ΤΠΕ και Ιστορία

Επιμορφωτική Συνεδρία 9

Τι είναι Ιστορία;

Το παλιό

Αφήγηση γεγονότων (ιδεολογική εγχάραξη-αποστήθιση) υπό το πρόσχημα αφενός της αναγκαίας συγκρότησης εθνικής ταυτότητας και αφετέρου του κυρίαρχου εγκυκλοπαιδισμού, που αποτελεί το ειδοποιό γνώρισμα της παρεχόμενης εκπαίδευσης.

Το παλιό

Το μάθημα κινείται περισσότερο προς την επίτευξη στόχων σχετικών με τον εμπλουτισμό εγκυκλοπαιδικών γνώσεων και την προαγωγή συγκεκριμένων στάσεων, παρά την κατανόηση του εαυτού και την ανάπτυξη της ιστορικής σκέψης

Το νέο

Μελέτη του συνόλου της ανθρώπινης εμπειρίας

Τα ιστορικά γεγονότα και φαινόμενα πολλαπλά και συνδεομένα μεταξύ τους

Ο μαθητής ιστορικός ερευνητής με εργαλεία πρωτογενείς και δευτερογενείς πηγές θέτει ερωτήματα και αναλύει ιστορικά ζητήματα

Καλλιέργεια κριτικής σκέψης Ανάπτυξη δεξιοτήτων ως προς τη διαχείριση

του ιστορικού υλικού

Γνωστικό περιεχόμενο Ιστορίας

Οργανώνεται με βάση τις γνωστικές κατηγορίες και τις έννοιες.

Η λειτουργία των γνωστικών εννοιών και των διαδικαστικών εννοιών είναι διπλή:

Ευρετική των στοιχείων του παρελθόντος

Δομική των στοιχείων και φαινομένων του παρελθόντος

Γνωστικές κατηγορίες

Θέμα: ένα ζήτημα στο χώρο και στο χρόνο, το οποίο χρησιμοποιείται ως άξονας αναφοράς για να αναδειχτεί μια ομοιογενής σειρά γεγονότων ή φαινομένων (Χρόνος μέσης διάρκειας).

Γεγονός: τι συνέβη μια χρονική στιγμή σε ένα τόπο (χρόνος βραχείας διάρκειας)

Χρόνος μακράς διάρκειας (περίοδοι αιώνων που χαρακτηρίζονται από συγκεκριμένες τάσεις, νοοτροπίες κλπ., π.χ. ελληνιστική εποχή).

Χρονολογία: εντοπισμός ενός γεγονότος στο χρόνο

Γνωστικές κατηγορίες (2)

Περίοδος: τεμαχίζεται ο χρονικός άξονας σε μικρότερα μέρη (χρόνος μακράς διάρκειας)

Πηγή: στοιχεία του παρελθόντος με πληροφορίες

Μεταβολή: η μετάβαση από μια κατάσταση σε άλλη

Αδράνεια: ο σημαντικός περιορισμός της μεταβολής

Διαδοχή: τοποθέτηση γεγονότων σε σειρά

Γνωστικές κατηγορίες (3)

Συγχρονικότητα: παρατήρηση γεγονότων που συμβαίνουν ή εξελίσσονται παράλληλα

Συγκυρία: εντοπίζονται φαινόμενα που εκδηλώνονται παράλληλα με το προς εξέταση γεγονός και το επηρεάζουν άμεσα.

Κύκλος: εκτιμάται μια σειρά γεγονότων ή φαινομένων με κριτήρια τη μεταβολή και την αδράνεια

Προβληματισμός: ερωτήματα για τις σχέσεις μεταβολής και άλλων φαινομένων γνωστών ή προς ανακάλυψη

έννοιες

Λειτουργία των εννοιών:Οργανώνουν γεγονόταΧαρακτηρίζουν γεγονόςΔιαπιστώνουν σχέσεις κοινές ή

επαναλαμβανόμενες στο χώρο και στο χρόνο ανάμεσα σε κατηγορίες πραγμάτων

Ερμηνεύουν γεγονότα

Νέοι και κατάκτηση εννοιών

Η ανάπτυξη της ικανότητας κατανόησης των εννοιών ακολουθεί την πιαζετιανή κλιµάκωση των σταδίων και η νοητική ωρίµανση που απαιτεί η ιστορική µάθηση συνδέεται κατά βάση µε τη ψυχοβιολογική ωρίµανση των µαθητών και τη μετάβαση στο στάδιο των νοητικών χειρισµών που ολοκληρώνεται στην ηλικία των 15-16 χρόνων.

Κατά τον Bruner είναι συμβατή η εννοιολόγηση ακόµα και για τις πρώτες ηλικιακές µαθησιακές οµάδες

Κατηγορίες εννοιών

Γενικές: τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας

Δομικές: χώρος, χρόνος, αλλαγή, εξέλιξη, αιτιότητα

Οργανωτικές: κοινές σε όλες τις ιστορικές περιόδους και με βάση αυτές οργανώνεται το ιστορικό γίγνεσθαι. Π.χ. εθνικισμός, επανάσταση κ.λπ.

Ιστορικές: όροι που συνδέονται με το νοηματικό πλαίσιο μια ιστορικής περιόδου. Π.χ. κοτζαμπάσηδες

Από την ιστορική γνώση στην ιστορική κατανόηση

Αναζήτηση της σηµασίας των πράξεων για τα κάθε φορά ιστορικά υποκείµενα: καθοριστική για την ιστορική κατανόηση λειτουργία

Απαιτεί την κατά το δυνατόν µετάθεση του υποκειµένου της µάθησης στην κατάσταση του δρώντος ιστορικού υποκειµένου ή ακόµα, σε µια ακραία µορφή, και ταύτιση: ιστορική ενσυναίσθηση

Μια νοητική διαδικασία σύλληψης και εννόησης των σκέψεων, των συναισθηµάτων, των αξιών, των προσδοκιών του δρώντος και ιστορικού υποκειµένου, διαδικασία η οποία τείνει να αναπλάσει τον ιστορικό κόσµο µέσα στον οποίο έλαβε χώρα η εν λόγω ιστορική πράξη.

Ιστορικές γνώσεις τελειώνοντας το Λύκειο

Ο μαθητής να μπορεί: Να τοποθετεί σωστά στο χώρο και στο χρόνο τα

γεγονότα. Να γνωρίζει τους μετασχηματισμούς που έχει υποστεί

ο κόσμος από την προϊστορία μέχρι σήμερα. Να ενδιαφέρεται για τη μελέτη των διαδικασιών

μετασχηματισμού. Να γνωρίζει έννοιες που είναι αναγκαίες για την

κατανόηση του ιστορικού λόγου. Να κρίνει ιστορικά κείμενα. Να ενσωματώνει νέες γνώσεις σε εκείνες που έχει ήδη

μάθει.

3 άξονες διδασκαλίας του μαθήματος

Αξιοποίηση των προϋπαρχουσών αντιλήψεων των μαθητών. Υπό διαμόρφωση οι αντιλήψεις τους για το τι είναι παρελθόν και ιστορία ως επιστήμη

Παροχή εξοπλισμού ιστορικών και οργανωτικών εννοιών

Εφαρμογή μεταγνωστικών στρατηγικών (κριτική σκέψη): εφαρμογή μεθόδων επεξεργασίας πηγών

Διδακτικά μοντέλα - προσεγγίσεις

Αφηγηματική σκέψη (προφορική ή γραπτή) Ταξινόμηση και οργάνωση των γεγονότων συνοχή (εικόνα του παρελθόντος) Εξάσκηση των βασικών νοητικών λειτουργιών

(επαγωγική, παραγωγική και αναλογική σκέψη, ανάλυση – σύνθεση, κατηγοριοποίηση, αιτιολόγηση απόψεων, διατύπωση υποθέσεων και προβλέψεων, εξαγωγή συμπερασμάτων, διάκριση της αιτίας από το αποτέλεσμα, διάκριση της εκτίμησης από το γεγονός, οι έννοιες της αλλαγής και συνέχειας)

Διδακτικά μοντέλα – προσεγγίσεις (2)

Εικόνες πολιτισμού: αξιοποιούν αναπαραστάσεις του παρελθόντος.

Με βάση αυτές οι μαθητές απαντούν σε ιστορικά ερωτήματα

Ομαδοποιούν πληροφορίεςΤις εντάσσουν σε ιστορικό πλαίσιοΚατασκευή δεσμών ανάμεσα σε

διαφορετικές όψεις του πολιτισμού

Διδακτικά μοντέλα – προσεγγίσεις (3)

Επεξεργασία εννοιών: ο τρόπος λειτουργίας των κοινωνιών.

Επισκόπηση των τομέων της ανθρώπινης δραστηριότητας ανά τους αιώνες.

Πώς; Εξέλιξη μιας έννοιας στο χώρο και στο χρόνο Σύνδεση έννοιας με ιστορικά γεγονότα Διατύπωση υποθέσεων για τη σχέση εννοιών

και επιβεβαίωση με βάση ιστορικά γεγονότα Αναζήτηση ομοιοτήτων και διαφορών μεταξύ

εννοιών στο χώρο και στο χρόνο.

Διδακτικά μοντέλα – προσεγγίσεις (4)

Γραπτές δραστηριότητες: παραγωγή ιστορικού κειμένου

Στάδια Συλλογή πληροφοριών, δεδομένων,

εντυπώσεων Οργάνωση του υλικού γύρω από ένα ιστορικό

ερώτημα Παρουσίαση ιστορικών ιδεών (αφήγηση,

περιγραφή, επιχειρηματολογία)

Συλλογή και οργάνωση δεδομένων

Μελέτη αυθεντικών πηγώνΠώς εξάγει συμπεράσματα ο ιστορικός;

Επίλυση προβλημάτωνΚαλλιέργεια ικανότητας περιγραφής

και αναγνώρισης των σημαντικών χαρακτηριστικών των αντικειμένων

Καλλιέργεια ικανότητας εξαγωγής λογικών συμπερασμάτων

Διδακτικά μοντέλα – προσεγγίσεις (4)

Ιστορικό πλαίσιο: θέαση των γεγονότων με βάση τις οργανωτικές έννοιες (αλλαγή, συνέχεια).

Σκοπός: η σύνδεση παρελθόντος με το παρόν

Διδακτικά μοντέλα – προσεγγίσεις (5)

Περιοδολόγηση: εντοπισμός συγχρονιών, συνακολουθιών, συγκρίσεων τοποθέτηση ιστορικών πληροφοριών σε δίκτυα

Διδακτικά μοντέλα – προσεγγίσεις (6)

Χωροχρονικοί χάρτες: χρονικές διάρκειες, συγχρονίες, διαχρονίες, χωρισμοί περιόδων με κριτήρια ομοιότητας ή διαφοράς είναι τα στοιχεία περιοδολόγησης για μια ορθή τοποθέτηση στο χώρο και στο χρόνο.

Διδακτικά μοντέλα – προσεγγίσεις (7)

Επεξεργασία ιστορικών πηγών Οι μαθητές θα πρέπει να είναι ικανοί: Να γνωρίζουν διαφορετικές λογικές και τεχνικές αναζήτησης. Να αξιολογούν κριτικά την εγκυρότητα δικτυακών τόπων Να είναι επιφυλακτικοί σχετικά με τη δεξιότητα ψηφιακών πηγών Να εντοπίζουν διαφορετικές πηγές, οπτικές και ερμηνείες και να

μπορούν να τις αξιολογούν Να διαμορφώνουν σχέδια έρευνας και εργασίας αξιοποιώντας ποικιλία

υλικού και προσεγγίσεων Να διατυπώνουν κατάλληλα ερευνητικά ερωτήματα και τεκμηριωμένες

υποθέσεις Να αναγνωρίζουν σχέσεις μεταξύ των γεγονότων (αιτιακή και χρονική

αλληλουχία), τάσεις και στοιχεία συνέχειας και ασυνέχειας. Να καταλήγουν σε συμπεράσματα με αξιολογικές κρίσεις και γενικεύσεις

που θα στηρίζονται σε λογικά επιχειρήματα. Να συγγράφουν σύντομα ή εκτενέστερα ιστορικά δοκίμια.

Συνοπτική μέθοδος κατά ΕΠΠΣ

ΕνεργοποίησηΈρευναΔιάλογοςΑνακοινώσειςΑξιολόγηση

Συνοπτικές κατευθύνσεις

Σύνδεση • επιστήμης • και προσωπικής εμπειρίας

ΤΠΕ και Ιστορία

Τα νέα μέσα είναι οι μορφές μέσα από τις οποίες η Ιστορία βιώνεται στο παρόν.

Δυνατότητες των ΤΠΕ Βάσεις δεδομένων και αρχεία ψηφιοποιούνται http://www.nt-archive.gr/ (αρχείο Εθνικού Θεάτρου) http://www.nlg.gr/ (Εθνική Βιβλιοθήκη) http://www.latsis-foundation.org/gr/18/o_kuklos_ton_mouseion.html (e-

books των περισσοτέρων μουσείων της Ελλάδας) http://www.googleartproject.com/ (ξενάγηση στα μουσεία του κόσμου) http://www.ert-archives.gr/V3/public/main/ertatschool.aspx (το ψηφιακό

αρχείο της ΕΡΤ για εκπαιδευτική χρήση)

http://www.michael-culture.org/ Η ψηφιακή πολιτιστική κληρονομιά της Ευρώπης

Νέες δυνατότητες των ΤΠΕ για την Ιστορία

Νέα εργαλεία για τη συγγραφή νέων ειδών κειμένων με οπτικό και ηχητικό περιεχόμενο

http://www.carnegielibrary.org/kids/storymaker/ Story Maker

http://www.immersiveeducation.eu/index.php/downloadspg/kar2ouche-downloads-page kar2ouche

Νέες δυνατότητες ΤΠΕ

Νέες δυνατότητες δημοσίευσης χωρίς περιορισμούς

http://www.bookstars.gr/User/Home.aspx

Εννοιολογικοί χάρτες (βήματα σχεδίασης)

Δημιουργία σχεδίου και καθορισμός των Δημιουργία σχεδίου και καθορισμός των προοπτικών για την ανάλυση μιας προοπτικών για την ανάλυση μιας περιοχής.περιοχής.

Καθορισμός των σημαντικών εννοιών.Καθορισμός των σημαντικών εννοιών. Δημιουργία, καθορισμός και διαμόρφωση Δημιουργία, καθορισμός και διαμόρφωση

κόμβων.κόμβων. Δημιουργία συνδέσμων μεταξύ των Δημιουργία συνδέσμων μεταξύ των

εννοιώνεννοιών Επέκταση του χάρτηΕπέκταση του χάρτη Οι μαθητές συνεχίζουν τη διαδικασία.Οι μαθητές συνεχίζουν τη διαδικασία.

Θετικές επιδράσεις των εννοιολογικών Θετικές επιδράσεις των εννοιολογικών χαρτώνχαρτών

Κατανόηση / ανάγνωση κειμένων. Κατανόηση / ανάγνωση κειμένων. Δεξιότητες σκέψης και μάθησης, όπως Δεξιότητες σκέψης και μάθησης, όπως

ιδέες οργάνωσης και επικοινωνίας, ιδέες οργάνωσης και επικοινωνίας, παρατήρηση προτύπων και σχέσεων, παρατήρηση προτύπων και σχέσεων, κατηγοριοποίηση ιδεών. κατηγοριοποίηση ιδεών.

Διατήρηση και ανάκληση γνώσεων. Διατήρηση και ανάκληση γνώσεων. Επίλυση προβλημάτων. Επίλυση προβλημάτων.

Εργαλεία κατασκευής εννοιολογικών χαρτών

Text2mindmap.comText2mindmap.comΓράφουμε τα στοιχείαΓράφουμε τα στοιχείαΚάνει μόνο του το διάγραμμαΚάνει μόνο του το διάγραμμααποθηκεύω ως εικόνααποθηκεύω ως εικόνα InspirationInspiration Μπορούμε να κατεβάσουμεΜπορούμε να κατεβάσουμεΔωρεάν την έκδοσή του για 30Δωρεάν την έκδοσή του για 30μέρες μέρες http://www.mywebspiration.com/http://www.mywebspiration.com/ http://www.slickplan.com/http://www.slickplan.com/ https://bubbl.us/https://bubbl.us/

Διαδικτυακό λεξικό εννοιών

http://www.visualthesaurus.com/trialover/ Κι άλλα λεξικά: http://www.e-

yliko.gr/Lists/List9/Dikt_Lexika.aspx

Δραστηριότητα

Δημιουργήστε έναν εννοιολογικό χάρτη για την έννοια που εσείς θέλετε!