Η «Παρδάλα», το μαχαίρι του λήσταρχου

Γιαγκούλα

Τν 1917 ν πεξηβόεηνο ιήζηαξρνο Φώηεο Γηαγθνύιαο (ηέιε 19νπ αηώλα-1925)

απέθηεζε έλα μερσξηζηό, όπσο επξόθεηην λα απνδεηρζεί, θνληθό όπιν, ηε

καραίξα ηνπ, ηελ νπνία ν ίδηνο απνθαινύζε «Παξδάια». Σηε ιεπίδα ηεο ν

ιήζηαξρνο είρε ραξάμεη ην εμήο θείκελν:

«Πξνο ηνπο πάληαο. Με δελάκελνο λα εύξν ίδηλνο δηθαίνπ παξά ηεο

δπθαηνζήλεο ησλ Ειιήλσλ, ελαγγάζζελ λα ηνλίζν ην δίθαηνλ ηεο

Παξδάιαο ή Μαραίξαο. Όζενλ ε ύςεζηνο απηή ιεηηνπξγόο ηεο

αλάλδξνπ Δηθαηνζύλεο νλόκαηη Παξδάια έρε ηνλ ιόγνλ από ζήκεξνλ

εηο πάληαο ηνπο αησζνύληαο θαη απίζηνπο. Η ιεηηνπξγία απηήο έζεηε

πάληνηε εηιηθξηλήο θαη νπδέπνηε ζέιε ιεζκνλήζε ηα Ιεξά θαζήθνληά

ηεο πξνο αλακνλή ηνπ δηθαίνπ.

Μαξηίνπ 1917»

Ειεύζεξε απόδνζε ζηε λέα ειιεληθή:

«Πξνο όινπο. Επεηδή δελ κπνξώ λα βξσ δίθαην ζηε δηθαηνζύλε ησλ

Ειιήλσλ, αλαγθάζζεθα λα ηνλίζσ ην δίθαην ηεο Παξδάιαο ή

Μαραίξαο. Από ηώξα θαη ζην εμήο ε ύςηζηε απηή ιεηηνπξγόο ηεο

άλαλδξεο Δηθαηνζύλεο, ε νλνκαδόκελε “Παξδάια”, έρεη ηνλ ιόγν

απέλαληη ζε όινπο ηνπο ππεύζπλνπο θαη άπηζηνπο. Η ιεηηνπξγία απηήο

ηεο καραίξαο ζα είλαη πάληα εηιηθξηλήο θαη πόηε δελ ζα ιεζκνλήζεη ηα

ηεξά ηεο θαζήθνληα γηα ηελ απνλνκή ηνπ δηθαίνπ.

Μάξηηνο 1917».

Ο Φώηεο Γηαγθνύιαο ρξεζηκνπνηνύζε ηελ Παξδάια σο κέζν επηβνιήο θαη

πξνζηαζίαο, απνηειώληαο ηνλ πηζηό «ζύληξνθό» ηνπ γηα κεγάιν ρξνληθό

δηάζηεκα. Απηό ην καραίξη είρε καδί ηνπ ζε πεξηόδνπο έληαζεο, όηαλ

αλαζηάησλε κε ηα θακώκαηά ηνπ δηάθνξα ρσξηά ή όηαλ ε Χσξνθπιαθή ηνλ

θπλεγνύζε ζέηνληάο ηνλ ζην ζηόραζηξό ηεο. Τελ Παξδάια, όκσο,

θνπβαινύζε καδί ηνπ θαη όηαλ ζε πεξηόδνπο αλάπαπιαο θαη εξεκίαο

απνηξαβηόηαλ ζηα βνπλά. Δελ μελίδεη, επνκέλσο, ην γεγνλόο όηη ε Παξδάια

αληηκεησπίζηεθε από ηνλ ιεζηή όρη κόλνλ ζαλ έλαο πνιύηηκνο αιιά θαη ζαλ

έλαο αμηνζέβαζηνο «ζύληξνθνο». Γη’ απηό, άιισζηε, ν ίδηνο ν Γηαγθνύιαο

επέιεμε λα «ζθξαγίζεη» κε ην πξνζσπηθό ηνπ ζηίγκα ην όπιν απηό, αλεμίηειν

δείγκα ηεο παξνξκεηηθήο, ηδηόκνξθεο θαη θινγεξήο ηδηνζπγθξαζίαο ηνπ.

Λέγεηαη όηη ν Φώηεο Γηαγθνύιαο ζθόησζε ζπλνιηθά πελήληα ηέζζεξα άηνκα,

πηζαλόηαηα αξθεηά από απηά κε ην ζπγθεθξηκέλν καραίξη. Η Παξδάια

ζπλόδεπζε ηνλ ιήζηαξρν έσο ην άδνμν ηέινο ηεο δσήο ηνπ, ηελ Κπξηαθή 20

Σεπηεκβξίνπ 1925, ζηελ Κιεθηόβξπζε Οιύκπνπ. Εθεί ζθνηώζεθε ζε

ζπκπινθή κε ζώκα ηεο Χσξνθπιαθήο.

Μάιηζηα, ζρεηηθά κε ηα όζα αθνινύζεζαλ ηνλ ζάλαην ηνπ ιήζηαξρνπ,

δηαζώδεηαη ε εμήο καξηπξία:

«Ύζηεξα από ην ηέινο ησλ ηξηώλ ιήζηαξρσλ, έλαο θηελνηξόθνο, νλόκαηη

Καιατηδήο, παξαθάιεζε ην κνίξαξρν Πεηξάθε λα αλαιάβεη ην καθάβξην έξγν

λα θόςεη απηόο ην θεθάιη ηνπ Φώηε Γηαγθνύια, θαη κάιηζηα κε ην ίδην καραίξη

κε ην νπνίν, όηαλ ν ιήζηαξρνο ήηαλ ελ δσή, θαηά ηα ιεγόκελα ηνπ Καιατηδή,

ηνλ είρε απεηιήζεη ηέζζεξηο θνξέο λα ηνλ ζθάμεη. Ο κνίξαξρνο ην

απνδέρζεθε, “δηόηη θαλείο άιινο δελ ήζειε λα θάλεη ην έξγνλ ηνπ

ρεηξνύξγνπ“. Καη ν θηελνηξόθνο “όξκεζε θαηά ηνπ άςπρνπ Γηαγθνύια θαη ηνλ

ήξπαζελ από ηα καιιηά. Έζπξε ζην θαηόπηλ ην καραίξη ηνπ ίδηνπ ηνπ

ιήζηαξρνπ (έλα κηθξό επηειέζηαηνλ πνπ θόβνπλ ην ςσκί) θαη κεη’ νιίγνλ

ερώξηδε ηελ θεθαιήλ από ην ζώκα θξαηήζαο ην καραίξη σο ελζύκηνλ αθνύ

ηνπ ην πξνζέθεξελ ν θ. Πεηξάθεο”».

Όρη πνιύ αξγόηεξα, ε Παξδάια, όπσο θαη ην θεθάιη ηνπ Φώηε Γηαγθνύια ζα

πξνζηεζνύλ ζηε ζπιινγή ηνπ Εγθιεκαηνινγηθνύ Μνπζείνπ, ζπληζηώληαο

κεξηθά από ηα πιένλ κνλαδηθά θαη ζεκαληηθήο αμίαο εθζέκαηά ηνπ, θαζώο ην

ζπγθεθξηκέλν καραίξη-θνληθό όπιν δηαζέηεη εμέρνπζα ζεκαζία, αθνύ αθόκε

θαη ζήκεξα πεξηβάιιεηαη από έλα πέπιν κπζηεξίνπ. Επηπιένλ, δηαζέηεη θαη

κνλαδηθή ηζηνξηθή ζεκαζία, ζπλδεόκελν άκεζα όρη κόλνλ κε ηε δξάζε θαη ηνλ

ζάλαην ελόο δηάζεκνπ εγθιεκαηία, αιιά θαη επεηδή αληηθαηνπηξίδεη κε

ελάξγεηα ηνλ ηζηνξηθό πεξίγπξν ηεο Ειιάδαο ηνπ 19νπ αηώλα.