πηγές έχουν µεγάλη σηµασία στη διαµόρφωση της ιστορικής σκέψης, διότι τεκμηριώνουν τις πληροφορίες, διευρύνουν την πολυπρισματικότητα και πολυτροπικότητα, πολλαπλασιάζουν και ενεργοποιούν τις γνωστικές δομές, καλλιεργούν τη διαθεματική και ολιστική προσέγγιση.

Με δεδομένο ότι στη διαδικασία της µάθησης η όραση συμμετέχει µε 83% και ακολουθεί η ακοή µε 11%, πρέπει να μεριμνήσουμε για τα οπτικο-ακουστικά μέσα. Χάρη σ’ αυτά: α) βελτιώνεται η βιωµατικότητα (βλέπουν, ακούν, επηρεάζονται κλπ.), β) αποκτούμε πρόσβαση σε µουσεία, συλλογές και αρχαιολογικούς ή

ιστορικούς χώρους, γ) καλλιεργείται το αισθητικό κριτήριο (έργα τέχνης, μουσική,

παράδοση) σε συνδυασμό με τη γνώση, δ) αναπτύσσονται δεξιότητες, όπως η παρατηρητικότητα, ανάλυση,

περιγραφή, αισθητική προσέγγιση, ανάπτυξη κριτηρίων μέσα από τη σύγκριση, αξιολόγηση, κριτική κλπ.

Επεξεργασία των πηγών

Η επεξεργασία των πηγών είναι απαραίτητη για την ανάπτυξη της ιστορικής σκέψης, διότι:1. Υποβοηθά στην κατανόηση αφενός του ιστορικού

γεγονότος και αφετέρου της συµπεριφοράς του ανθρώπου σε συγκεκριµένες καταστάσεις.

2. Μέσα από την επεξεργασία της πηγής και την εξέταση του ρόλου της στην απόδοση ή ερµηνεία του ιστορικού γεγονότος, δηµιουργείται προβληµατισµός και διάλογος.

3. Καλλιεργείται η ερευνητική-ανακαλυπτική μάθηση και συγκρότηση της γνώσης.

4. Γίνεται αντιληπτή η οπτική της πηγής και η ανάγκη του μελετητή για έλεγχο.

ΤΠΕ και διδακτική της ιστορίας Η ενσωµάτωση των ΤΠΕ μπορεί να γίνει με πολλούς τρόπους,

όπως:1. Αναζήτηση ιστορικού υλικού (άμεσων και έμμεσων πηγών),

λογισμικών, ιστοτόπων, φορέων, μαρτυριών. Συγγραφή. Επικοινωνία και διάδραση. Παρουσίαση, κοινοποίηση.

2. Κατηγοροποιούμε τα αίτια (πίνακες-βάσεις δεδοµένων ή λογιστικά φύλλα, δοµώντας τα σε επεξεργαστή κειµένου κλπ.).

3. Μελετάμε διαχρονικά ένα θέµα (λχ. με σύγκριση τεκµηρίων) αξιοποιώντας λογισµικά, διαδίκτυο.

4. Μελετάμε συσχετίζοντας την έννοια του χρόνου µε τον χώρο και τη γεωγραφία (με κριτήρια: πολιτεύματα, οικονομία, πόλεμοι, τεχνολογία, πολιτιστικά αγαθά κλπ.).

5. Αφηγούμαστε µε: κείµενο, εικόνα, πίνακες, γραφήµατα, διαγράµµατα, χάρτες, προφορικές μαρτυρίες, video κλπ.

Ιστοχώροι περί την Ιστορία

Τερέζα Γιακουμάτου: Διαδίκτυο & Διδασκαλία: Ελληνικός Πολιτισμός

Κόμικς και Β' Παγκόσμιος Πόλεμος (ΗΠΑ) ΙΜΕ: Ελληνική Ιστορία ΙΜΕ: κατοχή http://www.tovima.gr/society/article/?aid=362740 http://fk-thess2010.blogspot.com/2010/10/28-1940-28-october-1

940.html Πίνακες του Αλ. Αλεξανδράκη για τον πόλεμο του '40 H Tέχνη στην aντίσταση Χαρακτικά Εθνικό Θέατρο