6ο Γυμνάσιο ΗρακλείουΔειγματική διδασκαλία(10/2/2014) στη Νεοελληνική γλώσσα Γ΄ Γυμνασίου Ενότητα 3Γλωσσικά στοιχεία: Ευθύς και πλάγιος λόγοςΔιδάσκουσα : Λιναρίτη Μαρία

ΣΤΟΧΟΙΑ)ΓνωστικοίΝα καταλάβουν οι μαθητές σε ποιες περιπτώσεις χρησιμοποιούμε ευθύ και σε ποιες περιπτώσεις τον πλάγιο λόγο, κατά τη προφορική και γραπτή επικοινωνία.Να μάθουν τι αλλαγές γίνονται κατά τη μετατροπή του λόγου από ευθύ σε πλάγιο.Να θυμηθούν τη δομή και τη λειτουργία των δευτερευουσών ονοματικών προτάσεων(ειδικών, βουλητικών, πλάγιων ερωτηματικών),που έχουν διδαχθεί σε προηγούμενα μαθήματα.Να ασκηθούν στην αφήγηση ενός κειμένου που έχουν μετατρέψει από διάλογο σε συνεχή γραπτό λόγο.

Β)Συναισθηματικοί-ΨυχοκινητικοίΝα χαλαρώσουν οι μαθητές και να νιώσουν έτοιμοι για την πρόσληψη της νέας γνώσηςΜα συνειδητοποιήσουν την επικοινωνιακή και λειτουργική σημασία του ευθέως και πλάγιου λόγουΝα χαρούν μέσα από την διάδραση της ομάδας και την επικοινωνία με αφορμή κείμενα ή σκίτσα του βιβλίου τους και το παίξιμο ρόλων.

Μέθοδος: Επαγωγική, μετασχηματιστικήΜορφή: Διαλογική, συνεργατική(εργασία σε ομάδες).Διδακτικά μέσα: σχολικό εγχειρίδιο, φύλλα εργασίας, σχεδιάγραμμαΠορεία διδασκαλίας-Διδακτικές κ΄ μαθησιακές ενέργειες

1

ΑΦΟΡΜΗΣΗ (5-6 min)Μπορεί να γίνει από τον προφορικό λόγο των μαθητών (συζήτηση με τους μαθητές για τον τρόπο που αντιλαμβάνονται τις έννοιες ευθύς και πλάγιος λόγος) από κείμενα ή κόμικς του βιβλίου τους.Ο διδάσκων ζητάει από τους μαθητές να μεταφέρουν με δικά τους λόγια ένα μικρό απόσπασμα από τα διαλογικό κείμενο της σελ. 46 του βιβλίου τους και τους παροτρύνει να παρατηρήσουν τις αλλαγές που συμβαίνουν στη δομή του λόγου. Με τις κατάλληλες ερωτήσεις οι μαθητές διαπιστώνουν ότι στο διάλογο του βιβλίου τους ακούμε άμεσα τη συζήτηση του μικρού κοριτσιού με το πατέρα του, ενώ κατά την ανακοίνωση του ίδιου αποσπάσματος από τους μαθητές, συμβαίνουν κάποιες αλλαγές. Ακούμε δηλ. το λόγο έμμεσα. Έτσι καταλήγουμε στο θέμα της ενότητας: Ευθύς και Πλάγιος λόγος.

ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΤΗΣ ΕΝΟΤΗΤΑΣ

1η Φάση( 15-20 min).Οι μαθητές είναι χωρισμένοι σε 4 ομάδες χωρίς να αλλάξει ιδιαίτερα η διάταξη των θρανίων στην τάξη και δίνουμε ένα φύλλο εργασίας σε κάθε ομάδα.O διδάσκων ζητάει από τους μαθητές να διαβάσουν τις οδηγίες στο φύλλο εργασίας και τους παροτρύνει να μετατρέψουν τον ευθύ σε πλάγιο λόγο και να παρατηρήσουν τις αλλαγές που γίνονται στη μορφή των προτάσεων ή κάποιων λέξεων.Κατά τη διάρκεια της επεξεργασίας του υλικού από τις ομάδες, περιφέρεται στα θρανία, βοηθά και ενθαρρύνει τους μαθητές, δίνοντας διευκρινίσεις.Τους παροτρύνει επίσης να συνεργάζονται μεταξύ τους και να γράφουν τις απαντήσεις στη σωστή θέση του εντύπου.

2η Φάση (35 min)Μετά το τέλος της επεξεργασίας του υλικού από τις ομάδες, κάθε ομάδα ανακοινώνει τις απαντήσεις της. Παράλληλα o διδάσκων από τις άλλες ομάδες να παρακολουθούν και να σημειώνουν τις σωστές απαντήσεις.Προκαλεί διάλογο με όλες τις ομάδες, για να βεβαιωθεί ότι έχουν καταλάβει τις ανακοινώσεις των άλλων ομάδων. Επειδή τα έντυπα είναι τρία και οι ομάδες τέσσερις, κάποιες ομάδες δούλεψαν το ίδιο υλικό. Έχει ενδιαφέρον να παρατηρήσουμε πως το ίδιο αντικείμενο αντιμετωπίζεται από διαφορετικές ομάδες.Τέλος ο διδάσκων συνοψίζει: ποιες προτάσεις προέκυψαν κατά τη μετατροπή του λόγου από ευθύ σε πλάγιο, από ποια ρήματα εξάρτησης, ποιο πρόσθετο μόριο χρησιμοποιήσαμε.

2

3η Φάση- ανασύνθεση(10 min)Μοιράζεται στους μαθητές το διάγραμμα (έντυπο 2) στο οποίο συνοψίζονται όλες οι αλλαγές κατά τη μετατροπή του λόγου από ευθύ σε πλάγιο.

4η Φάση-έλεγχος κατανόησης του θέματος- ανατροφοδότηση (10 min)Α)Ο διδάσκων ζητά από τους μαθητές , αφού αποδώσουν τους διαλόγους του σκίτσου στη σελ. 31 του τετραδίου εργασιών τους, (μπορούν και να παίξουν τoυς ρόλους), να τους μετατρέψουν σε συνεχή προφορικό λόγο. Επεμβαίνει όπου χρειάζεται ανατροφοδότηση.Β) Ανάθεση εργασιών για το σπίτι.

Βιβλιογραφία-ΔικτυογραφίαΣυντακτικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας, ΟΕΔΒΝεοελληνική Γλώσσα Γ΄ Γυμνασίου ΟΕΔΒΝεοελληνική Γλώσσα Γ΄ Γυμνασίου βιβλίο εκπ/κούΚλαίρης, Χ και Μπαμπινιώτης, Γ. Γραμματική της Νέας Ελληνικής«Ελένη» του Ευριπίδη σε comic Β. Αναστασιάδηhttp://users.sch.gr/panosloupasis/glwssa_g_gym_plagios_logos.pdfhttp://eclass.sch.gr/modules/document/document.php?course=G1001107http://www.gkonstantinou.com

3

ΑΣΚΗΣΕΙΣ (για το σπίτι)

1. Προσπαθήστε να συμπληρώσετε την εικονογραφημένη ιστορία της σελ. 55 του σχολικού βιβλίου, βάζοντας τα λόγια των προσώπων στα αντίστοιχα «μπαλόνια».

2. Να αποδώσετε το περιεχόμενο των δύο πρώτων παραγράφων του κειμένου 2 σελ. 47 του σχολικού βιβλίου σας, σε ένα δικό σας κείμενο αρχίζοντας έτσι: « η συγγραφέας βάζει τον αναγνώστη στη θέση ενός παιδιού με αναπηρία και του ζητάει να σκεφτεί πως θα ένιωθε…..».

3. Nα μετατρέψετε το διάλογο από την φωτοτυπία με το κόμικ από την «Ελένη» του Ευριπίδη ( έντυπο 1 ) σε συνεχή γραπτό λόγο.4. Συνεχίστε τον διάλογο των κοριτσιών στο σκίτσο της σελ. 53 του σχολικού σας βιβλίου και γράψτε έναν φανταστικό διάλογο.

Παρουσιάστε τον στην τάξη σε πλάγιο λόγο.

Προτείνουμε να επιλέξουν τις δύο εργασίες της προτίμησή τους.

4

Εντυπο 1

5

ΕΥΘΥΣ ΚΑΙ ΠΛΑΓΙΟΣ ΛΟΓΟΣ (Συνοπτικό διάγραμμα) Έντυπο 2Ευθύς Λόγος: Προτάσεις κύριες Πλάγιος Λόγος: Προτάσεις δευτερεύουσες

Α. Προτάσεις Κρίσεως (έγκλιση οριστική)

(περιγράφουν καταστάσεις ή διατυπώνουν κρίσειςπ.χ. Δεν το είχα αντιληφθεί τόσο καιρό

Μετατρέπονται

Σε δευτερεύουσες ειδικές προτάσεις που εξαρτώνται από ρήματα: λεκτικά, γνωστικά, αισθητικά

Ισχυρίζεται ότι δεν το είχε αντιληφθεί τόσο καιρό

Β. Προτάσεις Επιθυμίας ( υποτακτική ή προστακτική)

(παρουσιάζουν καταστάσεις ως επιθυμητές)Π.χ. να μην έρθετε Άνοιξε την πόρτα σε παρακαλώ

Γ. Ευθείες Ερωτηματικές προτάσεις (Ολικής ή μερικής άγνοιας)Π.χ. Πήρε ο Γιάννης βιβλίο; Ποιος ήταν ο σωτήρας μου;

Μετατρέπονται

Μετατρέπονται

Σε δευτερεύουσες βουλητικές προτάσεις που εξαρτώνται από ρήματα που δηλώνουν: ευχή, επιθυμία, παράκληση, απαγόρευση).Μας διέταξε να μην πάμεΤον παρακάλεσε να ανοίξει την πόρτα

Σε πλάγιες ερωτηματικές προτάσειςΡώτησε αν πήρε ο Γιάννης βιβλίοΑναρωτιόταν ποιος ήταν ο σωτήρας του

Σημείωση: οι δευτερεύουσες προτάσεις που περιέχονται στον ευθύ λόγο δεν μεταβάλλονται στον πλάγιο λόγο. Eπίσης οι αλλαγές αφορούν: χρόνους, εγκλίσεις, πρόσωπα, αντωνυμίες, χρονικά/τοπικά επιρρήματα

6

Φύλλο Εργασίας Κρι(η)τικοί

1. Nα διαβάσετε προσεχτικά τις παρακάτω φράσεις που βρίσκονται στον ευθύ λόγο. Να τις μεταφέρετε στον πλάγιο λόγο γράφοντας τις στην αντίστοιχη στήλη(πως θα μιλούσε κάποιος, αν μετέφερε τα λόγια ενός προσώπου σε κάποιο άλλο πρόσωπο).

2. Να παρατηρήσετε ποιες αλλαγές γίνονται, στη μορφή των προτάσεων, στο χρόνο των ρημάτων και σε κάποιες μεμονωμένες λέξεις (πρόσωπα, αντωνυμίες, τοπικά/ χρονικά επιρρήματα) κατά τη μετατροπή του λόγου από ευθύ σε πλάγιο(να συμβουλευτείτε το βιβλίο του συντακτικού της Ν. ελληνικής).

3. Να χαρακτηρίσετε τις δευτερεύουσες προτάσεις που προέκυψαν κατά τη μετατροπή του λόγου από ευθύ σε πλάγιο.(βλέπε Νεοελληνική Γλώσσα , σελ.34-37 κ΄52).

Ευθύς λόγος Πλάγιος λόγος Αλλαγές κατά τη μετατροπή1. Θυμάμαι τις περσινές

διακοπέςΗ Μ. λέει….

2. Είναι αδύνατο να μείνω μαζί σου

Της έλεγε…..

3. Aν πιεις τώρα το φάρμακό σου, θα γίνεις καλά

H μητέρα του…

Άλλες παρατηρήσεις:

7

Φύλλο Εργασίας Οι επιθυμητικοί

1. Nα διαβάσετε προσεχτικά τις παρακάτω φράσεις που βρίσκονται στον ευθύ λόγο. Να τις μεταφέρετε στον πλάγιο λόγο γράφοντας τις στην αντίστοιχη στήλη(πως θα μιλούσε κάποιος, αν μετέφερε τα λόγια ενός προσώπου σε κάποιο άλλο πρόσωπο).

2. Να παρατηρήσετε ποιες αλλαγές γίνονται, στο χρόνο των ρημάτων, στη μορφή των προτάσεων και σε κάποιες μεμονωμένες λέξεις (πρόσωπα, αντωνυμίες, τοπικά/ χρονικά επιρρήματα) κατά τη μετατροπή του λόγου από ευθύ σε πλάγιο(να συμβουλευτείτε το βιβλίο του συντακτικού της Ν. ελληνικής).

3. Να χαρακτηρίσετε τις δευτερεύουσες προτάσεις που προέκυψαν κατά τη μετατροπή του λόγου από ευθύ σε πλάγιο.(βλέπε Νεοελληνική Γλώσσα , σελ.34-37 κ΄52).

Ευθύς λόγος Πλάγιος λόγος Αλλαγές κατά τη μετατροπή1. Σας παρακαλώ, σταματήστε

να φωνάζετε Τους παρακάλεσε….

2. Πέρασε έξω από το γραφείο μου, αμέσως

Μου ζήτησε….

3. Aς σταματήσουμε λίγο εδώ να ξεκουραστούμε

Τους…

Άλλες παρατηρήσεις:

8

Φύλλο Εργασίας Οι ερωτηματικοί ?

4. Nα διαβάσετε προσεχτικά τις παρακάτω φράσεις που βρίσκονται στον ευθύ λόγο. Να τις μεταφέρετε στον πλάγιο λόγο γράφοντας τις στην αντίστοιχη στήλη(πως θα μιλούσε κάποιος, αν μετέφερε τα λόγια ενός προσώπου σε κάποιο άλλο πρόσωπο).

5. Να παρατηρήσετε ποιες αλλαγές γίνονται, στη μορφή των προτάσεων, στο χρόνο των ρημάτων και σε κάποιες μεμονωμένες λέξεις (πρόσωπα, αντωνυμίες, τοπικά/ χρονικά επιρρήματα) κατά τη μετατροπή του λόγου από ευθύ σε πλάγιο(να συμβουλευτείτε το βιβλίο του συντακτικού της Ν. ελληνικής).

6. Να χαρακτηρίσετε τις δευτερεύουσες προτάσεις που προέκυψαν κατά τη μετατροπή του λόγου από ευθύ σε πλάγιο.(βλέπε Νεοελληνική Γλώσσα , σελ.34-37 κ΄52).

Ευθύς λόγος Πλάγιος λόγος Αλλαγές κατά τη μετατροπή1. Μπαμπά τι είναι ο ρατσισμός; Το κοριτσάκι ρωτάει….

2. Έλαβες το μήνυμα που σου έστειλα;

Τον ρώτησε…..

3. Θα περάσεις από ΄δώ μετά το σχολείο;

Με ….

Άλλες παρατηρήσεις:

9