ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ

ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ

(1025-1453)

I. Η ΕΞΑΣΘΕΝΗΣΗ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ ΚΑΙ ΤΟ ΣΧΙΣΜΑ ΜΕ ΤΗ ΔΥΣΗ

1. Η κρίση και οι απώλειες της αυτοκρατορίας κατά τον 11ο αιώνα (1025-1081)

α. Η εσωτερική κρίση

- Όταν πέθανε ο Βασίλειος Β΄(……..), το Βυζάντιο είχε θριαμβεύσει στα ……………. των ………….. και είχε αναδειχθεί σε ……………………….- Σύντομα όμως εμφανίστηκαν τα πρώτα προβλήματα:

1) Επειδή πίστεψαν ότι είχαν εξασφαλίσει ……………………….προχώρησαν σε μέτρα ………………….

α) παραμέλησαν το…………β) διέλυσαν τα ……………………. και το ………………………γ) αντικατέστησαν την υποχρεωτική…………………. με ένα ………………. που χρησιμοποιήθηκαν για να στρατολογήσουν ξένους …………………….., κάποιοι από τους οποίους κατέβαλαν και …………

Ποια άποψη πρεσβεύει ο στρατηγός Κεκαυμένος για τους ξένους και πού τη στηρίζει;Οι ξένοι και η διοίκηση του κράτους

Στους ξένους, αν δεν κρατάνε από βασιλική γενιά στη χώρα τους, να μην απονέμεις μεγάλους τίτλους ούτε να τους εμπιστεύεσαι μεγάλες εξουσίες. Κάνοντας κάτι τέτοιο, σίγουρα και τον εαυτό σου θα μειώσεις αλλά και τους ρωμαίους άρχοντές σου. Διότι, όταν θα τιμήσεις έναν ξένο που έχει έλθει από ταπεινή γενιά με το αξίωμα του πριμικηρίου ή του στρατηγού, ποια αντάξια στρατηγία θα δώσεις στον Ρωμαίο; Σίγουρα θα τον κάνεις εχθρό.Αλλά και στη χώρα του, αν ακούσουν ότι αυτός ανέβηκε σε τέτοιους τίτλους, όλοι θα γελάσουν και θα πουν: «Εμείς εδώ δεν τον είχαμε άξιο για τίποτα, κι όταν πήγε στη Ρωμανία κατάφερε να πάρει τέτοιο αξίωμα. Φαίνεται ότι στη Ρωμανία δεν υπάρχει κανένας ικανός άνθρωπος, γι' αυτό ανέβηκε τόσο ψηλά ο δικός μας [....]».Πολύ συμφέρει τη Ρωμανία, κύριέ μου, να μην τιμά τους ξένους με μεγάλα αξιώματα [...].Κεκαυμένος, Στρατηγικό, σετ. Δ. Τσουγκαράκης, εκ. Κανάκε, Αθήνα 1996, 250. ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

2) Στο επίπεδο της κοινωνίας η επιβολή νέων ……………. από μια αυταρχική κεντρική…………… οδήγησε σε……………….. των …………………. αγροτικών…………………………..3) Η πολιτική ……………………. που εκδηλώθηκε στα ……………. ενίσχυσε την αίσθηση ότι η αυτοκρατορία βρισκόταν σε γενικευμένη ……………………..

β. Οι στρατιωτικές αποτυχίεςΑυτή την εποχή νέοι εχθροί εμφανίστηκαν:1) Από την Ανατολή οι ………………………………….. στη μάχη του

…………………………. το 10… συνέτριψαν το…………………………. στρατό του Βυζαντίου.

Από το παρακάτω παράθεμα από τον Κεδρηνό μπορείς να αναζητήσεις τις αιτίες της ήττας του βυζαντινού στρατού στο Ματζικέρτ

Ο στρατός του Ρωμανού Δ' Διογένη, που ηττήθηκε στη μάχη του Ματζικέρτ

     Ο αυτοκράτορας ξεκίνησε για την εκστρατεία βιαστικά, με στρατό που δεν άρμοζε σε αυτοκράτορα των Ρωμαίων αλλά ήταν χαρακτηριστικός των καιρών, αφού αποτελούνταν από Βουλγάρους, Όζους και άλλους ξένους που έτυχε να βρίσκονται εκεί, όπως Φράγκους και Βαράγγους. Όλοι αυτοί [...] δεν ήταν παρά λίγοι άντρες τσακισμένοι από τη φτώχεια και το άγχος και άοπλοι [...].

Επειδή για πολλά χρόνια κανένας αυτοκράτορας δεν είχε επιχειρήσει εκστρατεία, οι στρατιώτες ήταν άσχετοι και άχρηστοι και στερημένοι από μισθό και τις συνηθισμένες προμήθειες. Ήταν δειλοί και φυγόμαχοι και φαίνονταν ανίκανοι για οποιαδήποτε γενναία πράξη [...]. Αντίθετα οι στρατιώτες του εχθρού ήταν τολμηροί, επίμονοι, πεπειραμένοι και γενικά κατάλληλοι για πόλεμο.

Κεδρηνός II, 668-669.

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………......

Αιτίες της ήττας :Έλλειψη: α) ………………………., β)…………………………….., γ)………………………………

2) Οι …………………………………, σκανδιναβικό φύλο, αφαίρεσαν από το Βυζάντιο τις……………………… Το 1071 κατέλαβαν το…………………, το τελευταίο οχυρό του Βυζαντίου στην Ιταλία. Το γεγονός αυτό σήμανε το τέλος της Βυζαντινής Ιταλίας

3) Οι …………………….. και οι ………………………. στα βόρεια του Βυζαντίου.

Συνολικά τα χρόνια, που μεσολαβούν ανάμεσα στο θάνατο του Βασιλείου Β' και την άνοδο στο θρόνο της δυναστείας των………………………, αποτελούν μια φάση …………………………….. της βυζαντινής δύναμης.

ΑΣΚΗΣΕΙΣΝα χαρακτηρίσετε ως σωστές (Σ) ή λάθος (Λ) τις παρακάτω προτάσεις:

Οι διάδοχοι του Βασιλείου Β΄ ακολούθησαν την ίδια με αυτόν πολιτική στο στρατιωτικό τομέα

Στο βυζαντινό στρατό χρησιμοποιήθηκε μεγάλος αριθμός μισθοφόρων. Η φορολογία των αγροτών μειώθηκε με αποτέλεσμα να επικρατεί ικανοποίηση

στους αγροτικούς πληθυσμούς. Το 1071 το Βυζάντιο χάνει τις τελευταίες κτήσεις του στην Ιταλία. Οι Σελτζούκοι Τούρκοι επιφέρουν ισχυρό πλήγμα σε βάρος του Βυζαντίου στη Μ.

Ασία.

2. Οι Κομνηνοί και η μερική αναδιοργάνωση της αυτοκρατορίας

Όταν ανέβηκε στο θρόνο ο ……………… Α΄ιδρυτής της δυναστείας των …………………………… το Βυζάντιο δεχότανεπίθεση σε όλα τα ………………………….Νορμανδοί …………………………Κουμάνοι –Πατζινάκοι ………………….Σελτζούκοι Τούρκοι

Εσωτερική πολιτικήΟι Κομνηνοί στηρίχτηκαν στους………………………………. και εφάρμοσαν το θεσμό της ………………….. Παραχωρούσαν δηλ. ………………………………. και φορολογικά ………………. Με αντάλλαγμα τη παροχή …………………….. υπηρεσιών. Οι ευγενείς αυτοί ονομάστηκαν……………………...ή……………………………………. Συνέπεια από την πρόνοια : οι π……………………….. γίνονται η …………………… τάξη και οι απλοί ……………………. βυθίστηκαν στην…………………………Αφού μελετήσεις το παρακάτω παράθεμα να απαντήσεις στην παρακάτω ερώτηση: Ποιες ομοιότητες και διαφορετικές είχε η πολιτική των Κομνηνών από αυτή των Ισαύρων;

Ο αριστοκρατικός πατριωτισμός των Κομνηνών

Εξυπηρέτησαν και οι δύο περίοδοι ( η εικονομαχική και των Κομνηνών ) πριν απ' όλα την εθνική επιταγή, δηλαδή την αντιμετώπιση του εξωτερικού εχθρού. Και οι δύο... εξαιτίας της

αναγκαιότητας των καιρών, προκάλεσαν την στρατιωτικοποίηση της Αυτοκρατορίας, των θεσμών και της κοινωνίας της. Κατά τη διάρκεια αυτών των δύο περιόδων έγινε δυνατό να κινητοποιηθεί το έθνος και να σωθεί η βυζαντινή πατρίδα.

Ωστόσο, η εικονομαχία και η περίοδος των Κομνηνών διαφέρουν σένα βασικό σημείο: τους κοινωνικούς προσανατολισμούς των εμπνευστών τους. Ενώ οι Ίσαυροι στηρίχθηκαν κυρίως στο λαϊκό εθνικό στοιχείο, οι Κομνηνοί έφεραν σε πέρας την προσπάθειά τους, ευνοώντας κυρίως την αριστοκρατία της χώρας, δηλαδή τις μεγάλες αστικές και στρατιωτικές οικογένειες, που σφετερίστηκαν τον κρατικό μηχανισμό και έμειναν πάντα αλληλέγγυες σε μία δράση σχεδόν οικογενειακή, γιατί πολλές από αυτές συνδέονταν μεταξύ τους με οικογενειακούς δεσμούς.

Ε. Γλύκατζη- Αρβελέρ, Η πολιτική ιδεολογία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, μετ. Τ. Δρακοπούλου, Αθήνα 1977, 83……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………Εξωτερική πολιτικήΑλέξιος Α΄:α) εκμεταλλεύτηκε τις επιχειρήσεις των ……………………….. και ανακτά τη δυτική…………β) στα Βαλκάνια αντιμετωπίζει τους ……………………………… και …………………………….. ( τουρκικά φύλα)Ιωάννης Κομνηνός:α) κατέλαβε ξένα κρατίδια στη …………………… και έφτασε μέχρι την……………….β) κυριάρχησε στους…………..Μανουήλ Κομνηνός: α) ακολούθησε φιλοδυτική πολιτική, Ποιες αντιδράσεις προκάλεσε η πολιτική του Μανουήλ να χρησιμοποιήσει πολίτες λατινικής καταγωγής σε ανώτερες θέσεις; Η πολιτική του Μανουήλ έναντι των ΛατίνωνΟ Μανουήλ περιφρόνησε τα ανδρείκελα τους Έλληνες, που ήταν μαλθακοί και θηλυπρεπείς, και καθώς ήταν άντρας με μεγάλη γενναιοδωρία και ασύγκριτη δραστηριότητα, ανέθεσε σπουδαία καθήκοντα μόνο σε Λατίνους, λογαριάζοντας την αφοσίωση και τη δύναμή τους [....]. Το ότι οι άνθρωποι μας εκπλήρωναν άριστα τα καθήκοντά τους έκανε τον αυτοκράτορα να τους εκτιμά όλο και περισσότερο και να τους ανεβάζει στα ψηλότερα αξιώματα. Ως εκ τούτου οι άρχοντες των Ελλήνων, και ιδιαίτερα οι συγγενείς του, αλλά και όλος ο άλλος λαός, απέκτησαν ακόρεστο μίσος κατά των δικών μας.Γουλιέλμος ο Τύριος, στο: Patrologia Graeca, τ. 201, στήλη 857 εξ., A. P. Kazhdan/Ann Wharton Epstein, Αλλαγές στον βυζαντινό πολιτισμό κατά τον 11ο και τον 12ο αι., μετ. Α. Παππάς - Δ. Τσουγκαράκης, Αθήνα 1997, 415.……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

β) συνέχισε τις εκστρατείες κατά των Σ………………. Τ…………………… στη Μ.Ασία, γ) έκανε συνθήκη ειρήνης με τους…………………………….. και ταπείνωσε τους …………………………….

.

Στρατιωτική κατάρρευση Ο Μανουήλ έκανε παράτολμες εκστρατείες στην…………………Αυτό εκμεταλλεύτηκαν οι ………………….…………………………. που επιτέθηκαν εναντίον του……………….. Οι δύο στρατοί συγκρούστηκαν στο Μ……………………… της Φ……………….. το ……………Συνέπειες:1.παγιώνεται η ……………………. των ………………..………………………… στη ………………..2. Οι πληθυσμοί της Μ. Ασίας…………………………………………….. ( έγιναν Μουσουλμάνοι)3. Ο ………………………………….. διευκολύνθηκε από τις καταλήψεις των πόλεων, τις…………………………, τη φυγή των πληθυσμών, τις……………………….

Το Βυζάντιο χάνει οριστικά τη Μ.Ασία («τους πνεύμονές του»)

ΑΣΚΗΣΕΙΣ1. Να κάνετε την άσκηση 3 του βιβλίου σελ. 2. Να χαρακτηρίσετε ως Σωστή (Σ) ή Λάθος (Λ) τις παρακάτω προτάσεις

Με το θεσμό της πρόνοιας απέκτησαν γη οι μικροκαλλιεργητές Ο Μανουήλ Α΄Κομνηνός ακολούθησε φιλοδυτική εσωτερική πολιτική και

στηρίχθηκε στις υπηρεσίες των Λατίνων Η ήττα του Βυζαντινού στρατού στο Μυριοκέφαλο της Φρυγίας είχε ως

αποτέλεσμα την απώλεια της Μ. Ασίας Μετά την ήττα του βυζαντινού στρατού στο Μυριοκέφαλο επήλθε σταδιακά

ο εξισλαμισμός της Μ. Ασίας.

3. Η ενετική οικονομική διείσδυση και το σχίσμα των Εκκλησιών

α.Εμπορικά προνόμια στους ΒενετούςΟ Αλέξιος Α' ζήτησε τη συνδρομή των ………………..για να αποκρούσει τους …………………………που είχαν αποβιβαστεί στην ………………….έτοιμοι να βαδίσουν κατά της ………………. Με τη βοήθεια του βενετικού…………………….. νίκησε τους……………………. και ως αντάλλαγμα τους παραχώρησε με το …………………………. (επίσημη έγγραφη……………………, υπογεγραμμένη από τον …………………….και σφραγισμένη με τη χρυσή του…………) του 10.. τα εξής προνόμια:

1. Παραχώρησε ………………..και ………………………….χορηγίες στους …………………….και ………………………άρχοντες της Βενετίας.

Διάβασε με προσοχή το παρακάτω παράθεμα. Ποια επιπλέον προνόμια παραχωρούσε στους Βενετούς το χρυσόβουλο του 1082

Από το χρυσόβουλο του έτους 1082

Επιπροσθέτως παραχωρούμε στους Βενετούς τα εργαστήρια μαζί με τους επάνω ορόφους που βρίσκονται στη συνοικία του Περάματος (σημείο επιβίβασης για τη συνοικία του Γαλατά), που εκτείνεται από την Εβραϊκή Πύλη (Τσιφούτ-Καπού) ως την Πύλη της Βίγλας (Οντούν-Καπί), όπου ζουν Βενετοί και Έλληνες• και [τους παραχωρούμε] τρεις σκάλες που καταλήγουν σ' αυτή την περιοχή [...].

Δίνεται επίσης στους Βενετούς το δικαίωμα να κάνουν εμπόριο με κάθε λογής εμπορεύματα σ' όλα τα μέρη της Ρωμανίας, γύρω από τη μεγάλη Λαοδικεία, την Αντιόχεια, τη Μάμιστρα, τα Άδανα, την Ταρσό, την Αττάλεια, τη Στρόβιλο, τη Χίο, τον Θεολόγο (= Έφεσος), τη Φώκαια, το Δυρράχιο, την Αυλώνα, την Κορυφώ (=Κέρκυρα), τη Βονδιτσα (=Βόνιτσα), τη Μεθώνη, την Κορώνη, τη Ναυπλία (το Ναύπλιο), την Κόρινθο, τις Θήβες, την Αθήνα, τον Εύριπο (= Χαλκίδα), τη Δημητριάδα, τη Θεσσαλονίκη, τη Χρυσόπολη, το Περιθεώριον, την Άβυδο, τη Ραιδεστό, την Αδριανούπολη, την Άπρο, την Ηράκλεια, τη Σηλυμβρία, και την ίδια τη Μεγαλόπολη Κωνσταντινούπολη) και γενικά όλα τα μέρη που είναι κάτω από την εξουσία της ευσεβούς και ελεήμονος Εξοχότητάς μας, χωρίς να πληρώνουν εντελώς τίποτε για τις δραστηριότητές τους, δηλ. το κομμέρκιον και τους άλλους δασμούς που μπαίνουν στο δημόσιο ταμείο, το ξυλοκάλαμον, το λιμεν(ι)ατικόν, το ποριατικόν, το κανίσκιον, τις εξαφόλλεις, το αρχοντίκιον και τους άλλους εμπορικούς δασμούς. Σε όλους αυτούς τους το πους η αυτοκρατορική μου εξουσία τους δίνει το δικαίωμα να μη δέχονται οποιοδήποτε έλεγχο.

G. L. Fr. Tafel - G. M. Thomas, Urkunden zur alteren Handels- und Staats-geschichte der Republik Venedig mit besonderer Beziehung auf Byzanz und die Le-vante vom 9. bis zum Ausgang des 15. Jh.s, πρώτο μέρος, Βιέννη 1856 (ανατύπ.: 'Αμστερνταμ 1964), 51-53. 

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

2. Παραχώρησε στους εμπόρους της Βενετίας ………….. (δηλ…………….) και εμπορικά καταστήματα στην …………………..της πρωτεύουσας.

3. Επέτρεψε στους Βενετούς να εμπορεύονται …………………….και χωρίς να πληρώνουν ………………… ( φόρους)σε όλα τα σημαντικά βυζαντινά λιμάνια. 

ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ

Ποιες συνέπειες νομίζετε ότι θα είχαν για το βυζαντινό εμπόριο και οικονομία τα προνόμια που δόθηκαν στους Βενετούς;

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

1. Το Βυζάντιο παραιτήθηκε εκούσια από τα………………………….., ……………………….. και οικονομικά δικαιώματά του, τα οποία τώρα δόθηκαν στους Βενετούς ως……………………………..

2. Οι Βενετοί διείσδυσαν………………………….. και ίδρυσαν μια πανίσχυρη ………………….. αυτοκρατορία στην ……………………..

3. Το Βυζάντιο έχασε το ρόλο του …………………………μεταξύ Αράβων και Δυτ. Ευρώπης και την κυρίαρχη θέση του στο …………………της…………………………………..

Οι αυτοκράτορες προσπάθησαν αργότερα να αντιδράσουν:

1.δημεύοντας τις ……………………Βενετών

2. υποκινώντας ………………………του πληθυσμού της πρωτεύουσας εναντίον τους

3. παραχωρώντας ……………………….και στις άλλες …………………αυτικές πόλεις (Πίζα και………….).

Το τελευταίο μέτρο εφαρμόστηκε κυρίως από τον …………….Κομνηνό, ο οποίος πέτυχε να ……………τους αντιπάλους του και να παρέμβει ……………………..στην Ιταλία.

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

Ο Μανουήλ Α' αντιδρά στη βενετική αλαζονεία

Αφού απέκτησαν μεγάλο πλούτο (οι Βενετοί που είχαν εγκατασταθεί στο Βυζαντινό Κράτος) έγιναν τόσο φαντασμένοι και ξεδιάντροποι που όχι μόνο επέτρεπαν αυθαιρεσίες σε βάρος των Ρωμαίων, αλλά, επιπλέον, περιφρονούσαν ακόμη και τις απειλές και τις εντολές του Αυτοκράτορα. Ο αυτοκράτορας γι' αυτό σταμάτησε να τους ευνοεί. "Οταν έφερνε στο μυαλό του τις αγριότητες που διέπραξαν στην Κέρκυρα ή πληροφορούνταν ενέργειές τους που αποδείκνυαν την εχθρότητά τους και αναστατωνόταν από τις ανοησίες τους, τότε άφριζε από την οργή σαν κύμα που το φουσκώνει η άγρια και μανιασμένη καταιγίδα. Επειδή η απείθαρχη συμπεριφορά τους του φαινόταν ανυπόφορη, έστειλε επιστολές σ' όλο το Ρωμαϊκό Κράτος με τη διαταγή, μια ορισμένη μέρα, να συλληφθούν οι Βενετοί και να δημευθεί η περιουσία τους

Νικήτας Χωνιάτης, Διήγησις χρονική, εκδ. Α. Van Dieten, Βερολίνο 1975. 171.

Από το παραπάνω παράθεμα να απαντήσεις στις παρακάτω ερωτήσεις: α) Ποια η συμπεριφορά των Βενετών μετά την παραχώρηση των προνομίων;, β) πώς επιχείρησε να αντιδράσει ο Μανουήλ Α΄;

β. Το Σχίσμα των δύο Εκκλησιών

Αίτιο: η κυριαρχία επί της χριστιανικής οικουμένης

Στα χρόνια του Κωνσταντίνου Θ΄η παλιά αντιπαράθεση Ανατολής-…………….. οδηγήθηκε σε ρήξη.

Οι σχέσεις μεταξύ των πατριαρχείων……………………….. και ……………………. διακόπηκαν πλήρως.

Με το πατριαρχείο της Κων/λης συντάχθηκαν τα πατριαρχεία Αντιόχειας, ………………………… και Αλεξάνδρειας.

Το γεγονός είναι γνωστό ως …………………….. των ……………………………

Πώς έγινε;

Παπική πρεσβεία με αρχηγό τον καρδινάλιο ………………………. επισκέφτηκε τον πατριάρχη ………………. για να συζητήσουν την επίλυση ……………………….. και ………………………… διαφορών που υπήρχαν από παλιά.

Θυμήσου πότε άρχισε η αντιπαράθεση των δύο εκκλησιών και πότε έγινε η πρώτη μεγάλη σύγκρουση;

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

Για ποια σφάλματα κατηγορεί ο πατριάρχης Κηρουλάριος τη Δυτική Εκκλησία σύμφωνα με την επιστολή του;

Επιστολή του Μιχαήλ Κηρουλαρίου για τις διαφορές με τους Λατίνους

Πρέπει να ξέρεις ότι οι Ρωμαίοι δεν έχουν χτυπηθεί από ένα μόνο βέλος (πλάνη), δηλ. τα άζυμα, αλλά πολλά και διάφορα βέλη, που πρέπει να απομακρύνουμε.

[...] Στο άγιο σύμβολο [της Πίστεως] κάνουν την ακόλουθη κακόβουλη και επικίνδυνη προσθήκη: «Και εις το Πνεύμα το άγιον, το κύριον και ζωοποιόν, το εκ του Πατρός και Υιού εκπορευόμενον.

 [...] Οι επίσκοποι τους φοράνε δαχτυλίδι στο χέρι τους, σαν να έχουν τάχα παντρευτεί την εκκλησία, και λένε ότι φοράνε τον αρραβώνα. Επιπλέον, πηγαίνουν στον πόλεμο και βάφουν τα χέρια αλλά και τις ψυχές τους με αίμα, φονεύοντας και φονευόμενοι.

Acta et scripta [...] de controversio ecclesiae Graecae et Latinae [...], έκδ. C. Will, Λειψία-Marburg 1861, 180-182.

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

Οι διαφορές δεν ήταν …………………………., αλλά η ……………………………. των δύο πραγματευτών οδήγησε στην οριστική……………………………….

1. Η εξέλιξη αυτή προκάλεσε μεγάλη……………………. και …………………………. μεταξύ ……………… και ………………………

2. Τα γεγονότα αυτά είχαν ανυπολόγιστες ………………………στις τύχες της Βυζαντινής Αυτοκρατορίες

Συνέπειες

ΑΣΚΗΣΕΙΣ:

Με βάση το παρακάτω παράθεμα μπορείτε να βρείτε κοινά σημεία στην πολιτική της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας με αυτή της Οθωμανικής ως προς τον τρόπο αντιμετώπισης των ξένων εμπόρων;

Συνθηκολογία (διομολόγηση) που δόθηκε στη Γαλλία από το σουλτάνο Μαχμούτ ( 10/6/1740)

Η δική μας επιθυμία είναι οι Γάλλοι έμποροι, διερμηνείς και όλα τα άλλα πρόσωπα που επιθυμούν, να μπορούν ελεύθερα να φτάνουν και να αναχωρούν από τους θαλάσσιους και τους χερσαίους δρόμους, για να πουλούν και να αγοράζουν, όπως γνωρίζουν, στο δικό μας κράτος. Αυτοί ας πληρώνουν τους συνήθεις φόρους, όπως και τους προξενικούς, όπως έκαναν και πιο παλιά. Να μην παρεμποδίζονται στο ταξίδι τους και να μην υποβάλλονται σε άσχημη μεταχείριση από την πλευρά των δικών μας ναυάρχων και καπετάνιων ή από άλλους. Το ίδιο και από την πλευρά των δικών μας στρατευμάτων.

Μ. Τοντόβα, Πηγές της Ιστορίας των Βαλκανικών λαών 15ος-19ος αι. εκδ. Επιστήμη και Τέχνη, Σόφια 1977 ( Μετάφραση από τα βουλγαρικά Γ. Λαμπάτος)

I. ΟΙ ΣΤΑΥΡΟΦΟΡΙΕΣ ΚΑΙ ΟΙ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΤΟΥΣ ΓΙΑ ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ

1. Οι σταυροφορίες και η πρώτη άλωση της Πόλης

α. Ορισμός:

Σταυροφορίες ήταν μια κίνηση που εκδηλώθηκε στη ……………..τον ……. αι., προήλθε από πρωτοβουλία των ………………….και απέβλεπε στην απελευθέρωση του Παναγίου Τάφου και των ……………………………που είχαν κατακτήσει οι ……………………. (1077). 

Παράγοντες που διαμόρφωσαν τις σταυροφορίες:

1.η φημολογία για τις………………………………….Αράβων και Τούρκων κατά των………………………….., 2……………………………..προβλήματα της Δύσης.3.το κάλεσμα για ………………………που απηύθυνε ο αυτοκράτορας ……………………….Κομνηνός στους ηγεμόνες της Δύσης.

β. Οι τρεις πρώτες σταυροφορίες

Η πρώτη σταυροφορία (1096-…………….) κηρύχτηκε από τον πάπα ………………………….στην Κλερμόν της Γαλλίας (10……).

Χαρακτήρας της 1 ης σταυροφορίας:

Από το παρακάτω παράθεμα, που είναι απόσπασμα από το λόγο του πάπα Ουρβανού όταν κήρυξε την πρώτη σταυροφορία, μπορείτε να βρείτε ποια κίνητρα οδήγησαν τους Ευρωπαίους σ΄ αυτή την εκστρατεία;

Ο πάπας κηρύσσει τη Σταυροφορία

Γενναιότατοι στρατιώτες... Μην αφήνετε να σας κρατήσει στην πατρίδα ούτε η ιδιοκτησία ούτε η οικογενειακή φροντίδα. Γιατί αυτή η χώρα, που περιβάλλεται από όλες τις μεριές από θάλασσα και οροσειρές, είναι υπερπλήρης από σας. Δεν της περισσεύουν τα πλούτη. Μόλις και μετά βίας μπορεί να θρέψει αυτούς που την καλλιεργούν. Γι' αυτό αλληλοτρώγεστε και σπαράζετε μεταξύ σας. Πάψτε πια τις εχθρότητες, ας σταματήσουν οι διαφωνίες κι ας πάρουν τέλος οι πόλεμοι μεταξύ σας αφήστε κάθε μίσος και διχογνωμία να κοιμηθούν. Πάρτε το δρόμο για τους Αγίους Τόπους, ελευθερώσετε αυτή τη γη από το γένος του Διαβόλου και υποτάξτε τη σε σας. Η βασιλική πόλη (Ιερουσαλήμ)... είναι τώρα αιχμάλωτη από τους εχθρούς της και έχει υποφέρει τόσο...ώστε να έχει καταργηθεί η λατρεία...Γι' αυτό το λόγο αναλάβετε αυτό το ταξίδι για την άφεση των αμαρτιών σας και εξασφαλίστε την αθάνατη δόξα του Βασιλείου των Ουρανών".

Από το έργο του ιστορικού Γουλιέλμου από την Τύρο Historia rerum in partibus transmar-inis gestarum, στο: Select Documents of European History, έκδ. Laffan, Νέα Υόρκη 1929, 55-

56.………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

1. Η 1η σταυροφορία είχε κυρίως …………………………… χαρακτήρα.

2. ……………………………….. λόγοι ( υπερ……………………….., έλλειψη …………….) έπαιξαν επίσης ρόλο.

- Διακρίνεται σε μια ………………………και μια …………………………σταυροφορία. Οι ανοργάνωτες λαϊκές μάζες προηγήθηκαν, αλλά ……………………….από τους Τούρκους. Αντίθετα η εκστρατεία των φεουδαρχών …………………….τους Τούρκους και έτσι ανέκτησαν και ……………………………στο Βυζάντιο βάσει ………………………….*τα εδάφη της δυτικής …………………….

Μελέτησε το χάρτη 2. Ποια πορεία ακολούθησαν οι σταυροφόροι;

( *Ο στρατός των φεουδαρχών έφτασε μπροστά στα τείχη της Κων/λης. Αυτό τρόμαξε τον αυτοκράτορα Αλέξιο Α΄. Για να ξεφύγει από τη δυσκολία, έπεισε τους αρχηγούς να του ορκιστούν πίστη και ν’ αναλάβουν την υποχρέωση να ξαναδώσουν στο Βυζάντιο όσες επαρχίες θα έπαιρναν από τους Σελτζούκους. )

- Στη συνέχεια οι ηγεμόνες ίδρυσαν ………………………..και αυτοτελή …………………..στη …………………και την Παλαιστίνη.

-Οι στρατιώτες τους έδειξαν αυταπάρνηση και γνήσιο ……………………..πάθος.

2 η και 3 η σταυροφορία

-Οι επόμενες δύο σταυροφορίες (……..αι.) δεν στέφθηκαν από………………..

Δες το χάρτη 2 . Ποια πορεία ακολούθησαν οι σταυροφόροι.;

-Σημαντική για το Βυζάντιο ήταν η απώλεια της…………………, έμμεση συνέπεια της τρίτης σταυροφορίας. Η μεγαλόνησος καταλήφθηκε από τον άγγλο βασιλιά …………………………………..και παραδόθηκε στο φράγκο Γουιδο Λουζινιάν (1192). Έκτοτε το νησί παρέμεινε στην εξουσία των Δυτικών για ………………………σχεδόν αιώνες.

γ. Η τέταρτη σταυροφορία

    Στις σταυροφορίες που διαδέχτηκαν την πρώτη σταυροφορία υποχώρησαν βαθμιαία τα ……………………………….και κυριάρχησαν τα ……………………….κίνητρα. Το αποκορύφωμα της εξέλιξης σημειώθηκε με την …………………….σταυροφορία. Οι σταυροφόροι, αυτοί οι υποτιθέμενοι στρατιώτες του Χριστού, που είχαν αρχικό στόχο την ……………………και τη………………….., παρέκλιναν από αυτόν και κατέλαβαν την …………………………………(…………….).

Δες την πορεία των σταυροφόρων στο χάρτη 2

Μάθε κι αυτό για την 4η σταυροφορία:

Η ιδέα της Τέταρτης Σταυροφορίας ανήκε στο φιλόδοξο και δυναμικό πάπα Ιννοκέντιο Γ'. Τον Ιανουάριο του 1203 οι σταυροφόροι αποδέχθηκαν την πρόταση του έκπτωτου βυζαντινού αυτοκράτορα Ισαακίου Β' Αγγέλου για την αποκατάστασή του στο θρόνο. Η απόφαση της επίθεσης κατά της Κωνσταντινούπολης φαίνεται ότι οριστικοποιήθηκε στην Κέρκυρα, ενδιάμεσο σταθμό της εκστρατείας. Οι σταυροφόροι έφθασαν μπροστά στα τείχη της Βασιλεύουσας τον Ιούνιο του 1203. Γενική ήταν η εντύπωση ότι η παραμονή των σταυροφόρων στην Κωνσταντινούπολη θα ήταν προσωρινή και ότι μετά την αποκατάσταση του Ισαακίου Β' Αγγέλου θα αναχωρούσαν με προορισμό τους Αγίους Τόπους. Οι Λατίνοι κατέλαβαν την Κωνσταντινούπολη στις 17 Ιουλίου του 1203 και αποκατέστησαν τον Ισαάκιο. Παρέμειναν όμως εκεί για να διαχειμάσουν. Η αντιπαράθεση με τον πληθυσμό της πρωτεύουσας οξύνθηκε εξαιτίας της αλαζονικής συμπεριφοράς των Λατίνων, οι οποίοι επέβαλαν και βαρύτατη φορολογία. Την έκρυθμη κατάσταση εκμεταλλεύτηκε ο Αλέξιος Ε' Δούκας Μούρτζουφλος για να καταλάβει πραξικοπηματικά το θρόνο.

Στα τέλη Μαρτίου του 1204 οι σταυροφόροι συνυπέγραψαν τη συμφωνία διανομής της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας (Διανομή της Ρωμανίας*). Η άλωση πραγματοποιήθηκε στις 13

Δες το χάρτη. Ποια κρατίδια ίδρυσαν οι φεουδάρχες; ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Χάρτης 1

Απριλίου 1204. Ο Αυτοκράτορας Αλέξιος Ε' είχε τραπεί προηγουμένως σε φυγή εγκαταλείποντας την Κωνσταντινούπολη στις άγριες διαθέσεις των σταυροφόρων.Κύριοι της Βασιλεύουσας οι τελευταίοι, επέβαλαν τώρα το δίκαιο του κατακτητή. Οι σφαγές και οι λεηλασίες ξεπέρασαν κάθε προηγούμενο. Πολύτιμα έργα τέχνης διοχετεύτηκαν στη Δύση, για να κοσμήσουν τους καθεδρικούς ναούς και τους πύργους των ευγενών.

Με την άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Σταυροφόρους αρχίζει η μακρά περίοδος της Φραγκοκρατίας στον ελλαδικό χώρο, η οποία διαρκεί σε ορισμένες περιοχές μέχρι το 17ο αιώνα.

Αφού μελετήσεις το παρακάτω παράθεμα από το Γουλιέλμο Βιλεαρδουίνο ( ιστορικός και ένας από τους αρχηγούς της 4ης σταυροφορίας), απάντησε στην εξής ερώτηση. Τι υποσχέθηκε ο Ισάακιος Άγγελος για να εξασφαλίσει τη βοήθειά τους να επανακάμψει στο θρόνο;

Η συμφωνία σταυροφόρων και Αγγέλων

 [Την 1-1-1203] ξαναγύρισαν οι αγγελιοφόροι από τη Γερμανία [...] και είπαν: «Κύριοι, παραγγέλνει ο βασιλιάς, θα σας στείλω τον αδελφό της γυναίκας μου [...]. Πριν απ' όλα, αν δώσει ο Θεός και του επιστρέψετε την κληρονομιά του, θα κάνει όλη την αυτοκρατορία της Ρωμανίας να υπακούει στη Ρώμη, απ' όπου αυτή χωρίστηκε. Ύστερα ξέρει πως έχετε ξοδέψει τα χρήματά σας και πως είσαστε φτωχοί. Εκείνος θα σας δώσει 200.000 αργυρά μάρκα και τροφές για όλο το στρατό και μικρούς και μεγάλους. Και θα έλθει ο ίδιος προσωπικά μαζί σας στη γη της Βαβυλώνας (=Αίγυπτος), ή θα στείλει εκεί, αν το κρίνετε καλύτερο, 10.000 άνδρες με δικά του έξοδα για ένα χρόνο.» Έτσι πήγαν στο κατάλυμα του δόγη και κάλεσαν τους αγγελιοφόρους και έκλεισαν τη συμφωνία με τους προαναφερόμενους όρους, με όρκους και σφραγισμένα έγγραφα.

Γουλιέλμος Βιλεαρδουινός, Η κατάκτηση της Κωνσταντινούπολης, μετ. Κ. Αντύπας, Αθήνα 1985, 59-60.

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………ΑΣΚΗΣΗ

Διάβασε με προσοχή το παρακάτω παράθεμα. Ποια εντύπωση προκάλεσε η Κων/λη στους σταυροφόρους;

Μπροστά στα τείχη της Κωνσταντινούπολης

(Οι σταυροφόροι) δεν μπορούσαν καθόλου να σκεφτούν πώς μπορεί να υπάρχει σ' όλον τον κόσμο μια τόσο πλούσια πόλη, όταν είδαν τα ψηλά τείχη και τους πλούσιους πύργους και τα πλούσια παλάτια και τις ψηλές εκκλησίες της, που ήταν τόσες πολλές που κανείς δεν θα το πίστευε, αν δεν το έβλεπε με τα μάτια του, κι ακόμα το μήκος και το πλάτος της πόλης που κυβερνούσε όλες τις υπόλοιπες. Και μάθετε πως δεν υπήρξε άνθρωπος τόσο ασυγκίνητος που να μην ανατριχιάσει.

Γοδοφρείδος Βιλλεαρδουίνος, Η κατάκτηση της Κωνσταντινούπολης, 128, μετ. Γ. Αντύπας, Αθήνα 1985.

Διάβασε με προσοχή το παρακάτω παράθεμα, που προέρχεται από τον πάπα με πρωτοβουλία του οποίου ξεκίνησε η 4η σταυροφορία. Ποια στάση κράτησαν οι σταυροφόροι όταν κατέλαβαν την Κων/λη και ποια κριτική τους ασκεί ο πάπας;

Ο πάπας Ιννοκέντιος στηλιτεύει το μένος των Σταυροφόρων

Αυτοί οι πιστοί του Χριστού, που όφειλαν να στραφούν εναντίον των απίστων, κολύμπησαν στο χριστιανικό αίμα. Δεν λογάριασαν, ούτε θρησκεία, ούτε ηλικία, ούτε φύλο. Και δεν τους άρκεσε που πήραν τους θησαυρούς της Αυτοκρατορίας και που ξεπουπούλιασαν τους ιδιώτες, μικρούς και μεγάλους, αλλά θέλησαν να βάλουν χέρι και στα πλούτη των εκκλησιών, από τις ιερές τράπεζες, τους είδαν να παίρνουν εικόνες και σταυρούς και να φεύγουν.

Από το βιβλίο: Β. Κρεμμυδάς - Φ. Πισπιρίγκου, Ο μεσαιωνικός κόσμος, εκδ. Γνώση, Αθήνα 1985, 150

2. Η περίοδος της Λατινοκρατίας και τα ελληνικά κράτη

α. Τα λατινικά κράτη

- Μετά την άλωση της Κων/λης το ………… τα βυζαντινά εδάφη μοιράστηκαν στους δυτικούς σύμφωνα με τη συνθήκη διανομής της Ρωμανίας (1204). Τη μερίδα του λέοντος πήραν οι ………… Πήραν το μεγαλύτερο μέρος της…………………………….. και τα σημαντικότερα λιμάνια και ………………… του …………………..και του …………………. Πελάγους.

- Τα λατινικά κράτη που ιδρύθηκαν ήταν φεουδαρχικά και συγκροτήθηκαν κατά το σύστημα της …………………….. εξάρτησης. Έτσι από τη λατινική αυτοκρατορία της Κωνσταντινούπολης εξαρτιόταν το Βασίλειο της……………………….. και σ΄αυτό πάλι υποτελή ήταν το Δουκάτο των ………… και το Πριγκιπάτο της……………….

Χάρτης 2

Χάρτης 2

β. Τα ελληνικά κράτη

Μετά την πτώση της Κων/λης ο ελληνισμός βρήκε καταφύγιο σε τρία ελληνικά κράτη:

1. η αυτοκρατορία της …………………………………. (Ν.Α. ακτές του Ευξείνου Πόντου) που ήταν το ισχυρότερο κράτος

2. η αυτοκρατορία της ……………………………. ( Β.Δ. της Μ.Ασίας)3. το κράτος της…………………….. ( Ήπειρος + Αιτωλοακαρνανία)

Εντόπισε στο χάρτη τα λατινικά και τα ελληνικά κράτη

Μελέτησε το παρακάτω παράθεμα από το μαροκινό γεωγράφο Ουμάρι, ο οποίος αντλεί πληροφορίες από το γενουάτη έμπορο Μπέλμπαν. Ποιες πληροφορίες παίρνουμε για την αυτοκρατορία της Τραπεζούντας για τη γεωγραφική της θέση σε σχέση με το εμπόριο, το κύρος της και το στρατό της;

Το κράτος της Τραπεζούντας κατά το μαροκινό γεωγράφο Κουμάρι (μέσα 14ου αι.)

1.

Αδιάκοπα διασχίζουν τη χώρα αυτή ταξιδευτές, που κατευθύνονται προς την επαρχία Κριβν, την έρημο του Καμπτσάκ και άλλες χώρες στο Βορρά. Η αυτοκρατορία της Τραπεζούντας είναι πιο μεγάλη και σπουδαία στα μάτια των χριστιανών μοναρχών από το Βασίλειο της Γεωργίας, γιατί ο πληθυσμός της είναι μεγαλύτερος και τολμηρότερος. Ο βασιλιάς της Τραπεζούντας είναι από γενιά ενδοξότερη και υπερέχει κατά πολύ σε δύναμη από τον αυτοκράτορα του Βυζαντίου. Οι στρατιώτες του, αν και λίγοι και άσχημα εξοπλισμένοι, είναι ήρωες και θυμίζουν φοβερά λιοντάρια που δεν επιτρέπουν στη λεία τους να ξεφύγει ποτέ [...].

A. Bryer, Shipping in the Empire of Trebizond, Mariner's Mirror 52 (1966) 3-4.

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….........

- Μετά τη μάχη της ………………………… το ………………. τα κάστρα Μάνη, Γεράκι,………………….και…………… παραχωρήθηκαν από τους ……………………. στο Βυζάντιο. Και από αυτά δημιουργήθηκε το Δεσποτάτο του ……………… Αυτό κυβερνιόταν από τον αδελφό του αυτοκράτορα. Πρωτεύουσα του ήταν ο……………………….

Από τις παρακάτω φωτογραφίες μπορείς να φανταστείς πώς ήταν ο Μυστράς την εποχή που μελετάμε και να βγάλεις ένα συμπέρασμα για το επίπεδο του πολιτιμσού του;

Η πόλη, που έχει σήμερα………………………………………, αποτελεί με τα……………………, τα ………………….και τις ………………………….της ζωντανή μαρτυρία για το ………………………του πολιτισμού και της τέχνης του δεσποτάτου.

γ. Λατίνοι και 'Ελληνες

Μελέτησε το παρακάτω παράθεμα. Ποιες σχέσεις αναπτύχθηκαν ανάμεσα στους Λατίνους και τους Έλληνες; Πώς συμπεριφέρονταν οι Λατίνοι κατακτητές και πώς αντιδρούσαν οι κατακτημένοι Έλληνες;

Η φραγκική καταπίεση στη Στερεά Ελλάδα

Στα Σάλωνα (Άμφισσα) ζούσε ένας φράγκος αυθέντης, με το παρωνύμι Κόντος, πολύ κακός άνθρωπος, κλέφτης, άρπαγας και κακότροπος. Και ξεγύμνωνε και έδερνε και βασάνιζε με αγγαρείες (υποχρεωτικές υπηρεσίες) και ταλαιπωρίες τους Σαλωνίτες. Τελευταία μαθαίνοντας πως ο δεσπότης (επίσκοπος) Σαλώνων Σεραφείμ είχε πολλά πλούτη και μια ωραιότατη ανεψιά, αποφάσισε να πάρει την κόρη στο παλάτι του, αρπάζοντας και τα πλούτη του Σεραφείμ. Ο δεσπότης μαθαίνοντας το άρπαγμα της ανεψιάς του, σήκωσε με λόγους τους Σαλωνίτες εναντίον του τυράννου και έγραψε στους Τούρκους να έρθουν να τους παραδώσουν τα Σάλονα λέγοντας καλύτερα να δουλεύουμε Τούρκους παρά Φράγκους.

Το Χρονικό του Γαλαξειδίου, Ευθύμιου Πενταγιώτη ιερομόναχου, Αθήνα 1996 (γλωσσική προσαρμογή), 211-212

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Οι κατακτητές έδειξαν ………………………….και …………………………προς τους «σχισματικούς» Έλληνες, οι οποίοι …………………………….αποφασιστικά στους Λατίνους.

δ. Νέα ιδεολογία και ανάκτηση της Πόλης

Τα ελληνικά κράτη ένωσαν τις δυνάμεις τους…………………….., υπήρξαν το…………………………του αποκρούοντας τις επιθέσεις των …………………………

Μετά την άλωση της Πόλης (12..) ο Βυζαντινός άρχισε να συνδέεται με το ……………………….. Αρχαία ελληνική κληρονομιά και ………………………….. δεν έρχονται πια σε αντίθεση και γίνονται συστατικά της συνείδησής του. Δημιουργείται πλέον στον Ελληνισμό……………………..

Τα ελληνικά κράτη οργανώθηκαν ………………………… και ………………………… και επιδόθηκαν σε έναν αγώνα δρόμου για την ανάκτηση της ………………………….. και την ………………………………. της Βυζαντινής αυτοκρατορίας.

Το έργο πραγματοποιήθηκε από τον αυτοκράτορα της Νίκαιας ……………………………………………. το ………….