ΙΑΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΝΕΟΙ>>2lyk-peir-athin.att.sch.gr/school.files/erg/tec/... ·...

ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΣ 1

2Ο ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΑΘΗΝΑΣ ΤΑΞΗ: Α’

ΤΜΗΜΑ: 1Ο

ΕΡΕΥΝΑ ∆ΗΜΟΣΚΟΠΗΣΗΣ ΣΤΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΘΕΜΑ: <<∆ΙΑΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΝΕΟΙ>>

ΕΙΣΗΓΗΤΗΣ: ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΣ


ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: ΕΥΣΤΑΘΙΟΥ Μ

ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ:2009-2010

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΣΕΛΙ∆Α

ΕΞΩΦΥΛΛΟ σελ.1 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ σελ.2 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1Ο : << ΤΙΤΛΟΣ>>

σελ.4 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2Ο :<< ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΟΣ>>

σελ.5 • Α1. Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΜΑΡΚΕΤΙΝΓΚ ΣΤΗ ∆ΙΑΤΡΟΦΗ ΤΩΝ ΝΕΩΝ

σελ.5 • Α1. Η ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΝΕΩΝ ΠΡΟΙΟΝΤΩΝ ΣΤΗ ΓΕΩΡΓΙΑ ΚΑΙ ΤΑ ΤΡΟΦΙΜΑ

σελ.6 • Α1. Η ΑΝΑΓΚΗ ΑΝΑΝΕΩΣΗΣ ΤΩΝ ∆ΙΑΤΡΟΦΙΚΩΝ ΣΥΝΗΘΕΙΩΝ ΤΩΝ ΝΕΩΝ

σελ.8 • Α1. ΤΑ ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΑΠΟ∆ΟΧΗΣ ΤΩΝ ΠΡΟΙΟΝΤΩΝ ΚΑΙ Η ΩΦΕΛΙΜΟΤΗΤΑ

ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΕΣ σελ.10 • Α1. ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑ∆ΡΟΜΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ∆ΙΑΤΡΟΦΗ

σελ.11 • Α1. ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ:<<ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΜΕΘΟ∆ΟΙ ΣΥΝΤΗΡΗΣΗΣ

ΤΩΝ ΤΡΟΦΙΜΩΝ>> σελ.12

• Α2. ∆ΙΑΚΡΙΣΗ ΤΡΟΦΙΜΩΝ σελ.13

• Α2.ΟΜΑ∆ΕΣ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΩΝ σελ.13 • Β. ΟΡΙΟΘΕΤΗΣΗ σελ.16 • Γ. ΜΕΤΑΒΛΗΤΕΣ σελ.16

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3Ο :<< ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΟΥ ΣΚΟΠΟΥ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ>> σελ.17

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4Ο :<<ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΑΝΑΓΚΩΝ ΠΟΥ ΕΞΥΠΗΡΕΤΕΙ Η ΕΡΕΥΝΑ>> σελ.17

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5Ο :<<∆ΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΗΣ ΥΠΟΘΕΣΗΣ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ>> σελ.19

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6Ο :<<ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΩΝ ΠΑΡΑΜΕΤΡΩΝ ΠΟΥ ∆ΕΝ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΗΝ ΕΡΕΥΝΑ>> σελ.19


ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7Ο :<<ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΩΝ ΟΡΙΩΝ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ>> σελ.24

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8Ο :<<ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ∆ΙΑ∆ΙΚΑΣΙΑΣ>> σελ.24

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9Ο <<ΟΡΙΣΜΟΙ>> σελ.40 • ΒΙΟΛΟΓΙΚΑ ΤΡΟΦΙΜΑ σελ.40 • ΓΕΝΕΤΙΚΑ ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΜΕΝΑ ΤΡΟΦΙΜΑ

σελ.42 • ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΑ ΤΡΟΦΙΜΑ

σελ.54 • ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΑ ∆ΙΑΤΡΟΦΗΣ

σελ.55 • LIGHT ΠΡΟΙΟΝΤΑ

σελ.66 • ΠΡΟΙΟΝΤΑ ΟΛΙΚΗΣ ΑΛΕΣΕΩΣ σελ.75

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 10Ο :<<ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ>> σελ.77

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 11Ο :<<ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ>> σελ.78

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 12Ο :<<ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ>> σελ.78


ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1Ο : ΤΙΤΛΟΣ <<∆ΙΑΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΝΕΟΙ>>


ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2Ο :

<< ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΟΣ>> Α1.Θέµατα βιβλιογραφικής έρευνας

Ο ρόλος του marketing στην διατροφή των νέων Μελέτες σε παγκόσµιο επίπεδο έχουν δείξει ότι τα παιδιά που παρακολουθούν

διαφηµίσεις τροφίµων είναι πιο πιθανό να επιλέξουν ή να ζητήσουν απ’ τους γονείς τους τα διαφηµιζόµενα τρόφιµα σε σύγκριση µε παιδιά που δεν τις παρακολουθούν, σύµφωνα µε έρευνα του Πανεπιστήµιου του Λίβερπουλ που δηµοσιεύτηκε το 2007.

Σύµφωνα µε επιστηµονικά δεδοµένα, ο αριθµός των διαφηµίσεων τροφίµων που είναι πλούσια σε λίπος και ζάχαρη φαίνεται να σχετίζεται θετικά µε τη συχνότητα εµφάνισης παιδικής παχυσαρκίας. Πιο συγκεκριµένα, τα ποσοστά παιδικής παχυσαρκίας είναι υψηλότερα στις νότιες χώρες της Ευρώπης, σε σύγκριση µε τις βόρειες, όπου η νοµοθεσία σχετικά µε τις διαφηµίσεις είναι αυστηρότερη, σύµφωνα µε δηµοσίευση του Τ. Lobstein από τη ∆ιεθνή Οµάδα ∆ράσης για την Αντιµετώπιση της Παχυσαρκίας, το 2006.

Φαίνεται πως τα παιδιά που παρακολουθούν πολλές ώρες τηλεόραση καταναλώνουν περισσότερα τρόφιµα µε υψηλή περιεκτικότητα σε ζάχαρη και λίπος και λιγότερα φρούτα και λαχανικά, κάτι που ισχύει και στην Ελλάδα, όπως καταγράφεται σε µελέτη του Παγκόσµιου Οργανισµού Υγείας, που δηµοσιεύτηκε το 2006. Ωστόσο, δεν είναι απόλυτα σαφές το κατά πόσο οι διαφηµίσεις είναι αυτές που εντείνουν το φαινόµενο της παχυσαρκίας, καθώς, στην πλειονότητα των υπαρχουσών µελετών, ο επιπολασµός της παιδικής παχυσαρκίας έχει σχετιστεί µε την τηλεθέαση και όχι µε τις διαφηµίσεις αυτές καθαυτές. Η συσχέτιση αυτή µπορεί να αποδοθεί στην υιοθέτηση ενός ευρύτερα καθιστικού τρόπου ζωής.

Οι ερευνητές έχουν προτείνει διάφορους πιθανούς µηχανισµούς, όπως ότι το παιδί καταναλώνει ασυναίσθητα τροφή κατά τη διάρκεια παρακολούθησης τηλεόρασης, τρώγοντας έτσι µεγαλύτερες ποσότητες φαγητού, το γεγονός ότι η παρακολούθηση τηλεόρασης είναι συχνά συνυφασµένη µε την κατανάλωση σνακ, αλλά και τη µειωµένη σωµατική δραστηριότητα.

Αξίζει να σηµειωθεί ότι καθώς ο Παγκόσµιος Οργανισµός Υγείας αλλά και η Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια Τροφίµων (EFSA) έχουν αναγνωρίσει την επίδραση της υπερβολικής παρακολούθησης τηλεόρασης στη διατροφική συµπεριφορά των παιδιών, αλλά και στην εµφάνιση παιδικής και εφηβικής παχυσαρκίας, ο Σύνδεσµος Ελληνικών Βιοµηχανιών Τροφίµων σε συνεργασία µε τον Σύνδεσµο ∆ιαφηµιζοµένων Ελλάδας έχουν καταλήξει σε τρεις αρχές σχετικά µε την διαφήµιση στα τρόφιµα:

• Οι διατροφικοί ισχυρισµοί των τροφίµων πρέπει να τυγχάνουν επιστηµονικής τεκµηρίωσης.


• Η διαφήµιση που απευθύνεται σε παιδιά δεν πρέπει να υποβαθµίζει τη σηµασία του φυσικού τρόπου διαβίωσης, ούτε να υπονοµεύει το ρόλο του γονέα ή να παραπλανεί τα παιδιά.

• Η διαφήµιση δεν πρέπει να προωθεί την υπερκατανάλωση προϊόντων που απευθύνονται σε παιδιά.

Παράλληλα, ο Ευρωπαϊκός Σύνδεσµος Εταιριών µη Αλκοολούχων Ποτών και Αναψυκτικών έχει θεσπίσει κανονισµό, ο οποίος προβλέπει τη µη στοχευµένη διαφήµιση των αναψυκτικών σε παιδιά κάτω των 12 ετών. Με τον κανονισµό αυτό αποκλείονται διαφηµίσεις αναψυκτικών σε παιδικά περιοδικά, σε αµιγώς παιδικές τηλεοπτικές ζώνες, καθώς και σε εκποµπές όπου άνω του 50% των τηλεθεατών είναι παιδιά.

Οι βιοµηχανίες αναψυκτικών µε αυτόν τον τρόπο αναγνωρίζουν και σέβονται

το δικαίωµα των γονέων να επιλέγουν οι ίδιοι τα τρόφιµα που θέλουν να δώσουν στα παιδιά τους και σίγουρα αποτελεί ένα βήµα για την αντιµετώπιση του φαινοµένου υπερκατανάλωσης τροφίµων και ποτών πλούσιων σε ζάχαρη από τα παιδιά. Σε καµία περίπτωση, πάντως, δεν µπορούν αυτές οι θετικές προσπάθειες να υποκαταστήσουν την ανάγκη να εκπαιδεύονται σωστά τόσο τα παιδιά όσο και οι γονείς σχετικά µε την αξία της ισορροπηµένης διατροφής και της σωµατικής δραστηριότητας, ούτε οι προσπάθειες του ιδιωτικού τοµέα µπορούν να αναιρέσουν την ευθύνη του κράτους ως προς την παροχή κατάλληλων διατροφικών επιλογών στα σχολεία και επαρκών χώρων άσκησης για όλη την οικογένεια.

Η ανάπτυξη νέων προϊόντων και η ανάγκη ανανέωσης των διατροφικών συνηθειών των νέων

ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΝΕΩΝ ΠΡΟΙΟΝΤΩΝ ΣΤΗ ΓΕΩΡΓΙΑ ΚΑΙ ΤΑ ΤΡΟΦΙΜΑ Με τον όρο νέα προϊόντα εννοούνται τα πρωτότυπα προϊόντα, τα προϊόντα που βελτιώνονται ή τροποποιούνται ή ανταποκρίνονται σε νέες χρήσεις, καθώς και τα νέα εµπορικά επώνυµα προϊόντα. Η έννοια νέο προϊόν συνδέεται µε την καινοτοµία, δηλαδή την αντίληψη για κάποιο αγαθό ως καινούριο, που πολλές φορές ως ιδέα µπορεί να έχει µακρόχρονη ιστορία, αλλά ως φυσική παρουσία και διαθεσιµότητα να είναι καινούριο. Παράγοντας εµπορικής ανάπτυξης νέων προϊόντων είναι η υιοθέτηση τους από τους καταναλωτές, δηλαδή η απόφαση για την τακτική χρήση τους. Η συµπεριφορά του καταναλωτή είναι αποτέλεσµα οικονοµικών(τιµή προϊόντος, τιµές ανταγωνιστικών προϊόντων, διαθέσιµο εισόδηµα κλπ.),ψυχολογικών (βιολογικές και ψυχοπνευµατικές ανάγκες, διαφήµιση κ.ά.) και κοινωνιολογικών (επάγγελµα, µόρφωση, φύλο, ηλικία κ.ό.κ)στοιχείων. Τα γεωργικά προϊόντα και τρόφιµα, στην πρωτογενή τους µορφή, παράγονται στις γεωργικές εκµεταλλεύσεις και ως επεξεργασµένα και µεταποιηµένα προϊόντα σε βιοµηχανικές και βιοτεχνικές επιχειρηµατικές εγκαταστάσεις. Στο διάγραµµα που ακολουθεί στην επόµενη σελίδα παρουσιάζεται η διασύνδεση της γεωργίας µε τη βιοµηχανία τροφίµων, οι κατάλληλες τεχνολογίες της επιστήµης τροφίµων, καθώς και λειτουργίες του µάρκετινγκ που είναι παράγοντες σχεδιασµού και ανάπτυξης νέων προϊόντων. Χαρακτηριστικά των πρωτογενών γεωργικών προϊόντων και τροφίµων, που επηρεάζουν και την επεξεργασία τους, είναι η βιολογική σύνθεση, η εποχικότητα και η αβεβαιότητα της παραγωγής, η παραλλαγή και η ανοµοιοµορφία σε όρους


ποσότητας και ποιότητας, η ευπάθεια, ο µεγάλος βαθµός της µεταξύ τους υποκατάστασης, η κορεσιµότητα που εύκολα δηµιουργείται από την κατανάλωση τους, το ογκώδες µέγεθος σε σχέση µε το βάρος και την αξία τους κλπ. Η αύξηση στη ζήτηση νέων προϊόντων γεωργίας και τροφίµων οφείλεται σε κοινωνικές αλλαγές. Η µείωση του διαθέσιµου χρόνου για µαγείρεµα στο σπίτι, δηµιούργησε την ανάγκη για µεγαλύτερη ευκολία στη χρήση των ειδών διατροφής και οδήγησε στη δηµιουργία και προσφορά προϊόντων, όπως κατεψυγµένα έτοιµα φαγητά, φαγητά που απλά θερµαίνονται σε φούρνο µικροκυµάτων κλπ. Εξαιτίας αυτών των τάσεων, µία πληθώρα νέων συστατικών και πρώτων υλών, µε ιδιαίτερα ποιοτικά χαρακτηριστικά, αναζητούνται για το σχεδιασµό και την ανάπτυξη νέων προϊόντων τροφίµων. Αυτά τα προϊόντα οδηγούν και στην ανάπτυξη νέων µεθόδων και υλικών συσκευασίας. Η αύξηση στην κατανάλωση <<πρόχειρων φαγητών>>(snacks) αποφέρει πολλά δισεκατοµµύρια στην αγορά των τροφίµων. Στην Ευρώπη (ακολουθώντας τα αµερικάνικα πρότυπα) Καταναλώνονται µεγάλες ποσότητες τέτοιων ειδών τροφίµων, τόσο από παιδιά όσο και από ενήλικες, Περισσότερο από το 50% των καταναλωτών καταναλώνουν snacks µεταξύ των γευµάτων τους, ενώ το ποσοστό αυτό αυξάνεται στα παιδιά και στα νεαρά άτοµα.


Στην ανάπτυξη νέων προϊόντων , οδήγησε επίσης και η ανάγκη ενηµέρωσης του καταναλωτή για την ετικέτα της συσκευασίας, Η ανάγκη για λεπτοµερή περιγραφή του προϊόντος στην ετικέτα οφείλεται ακόµα και στο ενδιαφέρον που δείχνει σήµερα ο καταναλωτής για την θρεπτική αξία και την υγιεινή κατάσταση της τροφής του. Αποτέλεσµα των προηγούµενων είναι και η δηµιουργία µιας νέας κατηγορίας τροφίµων, αυτών των <<καθηµερινής χρήσης>>(functional foods). Ο καταναλωτής προτιµά προϊόντα µε οργανοληπτικά χαρακτηριστικά κοντά σ’ αυτά του φρέσκου προϊόντος, αλλά ταυτόχρονα µε µεγάλο χρόνο ζωής (shelf-life) και εύκολη χρήση, γεγονός που ως σήµερα ήταν ασυµβίβαστο µε τη φρεσκότητα. Η χρήση προσθετικών (ιδιαίτερα συνθετικών) αποθαρρύνεται. Εκτιµάται ότι στην Αµερική, το 1995, περισσότερο από το 50% των χρηµάτων που ξοδεύτηκαν στην αγορά των τροφίµων, προορίζονταν για την αγορά φρέσκων έτοιµων φαγητών. Ακόµη, η ένδειξη ότι υπάρχει κάποιο πρόσθετο όφελος για την υγεία του καταναλωτή (όπως λιγότερο αλάτι, λιγότερο λίπος, υψηλή περιεκτικότητα σε ίνες κλπ) είναι βασική παράµετρος προώθησης του προϊόντος. Στην επιτυχή προώθηση ενός προϊόντος συµβάλλει η συσκευασία του, η οποία συχνά είναι πιο ακριβή από το ίδιο το προϊόν. Βασικό στοιχείο αποδοχής του προϊόντος είναι η ευκολία χρήσης του, που σηµαίνει φιλική συσκευασία για τον καταναλωτή. Μία άλλη παράµετρος είναι το χρώµα της συσκευασίας, Για παράδειγµα, αναφέρεται ότι στις Η.Π.Α διαπιστώθηκε πως ο καταναλωτής προτιµά το κοτόπουλο που βρίσκεται σε κίτρινο χρώµα συσκευασίας και αυτό γιατί έχει συνδυάσει το χρώµα αυτό µε το φυσικό κίτρινο χρώµα της επιδερµίδας του. Αυτό βέβαια δεν ισχύει στις χώρες που προτιµούν το άσπρο χρώµα δέρµατος. Ακόµη έχει διαπιστωθεί ότι το κόκκινο χρώµα είναι ιδιαίτερα ελκυστικό στα µάτια του καταναλωτή. ∆ιαφανή υλικά συσκευασίας συνδέονται µε την φρεσκότητα του προϊόντος. Έτσι όταν το φρέσκο κοτόπουλο φθάσει στην αγορά σε θαµπή- γαλακτώδη συσκευασία δεν προτιµάται γιατί δηµιουργεί την εντύπωση του κατεψυγµένου. Ένα από τα σηµαντικά στάδια στην ανάπτυξη νέων προϊόντων αποτελεί η εύρεση της εµπορικής του ονοµασίας. Συχνά προϊόντα καλά σχεδιασµένα, όταν φτάνουν στην αγορά, αποτυγχάνουν λόγω της ακατάλληλης ονοµασίας τους. Η επιλογή της εµπορικής ονοµασίας πρέπει να λαµβάνει υπόψη της στοιχεία όπως: ότι το όνοµα του προϊόντος δεν πρέπει να είναι παρόµοιο µε άλλα που ήδη κυκλοφορούν στην αγορά, να προφέρεται εύκολα σ’ όλες τις γλώσσες που πρόκειται να κυκλοφορήσει, να µην έχει καµία αρνητική σηµασία σε καµία από αυτές κλπ. Συχνά στη διαδικασία εύρεσης της εµπορικής ονοµασίας εµπλέκονται εξειδικευµένες εταιρείες συµβούλων, γλωσσολόγων και φυσικά οι καταναλωτές. ΑΝΑΓΚΗ ΑΝΑΝΕΩΣΗΣ ΤΩΝ ∆ΙΑΤΡΟΦΙΚΩΝ ΣΥΝΗΘΕΙΩΝ ΤΩΝ ΝΕΩΝ

Κατά την εφηβεία ο ρυθµός ανάπτυξης του οργανισµού είναι πολύ αυξηµένος και καλείται να καλύψει τις ιδιαίτερες ανάγκες του µυϊκού ιστού, των οστών, του όγκου του αίµατος και της εµµήνου ρήσεως. Ο ρυθµός ανάπτυξης στους εφήβους διαφοροποιείται σε µεγάλο βαθµό από άτοµο σε άτοµο, κυρίως λόγω των διαφορετικών επιπέδων φυσικής δραστηριότητας. Οι ενεργειακές απαιτήσεις των κοριτσιών προσεγγίζουν τις 2600 θερµίδες την ηµέρα, ενώ των αγοριών τις 3600 θερµίδες. Οι διαφοροποιήσεις στη σύσταση του σώµατος και ιδιαίτερα στην αύξηση του µυϊκού ιστού, συµβάλλουν και αυτές στις ιδιαίτερες ενεργειακές απαιτήσεις ανάµεσα στα δύο φύλλα.


Οι ανάγκες σε πρωτεΐνη κατά την εφηβεία κυµαίνονται από 0,8-1 gr/kgr σωµατικού βάρους την ηµέρα. Ο έφηβος θα πρέπει να καταναλώνει ικανοποιητικές ποσότητες πρωτεΐνης υψηλής βιολογικής αξίας και άρα τροφές όπως το κρέας, το ψάρι, το κοτόπουλο, τα γαλακτοκοµικά και το αυγό.

Τα λιπαρά πρέπει να καλύπτουν το 30% των ηµερήσιων προσλαµβανοµένων θερµίδων, µε το κορεσµένο λίπος (λίπος κρέατος- λίπος γαλακτοκοµικών) να καλύπτει λιγότερο από το 10% της ενέργειας αυτής. Προσοχή! Το λίπος της τροφής είναι απαραίτητο, αλλά σε ισορροπηµένες ποσότητες. Μια διατροφή που προσδίδει ποσοστό λίπους µικρότερο του 30% των ηµερήσιων θερµίδων, µπορεί να οδηγήσει σε ανεπαρκή πρόσληψη βιταµινών και απαραίτητων λιπαρών οξέων και άρα σε προβλήµατα ανάπτυξης. Από την άλλη πλευρά διαιτολόγια πλούσια σε λίπος µπορεί να οδηγήσουν σε προβλήµατα παχυσαρκίας. Κατά την εφηβεία και λόγω των αυξηµένων ενεργειακών απαιτήσεων οι ανάγκες σε Β1, σε Β2 και σε Νιασίνη είναι ιδιαίτερα αυξηµένες.

Τροφές πλούσιες σε Β1 είναι η µαγιά µπίρας, το κόκκινο κρέας, τα δηµητριακά προγεύµατος, τα όσπρια, οι ηλιόσποροι.

Τροφές πλούσιες σε B2 είναι το κόκκινο κρέας, τα δηµητριακά προγεύµατος, τα όσπρια, οι ξηροί καρποί, το συκώτι, τα γαλακτοκοµικά, τα µανιτάρια.

Τροφές πλούσιες σε Νιασίνη είναι η µαγιά µπίρας, τα µανιτάρια, ο τόνος, τα όσπρια, οι ξηροί καρποί, τα γαλακτοκοµικά.

Η επαρκής πρόσληψη βιταµίνης D είναι πολύ σηµαντική για καλή σκελετική υγεία.

Καλές πηγές βιταµίνης D είναι οι σαρδέλες, ο σολοµός, ο τόνος, τα γαλακτοκοµικά, το συκώτι και τα αβγά.

Για τις υπόλοιπες βιταµίνες οι απαιτήσεις είναι παρόµοιες όπως στους ενήλικες. Μεγάλη έµφαση κατά την εφηβεία πρέπει να δίνεται στις τροφές που είναι πλούσιες σε ασβέστιο. Ο έφηβος πρέπει να καταναλώνει τουλάχιστον τρεις µερίδες γαλακτοκοµικών ηµερησίως.

Μια µερίδα γαλακτοκοµικών είναι: 1 κεσές γιαούρτι ή 1 µε 1 ½ φέτα σκληρού κίτρινου τυριού ή 1 µεγάλο ποτήρι γάλα

Η µειωµένη πρόσληψη ασβεστίου κατά την εφηβεία και η καθιστική ζωή, αυξάνουν το ενδεχόµενο εµφάνισης οστεοπόρωσης στην τρίτη ηλικία.

Μεγάλη έµφαση, κατά την περίοδο της εφηβείας, πρέπει να δίνετε στη διατροφική επάρκεια σιδήρου, ιδιαίτερα στα κορίτσια. Έφηβες µε µειωµένη πρόσληψη σιδήρου, µε αυξηµένες απώλειες αίµατος κατά την έµµηνο ρήση ή κοπέλες που ακολουθούν ακραίες δίαιτες αδυνατίσµατος µπορεί εύκολα να οδηγηθούν στην εµφάνιση σιδηροπενικής αναιµίας. Καλές πηγές σιδήρου είναι το συκώτι και το κόκκινο κρέας και όχι ως είθισται να λέγεται οι φακές και το σπανάκι, αφού γνωρίζουµε πως ο σίδηρος από τις φυτικές πηγές δεν παρουσιάζει καλή απορρόφηση. Κατά την περίοδο της εφηβείας η άσκηση έχει πολλές ευεργετικές επιδράσεις για τον οργανισµό, οι οποίες ξεκινούν από την πρόληψη και την αντιµετώπιση της παχυσαρκίας, µέχρι τη σωστή κοινωνικοποίηση των εφήβων.

Παράλληλα η συµµετοχή σε σπορ αποτελεί αντίδοτο στον καθιστικό τρόπο ζωής που είναι συνυφασµένος µε την πολύωρη τηλεθέαση και τα συχνά τσιµπολογήµατα. Είναι κοινή πεποίθηση των επιστηµόνων της διατροφής ότι κατά την εφηβεία η κατανάλωση τροφών πλούσιων σε λίπος, ζάχαρη και αλάτι, όπως πατατάκια, γαριδάκια, σοκολάτες, αναψυκτικά και τρόφιµα fast food είναι ιδιαίτερα αυξηµένη. Ο


έφηβος πρέπει να παροτρύνεται για την κατανάλωση σπιτικού φαγητού που εκ των πραγµάτων είναι πιο πλούσιο σε ασβέστιο, σίδηρο και φυτικές ίνες και φτωχότερο σε λίπος, ζάχαρη και αλάτι, σε σχέση µε το τι θα µπορούσε να καταναλώσει εκτός σπιτιού. Πολύ ουσιαστική είναι και η τακτική κατανάλωση πρωινού, που σχετίζεται µε καλό σωµατικό βάρος και µε περισσότερη ενέργεια κατά τη διάρκεια της ηµέρας.

Το πρωινό πρέπει να καλύπτει το 25% των ηµερήσιων ενεργειακών αναγκών του οργανισµού µας. Αυτή ακριβώς η ενέργεια πρέπει να προέρχεται από µια ισορροπηµένη σύνθεση του πρωινού : υδατάνθρακες από φρούτα και προϊόντα δηµητριακών (π.χ. ψωµί ολικής αλέσεως, φρυγανιές σικάλεως, κ.λπ.), πρωτεΐνες από γαλακτοκοµικά αλλά και φυτικά λιπαρά, που χαρίζουν απαραίτητα λιπαρά οξέα και λιποδιαλυτές βιταµίνες. Η προσθήκη µάλιστα πολυακόρεστων λιπαρών µέσα από µαργαρίνες τύπου soft, κρίνεται ευεργετική ιδιαίτερα για τα παιδιά, των οποίων οι ενεργειακές και θρεπτικές απαιτήσεις είναι αυξηµένες.

Ένα µεγάλο ποσοστό των εφήβων αντιµετωπίζουν προβλήµατα µε την ακµή. Αν και δεν πρόκειται για ουσιαστικό πρόβληµα υγείας συχνά η ακµή επηρεάζει την ψυχολογία του εφήβου. Τρόφιµα όπως η σοκολάτα, τα γλυκά και οι ξηροί καρποί έχουν κατηγορηθεί κατά καιρούς για την εµφάνιση ακµής. Μελέτες υποδεικνύουν ότι οι συγκεκριµένες τροφές δεν ευθύνονται για την εµφάνιση της ακµής, χωρίς όµως αυτό να σηµαίνει ότι βελτιώνουν και την υγεία του δέρµατος. Ο έφηβος πρέπει να ενθαρρύνεται να καταναλώνει τουλάχιστον 5 µερίδες φρούτων και λαχανικών καθηµερινά προµηθεύοντας έτσι τον οργανισµό του µε πολύτιµα αντιοξειδωτικά στοιχεία, όπως η βιταµίνη C, το σελήνιο, τα καροτενοειδή, οι πολυφαινόλες, συµβάλλοντας έτσι στην υγεία του δέρµατος, αλλά και γενικότερα του οργανισµού.

Η κατάχρηση αλκοόλ από τους εφήβους αποτελεί µείζων κοινωνικό πρόβληµα. Ο έφηβος µέσα στην επιθυµία του να εκφραστεί και να δηλώσει την αυτονοµία του συχνά υπερκαταναλώνει αλκοόλ, βλάπτοντας την οργανική και ψυχική του υγεία. Οι γονείς καλούνται να δώσουν ιδιαίτερη προσοχή, στον τρόπο µε το οποίο η σύγχρονη βιοµηχανία και το marketing εισάγει το αλκοόλ στη ζωή των παιδιών τους και αναφερόµαστε στα αναψυκτικά που εµπεριέχουν µικρή ποσότητα αλκοόλ και που µπορεί να χαρακτηριστούν ως το πέρασµα του έφηβου από το αναψυκτικό στο ποτό.

Η περίοδος της εφηβείας είναι πολύ σηµαντική για τη διαµόρφωση σωστών διατροφικών συνηθειών που θα µπορέσουν στο µέλλον να αποτελέσουν βάση για την αποφυγή της παχυσαρκίας. Εκεί άλλωστε στοχεύει ή πρέπει να στοχεύει κάθε παρέµβαση που γίνεται σε έναν παχύσαρκο έφηβο, στο πώς δηλαδή θα αλλάξουν οι διατροφικές του συνήθειες και θα αυξηθεί η σωµατική του δραστηριότητα. Στην αντιµετώπιση της παχυσαρκίας η γνωσιακή συµπεριφοριστική θεραπεία µπορεί να επιφέρει πολύ θετικά αποτελέσµατα. Η θεραπεία αυτή στοχεύει στο να εκπαιδεύσει τον έφηβο ώστε να µην χρησιµοποιεί την τροφή ως µέσο επίλυσης προσωπικών προβληµάτων, να συνειδητοποιήσει την έννοια της ισορροπηµένης διατροφής και να σταµατήσει να θεωρεί πως κάποια τρόφιµα τον παχαίνουν και κάποια άλλα όχι.

Τα κριτήρια αποδοχής των προϊόντων διατροφής και η ωφελιµότητα τους για τους καταναλωτές

Η συµπεριφορά του καταναλωτή καθορίζεται µε βάση τα εξής κριτήρια αποδοχής των προϊόντων διατροφής: α)οικονοµικά, β)ψυχολογικά, γ)κοινωνιολογικά.


Όσον αφορά τα οικονοµικά κριτήρια αποδοχής των τροφίµων, αυτά σχετίζονται κυρίως µε την τιµή του προϊόντος, τις τιµές των ανταγωνιστικών προϊόντων καθώς και µε το διαθέσιµο εισόδηµα. Ο καταναλωτής πραγµατοποιεί έρευνα αγοράς πληροφορούµενος περί των τιµών των προϊόντων, συγκρίνοντας τις µε τις αντίστοιχες των ανταγωνιστικών προϊόντων και τέλος διαµορφώνει τη γνώµη του, δηλαδή κάνει την αγοραστική του επιλογή. Ανάλογα µε το διαθέσιµο εισόδηµα, αυτή η επιλογή µπορεί να διαφέρει από καταναλωτή σε καταναλωτή, καθώς το εισόδηµα συνάδει συνήθως µε τη µόρφωση, την κοινωνική θέση και το επάγγελµα. Στα οικονοµικά κριτήρια αποδοχής των προϊόντων διατροφής συµπεριλαµβάνεται και η ποιότητα ως παράγοντας διαµόρφωσης της αγοραστικής επιλογής, δεδοµένης της σχέσης µεταξύ ποιότητας και τιµής. Πάντως, µε τα οικονοµικά κριτήρια αποδοχής των τροφίµων σχετίζονται επίσης και τα κοινωνικά δεδοµένα της εκάστοτε εποχής(οικονοµική κρίση, πληθωρισµός, ακρίβεια, αυξήσεις-υποτιµήσεις των τιµών και του νοµίσµατος κτλ.) καθώς και η κοινωνική θέση του ατόµου. Για παράδειγµα, η αγοραστική επιλογή ενός ευκατάστατου ατόµου θα είναι διαφορετική από αυτή ενός ατόµου που ανήκει στα κατώτερα κοινωνικοοικονοµικά στρώµατα, ο οποίος θα αποδεχτεί µόνο τρόφιµα που του επιτρέπει το εισόδηµα του, δηλαδή τα βασικά, σε αντίθεση µε τον ευκατάστατο, ο οποίος θα αποδεχτεί σαφώς περισσότερα, ακριβότερα και πιο ποιοτικά τρόφιµα, ίσως και µη αναγκαίες για την επιβίωση του ανέσεις και πολυτέλειες.

Σχετικά µε τα ψυχολογικά κριτήρια αποδοχής των τροφίµων, αυτά περιλαµβάνουν τις βιολογικές και ψυχοπνευµατικές ανάγκες του ατόµου καθώς και τη διαφήµιση, το µάρκετινγκ και τα Μ.Μ.Ε. Ο σύγχρονος αστικός τρόπος ζωής χαρακτηρίζεται από άγχος, στρες και εξουθένωση. Οι καταναλωτές καλούνται να ανταπεξέλθουν στους γρήγορους ρυθµούς της ζωής µε κάθε µέσο κι έτσι πολύ συχνά αποδέχονται την κατανάλωση πρόχειρων φαγητών (fast food) ή προµαγειρευµένα φαγητά που τους γλιτώνουν από περιττή σπατάλη χρόνου και χρήµατος. Επιπλέον, η αδυναµία κάποιων ατόµων να ανταπεξέλθουν σ’ αυτά τα standard τους οδηγεί κάποιες φορές στην πλήρη κατάπτωση, εξουθένωση. Έτσι καταφεύγουν µερικές φορές σε συµπληρώµατα διατροφής, έτσι ώστε να έχουν ένα διαιτολόγιο όσο πιο ισορροπηµένο µπορούν, έστω και µε τεχνητά µέσα. Ένας άλλος παράγοντας που σχετίζεται άρρηκτα µε τα ψυχολογικά κριτήρια αποδοχής των τροφίµων είναι η επίδραση της διαφήµισης και του µάρκετινγκ στην διαµόρφωση της αγοραστικής επιλογής. Στην εποχή µας καλλιεργούνται ολοένα και πιο έντονα παράλογα, σχεδόν απάνθρωπα πρότυπα που θέλουν τους καταναλωτές ολοένα και πιο αδύνατους, κατά το παράδειγµα των ανορεκτικών µοντέλων που διαφηµίζονται στην τηλεόραση και στον Τύπο. Ως συνέπεια αυτού, απορρέει η τάση προς την κατανάλωση light ή zero προϊόντων που χαρακτηρίζει την εποχή µας, έτσι ώστε να προσλαµβάνουν όσο το δυνατόν λιγότερες θερµίδες και να παχαίνουν φυσικά λιγότερο ως καθόλου. Θύµατα αυτής της τάσης είναι περισσότερο οι γυναίκες, στων οποίων τα διαιτολόγια είναι φυσικά ενταγµένα αυτά τα προϊόντα. Ωστόσο, υπάρχουν και οι καταναλωτές που τρέφονται µε σύνεση. Έχουν ενηµερωθεί σχετικά µε τη σωστή διατροφή καθώς και µε τους τρόπους που µπορούν να τρέφονται υγιεινά χωρίς να καταφεύγουν σε light-zero προϊόντα ή συµπληρώµατα διατροφής ,τα οποία ενίοτε δεν είναι και τόσο αθώα. Πρόκειται για τους καταναλωτές των βιολογικών προϊόντων. (για τα βιολογικά τρόφιµα, βλ. Κεφάλαιο 9)

Σε ότι αφορά τα κοινωνιολογικά κριτήρια αποδοχής των τροφίµων, σ’ αυτά περιλαµβάνονται το επάγγελµα, η µόρφωση, το φύλο, η ηλικία, ο τόπος διαµονής, η οικονοµική κατάσταση.(για παράγοντες: ηλικία, φύλο, οικονοµική κατάσταση, µορφωτικό επίπεδο, τόπος διαµονής, βλ. Κεφάλαιο 6 ) Αξιοσηµείωτη είναι η αναφορά σε µια καινούρια κατηγορία τροφίµων, των µεταλλαγµένων (Γενετικά Τροποποιηµένα Τρόφιµα) τα οποία εξυπηρετούν σοβαρούς κοινωνικούς σκοπούς, µε κυριότερο την


εξάλειψη του φαινοµένου της πείνας στις τριτοκοσµικές χώρες. (για Γενετικά Τροποποιηµένα Προϊόντα, βλ. Κεφάλαιο 9)

Ιστορική Αναδροµή-Τεχνολογικά Στοιχεία ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑ∆ΡΟΜΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ∆ΙΑΤΡΟΦΗ Η διατροφή των αρχαίων ελλήνων Μια από τις σηµαντικές φροντίδες κάθε οικογένειας ήταν η διατροφή της. Γενικά, οι αρχαίοι Έλληνες λιτοδίαιτοι. Για πρωινό έτρωγαν συνήθως λίγο ψωµί βουτηγµένο σε κρασί και ίσως λίγες ελιές ή σύκα ξερά. Απλό ήταν επίσης το µεσηµεριανό καθώς και το απογευµατινό τους. Το κύριο φαγητό τους ήταν το βραδινό. Το ψωµί φτιαχνόταν είτε από κριθάρι είτε από σιτάρι. Το κρέας ήταν ακριβό και το έτρωγαν σε έκτακτες περιστάσεις, κυρίως σε γιορτές, όταν προσφερόταν θυσία στους θεούς> Συχνότερα έτρωγαν πουλερικά, όπως κότες και χήνες. Αγαπούσαν και το κυνήγι, αλλά δεν ήταν δυνατό να το έχουν συχνά. Από τις σπουδαιότερες τροφές ήταν και ψάρια. Οι Αρχαίοι Έλληνες έτρωγαν επίσης λαχανικά, κυρίως αυτά που καλλιεργούσαν στα περιβόλια . Από τα όσπρια γνώριζαν τα κουκιά και τις φακές. Αγαπηµένο συµπλήρωµα του φαγητού ήταν τα φρούτα και οι ξηροί καρποί. Αρωµάτιζαν τα φαγητά µε θυµάρι και ρίγανη. Τα γλυκά φτιάχνονταν από µέλι και αλεύρι. Το γεύµα συµπληρωνόταν µε κρασί που το έπιναν πάντοτε νερωµένο. Στην εποχή µας έχει εκτιµηθεί η αξία της αρχαίας ελληνικής διατροφής. Λόγω της µεγάλης χρήσης του ελαιόλαδου και της κατανάλωσης λαχανικών, φρούτων και δηµητριακών αποτελεί τη βάση της σύγχρονης µεσογειακής διατροφής, ενός διατροφικού προτύπου που εξασφαλίζει πολλά πλεονεκτήµατα υγείας. Είναι γεγονός, επίσης, ότι οι Αρχαίοι Έλληνες Ανύψωσαν την διατροφή σε στοιχείο πολιτισµού. Πρώτα από όλα, βάσιζαν την διατροφή τους σε τρία είδη που αποτελούν προϊόντα µεγάλης κατεργασίας, η οποία απαιτεί πολιτισµική εξέλιξη. Αυτά ήταν το ψωµί, το λάδι και το κρασί. Έπειτα δεν έβλεπαν το φαγητό απλώς ως κάτι απαραίτητο για να µπορέσουν να ζήσουν, αλλά ως µέσο επικοινωνίας, ψυχαγωγίας και πολιτισµού. Η διατροφή των βυζαντινών Η διατροφή στα χρόνια αυτά άλλαξε αρκετά, εξαιτίας, της επίδρασης διάφορων παραγόντων. Η αλλαγή του κλίµατος, που έγινε ψυχρότερο, οδήγησε στην καταστροφή πολλών παραδοσιακών καλλιεργειών. Αυξήθηκαν τα άγρια χόρτα, τα όσπρια, το κυνήγι και το κρέας. Η κατάκτηση, από τους Άραβες, της Αιγύπτου και της Συρίας, περιοχές οι οποίες προµήθευαν την αυτοκρατορία µε σιτάρι και λάδι αντίστοιχα προκάλεσε έλλειψη στα προϊόντα αυτά. Επιπλέον, εµφανίζονται νέα είδη και νέα ονόµατα, όπως τα νεράντζια, τα πορτοκάλια και οι µελιτζάνες. Τα περισσότερα προέρχονται από την Ανατολή. Συγχρόνως, η χριστιανική θρησκεία επηρέασε τη διατροφή µε τις απαγορεύσεις και τις νηστείες που όρισε. Οι βασικές τροφές των Βυζαντινών ήταν οι εξής µε σειρά κατανάλωσης: άγρια χόρτα, βολβοί, όσπρια, οπωρικά, γαλακτοκοµικά. λίπη, κρέατα, κρασί, σιτηρά , λάδι, αυγά, ψάρια, καρυκεύµατα. Εάν εξαιρέσουµε ελάχιστες περιοχές της αυτοκρατορίας


που παρήγαγαν λάδι, για τους περισσότερους αυτό ήταν λιγοστό και πολύτιµο. Αντί για λάδι, στη διατροφή τους χρησιµοποιούσαν λίπη, γαλακτοκοµικά και µία σάλτσα από µικρά ψάρια, το λεγόµενο γάρο. Η ελληνική παραδοσιακή διατροφή Η διατροφή των Ελλήνων στην περίοδο αυτή αποτελεί την λεγόµενη ελληνική παραδοσιακή διατροφή. Βασίζεται στην αρχαία και στη βυζαντινή διατροφή, αλλά έχει δεχτεί και επιδράσεις από τους ξένους κατακτητές. Βασική τροφή του ελληνικού λαού ήταν το ψωµί. Η κατανάλωση κρέατος ήταν πολύ περιορισµένη. Κρέας έτρωγαν συνήθως στις µεγάλες γιορτές, τις Κυριακές και στα πανηγλυρια, Αντίθετα, σηµαντική θέση στη διατροφή είχαν τα όσπρια. Ιδιαίτερα στις περιόδους νηστείας, τα όσπρια αποτελούσαν το κυριότερο φαγητό. Τα διάφορα λαχανικά και χόρτα ήταν µια από τις πιο συνηθισµένες τροφές, ιδιαίτερα σε περιοχές όπου παράγεται πολύ λάδι. Οι κάτοικοι των νησιών και των παράλιων περιοχών κατανάλωναν πολλά ψάρια και θαλασσινά. Τέλος, το γάλα και τα προϊόντα του αποτελούσαν βασικές τροφές, κυρίως των κτηνοτροφικών πληθυσµών. Η ελληνική παραδοσιακή διατροφή, ιδιαίτερα εκείνη των ελαιοπαραγωγικών περιοχών, που στηριζόταν στη χρήση του λαδιού, έχει αποδειχτεί από τις σύγχρονες επιστηµονικές έρευνες ότι είναι πολύ υγιεινή, γιατί συνδυάζει σε σωστές αναλογίες όλα τα απαραίτητα για τον ανθρώπινο οργανισµό συστατικά. ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ: ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΜΕΘΟ∆ΟΙ ΣΥΝΤΗΡΗΣΗΣ ΤΡΟΦΙΜΩΝ 1.Ψύξη: Τα τρόφιµα τοποθετούνται στο ψυγείο σε θερµοκρασία 4ων βαθµών Κελσίου. Οι µικροοργανισµοί -συνήθως- παραµένουν ζωντανοί, αλλά σταµατούν να πολλαπλασιάζονται.

2. Κατάψυξη: Τα τρόφιµα διατηρούνται σε θερµοκρασία κάτω από το µηδέν µε αποτέλεσµα να καταστρέφονται πολλοί µικροοργανισµοί και να εµποδίζεται η ανάπτυξη άλλων. Η θερµοκρασία κατάψυξης είναι κάτω από το µηδέν. Μετά την αποµάκρυνση των τροφίµων από την κατάψυξη, αυτά στη συνέχεια πρέπει να καταναλώνονται γρήγορα.

3. Κονσερβοποίηση: Τα τρόφιµα τοποθετούνται µέσα σε κλειστά δοχεία τα οποία έχουν θερµανθεί, για να καταστραφούν όλοι οι µικροοργανισµοί.

4. Αποξήρανση: Αποµάκρυνση µεγάλου ποσοστού νερού από τρόφιµα, όπως λαχανικά, φρούτα, πατάτες, καφές, τσάι, σούπες, εµποδίζει την ανάπτυξη βακτηριδίων και µπορούµε να τα διατηρήσουµε για µεγάλο χρονικό διάστηµα.

5. Πάστωµα: Προσθήκη αλατιού σε µεγάλες ποσότητες, κυρίως σε κρέας και ψάρια, εµποδίζει τους µικροοργανισµούς να αναπτυχθούν.

Α2.Θέµατα µελέτης


Καταγραφή διάφορων κατηγοριών τροφίµων που βρισκονται στην αγορά

∆ιάκριση τροφίµων

Γενικά για τα χιλιάδες είδη τροφίµων που καταναλώνει σήµερα ο άνθρωπος έχουν προταθεί διάφορα συστήµατα ταξινόµησης. Έτσι τα τρόφιµα διακρίνονται κυρίως σε δύο κύριες κατηγορίες ανάλογα µε την προέλευσή τους. Στα:

1. Φυτικής προέλευσης: ∆ιακρίνονται επιµέρους ανάλογα µε το είδος ή την ανατοµία τους σε α)φρούτα, β)λαχανικά, γ)έλαια, δ)δηµητριακά, ε)όσπρια, στ)ζαχαρούχα προϊόντα. 2. Ζωικής προέλευσης: ∆ιακρίνονται επιµέρους ανάλογα µε το είδος ή την ανατοµία τους σε α)κρέατα και προϊόντα κρέατος, β)πουλερικά, γ)γάλατα και γαλακτοκοµικά προϊόντα, δ)αυγά, στ)αλιεύµατα. 3. Ευφραντικά: ∆ιακρίνονται κι αυτά ανάλογα µε το είδος ή την ανατοµία τους σε α)αλκοολούχα ποτά, β)αναψυκτικά, γ)αφεψήµατα, δ)καρυκεύµατα

Άλλη διαδεδοµένη ταξινόµηση τροφίµων γίνεται ανάλογα µε την επεξεργασία τους και τον χρόνο διάθεσής των. Έτσι ταξινοµούνται στα:

1. Νωπά τρόφιµα: Καταναλώνονται χωρίς προηγούµενη επεξεργασία, εκτός της διαλογής, τυποποίησης και συσκευασίας. 2. Συντηρηµένα τρόφιµα: Έχουν υποστεί επεξεργασία προκειµένου να παραταθεί ο χρόνος διάθεσής των στο εµπόριο όπως π.χ. α)τα αποξηραµένα, β)τα καπνιστά, γ) τα κατεψυγµένα, δ) τα κονσερβοποιηµένα, ε) τα παστά, στ) τα παστεριωµένα κ.λπ.

Μια τρίτη ακόµη ταξινόµηση τροφίµων γίνεται ανάλογα τη θρεπτική τους αξία σε α)πρωτεϊνούχα, β)λιπαρά, γ)υδατανδρακούχα, ή ανάλογα της γαστρονοµικής τους αξίας, ή ακόµα και ανάλογα µε τις θερµίδες εκάστου αυτών σε α)πλήρη-

Γενικά όµως, σήµερα, τα τρόφιµα διακρίνονται σε εννέα βασικές κατηγορίες που καθιερώθηκαν και ως είδη µεταφορών οι οποίες και είναι:

1. Σιτηρά και προϊόντα αυτών 2. Αµυλούχες ρίζες 3. Όσπρια 4. Φρούτα και λαχανικά 5. Κονσερβοποιηµένα φρούτα, κοµπόστες, µαρµελάδες, σάκχαρα και σιρόπια 6. Κρέας, ψάρια και αυγά. 7. Γάλα και γαλακτοκοµικά προϊόντα. 8. Λίπη και έλαια, και 9. Ποτά.

Οµάδες καταναλωτών ανάλογα µε την αγοραστική τους συµπεριφορά ως προς προϊόντα διατροφής


Το προφίλ του Έλληνα καταναλωτή

Μπορούν οι καταναλωτές να χωριστούν σε κατηγορίες ανάλογα µε τον τρόπο που συµπεριφέρονται, όταν πρόκειται να αγοράσουν ή όταν αγοράζουν τρόφιµα και ποτά;

Η έρευνα του ΙΑ∆ έδειξε ότι υπάρχουν 5 τύποι καταναλωτών:

Υπερκαταναλωτικοί: 22%

Πιστοί: 17%

Αδιάφοροι: 16%

Ψαγµένοι: 25%

Ευαισθητοποιηµένοι ως προς την τιµή (Price Conscious): 20%

Ποια είναι, όµως, τα χαρακτηριστικά των 5 τύπων καταναλωτή;

Οι Υπερκαταναλωτικοί (22%)

Γενικά χαρακτηριστικά:

• Προτιµούν τις επώνυµες µάρκες τροφίµων και ποτών (κατά 73%) • Επιµένουν σε συγκεκριµένες επιλογές µαρκών-θεωρούν πιο ασφαλή τα

προϊόντα µεγάλων εταιρειών/βιοµηχανιών, καθώς και τα συσκευασµένα • ∆οκιµάζουν πάντα τα νέα προϊόντα που διαφηµίζονται • Παρασύρονται από προσφορές στο σηµείο πώλησης, αγοράζοντας έτσι

αγαθά που συχνά δεν χρειάζονται • Θεωρούν ότι η οικογένεια είναι αυτή που τους προστατεύει ως καταναλωτές,

αλλά φαίνεται ότι δίνουν το µεγαλύτερο βαθµό εµπιστοσύνης σε όλους τους φορείς σε σχέση µε τους άλλους τύπους καταναλωτών. Ιδιαίτερα µάλιστα, σε σύγκριση µε τους ευαισθητοποιηµένους ως προς την τιµή (Price Conscious), τους αδιάφορους και τους πιστούς.

Οι Πιστοί (17%)


• Επιµένουν να αγοράζουν συγκεκριµένες µάρκες τροφίµων και ποτών σε µεγαλύτερο βαθµό από τους άλλους τύπους καταναλωτών.


• Προτιµούν πάντα τις επώνυµες µάρκες. • ∆εν µπαίνουν στη διαδικασία σύγκρισης τιµών στο σηµείο πώλησης. • ∆εν παρασύρονται από προσφορές στο σηµείο πώλησης.

Πιο πιστοί φαίνεται να είναι οι Αθηναίοι καταναλωτές (46%) και µάλιστα ανώτερου µορφωτικού επιπέδου και κοινωνικής τάξης.

Οι Αδιάφοροι (16%)


• ∆εν απογοητεύονται και δεν διαµαρτύρονται, σε µεγαλύτερο βαθµό από τους άλλους τύπους καταναλωτών, όταν το προϊόν δεν ανταποκρίνεται στις προσδοκίες τους.

• ∆εν αγοράζουν είδη που δεν χρειάζονται. • Περισσότερο αδιάφοροι εµφανίζονται οι νέοι άντρες ηλικίας 15-25 µε ποσοστό

53% έναντι των γυναικών µε 47%.

Οι ‘Ψαγµένοι’ (25%)


• Νιώθουν απογοήτευση και διαµαρτύρονται σε µεγαλύτερο βαθµό από τους άλλους τύπους καταναλωτών, όταν το προϊόν δεν ανταποκρίνεται στις προσδοκίες τους-περισσότεροι από τους µισούς (54%) ‘ψαγµένους’ καταναλωτές, όταν αντιµετωπίζουν κάποιο πρόβληµα µε ένα προϊόν, το επιστρέφουν ή διαµαρτύρονται στο µαγαζί που το αγόρασαν. Μόνο ένα ποσοστό της τάξεως του 3% φαίνεται να µην κάνει τίποτα.

• Έχουν το υψηλότερο επίπεδο ενηµέρωσης σε σχέση µε το τι αγοράζουν. • ∆εν αγοράζουν ποτέ είδη που δεν χρειάζονται. • Συγκρίνουν πάντα τις τιµές πριν αποφασίσουν τι θα αγοράσουν.

Περισσότερο ‘ψαγµένοι’ καταναλωτές είναι οι Θεσσαλονικείς.

Οι Ευαισθητοποιηµένοι ως προς την τιµή (Price Conscious) (20%)


• Προτιµούν λιγότερο από τους άλλους τύπους επώνυµες µάρκες. • ∆εν επιµένουν σε συγκεκριµένες επιλογές. • Σπάνια δοκιµάζουν νέα προϊόντα που διαφηµίζονται. • Συχνά συγκρίνουν τιµές πριν αγοράσουν τρόφιµο ή ποτό. • ∆ιαµαρτύρονται λιγότερο από όλους τους τύπους καταναλωτών, όταν το

προϊόν δεν ανταποκρίνεται στις προσδοκίες τους. • ∆εν αγοράζουν είδη που δεν χρειάζονται.

Οι κάτοικοι επαρχίας φαίνεται να είναι συχνότερα καταναλωτές ευαισθητοποιηµένοι ως προς την τιµή(PriceConscious).


Αυτός ο τύπος καταναλωτή παρουσιάζει το µεγαλύτερο ποσοστό προτίµησης (40%) στις µάρκες supermarket ή αποθήκης για προϊόντα τροφίµων και ποτών, σε αντίθεση µε τους άλλους τύπους καταναλωτών που τα προτιµούν σε ποσοστό µικρότερο του 33%.

Η αντίδραση των ευαισθητοποιηµένων ως προς την τιµή (Price Conscious) όταν αντιµετωπίζουν κάποιο πρόβληµα µε ένα προϊόν που έχουν αγοράσει ή επιθυµούν να αγοράσουν, είναι να µην το ξαναγοράσουν σε ποσοστό 48%, µε σηµαντική διαφορά από τους ψαγµένους που µόνο το 27% δεν θα το ξαναγοράσει, αλλά και από τους υπερκαταναλωτικούς (35%) και τους πιστούς (35%).

Β. Οριοθέτηση Θα ερευνηθεί η προτίµηση νεαρών καταναλωτών ηλικίας 16 έως 18 ετών στην

κατανάλωση διαφόρων οµάδων προϊόντων διατροφής καθώς και η επίγνωση ή η γνώµη τους σε διάφορα θέµατα που σχετίζονται µε την διατροφή.

Γ. Μεταβλητές

1Η Σηµαντική ερώτηση: <<Πόσες φορές την εβδοµάδα τρώτε πλήρες πρωινό;>>

Α’ Μεταβλητή: Η διαπίστωση των ερωτηθέντων εφήβων ως προς την συχνότητα κατανάλωσης πλήρους πρωινού ανά εβδοµάδα.

Επίπεδα Α’ Μεταβλητής: Ποτέ, 2-3 φορές, κάθε µέρα, άλλο

Β’ Μεταβλητή: Η κατανοµή των ερωτηθέντων εφήβων ανάλογα µε την παραπάνω διαπίστωση.

Επίπεδα Β’ Μεταβλητής: 0-100%

2Η Σηµαντική ερώτηση: <<Πόσες φορές το µήνα καταναλώνετε πρόχειρο φαγητό (fast food);>>

Α’ Μεταβλητή: Η διαπίστωση των ερωτηθέντων εφήβων ως προς την συχνότητα κατανάλωσης πρόχειρου φαγητού (fast food) ανά µήνα.

Επίπεδα Α’ Μεταβλητής: Καµία, 4-6 φορές, 7-10 φορές, άλλο


Β’ Μεταβλητή: Η κατανοµή των ερωτηθέντων εφήβων ανάλογα µε την παραπάνω διαπίστωση.

Επίπεδα Β’ Μεταβλητής: 0-100%

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3Ο

<<ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΟΥ ΣΚΟΠΟΥ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ>>

ΣΚΟΠΟΙ:

Α1. Θα ερευνηθεί το πόσο συχνά έφηβοι ηλικίας 16 έως 18 ετών καταναλώνουν πλήρες πρωινό σε εβδοµαδιαία βάση.

Α2. Θα ερευνηθεί επίσης το πόσο συχνά έφηβοι ηλικίας 16 έως 18 ετών καταναλώνουν πρόχειρο φαγητό (fast food) σε µηνιαία βάση.

Β. Θα επιδιώξουµε επιπλέον να διερευνήσουµε αν παίζει ρόλο η διαφορά φύλου ως προς όχι µόνο την συχνότητα κατανάλωσης πλήρους πρωινού σε εβδοµαδιαία βάση αλλά και την συχνότητα κατανάλωσης πρόχειρου φαγητού (fast food) σε µηνιαία βάση.


<<ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΑΝΑΓΚΩΝ ΠΟΥ ΕΞΥΠΗΡΕΤΕΙ Η ΕΡΕΥΝΑ>>

Η προκειµένη έρευνα µε τίτλο : <<∆ΙΑΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΝΕΟΙ >> εξυπηρετεί διάφορες

κοινωνικές ανάγκες. Αυτές οι ανάγκες αφορούν τους εξής φορείς: α)ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ, β)∆ΙΑΦΟΡΑ ΚΥΛΙΚΕΙΑ ΣΧΟΛΕΙΩΝ, γ)ΣΧΟΛΕΙΟ-ΕΚΠΑΙ∆ΕΥΣΗ, δ)ΚΡΑΤΟΣ, ε)ΑΘΛΗΤΙΚΟΥΣ ΣΥΛΛΟΓΟΥΣ, στ)ΨΥΧΟΛΟΓΟΥΣ, ζ)ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΕΣ. Παρακάτω παρατίθενται οι κοινωνικές ανάγκες που εξυπηρετεί η έρευνα ταξινοµηµένες ανάλογα µε τον εκάστοτε φορέα µε τον οποίο είναι συνδεδεµένη.


Α. ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ 1. Τα αποτελέσµατα της έρευνας θα φανούν πάρα πολύ χρήσιµα σε κάθε ελληνική οικογένεια, και κυρίως στις ελληνικές οικογένειες στις οποίες παρατηρείται το φαινόµενο οι γονείς να απουσιάζουν για εύλογο χρονικό διάστηµα εκτός σπιτιού, έτσι ώστε να καταφέρουν να συνειδητοποιήσουν τα ελαττώµατα του διαιτολογίου των νέων µελών της και να τα ελέγξουν.

2. Επίσης, αξιοποιώντας τα αποτελέσµατα της έρευνας, οι οικογένειες αυτές θα καταφέρουν να βελτιώσουν τις διατροφικές συνήθειες των νέων ατόµων µελών της, ρυθµίζοντας τα ανάλογα ίσως µε α)την αύξηση της συχνότητας κατανάλωσης πλήρους πρωινού, λαχανικών, οσπρίων, φρούτων, προϊόντων ολικής αλώσεως και βιολογικών προϊόντων, β)την µείωση της συχνότητας κατανάλωσης fast food(πρόχειρου φαγητού), γ)την αύξηση της συχνότητας των οικογενειακών γευµάτων.

Β. ΚΥΛΙΚΕΙΟ 3. Η συγκεκριµένη έρευνα είναι εξαιρετικά σηµαντική για τα κυλικεία των σχολείων, για να ενηµερωθούν σχετικά µε τις διατροφικές προτιµήσεις των νέων και να ρυθµίσουν τις παραγγελίες τους ανάλογα.

Γ. ΣΧΟΛΕΙΟ-ΕΚΠΑΙ∆ΕΥΣΗ 4. Μέσω των αποτελεσµάτων της έρευνας, ο φορέας της εκπαίδευσης θα λάβει γνώση σχετικά µε τις ελλείψεις των γνώσεων περί θεµάτων διατροφής των γονέων, καθώς και τα σηµεία όπου αυτές εντοπίζονται και θα οργανώσει ενηµερωτικές ηµερίδες γονέων για τα συγκεκριµένα θέµατα, µε σκοπό την ενηµέρωση τους αλλά και την βελτίωση του διαιτολογίου των νέων.

5. Επιπλέον, ο φορέας της εκπαίδευσης θα είναι σε θέση να αναλάβει εκστρατείες ενηµέρωσης και των ίδιων των µαθητών αναφορικά µε θέµατα διατροφικής φύσεως για να τους ευαισθητοποιήσει στην θεληµατική αλλαγή του διαιτολογίου τους προς το καλύτερο µε απώτερο στόχο να διαµορφώσει υγιείς µελλοντικούς πολίτες.

∆. ΚΡΑΤΟΣ 6. Με την αξιοποίηση των αποτελεσµάτων της έρευνας, το Κράτος θα µπορέσει να προσδιορίσει µε ακρίβεια τον νόµο σχετικά µε την διαµόρφωση του καταλόγου των τροφίµων που δύνανται να πωλούνται στα κυλικεία των σχολείων.

7. Επιπρόσθετα, το Κράτος θα αναθεωρήσει την µεταχείριση των βιοµηχανιών τροφίµων και κυρίως αυτών των light προϊόντων, των βιολογικών προϊόντων και των λαχανικών, οσπρίων, φρούτων και προϊόντων ολικής αλέσεως.

Ε. ΑΘΛΗΤΙΚΟΙ ΣΥΛΛΟΓΟΙ


8. Η προκείµενη έρευνα θα ωφελήσει σε πολύ µεγάλο βαθµό τους αθλητικούς συλλόγους πάσης φύσεως µε το να τους βοηθήσει να εντοπίσουν τις ατέλειες του διατροφολογίου των αθλητών.

9. Επίσης, πέραν της ενηµέρωσης, οι αθλητικοί σύλλογοι θα ρυθµίσουν το διαιτολόγιο των αθλητών, φυσικά σε συνάρτηση µε τις προσωπικές ανάγκες του κάθε αθλητή, µε σκοπό την µεγιστοποίηση της απόδοσης τους.

ΣΤ. ΨΥΧΟΛΟΓΟΙ 10. Η έρευνα θα αποτελέσει το έναυσµα, θα δώσει την <<ώθηση>> στον σύλλογο των ψυχολόγων να διερευνήσουν τα αίτια της ανασφάλειας των νέων σε θέµατα διατροφικής φύσεως, αναφερόµενοι στην ενδεχόµενη απάντηση του ερωτηµατολογίου <<δεν γνωρίζω/δεν απαντώ>> στην ερώτηση <<Έχετε αντιµετωπίσει ποτέ διατροφικές διαταραχές;>>

11. Επιπρόσθετα, ο σύλλογος των ψυχολόγων θα αντιµετωπίσει τις ψυχολογικές διαταραχές των νέων σε θέµατα διατροφής, διερευνώντας τα αίτια τους και προτείνοντας αντίστοιχες λύσεις.

Ζ. ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΕΣ 12. Οι βιοµηχανίες τροφίµων, και κυρίως προϊόντων light,βιολογικών καθώς και φρούτων, λαχανικών, οσπρίων και προϊόντων ολικής αλέσεως θα επεκτείνουν τις εµπορικές τους δραστηριότητες, θα προωθήσουν τα προϊόντα τους µε τον καλύτερο δυνατό τρόπο και θα οργανώσουν τις διαφηµίσεις τους, γνωρίζοντας πλέον το αγοραστικό κοινό στο οποίο απευθύνονται.


<<∆ΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΗΣ ΥΠΟΘΕΣΗΣ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ>>

ΥΠΟΘΕΣΕΙΣ

Α1. Με βάση παρόµοιες έρευνες, κάνουµε την πρόβλεψη ότι η πλειοψηφία την ερωτηθέντων εφήβων ηλικίας 16 έως 18 ετών ανεξαρτήτως φύλου καταναλώνει πλήρες πρωινό 2-3 φορές σε εβδοµαδιαία κλίµακα.

Α2. Με βάση παρόµοιες έρευνες που έχουν διεξαχθεί, κάνουµε την πρόβλεψη επιπλέον ότι η συντριπτική πλειοψηφία των ερωτηθέντων εφήβων ηλικίας 16 έως 18 ετών


ανεξαρτήτως φύλου καταναλώνει πρόχειρο φαγητό (fast food) σε συχνότητα 4-6 φορές σε µηνιαία βάση.

Θα υποστηριχτούν οι υποθέσεις µε τη διενέργεια ΕΡΕΥΝΑΣ ∆ΗΜΟΣΚΟΠΗΣΗΣ.


<<ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΩΝ ΠΑΡΑΜΕΤΡΩΝ ΠΟΥ ∆ΕΝ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ>>

Οι παράµετροι που µπορούν να επηρεάζουν την έρευνα είναι:

1. Η ηλικία των καταναλωτών 2. Το φύλο 3. Η οικονοµική τους κατάσταση 4. Το µορφωτικό τους επίπεδο 5. Ο τόπος διαµονής τους (αστικές ή αγροτικές

περιοχές) Οι παραπάνω παράµετροι µπορούν να επηρεάζουν την έρευνα για τους εξής λόγους:

ΗΛΙΚΙΑ ΤΩΝ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΩΝ ∆ΙΑΤΡΟΦΗ ΣΤΗΝ ΒΡΕΦΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ

Όταν µιλάει κανείς για βρεφική ηλικία, συνήθως αναφέρεται στο πρώτο

περίπου έτος της ζωής του ανθρώπου. Ολόκληρο το σώµα αλλά και τα επιµέρους όργανα αναπτύσσονται µε πολύ γρήγορους ρυθµούς. Η διατροφή προµηθεύει ενέργεια και θρεπτικά συστατικά, ώστε η ανάπτυξη του βρέφους να είναι οµαλή και να τεθούν γερά θεµέλια για ολόκληρη τη ζωή. Τους πρώτους µήνες, µοναδική τροφή του βρέφους είναι το γάλα της µητέρας του ή τα ειδικά γάλατα του εµπορίου που µοιάζουν µε το µητρικό γάλα. Το µητρικό γάλα αποτελεί την ιδανικότερη τροφή όπως αναφέρθηκε και παραπάνω, άλλα στις περιπτώσεις στις οποίες η µητέρα, για διάφορους λόγους (υγείας, ψυχολογικούς, εργασιακούς) δεν µπορεί να θηλάσει,


υπάρχουν στο εµπόριο ειδικά υποκατάστατα του µητρικού γάλακτος. Από τον 4ο-6ο µήνα, µπαίνει στο καθηµερινό διαιτολόγιο του βρέφους πιο στερεά τροφή, όπως διάφορα πολτοποιηµένα ή ψιλοκοµµένα φαγητά (φρούτα, λαχανικά, κρέας, ψάρι, πατάτες κ.ά.). Τελικά, µετά το πρώτο έτος, αποκτά την ικανότητα να τρώει µόνο του τα περισσότερα από τα φαγητά της οικογένειας και να πίνει από το ποτήρι µε µικρή βοήθεια.

∆ΙΑΤΡΟΦΗ ΣΤΗ ΠΑΙ∆ΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ Η χρονική περίοδος από τη βρεφική ηλικία µέχρι την εφηβεία, δηλαδή τη στιγµή

που αρχίζουν να διαφοροποιούνται τα δύο φύλα, ονοµάζεται παιδική ηλικία. Η παιδική ηλικία περιλαµβάνει την προσχολική και τη σχολική περίοδο.

Τα παιδιά στην ηλικία αυτή αρχίζουν να αποκτούν προσωπική γνώµη σχετικά µε το φαγητό τους. ∆εν τρώνε πάντα αυτό που υπάρχει στο τραπέζι. Αξιολογούν το χρώµα, την υφή, τη γεύση και την οσµή των τροφίµων. Επιπλέον, οι συνήθειες και οι προτιµήσεις τους επηρεάζονται από πολλούς παράγοντες, όπως είναι η οικογένεια, οι φίλοι, οι διαφηµίσεις από την τηλεόραση και τα περιοδικά, και οι προσωπικές τους εµπειρίες. Πολλές φορές χρησιµοποιούν το φαγητό για να καλύψουν όχι µόνο τις σωµατικές αλλά και τις συναισθηµατικές τους ανάγκες. Για παράδειγµα, για να προσελκύσουν το ενδιαφέρον, την αγάπη και την προσοχή της µητέρας µπορεί να αρνηθούν το συνηθισµένο µεσηµεριανό φαγητό.

Όσον αφορά τα παιδιά σχολικής ηλικίας, σηµαντικός παράγοντας που επηρεάζει την ποιότητα της διατροφής τους είναι τα τρόφιµα που αγοράζουν από τα κυλικεία των σχολείων. Οι µαθητές συνήθως προτιµάνε τρόφιµα που αγοράζουν από τα κυλικεία των σχολείων. Οι µαθητές συνήθως προτιµάνε τρόφιµα πλούσια σε λίπος, τις περισσότερες φορές κακής ποιότητος, και ζάχαρη. Εφόσον τα κυλικεία αποτελούν για πολλούς τη µόνη <<λύση τροφής>> κατά τη διάρκεια της ηµέρας, θα πρέπει να ακολουθούν την αντίστοιχη νοµοθεσία και να είναι εφοδιασµένα µε τρόφιµα, όπως φρέσκο γάλα, φρούτα και χυµούς φρούτων, φρέσκα σάντουιτς µε τυρί και λαχανικά, γιαούρτι και άλλα.

∆ΙΑΤΡΟΦΗ ΣΤΗΝ ΕΦΗΒΕΙΑ

Στην εφηβική ηλικία, δηλαδή την περίοδο της ζωής µεταξύ της παιδικής ηλικίας και της ενηλικίωσης, ο ρυθµός µε τον οποίο αναπτύσσεται ο ανθρώπινος οργανισµός είναι πολύ έντονος και ταχύς. Η ανάπτυξη κατά την εφηβεία περιλαµβάνει τη σωµατική και σεξουαλική ανάπτυξη και ψυχοκοινωνική ωρίµανση. Τα περισσότερα όργανα του σώµατος διπλασιάζονται σε µέγεθος, ενώ το ύψος και το βάρος του ατόµου αυξάνουν κατά πολύ. Ο έφηβος αρχίζει να αµφισβητεί τις αρχές και τις αξίες της οικογένειας, αντιδρά, επαναστατεί και ταυτίζεται πιο πολύ µε τους


συνοµήλικους του, δηλαδή µε τα µέλη µιας οµάδας στην οποία θέλει να ανήκει. Γνωρίζει το σώµα του, εξοικειώνεται µε τις αλλαγές που συµβαίνουν σ’ αυτό και προσπαθεί να το κάνει αρεστό στους συνοµήλικους του και ιδιαίτερα σ’ αυτούς του αντίθετου φύλου.

Σχετικά µε τη διατροφή του, βρίσκεται πια στη φάση της ζωής του όπου προσπαθεί ο ίδιος να αποφασίσει το τι θα φάει και τι δεν θα φάει. Οι διαιτητικές του επιλογές (τα τρόφιµα και τα γεύµατα που επιλέγει)µπορούν να παίξουν πολύ βασικό ρόλο στην προσπάθειά του να προσδιορίσει την ταυτότητα του. Για το λόγο αυτό, αποδέχεται ή αποφεύγει ορισµένα φαγητά, αδυνατίζει ή παχαίνει, εκτονώνεται στο φαγητό κ.λπ. ∆ύο από τους παράγοντες που επηρεάζουν τις επιλογές των εφήβων σχετικά µε τη διατροφή τους είναι η διαφήµιση και τα σωµατικά πρότυπα που προωθούνται από τη βιοµηχανία των ρούχων και τα περιοδικά µόδας. Οι περισσότερες µελέτες δείχνουν ότι οι έφηβοι καταναλώνουν µε µεγαλύτερη συχνότητα και σε σηµαντικές ποσότητες <πρόχειρα φαγητά>>, όπως τσιπς, κρουασάν, αναψυκτικά, χάµπουργκερ και πίτσες, δηλαδή τρόφιµα που είναι συνήθως πλούσια σε ζάχαρη και λιγότερο πλούσια σε διαιτητικές ίνες, βιταµίνες και ανόργανα στοιχεία.

Τα θρεπτικά στοιχεία στα οποία θα πρέπει να δίνεται ιδιαίτερη προσοχή κατά τη διάρκεια της εφηβείας είναι: α) οι πρωτεΐνες, β) το ασβέστιο, γ) ο σίδηρος. Σχετικά µε τις πρωτεΐνες, χωρίς να χρειάζεται να κάνει υπερκατανάλωση, ο έφηβος θα πρέπει να παίρνει από την τροφή του ικανοποιητικές ποσότητες πρωτεϊνών υψηλής βιολογικής αξίας, για να ανταποκριθεί στο γρήγορο ρυθµό ανάπτυξης του σώµατος του. Αναφορικά µε το ασβέστιο, η γρήγορη αύξηση της µάζας των οστών έχει ως αποτέλεσµα οι έφηβοι να έχουν αυξηµένες απαιτήσεις σε ασβέστιο (πολύ περισσότερο από ότι οι ενήλικες). Όσον αφορά τον σίδηρο, µετά την έναρξη της έµµηνης ρύσης (εµµηναρχή), τα κορίτσια έχουν µεγαλύτερες απαιτήσεις σε σίδηρο από ό,τι τα αγόρια, για να αναπληρώσουν τις απώλειες λόγω της εµµηνορρυσίας.

Σηµασία για τους εφήβους έχει η διατήρηση του ισοζυγίου ενέργειας. Όταν ο έφηβος είναι υπέρβαρος µια ισορροπηµένη δίαιτα πλούσια σε φρούτα και λαχανικά και πτωχή σε <<πρόχειρα φαγητά>> τα οποία περιέχουν πολύ λίπος, µαζί µε την αύξηση της φυσικής δραστηριότητας, µπορεί να τον βοηθήσει αποτελεσµατικά. Από την άλλη, υπάρχουν έφηβοι, και ιδιαίτερα κορίτσια, που προσπαθούν να µειώσουν το σωµατικό τους βάρος χωρίς να είναι πραγµατικά υπέρβαροι και ακολουθούν δίαιτες αδυνατίσµατος ή άλλες µεθόδους που δεν προωθούν την υγεία.

∆ΙΑΤΡΟΦΗ ΤΩΝ ΕΝΗΛΙΚΩΝ

Σηµαντικός παράγοντας υγείας για τους ενήλικες είναι η διατήρηση φυσιολογικού βάρους για την ηλικία και το ύψος του. Ένας τρόπος για να αξιολογηθεί πόσο φυσιολογικό είναι το σωµατικό βάρος ενός ενήλικα είναι να υπολογιστεί ο ∆είκτης Μάζας Σώµατος( ∆ΜΣ= Βάρος/(ύψος)2 –µονάδες: Βάρος σε κιλά, ύψος σε µέτρα).


Οι φυσιολογικές τιµές του ∆ΜΣ για τους ενήλικες είναι 20-25 κιλα/µέτρα2. Όταν ο ∆ΜΣ είναι µεταξύ 25-30 κιλα/µέτρα2 το άτοµο θεωρείται υπέρβαρο, ενώ µε τιµές µεγαλύτερες από 30 κιλά/µέτρα2 το άτοµο θεωρείται παχύσαρκο.

Άλλοι παράγοντες υγείας κατά την ενήλικη ζωή, οι οποίοι συµβάλλουν στο να µειωθεί ο κίνδυνος εµφάνισης παθήσεων όπως είναι οι καρδιοπάθειες και ορισµένες µορφές καρκίνου, είναι η ισορροπηµένη διατροφή, η τακτική φυσική δραστηριότητα, η αποφυγή υπερκατανάλωσης αλκοολούχων ποτών και η διακοπή του καπνίσµατος.

∆ΙΑΤΡΟΦΗ ΣΤΗ ΓΕΡΟΝΤΙΚΗ Η΄ΤΡΙΤΗ ΗΛΙΚΙΑ

Μετά την ενηλικίωση και µε την πάροδο των ετών, κάθε άνθρωπος γερνά, δηλαδή µειώνονται πολλές από τις φυσιολογικές λειτουργίες του σώµατος του. Για παράδειγµα: α)µειώνονται οι µύες, β)µειώνεται το νερό του σώµατος, γ)µειώνεται η οξύτητα της γεύσης και της όσφρησης και εποµένως και η όρεξη, δ)πέφτουν τα δόντια ,ε)παρουσιάζονται προβλήµατα στην πέψη της τροφής και στη απορρόφηση.

Οι άνθρωποι µεγάλης ηλικίας αντιµετωπίζουν προβλήµατα υγείας όπως τα καρδιαγγειακά νοσήµατα, η οστεοπόρωση, ο διαβήτης, η αναιµία. Είναι πολύ σηµαντικό για αυτούς: α)να καλύπτουν τις ανάγκες τους σε θρεπτικά συστατικά, β)να έχουν ισορροπηµένα και κανονικά γεύµατα ,γ)να απολαµβάνουν το φαγητό τους, δ)να διατηρούν, έστω και σε µικρό βαθµό, κάποια φυσική δραστηριότητα.

ΤΟ ΦΥΛΟ Το φύλο είναι επίσης ένας παράγοντας που επηρεάζει τις διατροφικές

συνήθειες των καταναλωτών. Οι άνδρες γενικά έχουν προσαυξηµένες ενεργειακές ανάγκες( αγόρια:2500-

3000 kcal/την ηµέρα, άντρες ηλικίας 19-50 ετών:2700-2900 kcal/την ηµέρα). Επίσης, συχνά επιδίδονται σε έντονη σωµατική δραστηριότητα και καταναλώνουν πιο συχνά προϊόντα πλούσια σε υδατάνθρακες, λίπη όπως ζυµαρικά, πίτσες και πρόχειρο φαγητό (fast food). Τέλος, δεδοµένου ότι είναι λιγότερο δεκτικοί στην επήρεια Μ.Μ.Ε. και στα πρότυπα κατανάλωσης, το διαιτολόγιο τους επηρεάζεται στις περισσότερες περιπτώσεις αποκλειστικά και µόνο από τις ενεργειακές τους ανάγκες.

Οι γυναίκες από την άλλη πλευρά, έχουν πιο µειωµένες ενεργειακές ανάγκες σε σύγκριση µε τους άντρες (κορίτσια:2000-2150 kcal/την ηµέρα, γυναίκες ηλικίας 19-50 ετών:2000-2150 kcal/την ηµέρα). Κι έτσι καταναλώνουν λιγότερα τρόφιµα. Όσο για τη φυσική τους δραστηριότητα, κατά κανόνα είναι µειωµένη λόγω των γυναικολογικών τους ζητηµάτων. Τέλος, αξιοσηµείωτη είναι η επιρροή των Μ.Μ.Ε. στις γυναίκες, οι οποίες ακολουθούν τα πρότυπα των µοντέλων που καλλιεργούνται από αυτά. Θέλουν να παραµείνουν πάντα αδύνατες κι έτσι καταναλώνουν περισσότερα light προϊόντα, ακολουθούν δίαιτες (συχνά εξουθενωτικές) και προσέχουν συνήθως τη διατροφή τους.


Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ

Η οικονοµική κατάσταση παίζει πάρα πολύ σηµαντικό ρόλο στη διαµόρφωση του διαιτολογίου του καταναλωτή. Τα πιο ευκατάστατα κοινωνικά στρώµατα τρέφονται µε πιο εκλεκτά τρόφιµα, υψηλής θρεπτικής αξίας, πλούσια σε πρωτεΐνες, βιταµίνες και µέταλλα όπως σολοµό. Αντιθέτως, οι άνθρωποι που προέρχονται από λιγότερο προνοµιούχα στρώµατα καταναλώνουν τρόφιµα φτηνά στην αγορά που δεν θα τους επιβαρύνουν τον λογαριασµό. Έτσι, τρώνε πιο συχνά fast food (γρήγορο φαγητό), προµαγειρευµένα φαγητά που και τους χορταίνουν αλλά είναι και µέσα στις οικονοµικές τους δυνατότητες.

ΤΟ ΜΟΡΦΩΤΙΚΟ ΕΠΙΠΕ∆Ο

Το µορφωτικό επίπεδο επηρεάζει αρκετά το διαιτολόγιο. Ένας συνήθως πιο µορφωµένος και καταξιωµένος άνθρωπος γνωρίζει αρκετές πληροφορίες περί της θρεπτικής αξίας των τροφίµων που καταναλώνει. Είναι γνώστης της θερµιδικής κλίµακας, καθώς και εννοιών όπως <<βιολογικά προϊόντα>>. Ξέρει τα πλεονεκτήµατα και τα µειονεκτήµατα τους και διαµορφώνει ανάλογα το διαιτολόγιο του. ∆εν επηρεάζεται σε µεγάλο βαθµό από τα Μ.Μ.Ε., τις διαφηµίσεις και το µάρκετινγκ.

Αντιθέτως, ένας λιγότερο µορφωµένος άνθρωπος σπάνια βρίσκεται σε θέση να έχει τις ίδιες γνώσεις µε έναν µορφωµένο. Λόγω άγνοιας, το διαιτολόγιο του συµπεριλαµβάνει αναπόφευκτα ανθυγιεινές τροφές (fast food) κι επειδή επηρεάζεται σε µεγάλο βαθµό από τις διαφηµίσεις, καταναλώνει προϊόντα χωρίς να ξέρει την διατροφική τους αξία, οδηγούµενοι ενίοτε σε υπερβολές.

Ο ΤΟΠΟΣ ∆ΙΑΜΟΝΗΣ

Ο τόπος διαµονής παίζει καθοριστικό ρόλο στη διαµόρφωση του διαιτολογίου του καταναλωτή.

Στις αστικές περιοχές, όπου το άγχος και το στρες κυριαρχούν λόγω των έντονων ρυθµών ζωής, παρατηρείται αύξηση στην κατανάλωση ανθυγιεινών προϊόντων και συµπληρωµάτων διατροφής.

Στις αγροτικές περιοχές, όπου οι ρυθµοί της ζωής είναι πιο φυσιολογικοί και η καλλιέργεια αγροτικών προϊόντων έντονη, το διαιτολόγιο των καταναλωτών διαφέρει αρκετά. Είναι σαφώς χαρακτηριζόµενο από την συχνή κατανάλωση φρούτων και λαχανικών καθώς και λιγότερων ανθυγιεινών τροφών.

Τέλος, ανάλογα µε την ιδιαιτερότητα του τόπου διαµονής καθορίζεται η διατροφή των καταναλωτών. Στις παραθαλάσσιες περιοχές, η ένταξη των θαλασσινών στο καθηµερινό διαιτολόγιο είναι λογική απόρροια, ενώ στις ορεινές περιοχές, είναι φυσιολογική η έξαρση της κατανάλωσης κρεάτων.

Θεωρούµε ότι οι παραπάνω παράγοντες δεν επηρεάζουν τα

αποτελέσµατα της έρευνας διότι στο δείγµα που έγινε η έρευνα, η ηλικία


των καταναλωτών ήταν περίπου ίδια (16-18 ετών), η αναλογία αγοριών-κοριτσιών η ίδια, το µορφωτικό τους επίπεδο το ίδιο (µαθητές Λυκείου), ο τόπος διαµονής τους η Αθήνα, ενώ η οικονοµική τους κατάσταση θεωρούµε ότι δεν παίζει σηµαντικό ρόλο στην επιλογή τους.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7Ο <<ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΩΝ ΟΡΙΩΝ ΤΗΣ

ΕΡΕΥΝΑΣ>>

∆ηλαδή προσδιορισµός των παραγόντων που επηρεάζουν την αξιοπιστία των αποτελεσµάτων:

1. Αριθµός ερωτηµατολογίων: Όσο περισσότερα ερωτηµατολόγια µοιραστούν, τόσο µεγαλύτερη είναι η αξιοπιστία της έρευνας. Γι’ αυτό το λόγο µοιράστηκαν 163 ερωτηµατολόγια. Άρα, αριθµός επαναλήψεων:163

2. Χρονική διάρκεια της έρευνας: Η έρευνα διήρκεσε µόλις 1 µέρα.

3. Τρόπος ανάλυσης των αποτελεσµάτων:

I. Ξεχώρισα τα έγκυρα ερωτηµατολόγια. II. Πήρα τα ποσοστά επί των εγκύρων ερωτηµατολογίων για κάθε µία απάντηση

του ερωτηµατολογίου, για όλο το δείγµα, ανεξαρτήτως φύλου. III. Χώρισα τα ερωτηµατολόγια σε δύο κατηγορίες: ΑΓΟΡΙΑ-ΚΟΡΙΤΣΙΑ για να

διαπιστώσω αν υπάρχουν διαφορές λόγω φύλου και έβγαλα τα ποσοστά για κάθε κατηγορία για τις ερωτήσεις: <<3. Πόσες φορές την εβδοµάδα τρώτε πλήρες πρωινό;>> και << 4. Πόσες φορές το µήνα καταναλώνετε πρόχειρο φαγητό (fast food);>>

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8Ο <<ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ∆ΙΑ∆ΙΚΑΣΙΑΣ>>

Α. ∆ιάγραµµα: 1. Συγκέντρωση πληροφοριών(ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ) 2. Έρευνα σχετικών προϊόντων στην αγορά 3. Προετοιµασία ερωτηµατολογίου 4. Έρευνα δηµοσκόπησης (∆ΙΑΝΟΜΗ

ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟΥ) 5. Στατιστική επεξεργασία αποτελεσµάτων

(ΠΟΣΟΣΤΑ)


6. Συµπεράσµατα

Β. Υλικά: Ερωτηµατολόγια Γ. Προετοιµασία ερωτηµατολόγιου

ΕΡΕΥΝΑ ∆ΗΜΟΣΚΟΠΗΣΗΣ ΣΤΗΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ

Τίτλος έρευνας: ∆ιατροφή και Νέοι

ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ

(Παρακαλώ βάλτε Χ σε µία µόνο από τις δυνατές απαντήσεις) 1.Ηλικία _____________________________ 2.Φύλο: Αγόρι Κορίτσι 3.Πόσες φορές την εβδοµάδα τρώτε πλήρες πρωινό; Ποτέ 2-3 φορές κάθε µέρα άλλο_____________________________________ 4.Πόσες φορές το µήνα καταναλώνετε πρόχειρο φαγητό ( fast food ); Καµία 4-6 φορές 7-10 φορές άλλο____________________________________ 5.Τρώτε δεκατιανό στο σχολείο; Ναι Όχι 6.Το φαγητό που τρώτε στο σχολείο είναι: Από το σπίτι Από το κυλικείο άλλο______________________________________ 7.Πόσες φορές την εβδοµάδα τρώτε λαχανικά; Καµία 2-3 φορές κάθε µέρα άλλο_____________________________________ 8.Πόσες φορές την εβδοµάδα τρώτε φρούτα; Καµία 2-3 φορές κάθε µέρα άλλο_____________________________________ 9.Πόσες φορές την εβδοµάδα τρώτε όσπρια; Καµία 2-3 φορές κάθε µέρα άλλο_____________________________________ 10.Πόσες φορές την εβδοµάδα καταναλώνετε προϊόντα ολικής αλέσεως; Καµία 2-3 φορές κάθε µέρα άλλο_____________________________________ 11.Είστε υπέρ των γενετικά τροποποιηµένων προϊόντων; Ναι Όχι ∆εν γνωρίζω/δεν απαντώ 12.Έχετε αντιµετωπίσει ποτέ διατροφικές διαταραχές; Ναι Όχι ∆εν είµαι σίγουρος-η 13.Εχετε ακολουθήσει ποτέ κάποια δίαιτα; Ναι Όχι 14.Είστε υπέρ της κατανάλωσης light προϊόντων; Ναι Όχι ∆εν γνωρίζω/δεν απαντώ 15.Έχετε εντάξει στο διαιτολόγιο σας την κατανάλωση βιολογικών προϊόντων;


Ναι Όχι 16.Προτιµάτε να τρώτε µόνοι ή µε παρέα; Μόνος-η Με παρέα ∆εν µε επηρεάζει 17.Πόσες φορές την εβδοµάδα τρώει όλη η οικογένεια µαζί; Καµία 2-3 φορές κάθε µέρα άλλο_____________________________________

18.Πιστέυετε ότι το να τρώει όλη η οικογένεια µαζί έχει θετική επίδραση στην διαµόρφωση του χαρακτήρα των παιδιών;

Μεγάλη επίδραση µέτρια επίδραση καµία επίδραση

∆.ΕΡΕΥΝΑ ∆ΗΜΟΣΚΟΠΗΣΗΣ ΣΕ ∆ΕΙΓΜΑ 150 ΝΕΑΡΩΝ

ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΩΝ Επισκέφθηκα το 56ο Γενικό Λύκειο Αθήνας και έκανα την έρευνα µου στα εξής

τµήµατα: Α2,Α3 (ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΡΩΤΗ ΤΑΞΗ), Β1,Β2,Β3 (ΑΠΟ ΤΗΝ ∆ΕΥΤΕΡΑ ΤΑΞΗ), Γ1,Γ2 (ΑΠΟ ΤΗΝ ΤΡΙΤΗ ΤΑΞΗ).

Ε. ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΤΩΝ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΜΕ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ

Εξαιρέθηκαν µόνο οι ερωτηθέντες καταναλωτές που η ηλικία τους δεν ήταν 16-17-18 χρονών. Τα αποτελέσµατα παρουσιάζονται µε την µορφή πινάκων και γραφικών παραστάσεων.

Παρακάτω παρατίθενται τα εξής: Α. ΓΕΝΙΚΑ ΠΟΣΟΣΤΑ

• ‘Ένα ερωτηµατολόγιο µε τα ποσοστά επί του συνόλου των έγκυρων ερωτηµατολογίων.

• Τα γραφήµατα αυτού υπό τη µορφή σχεδιαγραµµάτων.

Β. ΕΙ∆ΙΚΑ ΠΟΣΟΣΤΑ- ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΜΕΤΑΞΥ ΤΩΝ ∆ΥΟ ΦΥΛΩΝ • Ένα ερωτηµατολόγιο µε τα ποσοστά επί του συνόλου των έγκυρων

ερωτηµατολογίων των αγοριών για τις ερωτήσεις : << 3. Πόσες φορές την εβδοµάδα τρώτε πλήρες πρωινό; >> και << 4. Πόσες φορές το µήνα καταναλώνετε πρόχειρο φαγητό (fast food); >>

• Ένα ερωτηµατολόγιο µε τα ποσοστά επί του συνόλου των έγκυρων ερωτηµατολογίων των κοριτσιών για τις ίδιες ερωτήσεις.

• Τα γραφήµατα αυτών υπό τη µορφή σχεδιαγραµµάτων.





(Παρακαλώ βάλτε Χ σε µία µόνο από τις δυνατές απαντήσεις) 1.Ηλικία _____________________________ 2.Φύλο: Αγόρι 40% Κορίτσι 60% 3.Πόσες φορές την εβδοµάδα τρώτε πλήρες πρωινό; Ποτέ 32,67% 2-3 φορές 40,67% κάθε µέρα 22,00% άλλο 4,66% 4.Πόσες φορές το µήνα καταναλώνετε πρόχειρο φαγητό ( fast food ); Καµία 13,33% 4-6 φορές 54,67% 7-10 φορές 10,67% άλλο 21,33% 5.Τρώτε δεκατιανό στο σχολείο; Ναι 68,67% Όχι 31,33% 6.Το φαγητό που τρώτε στο σχολείο είναι: Από το σπίτι 13,34% Από το κυλικείο 65,33% άλλο 21,33% 7.Πόσες φορές την εβδοµάδα τρώτε λαχανικά; Καµία 15,33% 2-3 φορές 60,00% κάθε µέρα 22,00% άλλο 2,67% 8.Πόσες φορές την εβδοµάδα τρώτε φρούτα; Καµία 12% 2-3 φορές 49,00% κάθε µέρα 33,00% άλλο 6,00% 9.Πόσες φορές την εβδοµάδα τρώτε όσπρια; Καµία 21,33% 2-3 φορές 63,33% κάθε µέρα 2,00% άλλο 13,34% 10.Πόσες φορές την εβδοµάδα καταναλώνετε προϊόντα ολικής αλέσεως; Καµία 27,67% 2-3 φορές 46,70% κάθε µέρα 20,33% άλλο 5,30% 11.Είστε υπέρ των γενετικά τροποποιηµένων προϊόντων; Ναι 8,67% Όχι 63,33 ∆εν γνωρίζω/δεν απαντώ 28,00% 12.Έχετε αντιµετωπίσει ποτέ διατροφικές διαταραχές; Ναι 32,00% Όχι 58,00% ∆εν είµαι σίγουρος-η 10,00% 13.Εχετε ακολουθήσει ποτέ κάποια δίαιτα; Ναι 34,67% Όχι 65,33% 14.Είστε υπέρ της κατανάλωσης light προϊόντων;


Ναι 40,00% Όχι 44,67% ∆εν γνωρίζω/δεν απαντώ 15,33% 15.Έχετε εντάξει στο διαιτολόγιο σας την κατανάλωση βιολογικών προϊόντων; Ναι 38,67% Όχι 61,33% 16.Προτιµάτε να τρώτε µόνοι ή µε παρέα; Μόνος-η 13,00% Με παρέα 40,00% ∆εν µε επηρεάζει 47,00% 17.Πόσες φορές την εβδοµάδα τρώει όλη η οικογένεια µαζί; Καµία 17,33% 2-3 φορές 50,00% κάθε µέρα 24,67% άλλο 8,00% 18.Πιστέυετε ότι το να τρώει όλη η οικογένεια µαζί έχει θετική επίδραση στην διαµόρφωση του χαρακτήρα των παιδιών;

Μεγάλη επίδραση 50,67% µέτρια επίδραση 43,33% καµία επίδραση 6,00%





(Παρακαλώ βάλτε Χ σε µία µόνο από τις δυνατές απαντήσεις) 1.Ηλικία _____________________________ 2.Φύλο: Αγόρι 3.Πόσες φορές την εβδοµάδα τρώτε πλήρες πρωινό; Ποτέ 36,67% 2-3 φορές 41,67% κάθε µέρα 21,67% άλλο 0,00% 4.Πόσες φορές το µήνα καταναλώνετε πρόχειρο φαγητό ( fast food ); Καµία 11,66% 4-6 φορές 56,67% 7-10 φορές 11,67% άλλο 20,00% 5.Τρώτε δεκατιανό στο σχολείο; Ναι Όχι 6.Το φαγητό που τρώτε στο σχολείο είναι: Από το σπίτι Από το κυλικείο άλλο______________________________________ 7.Πόσες φορές την εβδοµάδα τρώτε λαχανικά; Καµία 2-3 φορές κάθε µέρα άλλο_____________________________________ 8.Πόσες φορές την εβδοµάδα τρώτε φρούτα; Καµία 2-3 φορές κάθε µέρα άλλο_____________________________________ 9.Πόσες φορές την εβδοµάδα τρώτε όσπρια; Καµία 2-3 φορές κάθε µέρα άλλο_____________________________________ 10.Πόσες φορές την εβδοµάδα καταναλώνετε προϊόντα ολικής αλέσεως; Καµία 2-3 φορές κάθε µέρα άλλο_____________________________________ 11.Είστε υπέρ των γενετικά τροποποιηµένων προϊόντων; Ναι Όχι ∆εν γνωρίζω/δεν απαντώ 12.Έχετε αντιµετωπίσει ποτέ διατροφικές διαταραχές; Ναι Όχι ∆εν είµαι σίγουρος-η 13.Εχετε ακολουθήσει ποτέ κάποια δίαιτα; Ναι Όχι 14.Είστε υπέρ της κατανάλωσης light προϊόντων; Ναι Όχι ∆εν γνωρίζω/δεν απαντώ 15.Έχετε εντάξει στο διαιτολόγιο σας την κατανάλωση βιολογικών προϊόντων; Ναι Όχι 16.Προτιµάτε να τρώτε µόνοι ή µε παρέα; Μόνος-η Με παρέα ∆εν µε επηρεάζει 17.Πόσες φορές την εβδοµάδα τρώει όλη η οικογένεια µαζί; Καµία 2-3 φορές κάθε µέρα άλλο_____________________________________







(Παρακαλώ βάλτε Χ σε µία µόνο από τις δυνατές απαντήσεις) 1.Ηλικία _____________________________ 2.Φύλο: Κορίτσι 3.Πόσες φορές την εβδοµάδα τρώτε πλήρες πρωινό; Ποτέ 30,00% 2-3 φορές 40,00% κάθε µέρα 22,22% άλλο 7,78% 4.Πόσες φορές το µήνα καταναλώνετε πρόχειρο φαγητό ( fast food ); Καµία 14,45% 4-6 φορές 53,33% 7-10 φορές 10,00% άλλο 22,22% 5.Τρώτε δεκατιανό στο σχολείο; Ναι Όχι 6.Το φαγητό που τρώτε στο σχολείο είναι: Από το σπίτι Από το κυλικείο άλλο______________________________________ 7.Πόσες φορές την εβδοµάδα τρώτε λαχανικά; Καµία 2-3 φορές κάθε µέρα άλλο_____________________________________ 8.Πόσες φορές την εβδοµάδα τρώτε φρούτα; Καµία 2-3 φορές κάθε µέρα άλλο_____________________________________ 9.Πόσες φορές την εβδοµάδα τρώτε όσπρια; Καµία 2-3 φορές κάθε µέρα άλλο_____________________________________ 10.Πόσες φορές την εβδοµάδα καταναλώνετε προϊόντα ολικής αλέσεως; Καµία 2-3 φορές κάθε µέρα άλλο_____________________________________ 11.Είστε υπέρ των γενετικά τροποποιηµένων προϊόντων; Ναι Όχι ∆εν γνωρίζω/δεν απαντώ 12.Έχετε αντιµετωπίσει ποτέ διατροφικές διαταραχές; Ναι Όχι ∆εν είµαι σίγουρος-η 13.Εχετε ακολουθήσει ποτέ κάποια δίαιτα; Ναι Όχι 14.Είστε υπέρ της κατανάλωσης light προϊόντων; Ναι Όχι ∆εν γνωρίζω/δεν απαντώ 15.Έχετε εντάξει στο διαιτολόγιο σας την κατανάλωση βιολογικών προϊόντων; Ναι Όχι 16.Προτιµάτε να τρώτε µόνοι ή µε παρέα; Μόνος-η Με παρέα ∆εν µε επηρεάζει


17.Πόσες φορές την εβδοµάδα τρώει όλη η οικογένεια µαζί; Καµία 2-3 φορές κάθε µέρα άλλο_____________________________________




ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9Ο <<ΟΡΙΣΜΟΙ>>

Είναι αλήθεια πως στις µέρες µας, υπάρχουν έννοιες πολύ σηµαντικές που σχετίζονται µε τη διατροφή, αλλά είναι άγνωστες σε πολλούς ανθρώπους. Γι’ αυτό το λόγο, κρίθηκε αναγκαίο να παρατεθούν πέρα από ορισµοί, και διάφορες πληροφορίες για τις έννοιες: ΒΙΟΛΟΓΙΚΑ ΤΡΟΦΙΜΑ, ΓΕΝΕΤΙΚΑ ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΜΕΝΑ ΤΡΟΦΙΜΑ, ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΑ ΤΡΟΦΙΜΑ, ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΑ ∆ΙΑΤΡΟΦΗΣ, LIGHT ΤΡΟΦΙΜΑ ΚΑΙ ΠΡΟΙΟΝΤΑ ΟΛΙΚΗΣ ΑΛΕΣΕΩΣ.

ΒΙΟΛΟΓΙΚΑ ΤΡΟΦΙΜΑ

Το τελευταίο χρονικό διάστηµα, ολοένα και περισσότερος λόγος γίνεται για τα βιολογικά τρόφιµα, τα οποία κάνουν έντονη την παρουσία τους στα ράφια των σούπερ µάρκετ. Η πληροφόρηση για τα προϊόντα αυτά είναι ελλιπής και αποσπασµατική και για αυτόν τον λόγο επικρατεί σύγχυση ανάµεσα στους καταναλωτές.

Τα βιολογικά προϊόντα, είναι τρόφιµα τα οποία προέκυψαν µέσω της Βιολογικής ή Οργανικής Γεωργίας. Η βιολογική γεωργία είναι ένα σύστηµα διαχείρισης και παραγωγής αγροτικών προϊόντων που στηρίζεται σε φυσικές διεργασίες, στη µη χρησιµοποίηση χηµικών συνθετικών λιπασµάτων, φυτοπροστατευτικών προϊόντων ή γενετικών τροποποιήσεων και στην χρησιµοποίηση µη χηµικών µεθόδων στην αντιµετώπιση εχθρών, ασθενειών και ζιζανίων. Χρησιµοποιούνται τεχνικές


παραγωγής και ανακύκλωσης φυτικών και ζωικών υπολειµµάτων που διατηρούν την φυσική ισορροπία και τη γονιµότητα του εδάφους.

Ένα τέτοιο παράδειγµα, µπορεί να αποτελέσει η αντιµετώπιση των εχθρών της ελιάς στην Κρήτη στα πλαίσια της βιολογικής γεωργίας. Στην προκειµένη περίπτωση χρησιµοποιούνται διάφορες καλλιεργητικές πρακτικές εργασίες που βοηθούν ποικιλοτρόπως στην µείωση του πληθυσµού των επιβλαβών εντοµών. Αυτό µπορεί να συµβεί, αυξάνοντας τους πληθυσµούς των ωφέλιµων εντόµων. Επίσης, πραγµατοποιείται εµποδίζοντας την ανάπτυξη του πληθυσµού των επιβλαβών εντόµων, είτε µειώνοντας την υγρασία η οποία ευνοεί την ανάπτυξη του λεκανίου εντόµου ή αυξάνοντας τον φωτισµό και αερισµό, που εµποδίζουν την ανάπτυξη του ασπιδιωτού εντόµου είτε ακόµη ελαττώνοντας τα σκονίσµατα στα δέντρα που ευνοούν την ανάπτυξη των εντόµων της οικογένειας Diaspididae.

Όσον αφορά το ζωικό κεφάλαιο, η παραγωγή κρέατος και πουλερικών ρυθµίζεται µε ιδιαίτερη φροντίδα για την καλή διαβίωση των ζώων µε τη χρησιµοποίηση φυσικών ζωοτροφών. Στην βιολογική κτηνοτροφία απαγορεύεται η γενετική τροποποίηση και η χρήση ουσιών που ευνοούν την ανάπτυξη ή τροποποίηση του κύκλου αναπαραγωγής των ζωών.

ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑ∆ΡΟΜΗ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΓΕΩΡΓΙΑΣ Η ανάπτυξη της βιολογικής γεωργίας στην Ευρώπη ξεκίνησε στις αρχές του 20ου αιώνα κυρίως στη Γερµανία , το Ηνωµένο βασίλειο και την Ελβετία. Η ουσιαστική ανάπτυξη της όµως ξεκίνησε τη δεκαετία του ʼ80 µε τη συνέχιση της ανάπτυξης νέων µεθόδων παραγωγής αλλά και της αύξησης του ενδιαφέροντος των καταναλωτών για τα βιολογικά προιόντα.Η αύξηση των παραγόµενων και εµπορευόµενων βιολογικών προϊόντων ήταν σηµαντική. Ειδικότερα κατά τη δεκαετία του ʼ90 η ανάπτυξη και εξέλιξη της βιολογικής γεωργίας στο Ευρωπαϊκό τοπίο ήταν ραγδαία και συνεχίζεται µε ακόµα υψηλότερους ρυθµούς ανάπτυξης στις αρχές του 21ου αιώνα σε ορισµένα κράτη. Μολονότι αντιπροσώπευε µόνον το 3% περίπου της συνολικής χρησιµοποιούµενης γεωργικής έκτασης της Ε.Ε. το 2000, η βιολογική γεωργία εξελίχθηκε στην πραγµατικότητα σε έναν από τους δυναµικότερους γεωργικούς τοµείς στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Ο τοµέας της βιολογικής γεωργίας αυξήθηκε κατά 25% περίπου ετησίως µεταξύ του 1993 και 1998 και, από το 1998, εκτιµάται ότι αναπτύσσεται κατά 30% περίπου ετησίως. Η αυξηµένη ευαισθησία των καταναλωτών για θέµατα που αφορούν την ασφάλεια των τροφίµων καθώς και οι περιβαλλοντικές ανησυχίες συνέβαλαν στην ανάπτυξη της βιολογικής γεωργίας κατά τα τελευταία έτη. Η ανάπτυξη της βιολογικής γεωργίας πρέπει να συµβιβάζει την παραγωγή τροφίµων µε τη διατήρηση των πεπερασµένων πόρων και την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος, έτσι ώστε οι ανάγκες των ανθρώπων που ζουν σήµερα να µπορούν να ικανοποιούνται χωρίς να υπονοµεύεται η δυνατότητα των µελλοντικών γενεών να εκπληρώνουν τις δικές τους ανάγκες. Εκτός από τα περιβαλλοντικά πλεονεκτήµατα, αυτά τα συστήµατα γεωργίας µπορούν να έχουν σηµαντικά οφέλη τόσο για την οικονοµία όσο και για την κοινωνική συνοχή των αγροτικών περιοχών. Η χρηµατοδοτική στήριξη και άλλα κίνητρα για να στραφούν οι γεωργοί στη βιολογική παραγωγή είναι έτσι σχεδιασµένα ώστε να βοηθήσουν να αναπτυχθεί ακόµη περισσότερο ο τοµέας και να στηρίξουν τις συνδεόµενες επιχειρήσεις σε όλη την τροφική αλυσίδα. Η αειφορία τόσο της


γεωργίας όσο και του περιβάλλοντος αποτελεί βασικό στόχο της σηµερινής κοινής γεωργικής πολιτικής (ΚΓΠ) της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ ΒΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΡΟΙΟΝΤΩΝ Η επιθεώρηση των προϊόντων βιολογικής γεωργίας καλύπτει όλα τα στάδια της παραγωγικής διαδικασίας συµπεριλαµβανοµένων της αποθήκευσης, της εµπορίας και της συσκευασίας. Οι επιθεωρήσεις διενεργούνται τουλάχιστον µια φορά τον χρόνο ενώ ταυτόχρονα γίνονται και επιτόπιοι έλεγχοι.

Το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίµων στα πλαίσια των αυξηµένων αναγκών όσον αφορά την πιστοποίηση των βιολογικών προϊόντων έχουν δώσει την δυνατότητα ελέγχου και πιστοποίησης σε εταιρείες οι οποίες δεν ανήκουν σε ∆ηµόσιο φορέα. Αυτές οι Εταιρίες είναι:

- ∆ΗΩ (Οργανισµός Ελέγχου και Πιστοποίησης προϊόντων Βιολογικής Γεωργίας) - Φυσιολογική ΕΠΕ (Έλεγχοι, Πιστοποιήσεις, Προαγωγή Βιολογικής Γεωργίας και Ανάπτυξης) - ΣΟΓΕ (Σύλλογος Οικολογικής Γεωργίας Ελλάδος) Όλοι οι προαναφερόµενοι οργανισµοί έχουν δικαιοδοσία ελέγχου σε ολόκληρη την επικράτεια, γεγονός που δίνει την δυνατότητα στον καλλιεργητή, οπουδήποτε και αν βρίσκεται να επιλέξει τον οργανισµό που θα τον ελέγξει. Σε περίπτωση που κάποιος εκ των οργανισµών διαπιστώσει παράβαση, δεν χορηγεί πιστοποιητικό και έτσι µπορεί να διακόψει αυτόµατα την συνεργασία µε τον συγκεκριµένο καλλιεργητή. Ο έλεγχος και η πιστοποίηση των βιολογικών προϊόντων είναι πολύ σηµαντικές αρµοδιότητες διότι προστατεύουν όλους τους εµπλεκόµενους µε τα βιολογικά προϊόντα (παραγωγούς, εµπόρους, καταναλωτές κτλ) αλλά και την ποιότητα των ιδίων των προϊόντων.

ΘΡΕΠΤΙΚΗ ΑΞΙΑ ΒΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΤΡΟΦΙΜΩΝ

Τα λαχανικά και φρούτα βιολογικής γεωργίας έχουν µεγαλύτερη σε ποσοστό επί ξηρού περιεκτικότητα από τα αντίστοιχα συµβατικά. Αυτό πρακτικά σηµαίνει πως τα συµβατικά τρόφιµα έχουν µεγαλύτερη περιεκτικότητα σε νερό από τα βιολογικά. Πάνω στο εύρηµα αυτό, στηρίζονται πολλοί επαγγελµατίες του χώρου για να πείσουν τον καταναλωτή πως η φαινοµενικά αυξηµένη τιµή των βιολογικών προϊόντων, ουσιαστικά εξισώνεται µε αυτήν των συµβατικών.

Γενικότερα, υπάρχουν πολύ λίγες καλά σχεδιασµένες έρευνες, οι οποίες είναι δυνατόν να κάνουν µια έγκυρη σύγκριση της διατροφικής αξίας των βιολογικών και των συµβατικών προϊόντων, λόγω πολλών µεθοδολογικών περιορισµών. Φαίνεται πάντως µια υψηλότερη συγκέντρωση σε βιταµίνη C της πατάτας και των φυλλώδη λαχανικών, τα οποία έχουν καλλιεργηθεί µε βιολογική γεωργία.

Aναφορά που δόθηκε το 2001 στην Αγγλία από τον Heaton και τους συνεργάτες του, δήλωνε πως τα βιολογικά τρόφιµα πέρα της βιταµίνης C, περιέχει αυξηµένη συγκέντρωση και σε κάποια απαραίτητα ανόργανα στοιχεία όπως ασβέστιο, µαγνήσιο, σίδηρο και χρώµιο. Μάλιστα, σύµφωνα µε αυτήν την αναφορά,


το λυκοπένιο στη ντοµάτα, οι πολυφαινόλες στις πατάτες, τα φλαβονοειδή στα µήλα και η ρεσβερατόλη στο κόκκινο κρασί ήταν σηµαντικά αυξηµένα. Επίσης, φαίνεται πως και η πρωτεΐνη των βιολογικών φρούτων και λαχανικών είναι υψηλότερης βιολογικής αξίας.

Πάντως, περισσότερες έρευνες πρέπει να πραγµατοποιηθούν για να διαπιστωθεί η αξία των βιολογικών προϊόντων διότι δεν είναι εφικτή η δυνατότητα όπως στα συµβατικά τρόφιµα να υπάρχουν συµβατικά συστήµατα παραγωγής όπου εκεί η ποιότητα της τροφής καθορίζεται από ιδιότητες που είναι εύκολο να µετρηθούν.

ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΠΡΟΣΕΧΕΤΕ ΟΤΑΝ ΑΓΟΡΑΖΕΤΕ ΒΙΟΛΟΓΙΚΑ ΠΡΟΙΟΝΤΑ - Όλα τα βιολογικά προϊόντα πρέπει να είναι συσκευασµένα και να διαθέτουν την ένδειξη ότι αποτελούν προϊόντα βιολογικής γεωργίας. - Τα βιολογικά φρούτα και λαχανικά πρέπει να πωλούνται µόνο στην εποχή τους. - Πλέον µπορούν να πωλούνται χύµα, είτε στις αποκλειστικά βιολογικές λαϊκές αγορές είτε από το κτήµα του παραγωγού. Υποχρεωτικά όµως και στις δυο περιπτώσεις θα πρέπει να υπάρχουν σε εµφανές σηµείο, διαθέσιµα προς ανάγνωση από τον καταναλωτή, τα πιστοποιητικά του οργανισµού πιστοποίησης για την ποσότητα, την ηµεροµηνία και το είδος τις κάθε παρτίδος παραγωγής. Επίσης χύµα δύνανται να διατίθενται και στα καταστήµατα αµιγώς βιολογικών προϊόντων, µε ετικέτες που θα αναφέρουν την προέλευσή τους και την πιστοποίησή τους. Επίσης ο καταναλωτής δύναται να ζητήσει να δει τα παραστατικά διακίνησής των, εάν συµφωνούν µε τα όσα ισχυρίζεται το κατάστηµα. - Τα παραδοσιακά προϊόντα, δεν είναι κατʼ ανάγκη βιολογικά, εκτός και αν υπάρχει ένδειξη ότι αποτελούν προϊόντα βιολογικής γεωργίας. Ανακεφαλαιώνοντας, η βιολογική γεωργία, που κάποτε θεωρείτο περιθωριακή δραστηριότητα που εξυπηρετούσε µία περιορισµένη αγορά, τώρα ήλθε στο προσκήνιο ως µία γεωργική προσέγγιση που όχι µόνον µπορεί να παράγει ασφαλή τρόφιµα αλλά να είναι και ασφαλής από κάθε περιβαλλοντική άποψη.

ΓΕΝΕΤΙΚΑ ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΜΕΝΑ ΤΡΟΦΙΜΑ Γενετικά µεταλλαγµένος οργανισµός είναι ένας ζωντανός οργανισµός, ο οποίος

δηµιουργήθηκε τεχνητά αλλοιώνοντας τη γενετική του ταυτότητα µε την προσθήκη ή και µε την αφαίρεση γονιδίων που προέρχονται από οργανισµούς που ανήκουν σε εντελώς διαφορετικά είδη.

Ποιος όµως ο σκοπός της απελευθέρωσης γενετικά τροποποιηµένων οργανισµών στο περιβάλλον µέσα από την καλλιέργεια τους. Είναι µια απλά


εµπορική κίνηση ή µια λύση στην καταπολέµηση της πείνας και µια προσπάθεια για την προστασία των καλλιεργειών;

Ο άνθρωπος έχει επέµβει στον γενετικό κώδικα των προϊόντων αυτών µε σκοπό τη µεγιστοποίηση της παραγωγής τους. Βέβαια αποβλέπει και στη µεγιστοποίηση της αντοχής τους σε δύσκολες καιρικές συνθήκες και στην παραγωγή καλύτερων ποικιλιών φυτών. Λέγεται ότι µε αυτό τον τρόπο θα µπορέσουµε να αντιµετωπίσουµε τον υπερπληθυσµό στον πλανήτη µας. Παράλληλα όµως υπάρχουν και οι πιθανοί κίνδυνοι µε κυριότερους: την πιθανότητα ανάπτυξης αλλεργιών, την αλλοίωση της φυσικής χλωρίδας µε µη προβλέψιµες συνέπειες, την µείωση της βιοποικιλιότητας, την πιθανή επανεµφάνιση ξεχασµένων ασθενειών, αλλά και την συγκέντρωση της παραγωγής στα χέρια λίγων πολυεθνικών εις βάρος του αγροτικού λαού.

Πολλές απόψεις έχουν ακουστεί αλλά λίγα στοιχεία από κλινικά αποτελέσµατα έχουν δηµοσιευθεί και αυτά ασαφή. Οπότε κανείς δεν µπορεί να πει κατηγορηµατικά και µε απόλυτη βεβαιότητα ότι οι εφαρµογές της βιοτεχνολογίας αποτελούν βελτίωση ή απειλή για τη ποιότητα ζωής, γιατί πρόκειται για µια κατάσταση εν εξελίξει. Η αναµφισβήτητη κοινωνική αντίδραση τουλάχιστον στην Ευρώπη, θα ήταν ενδεχοµένως µικρότερη αν µπορούσε να τεκµηριωθεί ότι το πρόβληµα της ασθένειας των "τρελών αγελάδων" θα µπορούσε να είχε αποφευχθεί αν είχε χρησιµοποιηθεί γενετική βιοτεχνολογία για την παραγωγή ζωοτροφών στη θέση της "κανιβαλικής" ανακύκλωσης.

Γεγονός είναι όµως ότι τα "επιτεύγµατα" της γενετικής µηχανικής και της βιοτεχνολογίας εξελίσσονται ερήµην των καταναλωτών που βρίσκονται µπροστά σε ένα φαινόµενο µε απρόβλεπτες και ανεξέλεγκτες συνέπειες, χωρίς να µπορεί να σχηµατίσει αντικειµενική γνώµη.

Τα πρώτα γενετικά τροποποιηµένα τρόφιµα δηµιουργήθηκαν στις ΗΠΑ το1983 και αυτά ήταν δενδρύλλια καπνού που ήταν ανθεκτικά στα αντιβιοτικά. Από τότε η επιστήµη της βιοτεχνολογίας έχει δηµιουργήσει πολλά µεταλλαγµένα, όπως:

• Kαλαµπόκι και σόγια που θα χρησιµοποιούνται για την παραγωγή λαδιού µε λιγότερα κορεσµένα λίπη.

• Πατάτες µε χαµηλά λιπαρά και µεγάλη περιεκτικότητα σε άµυλο που θα απορροφούν λιγότερο λάδι στο τηγάνισµα.

• Ρύζι µε µεγάλη περιεκτικότητα σε λυσίνη. • Φρούτα και λαχανικά µε υψηλά επίπεδα βιταµινών C,E καθώς και B-καροτίνης

(συστατικά που συµβάλουν προληπτικά στην καταπολέµηση χρόνιων ασθενειών).

• Φυτά ανθεκτικά στα καταστροφικά έντοµα και ζιζάνια. • Φυτά ανθεκτικά στην ξηρασία. • Γευστικότατες ντοµάτες όλο τον χρόνο που έχουν φυσιολογική

γεύση και άρωµα.

Στην Ελλάδα το πρώτο µεταλλαγµένο προϊόν που πήρε άδεια για πειραµατική καλλιέργεια ήταν ντοµάτα της εταιρείας Zeneca που είχε υποστεί τροποποίηση για επιβράδυνση της ωρίµανσης. Μετά ακολούθησε η άδεια για καλλιέργεια µεταλλαγµένου βαµβακιού της εταιρείας Monsanto που εµφανίζει εντοµοκτόνο δράση και αντοχή σε ζιζανιοκτόνο της ίδιας εταιρείας. Μετά το βαµβάκι ήταν η σειρά


του µεταλλαγµένου καλαµποκιού της εταιρείας Χελλασίντ για λογαριασµό της AgrEvo. Στη συνέχεια έχουµε τα µεταλλαγµένα ζαχαρότευτλα που έχουν υποστεί τροποποίηση ώστε να παρουσιάζεται αυξηµένη αντοχή σε ζιζανιοκτόνα συγκεκριµένων εταιρειών.

Τα µεταλλαγµένα προϊόντα λοιπόν, αργά και σταθερά, "τρυπώνουν" στη διατροφή µας. Αγαπηµένα µας προϊόντα όπως σοκολάτες, µπισκότα, σνακ, σάντουιτς, γλυκά, πίτες, παιδικές τροφές κλπ µπορεί να περιέχουν µεταλλαγµένη σόγια ή καλαµπόκι ως βασικά συστατικά ή πρόσθετα (π.χ. λεκιθίνη, γλυκόζη, αµυλοσιρόπια, ζελατίνη, φρουκτόζη κλπ). Σύντοµα λοιπόν θα δούµε στο τραπέζι µας: Κρέας µε ανθρώπινο γονίδιο. Το γενετικά τροποποιηµένο πρόβατο µε το όνοµα "Tracy" περιέχει στο γενετικό του κώδικα το ανθρώπινο γονίδιο που παράγει την ουσία άλφα-1-Αντιθρεψίνη.Το γενετικά τροποποιηµένο γουρούνι µε ανθρώπινες αυξητικές ορµόνες, γίνεται γιγάντιο, το κρέας του περιέχει λιγότερο λίπος, πάσχει όµως από την εξασθένηση του ανοσοποιητικού συστήµατος.

Γάλα αγελάδας µε ανθρώπινο γονίδιο. Μεταβιβάζοντας στον γενετικό κώδικα βοδιού το ανθρώπινο γονίδιο που παράγει την πρωτεΐνη "λακτοφερίνη" η οποία περιέχεται στο µητρικό γάλα, το γάλα των αγελάδων που γονιµοποιήθηκαν από το βόδι αυτό, περιέχουν στο γάλα τους αυτή την πρωτεΐνη. Κοτόπουλο µε γονίδια µοσχαριού. Είναι κοτόπουλο γενετικά τροποποιηµένο ώστε να παράγει την αυξητική ορµόνη των µοσχαριών, να γίνεται µεγαλύτερο και να περιέχει λιγότερο λίπος. Σπαράγγι µε γονίδια αρουραίου Με τη χρήση γονιδίου αρουραίου το σπαράγγι γίνεται ανθεκτικό στα ζιζανιοκτόνα. Ντοµάτες µε γονίδια ψαριού. Τροποποιηµένες, οι ντοµάτες γίνονται ανθεκτικές στο κρύο ώστε να µπορούν να καλλιεργηθούν και στις βόρειες χώρες.

Πατάτες µε γονίδια σκορπιού. Οι πατάτες εµπλουτίζονται µε τα γονίδια του σκορπιού που παράγουν το δηλητήριο του, ώστε να γίνονται πιο ανθεκτικά στα διάφορα έντοµα. Το δηλητήριο θα βρίσκεται, φυσικά, και στις πατάτες.

Λάχανο µε γονίδια βακτηρίων .Το λάχανο εµπλουτίζεται µε τα γονίδια του δηλητηριώδους Bacillus Thuringensis που το προστατεύουν από τις κάµπιες. Κάπου εδώ εύλογα γεννιέται το ερώτηµα: Τελικά τι είναι ακίνδυνο και τι πρέπει να τρώµε; Σε κάθε περίπτωση πάντως, είναι δικαίωµα όλων να γνωρίζουν αν ένα τρόφιµο είναι ή όχι γενετικά τροποποιηµένο. Ίσως η επιστροφή σε παραδοσιακότερες µορφές διατροφής, να βοηθούσε. Ένας βασικός κανόνας παραµένει η µικρότερη κατανάλωση κρέατος, η µεγαλύτερη ποικιλία στα τρόφιµα.

Τι είναι οι γενετικά τροποποιηµένοι οργανισµοί


Η γενετική τροποποίηση είναι µια σχετικά νέα διαδικασία, η οποία λαµβάνει χώρα, σε επιστηµονικά εργαστήρια και αφορά παρεµβάσεις του ανθρώπου, στο γενετικό κώδικα, δηλαδή αλλαγές στο γνωστό µας DNA.

Η διαδικασία της τροποποίησης ενός οργανισµού, η οποία συµβαίνει, εδώ και εκατοµµύρια χρόνια, στη φύση, ονοµάζεται µετάλλαξη.

Η µετάλλαξη όµως, που συµβαίνει, στη φύση, αφενός γίνεται, µε πολύ αργούς ρυθµούς και αφετέρου αφορά είδη συµβατά µεταξύ τους. Πολλές φορές, χιλιάδες ή εκατοµµύρια χρόνια µεσολαβούν, µε αποτέλεσµα να δίνεται, στη φύση, το χρονικό περιθώριο να προσαρµοστεί, ώστε να µη δηµιουργηθούν ανεξέλεγκτες καταστάσεις. Με αυτόν τον τρόπο φύση έχει το χρόνο και τη δυνατότητα να αναπτύξει µηχανισµούς άµυνας.

Αντίθετα όσον αφορά την τεχνιτή τροποποίηση αυτή γίνεται, σε ελάχιστο χρονικό διάστηµα και οι τροποποιηµένοι οργανισµοί, που απελευθερώνονται στη φύση, ξαφνικά, δεν της δίνουν το περιθώριο να αναπτύξει άµυνες, µε κίνδυνο να δηµιουργηθούν προβλήµατα µη αναστρέψιµα. Και επιπλέον, η τροποποίηση αφορά οργανισµούς συµβατούς αλλά και µη συµβατούς µεταξύ τους. Όλοι έχουµε ακούσει το παράδειγµα των γονιδίων σκορπιού, που τροποποιούν το γενετικό κώδικα της ντοµάτας.

Γενετικά Τροποποιηµένοι Οργανισµοί Παραγωγή και διανοµή τροφίµων

Ας δούµε, κατ΄ αρχάς, ποιες εταιρίες "βρίσκονται πίσω", από τα γενετικά τροποποιηµένα τρόφιµα, σε ποιες χώρες, καλλιεργούνται οι γενετικά τροποποιηµένοι οργανισµοί, τι συµβαίνει, µε την αποκλειστικότητα της χρήσης τους, τα πνευµατικά δικαιώµατα και τη νοµοθεσία, που διέπει αυτά τα δικαιώµατα.

Ελάχιστες χώρες καλλιεργούν γενετικά τροποποιηµένους οργανισµούς (Γ.Τ.Ο.) και η τεχνολογία έχει επικεντρωθεί, σε πέντε βασικές καλλιέργειες:

• Σόγια και καλαµπόκι, που αναλογούν, στο 83% της συνολικής παραγωγής. • Βαµβάκι και ελαιοκράµβη και παπάγια , που αναλογούν, στο 17% της

συνολικής παραγωγής.

Οι καλλιέργειες αυτές καλύπτουν την πλειοψηφία της παραγωγής. ∆υστυχώς, όµως, υπάρχουν πληροφορίες ότι, σύντοµα, θα εισαχθούν νέες Γενετικά Τροποποιηµένες ποικιλίες, όπως ρύζι, στάρι, και καρπούζι. Και σύµφωνα µε άλλες πληροφορίες, όχι διασταυρωµένες, ήδη κυκλοφορούν πατάτες και πρόσφατα κάποιοι πρότειναν και κοτόπουλα, για δήθεν αντιµετώπιση της γρίπης των πουλερικών.

Με εξαίρεση το βαµβάκι, οι υπόλοιπες ήδη καλλιεργούµενες Γ.Τ. ποικιλίες χρησιµοποιούνται, επισήµως, ως ζωοτροφές. Όµως, γνωρίζουµε ότι χρησιµοποιούνται και για την παραγωγή αµύλων, ελαίων και πρόσθετων, που είναι συστατικά πολλών βιοµηχανικών τροφίµων.


Σύµφωνα µε τη ∆ιεθνή Υπηρεσία, για την Απόκτηση Εφαρµογών Γεωργικής Βιοτεχνολογίας (International Service for the Acquisition of Agri-Biotech Applications):

Η έκταση γης, που χρησιµοποιούνταν, για καλλιέργεια Γ.Τ.Ο.,

• Το 1996, ήταν 1,7 εκατοµµύρια εκτάρια. • Το 2001, αυξήθηκε, σε 52,6 εκατοµµύρια εκτάρια. • Το 2003, ήταν 65 εκατοµµύρια εκτάρια • Το 2004, ήταν 81 εκατοµµύρια εκτάρια.

Ο αριθµός των αγροτών, που καλλιεργούσαν Γ.Τ.Ο.,

• Το 2003, ήταν 7 εκατοµµύρια, σε 18 χώρες • Το 2004, ήταν 8,25 εκατοµµύρια, σε 17 χώρες.

Από αυτά:

• Το 59% βρίσκεται, στις Η.Π.Α. • Το 20% βρίσκεται, στην Αργεντινή. • Το 6,7% βρίσκεται, στον Καναδά • Το 6,2% βρίσκεται στη Βραζιλία • Το 4,6% βρίσκεται στην Κίνα. • Το 3,5% βρίσκεται, στην Παραγουάη, Ινδία, Νότια Αφρική, Ουρουγουάη,

Αυστραλία, Ρουµανία, Μεξικό, Ταϊλάνδη και Φιλιππίνες.

Όµως, ασκείται µια τροµακτική πίεση, σε χώρες όπως η Ινδονησία, η Μαλαισία, η Ρωσία κ.λπ., ώστε να επιτραπεί η καλλιέργεια των Γ.Τ.Ο. και σε αυτές. Οι χώρες αυτές εκβιάζονται, µε τη διαπραγµάτευση του εξωτερικού τους χρέους.

Τα στοιχεία της ∆ιεθνούς Υπηρεσίας, για την Απόκτηση Εφαρµογών Γεωργικής Τεχνολογίας θεωρούνται παραποιηµένα, γιατί η Υπηρεσία αυτή χρηµατοδοτείται, µερικώς, από εταιρίες βιοτεχνολογίας. Σύµφωνα µε το ∆ίκτυο των Συνειδητοποιηµένων Αγροτών, πολλά στοιχεία βασίζονται, σε απλές εκτιµήσεις ή είναι επιστηµονικώς αντιφατικά. Καταλαβαίνουµε, λοιπόν, ότι η κατάσταση είναι πολύ χειρότερη.

Η ιδιοκτησία της τεχνογνωσίας των Γ.Τ. καλλιεργειών ανήκει, µόνο, σε τρεις εταιρίες.

• Η Monsanto, ηγέτης της αγοράς, που προµηθεύει σπόρους, σε αγρότες, στις Η.Π.Α., στον Καναδά, στην Αργεντινή, στην Ινδία και τη Ν. Αφρική. Τον Ιανουάριο του 2005, της επιβλήθηκε πρόστιµο 1,5 εκατοµµύρια δολάρια, για δωροδοκία των αξιωµατούχων της Ινδονησίας, ώστε να παρακαµφθεί η εκτίµηση για την επιβάρυνση του περιβάλλοντος, από τις καλλιέργειες βαµβακιού. Από το 1997 µέχρι το 2002, η Mosanto είχε καταβάλει 700.000 δολάρια σε δωροδοκίες, στην Ινδονησία.

• Η Bayer CropScience προµηθεύει σπόρους, στις Η.Π.Α., Καναδά, Αργεντινή και Αυστραλία. Πιέζει, τροµακτικά, την Ευρώπη και την Ινδία.

• Η Syngenta, η οποία προήλθε από τη συγχώνευση της AstraZeneca και της Novartis, προµηθεύει σπόρους, στις Η.Π.Α., Καναδά και Ισπανία.


Στο σύνολο της παραγωγής:

• 77% των Γ.Τ.Ο. καλλιεργούνται, µε ανθεκτικότητα, στα ζιζανιοκτόνα. • 15% των Γ.Τ.Ο. καλλιεργούνται, µε ανθεκτικότητα, στα έντοµα. • 8% των Γ.Τ.Ο. καλλιεργούνται, µε µικτή ανθεκτικότητα, στα ζιζανιοκτόνα και στα

έντοµα.

Οι εταιρίες αναζητούν, απεγνωσµένα, περισσότερες χώρες και εκτάσεις, για να επεκταθούν οι Γ.Τ.Ο., αλλιώς, τα τρόφιµα θα έχουν περιορισµένες αγορές και η πώληση της παραγωγής δε θα καλύπτει το τεράστιο κόστος, που δαπανάται, στην έρευνα, την ανάπτυξη και την προώθησή τους. Η διαρκώς επαναλαµβανόµενη παραπληροφόρηση των Καταναλωτών, σχετικά µε τους Γ.Τ.Ο., είναι ένα µέρος του πολύπλοκου σχεδίου προώθησης.

Οι επιδοτήσεις, από εθνικές κυβερνήσεις, και πολυεθνικές εταιρίες βιοτεχνολογίας έχουν οδηγήσει, στην αύξηση των Γ.Τ. καλλιεργειών. Η κυβέρνηση των Η.Π.Α. κατέβαλε 1,6 δισεκατοµµύρια δολάρια, στους καλλιεργητές σόγιας, το 2004 και για το 2005, θα καταβάλει 2,5 δισεκατοµµύρια δολάρια. Οι κινέζοι και αµερικανοί καλλιεργητές βαµβακιού, λαµβάνουν το µισό τους εισόδηµα, ως επιδότηση.

Σπόροι

Σύµφωνα µε το Τµήµα ∆ιατροφής και Γεωργίας του Ο.Η.Ε., στα µέσα της δεκαετίας του '80, υπήρχαν 7.000 προµηθευτές σπόρων και οι αγορές παρουσίαζαν υψηλή ποικιλότητα. Μέχρι το 1998, οι προµηθευτές σπόρων µειώθηκαν, σε 1.500. Από αυτούς, µόνον 24 εταιρίες κατείχαν το 50% της αγοράς. Αυτή η συγκέντρωση, στην αγορά, προέκυψε, από την εξαγορά τοπικών εταιριών παραγωγής σπόρων, από Πολυεθνικές εταιρίες, που είχαν σαν απώτερο στόχο την προώθηση Γενετικά Τροποποιηµένων σπόρων.

Σήµερα, οι περισσότερες βιοµηχανίες παραγωγής σπόρων είναι κοµµάτι των εταιριών βιοτεχνολογίας. Τον Ιανουάριο του 2005, η Mosanto αγόρασε, έναντι 1,4 δισεκατοµµυρίων δολαρίων την Seminis, εταιρία παραγωγής σπόρων φρούτων και λαχανικών, µε σκοπό να εισάγει τη γενετική τροποποίηση, στην παραγωγή της. Επίσης, το Φεβρουάριο του 2005, ανακοίνωσε την πρόθεσή της να αγοράσει την Emergent Genetics Inc., την τρίτη µεγαλύτερη εταιρία παραγωγής σπόρων βαµβακιού, στις Η.Π.Α. Αναµένεται η έγκριση της αγοράς, από την Επιτροπή Ανταγωνισµού.

Πνευµατικά ∆ικαιώµατα των ευρεσιτεχνιών στους σπόρους

Πριν 40 χρόνια, οι κυβερνήσεις των ∆υτικών χωρών υπέγραψαν µια διεθνή συνθήκη, η οποία αναγνώριζε τα Πνευµατικά ∆ικαιώµατα των παραγωγών σπόρων, όταν δηµιουργούσαν µια βελτιωµένη φυτική ποικιλία, µε ανθρώπινη παρέµβαση. Όταν κάποιοι, βέβαια, µιλάνε, για νέες βελτιωµένες ποικιλίες, όλοι καταλαβαίνουµε ότι αναφέρονται, στους Γ.Τ.Ο. Αυτά τα Πνευµατικά ∆ικαιώµατα έγιναν ένα πανίσχυρο εργαλείο, στα χέρια των εταιριών, για να επιβάλλουν τον έλεγχό τους, στην τροφική αλυσίδα. Στα µέσα της δεκαετίας του '80, πολλές εταιρίες κατέθεσαν ευρεσιτεχνίες, για νέες καλλιέργειες, αποκτώντας, ταυτόχρονα, το δικαίωµα της αποκλειστικής εκµετάλλευσής τους, για 20 χρόνια. Η ∆ιεθνής Οργάνωση, για την Προστασία των Νέων Ποικιλιών Φυτών, έδωσε, σε αυτές τις εταιρίες, το δικαίωµα να εισπράττουν τα προνόµια (φόρους) των σπόρων τους. 51 χώρες υπέγραψαν αυτή τη Συνθήκη. Η


πλειοψηφία είναι Ευρωπαϊκές, αλλά οι αναπτυσσόµενες χώρες πιέζονται, έντονα, για να υπογράψουν και αυτές.

Οι εταιρίες παραγωγής σπόρων, χρησιµοποίησαν φυτά από αναπτυσσόµενες χώρες, χωρίς να καταβάλλουν κανένα αντίτιµο. Στη συνέχεια, πραγµατοποίησαν µικρές τροποποιήσεις, σε αυτά και κατοχύρωσαν τις καλύτερες ποικιλίες, στο όνοµά τους. Αυτή η µεγάλη ισχύς και το προνόµιο της αποκλειστικής εκµετάλλευσης, σε εταιρίες, περιόρισαν τα δικαιώµατα των αγροτών, αποδεκάτισαν τη συνεισφορά τους, στην παραγωγή σπόρων και στη διάσωση ποικιλιών. Έτσι, η παραγωγή σπόρων έγινε αποκλειστικό προνόµιο µεγάλων Πολυεθνικών. Ένα ακόµα αποτέλεσµα της κατοχύρωσης των Πνευµατικών ∆ικαιωµάτων, από τις εταιρίες, ήταν να αυξηθεί το κόστος των σπόρων, λόγω των µονοπωλίων, που δηµιουργήθηκαν.

Οι ευρεσιτεχνίες, σε µορφές ζωής, είναι ένα ζήτηµα πολύ αντιφατικό. Η Έκθεση της Επιτροπής του Ο.Η.Ε., για την Ανθρώπινη Εξέλιξη, το 1999, αναφέρει πως αυτές οι ευρεσιτεχνίες οδηγούν, σε µια σιωπηλή κλοπή γνώσης αιώνων, από τις αναπτυσσόµενες χώρες. Τα στοιχεία αποδεικνύουν το ρόλο των ελάχιστων, αλλά πανίσχυρων εταιριών. Σήµερα, η Mosanto κατέχει τα δικαιώµατα, για όλες τις ποικιλίες σόγιας, που καλλιεργούνται, παγκοσµίως και εισπράττει τα πνευµατικά δικαιώµατα.

Σε συνεργασία µε την Αµερικανική Κυβέρνηση, οι εταιρίες αυτές ασκούν πιέσεις, σε χώρες εκτός των Η.Π.Α., για να ανοίξουν τις αγορές τους, κυρίως, στο καλαµπόκι και τη σόγια. Η Κυβέρνηση της Βραζιλίας, για παράδειγµα, υπέκυψε στις πιέσεις της Monsanto και απελευθέρωσε την αγορά της γενετικά τροποποιηµένης σόγιας, παρακάµπτοντας Νόµους περί Προστασίας του Περιβάλλοντος. Το Πακιστάν, αναγκάστηκε να άρει την απαγόρευση των Γ.Τ. σπόρων, για να µπορέσει να ελέγξει τη χρήση τους, που γινόταν µέσα από µαύρη αγορά.

Η συµφωνία για τα Πνευµατικά ∆ικαιώµατα (TRIPS)

Το 1995, τέθηκε σε ισχύ η συµφωνία TRIPS, η συµφωνία, για την ιδιοκτησία των Πνευµατικών ∆ικαιωµάτων, που έχει σχέση µε το εµπόριο και έχει υπογραφτεί, στα πλαίσια του Παγκόσµιου Οργανισµού Εµπορίου. Με βάση αυτήν τη συµφωνία, δόθηκε στις εταιρίες το προνόµιο, να κατοχυρώνουν και να προστατεύουν τις ευρεσιτεχνίες, σε όλα τα κράτη-µέλη του Παγκόσµιου Οργανισµού Εµπορίου, ενώ µέχρι εκείνη τη στιγµή, η κατοχύρωση και η προστασία της ευρεσιτεχνίας ήταν θέµα Εθνικής Πολιτικής. Αυτή η συµφωνία, έγινε µε στόχο την προστασία των εταιριών και είχε σοβαρότατες αρνητικές επιπτώσεις στους αγρότες.

Οι αγρότες, που καλλιεργούν συγκεκριµένες ποικιλίες, που έχουν κατοχυρωθεί, πρέπει να πληρώνουν "φόρο" στην εταιρία, που έχει το δικαίωµα χρήσης, ακόµα και όταν αυτή βρίσκεται χιλιόµετρα µακριά. Πρέπει, επίσης, να ανανεώνουν το δικαίωµα χρήσης, κάθε χρόνο, για να µπορούν να καλλιεργούν τις νέες ποικιλίες. Η άρνηση των αγροτών να καλλιεργήσουν αυτές τις νέες ποικιλίες, δε λύνει το πρόβληµα. Αν σε γειτονική περιοχή καλλιεργείται νέα ποικιλία και µολύνει, τυχαία, την σοδειά τους, υποχρεώνονται και πάλι, να πληρώσουν το φόρο χρήσης, προς τη δικαιούχο εταιρία, έστω και αν η καλλιέργεια δεν αποτελούσε δική τους επιλογή, αλλά ήταν αποτέλεσµα "ατυχήµατος".

Η βιοµηχανία της Βιοτεχνολογίας προτείνει να βρεθούν Συστήµατα αντιµετώπισης της µόλυνσης, από τις Εταιρίες, που παράγουν Γ.Τ.Ο. Οι αγρότες, όµως, µε αυτόν τον τρόπο, θα εξακολουθήσουν να εξαρτώνται, από τις εταιρίες,


γιατί, θα πληρώνουν, για τα συστήµατα αυτά, σε εταιρίες που και πάλι θα αποτελούν ολιγοπώλιο. Οι εταιρίες πρέπει να βρουν τρόπους, που θα επιβαρύνουν τις ίδιες, για την αποτροπή της τυχαίας µόλυνσης.

Πουλώντας Σπόρους

Οι Γ.Τ. σπόροι, πολύ συχνά, πωλούνται υπό τον όρο ότι δεν µπορούν να χρησιµοποιηθούν, για µελλοντική σπορά. Μερικές εταιρίες βιοτεχνολογίας έχουν πάρει µέτρα εναντίον παραγωγών, που προσπαθούν να διατηρήσουν σπόρους, για µελλοντική καλλιέργεια, βασιζόµενες, στη δήλωση της Monsanto ότι αυτή η ενέργεια αποτελεί καταπάτηση των Πνευµατικών ∆ικαιωµάτων. Η διαφύλαξη των σπόρων, για µελλοντική σπορά, είναι µια διαδικασία, µε µακρά παράδοση. Προκειµένου οι εταιρίες να "προστατευθούν", από αυτή την παραδοσιακή διαδικασία, παράγουν στείρους σπόρους, οι οποίοι δε µπορούν να αποθηκευτούν και να χρησιµοποιηθούν, για επόµενη σπορά. Αυτά τα "συστήµατα προστασίας της τεχνολογίας" (από πολλούς κριτικούς, αποκαλούνται "συστήµατα εξολοθρευτές"), υποχρεώνουν τους αγρότες να αγοράζουν φρέσκους σπόρους, κάθε χρονιά. Και ενώ έχουν καταδικαστεί, από το κοινωνικό σύνολο, τους επιστηµονικούς κύκλους και πολλές κυβερνήσεις, σα µια απειλή στην προστασία της διατροφής και µια ανήθικη εφαρµογή της βιοτεχνολογίας, εξακολουθούν να εφαρµόζονται. Η αλήθεια είναι ότι οι εταιρίες βιοτεχνολογίας, αφού έγιναν ολιγοπώλια, τώρα συνθλίβουν, οικονοµικά, τους αγρότες.

Η Monsanto και η Syngenta, δήλωσαν πως θα σταµατήσουν τα "συστήµατα εξολοθρευτές", αν δεχθούν ευρεία κριτική. Αλλά δεν κράτησαν τον λόγο τους. Αντίθετα, µε την πάροδο του χρόνου, βελτιώνουν αυτά τα συστήµατα. Η Syngenta κατέθεσε καινούριο εξολοθρευτικό σύστηµα, το Σεπτέµβριο του 2001 και ακολούθησε η DuPont µε ένα νέο, τον Οκτώβριο του 2001.

Από το εµπόριο στους Καταναλωτές

Ο έλεγχος της τροφικής αλυσίδας, επιτυγχάνεται, από τις µεγάλες εταιρίες και µέσα, από τις µεθόδους εµπορίου και προώθησης προϊόντων. Το 1/3 της συνολικής παραγωγής καλαµποκιού των Η.Π.Α. είναι Γ.Τ. και ένα πολύ µεγάλο κοµµάτι αυτής της παραγωγής προορίζεται, για εξαγωγή. Η Cargill, µε έδρα τις Η.Π.Α., είναι ο µεγαλύτερος, στον κόσµο, έµπορος τροφίµων. Η Cargill αυτοπεριγράφεται, ως διεθνής εταιρία επεξεργασίας, προώθησης και διανοµής αγροτικών ειδών, ειδών διατροφής, οικονοµικών και βιοµηχανικών ειδών και υπηρεσιών, µε 97.000 εργαζόµενους, σε 59 χώρες. Πολλά από τα τρόφιµα, που διακινούνται, διεθνώς, περνούν, από τα χέρια της Cargill ή άλλων οµοειδών εταιριών. Η Cargill είναι, επίσης, ένας από τους µεγαλύτερους παραγωγούς σπόρων τροπικού καλαµποκιού και πλάσµατος φύτρου, µε σηµαντικές πωλήσεις στη Λατινική Αµερική, την Ασία και την Αφρική.

Το 1998, η Monsanto εξαγόρασε την επιχειρηµατική δραστηριότητα στον τοµέα των σπόρων της Cargill, στη Λατινική Αµερική, την Ευρώπη, την Ασία και την Αφρική. Η εξαγορά αυτή συµπεριλάµβανε την έρευνα, την παραγωγή και τις εγκαταστάσεις δοκιµών, σε 24 χώρες καθώς και την πώληση και διανοµή, σε 51 χώρες. Η Cargill ειδικεύεται, στην ανάπτυξη και προώθηση καλλιεργειών, όπως καλαµπόκι, ηλιοτρόπιο, ελαιοκράµβη, σόγια, σόργο, σιτάρι και υβρίδια ρυζιού.


Πρόεδρος της Monsanto δήλωνε: "Η δυνατότητα της βιοτεχνολογίας, που κατέχουµε, ξεπερνάει τα όρια της Βόρειας Αµερικής και µπορεί να καλύψει υπερδιπλάσια έκταση της καλλιεργήσιµης έκτασης της Νότιας Αµερικής. Η εξαγορά της Cargill µας έδωσε γρηγορότερη πρόσβαση, σε αυτές τις παγκόσµιες αγορές. Μπορούµε να επιταχύνουµε την προώθηση των προϊόντων µας, µέσα από ήδη καθιερωµένους δίαυλους και να φέρουµε αυτή την τεχνολογία, σε όλο και περισσότερους αγρότες, για να καλλιεργήσουν, ό,τι επιθυµούν".

Μια από τις δραστηριότητες της Monsanto και της Cargill ήταν η δηµιουργία µιας εταιρίας, που ονοµάζεται Renessen και η οποία περιγράφεται, ως το κοινό βιοτεχνολογικό τόλµηµα, που έχει σα στόχο να αναπτύξει νέους σπόρους και, ειδικά, σπόρους, για παραγωγή λαδιού. Επιπρόσθετα, η Cargill συγχωνεύτηκε, µε την Continental Grain, έναν από τους τέσσερις µεγαλύτερους παραγωγούς σπόρων, στις Η.Π.Α.

Οι πιο αδύναµοι κρίκοι της αλυσίδας των τροφίµων, είναι οι έµποροι λιανικής πώλησης και οι Καταναλωτές. Από τη στιγµή, που οι πολυεθνικές δε µπορούν να εξαναγκάσουν τους εµπόρους να διοχετεύσουν το εµπόρευµά τους, προσπαθούν να εισχωρήσουν, στο χώρο του λιανικού εµπορίου. Η Wal-Mart, για παράδειγµα, που είναι η 4η µεγαλύτερη εταιρία, παγκοσµίως, εξαγόρασε την Asda, έναν από τους µεγαλύτερους εµπόρους λιανικής πώλησης, στη Μεγάλη Βρετανία. Στις αναπτυσσόµενες χώρες, το λιανικό εµπόριο παραµένει, προς το παρόν, περισσότερο διασπαρµένο.

Υπέρ ή κατά της Γενετικής Μηχανικής (Γ.Μ.);

Ακούγονται, όµως, διάφορα επιχειρήµατα υπέρ και κατά των Γενετικά Τροποποιηµένων Οργανισµών. Ας δούµε µερικά, από αυτά:

Πιθανά πλεονεκτήµατα της Γ.Μ.:

• Οι Γ.Τ. καλλιέργειες, που ανθίστανται, στα παράσιτα και δίνουν µεγαλύτερες σοδειές, θα µπορούσαν να δώσουν περισσότερη τροφή, για την διατροφή του πληθυσµού, παγκοσµίως.

• Τα φυτά θα µπορούσαν να τροποποιηθούν, για να παράγουν περισσότερο θρεπτικά ή πιο υγιεινά τρόφιµα.

• Τα Γ.Τ. φυτά θα µπορούσαν να αναπτυχθούν, για να επιβιώσουν, σε ακραίες συνθήκες, όπως ξηρασία.

• Τα παρασιτοκτόνα και τα ζιζανιοκτόνα θα µπορούσαν να χρησιµοποιηθούν, λιγότερο.

• Τα Γ.Τ. τρόφιµα θα µπορούσαν να έχουν θετικές επιπτώσεις, στην υγεία, όπως η κατασκευή βρώσιµων εµβολίων.

• Τα Γ.Τ. τρόφιµα θα µπορούσαν να δώσουν φθηνότερα, καλύτερης ποιότητας και πιο νόστιµα φαγητά.

Πιθανοί Κίνδυνοι της Γ.Μ.:

• ∆εν γνωρίζουµε αρκετά για το τι θα συµβεί, στα γονίδια, που εισάγονται, στις Γ.Τ. καλλιέργειες.

• Η ανάπτυξη των Γ.Τ. καλλιεργειών, σε µεγάλη κλίµακα, µπορεί να έχει επιπτώσεις, στην βιοποικιλότητα, την ισορροπία της φύσης, την πανίδα και το περιβάλλον.


• Τα γονίδια, από τις Γ.Τ. καλλιέργειες, θα µπορούσαν να µεταφερθούν, σε µη Γ.Τ. καλλιέργειες και άλλα φυτά, που αναπτύσσονται, κοντά.

• Τα γονίδια αντοχής, στα αντιβιοτικά, θα µπορούσαν να επιβαρύνουν το πρόβληµα της αντοχής των παθογόνων, σε αντιβιοτικά.

• Οι τοξίνες και αλλεργίες µπορούν να αυξηθούν, να µεταφερθούν ή να παραχθούν ως αποτέλεσµα γενετικής τροποποίησης.

Από τα όσα, βέβαια, αναλύθηκαν παραπάνω, για τον τρόπο παραγωγής και διάθεσης των Γ.Τ.Ο., είναι κατανοητό ότι, οι εταιρείες παραγωγής τους, για το τελευταίο πράγµα, που ενδιαφέρονται, είναι η καταπολέµηση του προβλήµατος της παγκόσµιας πείνας. Για τις επιπτώσεις, στην υγεία, δεν έχουµε, ακόµη, σίγουρα στοιχεία. Μπορεί να υπάρχουν µελέτες, να ακούγονται πολλά, αλλά επίσηµα δεδοµένα δεν έχουν δει το φως της δηµοσιότητας, πιθανόν καλά κρυµµένα. Βεβαιωµένος κίνδυνος είναι η µόλυνση του περιβάλλοντος και ας δούµε µερικά στοιχεία, για αυτήν.

Μόλυνση

Η µόλυνση των µη Γ.Τ. καλλιεργειών, από τις Γ.Τ. συµβαίνει, σε πολύ σοβαρό βαθµό και είναι µη αναστρέψιµη.

• Το Σεπτέµβριο του 2001, το Υπουργείο Περιβάλλοντος, στο Μεξικό, ανέφερε µόλυνση του 35% των συµβατικών καλλιεργειών καλαµποκιού, από Γ.Τ. καλλιέργειες, που βρισκόταν στις Η.Π.Α.

• Στο Πανεπιστήµιο Manitoba του Καναδά, βρέθηκε ότι µια ποσότητα ελαιοκράµβης, που είχε πιστοποιηθεί ως συµβατική, περιείχε 5% Γ.Τ. Το τραγικό ήταν ότι αυτό το 5% είχε µολύνει όλη την υπόλοιπη ποσότητα.

• Στη Βόρεια Ντακότα των Η.Π.Α., οι συµβατικοί καλλιεργητές σίτου, διαµαρτύρονται πως οι Γ.Τ. καλλιέργειες ελαιοκράµβης που υπάρχουν σε απόσταση 80 µιλίων, από τις δικές τους, αποτελούν καθηµερινή πηγή µόλυνσης.

• Στην Ταϊλάνδη, µολύνθηκαν καλλιέργειες παπάγιας, αν και, στη χώρα, δεν καλλιεργούνται Γ.Τ. ποικιλίες. Η πηγή της µόλυνσης ήταν το Τµήµα Ερευνών του Υπουργείου Γεωργίας.

Η θωράκιση, που πιστεύονταν ότι δηµιουργείται, από την απόσταση, µεταξύ συµβατικής και Γ.Τ. καλλιέργειας, έχει αποδειχθεί απελπιστικά ανεπαρκής. Η µόλυνση µπορεί να συµβεί, κατά τη διάρκεια όλης ζωής ενός οργανισµού, κυρίως, µε την συµβολή του ανέµου. Όπως η φωτιά εξαπλώνεται, από τον άνεµο έτσι και η µόλυνση εξαπλώνεται, σε καλλιέργειες γεωργών, που δε συµφωνούν, µε τις Γ.Τ. καλλιέργειες.

Η µόλυνση επιβαρύνει τους αγρότες, βάζει σε πιθανό κίνδυνο την υγεία των Καταναλωτών αλλά και απειλεί σοβαρότατα το περιβάλλον.

Ζώνες ελεύθερες Γ.Τ.Ο.

Η Ευρώπη, έχει, ήδη, υιοθετήσει ένα µεγάλο µέρος του απαραίτητου νοµοθετικού πλαισίου, για τους Γ.Τ.Ο., αλλά δεν είναι αρκετό. Η Οδηγία 2001/18, που επιτρέπει, στις εθνικές ή περιφερειακές κυβερνήσεις, να εξαιρέσουν γεωγραφικές περιοχές, από την εισαγωγή συγκεκριµένων Γ.Τ. καλλιεργειών, δεν µπορεί να λειτουργήσει, ως οµπρέλα προστασίας, απέναντι σε όλες τις µελλοντικές καλλιέργειες, γιατί πρέπει κάθε περίπτωση να εξετάζεται, χωριστά και να απαγορεύεται


η καλλιέργεια, µόνο λόγω περιβαλλοντικών κινδύνων. Το δικαίωµα των Καταναλωτών, στην επιλογή, δε λαµβάνεται υπόψη. Κάποιες κυβερνήσεις, όπως της Γερµανίας, της ∆ανίας, της Ιταλίας και του Λουξεµβούργου, θεσµοθέτησαν συγκεκριµένες διατάξεις, για τις αποστάσεις ανάµεσα σε Γ.Τ. και µη Γ.Τ. καλλιέργειες, την ευθύνη του καλλιεργητή Γ.Τ.Ο. απέναντι στους καλλιεργητές µη Γ.Τ.Ο. κ.λπ. Παρότι εξετάζεται η δυνατότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης να ρυθµίσει αυτά τα θέµατα µε ευρωπαϊκή νοµοθεσία, προς το παρόν η εφαρµογή της Οδηγίας 2001/18 εξαρτάται από τον εθελοντισµό των εθνικών ή περιφερειακών κυβερνήσεων.

• Στην Ευρώπη, 100 περιφέρειες και περισσότερες από 3.500 υπο-περιφέρειες έχουν αυτοανακηρυχθεί ελεύθερες Γ.Τ.Ο. ζώνες.

• Στην Καλιφόρνια, εκστρατείες πολιτών έχουν, ως αποτέλεσµα, την ανακήρυξη των περιοχών του Μεντροτσίνο, του Τρίνιτι και του Μαρίν, ως ζώνες ελεύθερες Γ.Τ.Ο. Όµως οι εταιρίες βιοτεχνολογίας πιέζουν την αµερικανική κυβέρνηση να συντρίψει αυτές και οποιεσδήποτε άλλες παρόµοιες µελλοντικές κινήσεις πολιτών.

• Στη Βραζιλία, ο Κυβερνήτης του Παρανά, πιέζει την κυβέρνηση να ανακηρύξει την περιοχή αυτή ζώνη ελεύθερη Γ.Τ.Ο.

• Στον Καναδά, η κυβέρνηση της νήσου του Πρίγκιπα Εδουάρδου διεξάγει δηµοψήφισµα, για να ανακηρυχθεί η περιοχή ελεύθερη Γ.Τ.Ο.

Σήµανση και ανιχνευσιµότητα Στις 3/7/2002, ψηφίστηκε στο Ευρωκοινοβούλιο, η πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, για τη σήµανση και την ανιχνευσιµότητα των γενετικά τροποποιηµένων οργανισµών και των παραγώγων τους, τόσο στα τρόφιµα όσο και στις τροφές των ζώων.

• Έγινε δεκτή η σήµανση των παράγωγων των Γενετικά Τροποποιηµένων Οργανισµών.

• Απορρίφθηκε η πρόταση να µην αναφέρονται, στην σήµανση, οι Γενετικά Τροποποιηµένοι Οργανισµοί.

• Εφόσον το ποσοστό, που οι Γενετικά Τροποποιηµένοι Οργανισµοί συµµετέχουν, ως συστατικά του τροφίµου, υπερβαίνει το 0,9%, τότε οι οργανισµοί αυτοί πρέπει να αναφέρονται, υποχρεωτικά, στη σήµανση. Το επιχείρηµα, για τυχαία ή αναπόφευκτη παρουσία µη εγκεκριµένων Γενετικά Τροποποιηµένων Οργανισµών, σε τρόφιµα, απορρίφθηκε.

Το ΚΕ.Π.ΚΑ., όπως και άλλα µέλη-Οργανώσεις της Ευρωπαϊκής Καταναλωτικής Οργάνωσης (BEUC), πριν την ψηφοφορία, έστειλαν επιστολές, σε όλους τους Ευρωβουλευτές, προκειµένου να τους πείσουν να ψηφίσουν, υπέρ της ασφάλειας των Καταναλωτών. Η ενέργεια αυτή είχε θετική ανταπόκριση, από την πλειοψηφία των Ευρωβουλευτών, γεγονός, που αποδεικνύουν και τα αποτελέσµατα της ψηφοφορίας, που ήταν 290 υπέρ, έναντι 200 κατά.

Εντύπωση και έκπληξη προκάλεσε η στάση του Προέδρου της Επιτροπής, ο οποίος αν και εισηγητής της Επιτροπής Περιβάλλοντος και Προστασίας Καταναλωτών του Ευρωπαϊκού Ευρωκοινοβουλίου, µαζί µε την πολιτική του οµάδα, καταψήφισαν τις τροπολογίες, που διασφαλίζουν τα συµφέροντα των Καταναλωτών και ενδυναµώνουν τη δυνατότητα ενηµέρωσης και πληροφόρησης των Καταναλωτών, σχετικά µε την προέλευση των προϊόντων που αγοράζουν.


Σε εφαρµογή, λοιπόν, της παραπάνω απόφασης του Ευρωκοινοβουλίου εκδόθηκε ο κανονισµός 1829/2003, ο οποίος προβλέπει ότι, από 18 Απριλίου του 2004, όσα τρόφιµα παράγονται, στην Ευρωπαϊκή Ένωση και περιέχουν, στα συστατικά τους, πάνω από 0,9%, γενετικά τροποποιηµένους οργανισµούς, φέρουν υποχρεωτικά την ανάλογη σήµανση.

Με αυτή τη νοµοθεσία, δίνεται η δυνατότητα, στον Καταναλωτή, να επιλέξει, εάν θα καταναλώσει ή όχι τρόφιµα ή συστατικά, τα οποία προέρχονται, από γενετικά τροποποιηµένους οργανισµούς, δικαίωµα, που µέχρι πρότινος, του το αρνούνταν. Το σύστηµα αυτό, για πρώτη φορά, αναγνωρίζει τα βασικά δικαιώµατα του Καταναλωτή, το δικαίωµα της πληροφόρησης και της επιλογής. Παράλληλα, θα ενισχύσει τη σήµανση των προϊόντων και θα αποτελέσει το κλειδί, για την απόσυρση προϊόντων, τα οποία εγκυµονούν κινδύνους, για την υγεία και το περιβάλλον. Η παρακολούθηση, ο έλεγχος και η επαλήθευση των συστατικών, που αναγράφονται, στις ετικέτες, είναι οι µόνοι τρόποι, για να διασφαλίσουµε την υγεία των Καταναλωτών.

Η αντίδραση της αµερικανικής κυβέρνησης, κατά τις συνοµιλίες της, µε την ευρωπαϊκή επιτροπή, στα πλαίσια του ∆ιατλαντικού ∆ιαλόγου Καταναλωτών, τον Απρίλιο του 2005, στην Ουάσινγκτον, ήταν αποκαλυπτική των προθέσεών της και της διαπλοκής της µε τις εταιρίες βιοτεχνολογίας. Αποκάλεσε τους ευρωπαίους πολίτες υπερβολικούς, τη σήµανση των τροφίµων εµπόδιο στην παγκοσµιοποιηµένη ελεύθερη οικονοµία, δεν έδωσε καµιά εξήγηση για την "τυχαία" επιµόλυνση καλαµποκιού, που έθεσε η Syngenta, στην αγορά, δεν απαίτησε ούτε σαν ελεγκτικός µηχανισµός απαντήσεις για τις συνθήκες της απελευθέρωσης. Η Syngenta ισχυρίστηκε ότι εδώ και δυο χρόνια σκόπευε να καταστρέψει τους 500.000 τόνους καλαµποκιού, απαγορευµένης ακόµα και στις Η.Π.Α. τεχνολογίας. Όµως τους κρατούσε, σε αποθήκες, γιατί είχε περισσευούµενο χώρο, µέχρι που τους "τάισε", στους ανύποπτους Καταναλωτές. Παράλληλα, οι εκπρόσωποι των ευρωπαϊκών ενώσεων Καταναλωτών, κατήγγειλαν, χωρίς να πάρουν απαντήσεις, ότι η κυβέρνηση των Η.Π.Α., σε συνεργασία µε τη βιοµηχανία τροφίµων της χώρας, έχει κυριολεκτικά "ξαµολήσει" πράκτορες σε όλη την Ευρώπη, για να πείσει την ευρωπαϊκή βιοµηχανία τροφίµων να αντιδράσει και να καταργήσει τη νοµοθεσία που διέπει την ασφάλεια των τροφίµων.

Ρόλος Καταναλωτή

Ο Καταναλωτής είναι ο πιο σηµαντικός κρίκος. Είναι αυτός, που τροφοδοτεί ή καταστρέφει τα όνειρα κάθε εταιρίας, µε τις επιλογές του και αυτός, που αποφασίζει, για το αν θα καταναλώσει ή όχι τα Γ.Τ. Τρόφιµα. Έρευνες δείχνουν ότι τον Ιανουάριο του 2005, 92% των Καναδών, το 61% των Βρετανών, το 90% των Αυστραλών αντιτίθενται στους Γ.Τ.Ο. Στην Ευρώπη, οι Καταναλωτές κατάφεραν να οργανωθούν και να αντισταθούν στα Γ.Τ. Τρόφιµα, κάπως καλύτερα, από τις άλλες περιοχές του πλανήτη µας.

Ωστόσο, ο κίνδυνος είναι προ των πυλών. Αν οι πολυεθνικές καταφέρουν και εξαγοράσουν το λιανικό εµπόριο, ο Καταναλωτής δε θα έχει το περιθώριο επιλογής και έτσι, αναγκαστικά, θα αγοράζει Γ.Τ. Τρόφιµα. Υπάρχει και ένας ακόµα κίνδυνος. Οι εταιρείες, που ελέγχουν τους Γ.Τ.Ο., αν διαπιστώσουν ότι τα προϊόντα τους µένουν αζήτητα, στα ράφια, ίσως χαµηλώσουν τις τιµές τους, για να τα κάνουν ελκυστικά, στους Καταναλωτές, ιδίως των χαµηλών εισοδηµάτων. Τότε, πρέπει να αντισταθούµε και πάλι. Γιατί η πρακτική των ολιγοπωλίων και των µονοπωλίων είναι γνωστή.


Κατεβάζουν τιµές, κυριαρχούν στην αγορά και έπειτα, αφού έχουν εξοντώσει τους ανταγωνιστές τους, αυξάνουν τις τιµές και χειροτερεύουν την ποιότητα, αναγκάζοντας τον Καταναλωτή ή να αγοράσει τα δικά τους προϊόντα ή να µείνει νηστικός.

Από την άλλη πλευρά, επειδή γνωρίζοντας ότι, ήδη, καλλιεργούνται και κυκλοφορούν Γ.Τ.Ο., στην αγορά και µην θέλοντας να εθελοτυφλούν, ως πρώτο βήµα, οι Καταναλωτές απαιτούν, άµεσα και σε παγκόσµιο επίπεδο, να:

• Υιοθετηθούν και να εφαρµόζονται υποχρεωτικοί έλεγχοι, πριν εισαχθεί ο κάθε Γενετικά Τροποποιηµένος Οργανισµός, στην αγορά.

• Αναγράφονται όλα τα συστατικά ενός προϊόντος, στη σήµανση των ίδιων των γενετικώς τροποποιηµένων οργανισµών, των παραγώγων τους και των ζωοτροφών.

• Πραγµατοποιούνται έλεγχοι, για την ανίχνευση των Γ.Τ.Ο., σε ολόκληρη την αλυσίδα, από την παραγωγή, την προώθηση και τη διάθεση ενός προϊόντος.

Αδιαπραγµάτευτος, όµως, στόχος τους, όσο ακόµη έχουν τα περιθώρια, παραµένει το: ΟΧΙ, στους Γενετικά Τροποποιηµένους Οργανισµούς.

Γιατί:

• ∆ε θέλουν να γίνουµε πειραµατόζωα. • ∆ε θέλουν να γίνουν θύµατα ολιγοπωλίων και µονοπωλίων. • ∆ε θέλουν την καταστροφή του περιβάλλοντος.

Συχνές ερωτήσεις που τίθενται γύρω από τα Γενετικά Τροποποιηµένα Τρόφιµα

Έχει σχέση η συζήτηση για τα γενετικά τροποποιηµένα (ΓΤ) τρόφιµα µε την ασθένεια των τρελών αγελάδων και τις διοξίνες;

Όχι άµεσα. Αλλά έχει κλονισθεί η εµπιστοσύνη των καταναλωτών στις ρυθµιστικές διαδικασίες και έχουν αυξηθεί οι απαιτήσεις των καταναλωτών για εφαρµογή της αρχής της προφύλαξης.

Τα ΓΤ τρόφιµα είναι διαφορετικά από τα συµβατικά;

Οι διασταυρώσεις αποτελούν ένα εργαλείο των αγροτών από τις αρχές της γεωργίας, αλλά η γενετική τροποποίηση είναι κάτι πολύ διαφορετικό. Ο συµβατικός υβριδισµός συµβαίνει µε τα ίδια ή στενά συνδεδεµένα είδη. Αντιθέτως, η γενετική µηχανική αποµονώνει γονίδια που φέρουν συγκεκριµένα κληρονοµικά χαρακτηριστικά από ένα οργανισµό (πχ ζώα, βακτήρια) και τα εισάγει µε τεχνητά µέσα σε ένα εντελώς διαφορετικό οργανισµό (π.χ. καλλιέργειες φυτών).

Η γενετική τροποποίηση βελτιώνει τη θρεπτική αξία των τροφίµων;

Οι ερευνητές εργάζονται πάνω σε θρεπτικά βελτιωµένα τρόφιµα, όπως ρύζι εµπλουτισµένο µε σίδηρο και βιταµίνες. Στην πράξη, οι υφιστάµενες ΓΤ καλλιέργειες έχουν κατασκευαστεί για πιο κερδοφόρα παραγωγή, και όχι για πιο υγιεινά τρόφιµα.

Τα ΓΤ τρόφιµα καταστρέφουν την υγεία;


Προς το παρόν, οι µόνοι γνωστοί κίνδυνοι για την υγεία από τα ΓΤ τρόφιµα είναι η δυνατότητα εµφάνισης αλλεργιών και η αυξηµένη αντίσταση στα αντιβιοτικά. Ωστόσο, επειδή δεν έχουν γίνει µακροχρόνια τεστ ασφαλείας, κανείς δεν γνωρίζει στα σίγουρα ποιες µπορεί να είναι οι βλαβερές επιδράσεις των ΓΤ τροφίµων. Οι πιο προβληµατικοί κίνδυνοι είναι οι απρόβλεπτοι και αυτοί που δηµιουργούνται σιγά-σιγά µε το χρόνο.

Μπορούν τα ΓΤ τρόφιµα να καταστρέψουν την άγρια φύση ή το περιβάλλον;

Σε σχέση µε την ανθρώπινη υγεία η επιστήµη δεν κατανοεί τις πλήρεις επιπλοκές της γενετικής ούτε µπορεί να προβλέψει τις µακροπρόθεσµες περιβαλλοντολογικές επιδράσεις. Οι µελέτες έχουν δείξει ότι η άγρια φύση µπορεί να ζηµιωθεί από τις ΓΤ καλλιέργειες και ότι οι ΓΤ καλλιέργειες µπορούν να σταυρογονιµοποιηθούν µε άλλα φυτά, µε απρόβλεπτες επιδράσεις στην οικολογική ισορροπία.

∆εν έχουν ελεγχθεί οι ΓΤ καλλιέργειες και δεν υπάρχουν κανόνες για να προστατευθεί η υγεία των καταναλωτών;

Οι προκαταρκτικοί έλεγχοι ασφαλείας για τα ΓΤ προϊόντα κυµαίνονται από σχετικά λεπτοµερείς επιθεωρήσεις στις ευρωπαϊκές χώρες µέχρι ανύπαρκτες στις περισσότερες χώρες του κόσµου. Στις Ηνωµένες Πολιτείες, όπου καλλιεργούνται τα περισσότερα ΓΤ προϊόντα, οι προκαταρκτικοί έλεγχοι ασφαλείας είναι προαιρετικοί. Τα ΓΤ τρόφιµα, ωστόσο, δεν κυκλοφορούν για αρκετό χρόνο ώστε να εκτιµήσουµε την µακροχρόνια επίδρασή τους στην υγεία.

Πώς µπορούµε να αναγνωρίσουµε τα ΓΤ τρόφιµα; Και πώς µπορούµε να τα αποφύγουµε;

Εφόσον δεν υπάρχει σήµανση, δεν είναι εύκολο. Σύµφωνα µε την Greenpeace, η ΓΤ σόγια βρίσκεται περίπου στο 60% των προϊόντων σόγιας, συµπεριλαµβανοµένων φυτικών ελαίων, σογιάλευρου, λεκιθίνης και πρωτεΐνης από σόγια. Το ΓΤ καλαµπόκι µπορεί να βρεθεί στο 50% όλων των προϊόντων από καλαµπόκι, όπως άµυλο και καλαµποκάλευρο. Πάνω από το 90% αυτών των επεξεργασµένων τροφίµων έχουν αποκλεισθεί από τους κανόνες σήµανσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τις πιο αυστηρές στον κόσµο. Ο έλεγχος όλων των εµπορευµάτων για ΓΤ περιεχόµενο θα ήταν απαγορευτικά δαπανηρός. Γίνονται έλεγχοι του DNA για µερικά τρόφιµα, αλλά δεν µπορούν να αναγνωρίσουν τα ΓΤ συστατικά σε πολύ ραφιναρισµένα έλαια και δηµητριακά. Αυτά µπορούν να ανιχνευθούν µόνο µε τα εµπορικά έγγραφα. Καθώς δεν υπάρχει κανένας τρόπος για να αναγνωριστούν τα ΓΤ συστατικά, θα πρέπει να αποφεύγονται όλα τα συστατικά που περιέχουν σόγια και καλαµπόκι και όλα τα τρόφιµα και ποτά που παράγονται µε ΓΤ ένζυµα. Κατάλογοι µε ΓΤ τρόφιµα και τρόφιµα ελεύθερα ΓΤ που κυκλοφορούν στις Ηνωµένες Πολιτείες και στην Ευρώπη µπορούν να βρεθούν στο Internet. Ένας τρόπος για να αποφευχθεί η κουζίνα "γονιδίων" είναι η κατανάλωση οργανικών (βιολογικών) τροφίµων.

Εφόσον οι ΓΤ καλλιέργειες και τρόφιµα είναι τόσο διαδεδοµένα, µπορεί η δραστηριοποίηση των καταναλωτών να επιφέρει κάποια διαφορά;

Ήδη έχει δηµιουργήσει κάποια διαφορά. Με την παγκόσµια και τοπική δραστηριοποίηση, τα δικαιώµατα των καταναλωτών για πληροφόρηση, επιλογή και ασφάλεια µπορούν να επικρατήσουν.


ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΑ ΤΡΟΦΙΜΑ Τα λειτουργικά τρόφιµα είναι τα τρόφιµα που έχουν τη δυνατότητα να

παρέχουν όφελος στην υγεία, πέρα από το όφελος της καλής βασικής διατροφής και της φυσικής, θρεπτικής αξίας που ήδη προσφέρουν. Οι ενεργές βιολογικά συνθέσεις των λειτουργικών τροφίµων προσφέρουν υγιεινά οφέλη και επιθυµητές φυσιολογικές επιδράσεις, όπως καλύτερη πέψη, καλύτερη εντερική λειτουργία, πρόληψη καρκίνου και βελτιώσεις στους µεταβολικούς ρυθµούς, πίεση του αίµατος, ενεργειακά επίπεδα κλπ. Το 1997, το "potential" της Ευρωπαϊκής αγοράς λειτουργικών τροφίµων και ποτών εκτιµήθηκε οτι θα είναι 132 δις δρχ. περίπου, από τα οποία το 65% ανήκε στα γαλακτοκοµικά προϊόντα. Τα λειτουργικά τρόφιµα υπολογίζεται ότι θα αποτελέσουν το 7,5% των συνολικών πωλήσεων των ευρωπαϊκών τροφίµων και ποτών µέσα στα επόµενα 5 χρόνια.

Οι πωλήσεις των λειτουργικών τροφίµων στις αγορές της Ευρώπης έφθασαν το 1998 τα 2,6 δις δρχ., στις Η.Π.Α. τα 1,5 δις δρχ., και στην Ιαπωνία, όπου γεννήθηκε το concept λειτουργικών προϊόντων και τα οποία είχαν τη µεγαλύτερη επιτυχία, έφθασαν τα 22 δις δρχ. Η Γαλλία έχει υπεροχή στις πωλήσεις των λειτουργικών γιαουρτιών και η Μεγάλη Βρετανία στις πωλήσεις των λειτουργικών γαλάτων. ∆υναµική ανάπτυξη παρουσιάζουν η Γερµανία, η Ισπανία, η Ιταλία και οι Κάτω Χώρες. Τα πιο πρόσφατα προϊόντα που εµφανίζονται είναι τρόφιµα µε κολλαγόνο για την επιδερµίδα (Ιαπωνία), ανθοκυανίνες σε βατόµουρα (Η.Π.Α. - κατά της γήρανσης) τρόφιµα εµπλουτισµένα µε συγκεκριµένα βότανα (Αγγλία - κατά του στρες), antioxidants και phytoestrogens (Γαλλία - κατά της γήρανσης ) κτλ.

Η συγκεκριµένη αγορά είναι αυξανόµενη, καθοδηγούµενη κυρίως από τις νέες καταναλωτικές στάσεις σχετικά µε την δίαιτα και την υγεία. Όπως και στο εξωτερικό αλλά σε µικρότερο βαθµό, η ζήτηση επηρεάζεται επίσης από την κρατική πολιτική, το νοµοθετικό πλαίσιο καθώς και από οργανωµένες καταναλωτικές οµάδες. Ως προς την προσφορά, η αγορά κατευθύνεται διεθνώς από την βιοµηχανία συστατικών των τροφίµων (π.χ.nutraceutical industry) και από το εκπαιδευτικό Marketing των πιο µεγάλων και οργανωµένων εταιριών τροφίµων διεθνώς. Σηµαντική ώθηση στην ανάπτυξη νέων προϊόντων δίνει ένας µεγάλος αριθµός αποτελεσµάτων που εξάγονται µε συχνότητα πια από µακροχρόνιες έρευνες, που συνδέουν συγκεκριµένα συστατικά των τροφίµων µε σηµαντικά οφέλη για την υγεία.

ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΑ ∆ΙΑΤΡΟΦΗΣ Σύµφωνα µε τον ΕΟΦ, τα συµπληρώµατα διακρίνονται σε δύο κατηγορίες

ανάλογα µε την προβλεπόµενη χρήση τους:

• Συµπληρώµατα διατροφής: Πρόκειται για διατροφικά προϊόντα, µε σκοπό την συµπλήρωση της συνήθους δίαιτας.

• Τρόφιµα ειδικής διατροφής: Πρόκειται για τρόφιµα τα οποία λόγω της ειδικής σύνθεσής τους προορίζονται για ειδική διατροφή συγκεκριµένων οµάδων πληθυσµού π.χ για υγιή βρέφη ή νήπια, για ειδικές κατηγορίες ατόµων µε


διαταραγµένο µεταβολισµό, ή για κατηγορίες ατόµων που βρίσκονται σε ειδική κατάσταση της φυσιολογίας τους.

[ΕΟΦ-∆ιάθεση Συµπληρωµάτων ∆ιατροφής και Τροφίµων Ειδικής ∆ιατροφής (07/12/2004) ]

Το 2004 δηµοσιεύτηκαν οι ‘Περί Συµπληρωµάτων ∆ιατροφής Κανονισµοί’ σε εναρµόνιση µε την Οδηγία 2002/46/ΕΚ Του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.

Σύµφωνα µε αυτούς λοιπόν ‘συµπληρώµατα διατροφής’ ορίζονται τα τρόφιµα µε σκοπό τη συµπλήρωση της συνήθους δίαιτας, τα οποία αποτελούν συµπυκνωµένες πηγές θρεπτικών συστατικών ή άλλων ουσιών µε θρεπτικές ή φυσιολογικές επιδράσεις, µεµονωµένων ή σε συνδυασµό.

∆ιατίθενται στο εµπόριο σε δοσιµετρικές µορφές, ήτοι µορφές παρουσίασης όπως, κάψουλες, παστίλιες, δισκία, χάπια και άλλες παρόµοιες µορφές, καθώς και φακελάκια σκόνης, φύσιγγες υγρού προϊόντος, φιαλίδια µε σταγονόµετρο, και άλλες παρόµοιες µορφές υγρών και κόνεων που προορίζονται να ληφθούν σε προµετρηµένες µικρές µοναδιαίες ποσότητες. Συµπληρώµατα διατροφής είναι:

• προϊόντα που περιέχουν συµπυκνωµένα ένα ή περισσότερα θρεπτικά συστατικά των οποίων ο προορισµός είναι να συµπληρώνουν το ηµερήσιο διαιτολόγιο του ανθρώπου όταν η διατροφή του δεν είναι ισορροπηµένη και δεν ανήκουν στην κατηγορία των κοινών τροφών

• δεν είναι φάρµακα σύµφωνα µε τις ισχύουσες διατάξεις περί φαρµάκων • ούτε προϊόντα ειδικής διατροφής και • δεν προορίζονται για ειδικές κατηγορίες ατόµων.

(Πηγή: Εφηµερίδα της Κυβέρνησης, Τεύχος ∆εύτερο, Αρ. Φύλλου 935, 13 Νοεµβρίου 1995)

Ποιος πρέπει να τα διαθέτει

Τα συµπληρώµατα διατροφής διατίθενται αποκλειστικά από τα φαρµακεία µε βάση την µε αριθ. Υ1/Γ.Π 127962/03 27.2.2004 Υπουργική Απόφαση. Στη νοµοθεσία η πώληση συµπληρωµάτων διατροφής ορίζεται να διενεργείται από καταρτισµένο προσωπικό το οποίο µπορεί να είναι :

• διαιτολόγος ή επιστήµονας τροφίµων • εγγεγραµµένος ιατρός • φαρµακοποιός ή • άλλο πρόσωπο το οποίο θα είναι καταρτισµένο σε σχέση µε τα

συµπληρώµατα διατροφής ή την υγιεινή διατροφή.

Οι πωλήσεις των συµπληρωµάτων

Οι πωλήσεις συµπληρωµάτων διατροφής αυξήθηκαν κατά 100 % ανάµεσα στο 1992 και το 1996 Το 2004 τα καθαρά κέρδη της βιοµηχανίας των συµπληρωµάτων υπολογίζεται στα 20.3 δις δολλάρια (Annual Industry Review, 2005).


To 70% των Αµερικάνων καταναλώνει καθηµερινά, σε κάποια µορφή, κάποιο συµπλήρωµα διατροφής, από τα οποία οι βιταµίνες και τα µεταλλικά στοιχεία είναι τα πιο δηµοφιλή. (FDA Health and Diet Survey, 2004) Στη µελέτη NHANES 1999-2000 βρέθηκε πως το 52% των ενηλίκων είχαν πάρει βιταµινούχο συµπλήρωµα τον προηγούµενο µήνα και 35% δήλωσαν τακτική πρόσληψη συµπληρώµατος βιταµινών και µετάλλων (MVMM). (Radimer K, Am J Epidemiol, 2004) Χρειαζόµαστε τα συµπληρώµατα;

Γενικά, γνωρίζουµε πως καταναλώνοντας καθηµερινά 5 µικροµερίδες φρούτων και λαχανικών λαµβάνουµε µια σηµαντική ποσότητα βιταµινών, ιχνοστοιχείων, φυτικών ινών, αλλά και άλλων θρεπτικών συστατικών. Επιπρόσθετα, καταναλώνοντας µια διατροφή που ακολουθεί τις επιταγές της Πυραµίδας της ∆ιατροφής, µε παρούσες όλες τις οµάδες των τροφίµων, σε σωστές αναλογίες και ποσότητες, προσφέρουµε στον οργανισµό µας όλα τα θρεπτικά συστατικά.

Τέλος, συµπεριλαµβάνοντας στη διατροφή µας κάποια ειδικά τρόφιµα που περιέχουν συγκεκριµένα συστατικά µε αποδεδειγµένη θετική και ευεργετική δράση για τον οργανισµό µας π.χ. αντιοξειδωτικές βιταµίνες, φλαβονοειδή, ρεσβερατρόλη καλύπτουµε ακόµα περισσότερο τις διατροφικές µας ανάγκες µέσα από µια πλήρη διατροφή. Άρα υπάρχει η γενική αποδοχή πως µια δίαιτα µε τρόφιµα από όλες τις οµάδες τροφίµων µπορεί, υπό φυσιολογικές συνθήκες, να καλύψει τις διατροφικές ανάγκες του γενικού πληθυσµού.

Σήµερα όµως γνωρίζουµε πως η τυπική 'δυτική' δίαιτα (που τις τελευταίες δεκαετίες ακολουθούµε και στην Ελλάδα) συχνά παρέχει µικρότερες ποσότητες από τις απαιτούµενες για βιταµίνες και µεταλλικά στοιχεία. (Pao Em, Food Technology, 1981).

Επίσης πρόσφατες µελέτες στις ΗΠΑ έδειξαν πως µεγάλος αριθµός ατόµων καταναλώνει µικρότερες ποσότητες από ασβέστιο, µαγνήσιο, σίδηρο, ψευδάργυρο, χαλκό και µαγγάνιο από όσο χρειάζονται. (Pennington JA, J Nutr, 1996). Ειδικότερα όταν πρόκειται για υποθερµιδικό διαιτολόγιο απίσχανσης η χορήγηση συµπληρώµατος κρίνεται πολλές φορές απαραίτητη. Η αναγκαιότητα των συµπληρωµάτων διατροφής

H αναγκαιότητα της λήψης των συµπληρωµάτων εξαρτάται από πολλούς παράγοντες όπως:

• ηλικία και φύλο • συνολική διατροφή • ύπαρξη οργανωµένης άσκησης • ειδικές παθολογικές καταστάσεις • οικογενειακό ιστορικό παθήσεων κ.ά.

Γενικά όµως είναι αποδεκτό πως κάποια άτοµα ‘είναι πιθανό να χρειαστούν συµπλήρωµα βιταµινών και µετάλλων, για να καλύψουν τις διατροφικές τους ανάγκες’ όπως προτείνεται π.χ. από τα Dietary Guidelines for Americans 2000, από τα Department of Agriculture & Health and Human Resources και τα Dietary Guidelines 2000, ADA 2001.


Ειδικές κατηγορίες που χρειάζονται συµπληρώµατα διατροφής

• Νεογνά • Χορτοφάγοι • Παιδιά και ενήλικες σε υποθερµιδική δίαιτα λόγω παχυσαρκίας • Ανεπάρκειες σχετιζόµενες µε φάρµακα (π.χ. αντιεπιληπτικά) • Άτοµα µε ψυχογενή ανορεξία – βουλιµία • Παιδιά που υποσιτίζονται • Έφηβες σε εγκυµοσύνη • Θηλάζουσες • ∆υσαπορρόφηση και άλλα χρόνια νοσήµατα • Ειδικές νοσολογικές καταστάσεις • Άτοµα µε έντονη σωµατική δραστηριότητα • Άτοµα τρίτης ηλικίας

Γιατί παίρνουµε τα συµπληρώµατα

Υπάρχουν διάφοροι λόγοι για τους οποίους καταναλώνουµε τα συµπληρώµατα. Π.χ. ας δούµε τι συµπληρώµατα παίρνουν οι έφηβοι και γιατί;

Έφηβοι 11-18 ετών δήλωσαν ότι παίρνουν συµπληρώµατα διατροφής όπως: αθλητικά ποτά, πολυβιταµινούχα συµπληρώµατα, γκουαράνα, κρεατίνη, ενεργειακά ποτά, συµπληρώµατα βοτάνων, υπερπρωτεϊνικά συµπληρώµατα, συνένζυµο Q10.

Τα βασικότερα αίτια ήταν:

• Τα άµεσα αποτελέσµατα στην κατάσταση της υγείας • Πρόληψη ασθενειών • Βελτίωση αµυντικού συστήµατος • Πίεση από γονείς για λήψη συµπληρωµάτων • Γεύση • Παροχή ενέργειας • Καλύτερη αθλητική επίδοση • Συνδυασµός µε χαµηλοθερµιδική δίαιτα για απώλεια βάρους

(Consumption of nutritional supplements among adolescents:usage and perceived benefits, O’Dea J, Health Education Reaserch, 2003)

Ποιες κατηγορίες συµπληρωµάτων διατροφής υπάρχουν

Βιταµίνες Μέταλλα Ιχνοστοιχεία Βότανα Αµινοξέα Ένζυµα Μεταβολίτες Εκχυλίσµατα ιστών και αδένων (προστάτη, θύµου, θυρεοειδούς, ήπατος, σπληνός, παγκρέατος, υποφύσεως,ζελατίνηκ.λ.π) Βασιλικόςπολτός Γύρη Μαγιάµπύρας


Λεκιθίνη Φυτικέςίνες Q10

Πιο συγκεκριµένα σχετικά µε τα είδη συµπληρωµάτων διατροφής σύµφωνα µε τον κλινικό ∆ιαιτολόγο ∆ιατροφολόγο κύριο ∆ηµοσθενόπουλο Χαρίλαο πρέπει να αναφερθούµε στο γεγονός ότι όλο και περισσότερα προϊόντα διατίθενται στην αγορά της Κοινότητας ως τρόφιµα που περιέχουν συµπυκνωµένες πηγές θρεπτικών συστατικών. Μια επαρκής και ποικίλη δίαιτα θα µπορούσε, κάτω από φυσιολογικές συνθήκες, να προσφέρει στον άνθρωπο όλα τα αναγκαία θρεπτικά συστατικά για την καλή ανάπτυξή του και για τη διατήρηση µιας υγιούς ζωής, σε ποσότητες που έχουν καθορισθεί και συνιστώνται από γενικής αποδοχής επιστηµονικά δεδοµένα.

Ωστόσο, από έρευνες προκύπτει ότι η ιδεώδης αυτή κατάσταση δεν επιτυγχάνεται για όλα τα θρεπτικά συστατικά ούτε για όλες τις πληθυσµιακές οµάδες στην Κοινότητα.

Οι καταναλωτές, λόγω του τρόπου ζωής τους ή για άλλους λόγους, είναι δυνατόν να πρέπει να επιλέξουν τη συµπλήρωση της πρόσληψης ορισµένων θρεπτικών συστατικών µε συµπληρώµατα διατροφής. Προκειµένου να εξασφαλισθούν υψηλά επίπεδα προστασίας των καταναλωτών και να διευκολυνθεί η εκ µέρους τους επιλογή, τα προϊόντα που διατίθενται στην αγορά πρέπει να είναι ασφαλή και να φέρουν επαρκή και κατάλληλη επισήµανση.

Είναι ευρύ το φάσµα των θρεπτικών και άλλων συστατικών που ενδέχεται να ενυπάρχουν στα συµπληρώµατα διατροφής, συµπεριλαµβανοµένων - και όχι µόνον - των βιταµινών, ανόργανων στοιχείων, αµινοξέων, απαραίτητων λιπαρών οξέων, ινών και διαφόρων φυτών και φυτικών εκχυλισµάτων. Οδηγία 2002/46/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συµβουλίου

Η θέση των συµπληρωµάτων σε ειδικές οµάδες

∆ίνονται παρακάτω κάποια χαρακτηριστικά παραδείγµατα οµάδων που απαιτούν συµπληρώµατα:

• Τα άτοµα που ακολουθούν µια πολύ αυστηρή δίαιτα µε πολύ χαµηλές ποσότητες λίπους, µπορεί να παρουσιάσουν έλλειψη κάποιων λιποδιαλυτών βιταµινών (Α, D, Ε και Κ)

• Όσοι ακολουθούν µια µακροχρόνια αυστηρή και περιοριστική δίαιτα πιθανόν να χρειάζονται τη λήψη συµπληρωµάτων διατροφής (κυρίως πολυβιταµινούχου συµπληρώµατος)

• Οι καπνιστές, χρειάζονται διπλάσια ποσότητα βιταµίνης C απ’ ότι οι µη καπνιστές, και είναι συχνά απαραίτητο να λαµβάνουν συµπλήρωµα C

• Oι αυστηρά χορτοφάγοι (vegans) που δεν καταναλώνουν ζωικά προϊόντα (αβγά ή γαλακτοκοµικά), κινδυνεύουν από έλλειψη βιταµίνης Β12

• Γυναίκες στην περίοδο της εγκυµοσύνης, αλλά ίσως και του θηλασµού µπορεί να χρειαστούν την πρόσληψη συγκεκριµένων συµπληρωµάτων διατροφής (ασβεστίου, φυλλικού, σιδήρου)

• Άτοµα, που λόγω προβληµάτων υγείας π.χ. αλλεργίες, δεν µπορούν να καταναλώσουν ορισµένες τροφές π.χ. Γαλακτοκοµικά


• Ασθενείς στη φάση ανάρρωσης από κάποια ασθένεια ή µια χειρουργική επέµβαση πιθανόν να µην παίρνουν, λόγω περιορισµένης πρόσληψης τροφής, από τη διατροφή τους αρκετές βιταµίνες ή ιχνοστοιχεία

Τα άτοµα µεγαλύτερης ηλικίας πιθανό να χρειάζονται διατροφικά συµπληρώµατα (αυξηµένες ανάγκες- χαµηλή πρόσληψη τροφής).

Έρευνα σε 1740 υγιή άτοµα άνω των 50 έδειξε πως 60% παρουσίασαν χαµηλότερη πρόσληψη βιταµίνης D, Ε, φυλλικού και ασβεστίου. (Foote JA, J Am Coll Nutr 2000).

Κλινικές µελέτες σε άτοµα 50-65 ετών έδειξαν πως η πρόσληψη ενός πολυβιταµινούχου συµπληρώµατος µε µεταλλικά στοιχεία, βελτιώνει τους βιοχηµικούς δείκτες του αµυντικού συστήµατος και µειώνει την εµφάνιση ιογενών νόσων στο µισό (Chandra RK, Nutrition Research, 2002).

Συγκριτική µελέτη κλινικών ερευνών σε ηλικιωµένα άτοµα έδειξε την αναγκαιότητα λήψης συµπληρώµατος βιταµινών και ιχνοστοιχείων, που να περιλαµβάνει ψευδάργυρο, σελήνιο και βιταµίνη Ε σε καθηµερινή δόση 200 mg/d (High, 2001).

Η θέση των συµπληρωµάτων στον Αθλητισµό

Τα µεγαλύτερα προβλήµατα µε τη λήψη συµπληρωµάτων από τους αθλητές συµπυκνώνονται στα παρακάτω: Ο αθλητής που χρησιµοποιεί διατροφικά συµπληρώµατα συχνά τα καταναλώνει σε ποσότητες πολύ υψηλότερες από αυτές που συνήθως ενδείκνυται.

Η ποσότητα, ο χρόνος πρόσληψης καθώς και οι συνθήκες της άσκησης πρέπει να ληφθούν υπόψη για τη βελτιστοποίηση των αποτελεσµάτων.

Τα πιο γνωστά είναι οι αντιοξειδωτικές ουσίες (β- καροτίνη, βιτ.C, βιτ. Ε), οι Β6 και Β12, πρωτεΐνες και υδατάνθρακες, κρεατίνη, ginseng, γλουταµίνη, L -καρνιτίνη, χρώµιο, Coenzyme Q 10, καφεΐνη, αλλά και απαγορευµένες ουσίες όπως η ταυρίνη και η εφεδρίνη.

Τα χηµικά – φαρµακολογικά εργογόνα βοηθήµατα αποτελούν κυρίως ορµόνες, αµφεταµίνες, διεγερτικά του κεντρικού νευρικού συστήµατος (π.χ. καφεΐνη), καρδιοτονωτικά, αντιφλεγµονώδη, ηρεµιστικά, αγγειοδιασταλτικά.

Ένα από τα πιο δηµοφιλή συµπληρώµατα διατροφής µεταξύ των αθλητών είναι και η κρεατίνη. Από το 1992 που ο Harris και οι συνεργάτες του έδειξαν ότι συµπλήρωµα κρεατίνης µπορεί να αυξήσει τη συγκέντρωσή της στο µυ κατά 20%, η ουσία αυτή απέκτησε µια τροµερή δηµοσιότητα. Θα πρέπει να τονιστεί ότι η κρεατίνη δεν υπόκειται στη νοµοθεσία του FDA(Παγκόσµιου Οργανισµού Τροφίµων και Ποτών) και ότι η χρήση της δεν απαγορεύεται από την Παγκόσµια Ολυµπιακή Επιτροπή δηλ είναι είναι ένα συµπλήρωµα το οποίο επιτρέπεται να χρησιµοποιείται από τους αθλητές.

Μεταβολισµός


Η κρεατίνη είναι ένα αµινοξύ που βρίσκεται στους σκελετικούς µύες, στην καρδιά , στον εγκέφαλο, στους όρχεις και σε άλλους ιστούς του ανθρωπίνου σώµατος. Ο οργανισµός µας κάτω από φυσιολογικές συνθήκες χρειάζεται 2-4 γρ/µέρα εκ των οποίων 1-2 γρ παράγονται ενδογενώς κυρίως από το συκώτι, αλλά και τα νεφρά και το πάγκρεας, ενώ 1-2 γρ. προσλαµβάνονται από διαιτητικές πηγές προεξαρχόντων των ψαριών και του κρέατος. Η κρεατίνη αποβάλλεται από τα νεφρά µε ρυθµό 1-2 γρ/µέρα µε τη µορφή της κρεατινίνης

Στους µύες...

Η κρεατίνη έχει το χαρακτηριστικό να ενώνεται µε φώσφορο(Ρ) και να σχηµατίζει µια ουσία πολύ σηµαντική για την ενεργειακή απόδοση τη φωσφοκρεατίνη (PCr). Η PCr προσφέροντας το Ρ του µορίου της συµβάλλει στην αναγέννηση του ΑΤΡ, του ενεργειακού νοµίσµατος του κάθε κυττάρου, παρατείνοντας έτσι το χρόνο που µπορεί ο µυς να παράγει έργο. Ετσι σε έντονες ασκήσεις το σύστηµα PCr-ATP µπορεί να προµηθεύσει ενέργεια το µυικό κύτταρο για 10-20 δευτερόλεπτα. Όταν τα αποθέµατα PCr µειωθούν, άλλα συστήµατα αναλαµβάνουν την ανασύνθεση του ΑΤΡ όπως η αναερόβια γλυκόλυση και η οξείδωση υδατανθράκων και λιπών. PCr + ADP + H - ATP + Cr (1)

Συµπληρωµατική χορήγηση κρεατίνης αυξάνει την συγκέντρωση της PCr στο µυ κατά 6-16% οδηγώντας θεωρητικά σύµφωνα µε την (1) στην αυξηµένη ανασύνθεση του ΑΤΡ και συνεπώς στην αυξηµένη παραγωγή έργου άρα και στην αθλητική απόδοση. Ωστόσο δεν συµφωνούν όλες οι µελέτες µε αυτή την κατεύθυνση. Αν και ένας µεγάλος όγκος ερευνών δείχνει µια ευεργετική επίδραση του συµπληρώµατος κρεατίνης (κυρίως στην µονοϋδρική του µορφή) σε σπριντς στο τρέξιµο και στο κολύµπι, ένας µεγαλύτερος όγκος ερευνών δεν έδειξε βελτίωση της αθλητική απόδοσης. Επίσης εργασίες που ανακοινώθηκαν στον πρόσφατο 7ο Παγκόσµιο Συνέδριο Αθλητικών Επιστηµών που έγινε στην Αθήνα τον Ιούλιο, επιβεβαιώνουν τη µη θετική επίδραση σε αθλήµατα µε σπριντ όπως τρέξιµο και κολύµπι, στο τζούντο κα, ενώ αντίθετα αναφέρθηκαν ευεργετικές συσχετίσεις σε σπριντ µε ποδήλατο.

Κατακράτηση νερού

Αυτό που φαίνεται να αιτιολογεί τέτοια αποτελέσµατα είναι το χαρακτηριστικό της κρεατίνης να κατακρατεί νερό αυξάνοντας το βάρος του αθλητή από 0.5-1.6 κιλά για 5 µέρες φόρτιση. Μεγαλύτερο διάστηµα φόρτισης προκαλεί µεγαλύτερη κατακράτηση και επακόλουθη αύξηση βάρους. Το γεγονός αυτό πιθανώς να σχετίζεται και µε την αύξηση του µυϊκού όγκου που παρατηρείται σε bodybuilders µετά από παρατεταµένη χρήση κρεατίνης, ενώ η αύξηση της δύναµης που αναφέρεται από πολλούς δεν έχει επιστηµονικά τεκµηριωθεί ακόµα. Η αύξηση λοιπόν αυτή του βάρους ανταγωνίζεται τις ευεργετικές συνέπειες της κρεατίνης στην ανασύνθεση του ΑΤΡ και έτσι σε αθλήµατα όπως το σπριντ στην κολύµβηση και στο στίβο, τα αποτελέσµατα δεν είναι ξεκάθαρα.

Ποδόσφαιρο, µπάσκετ, χάντµπωλ, βόλεϊ…

Μια ακόµα κοινή διαπίστωση είναι ότι η συµπληρωµατική χορήγηση κρεατίνης ενώ δεν είναι ξεκάθαρο ότι έχει θετική δράση σε αθλήµατα µε µία µέγιστη προσπάθεια (πχ 100 µ στο στίβο, 50 µ κολύµπι), φαίνεται να βοηθά σε αθλήµατα µε επαναλαµβανόµενες µέγιστες προσπάθειες µε µικρά ενδιάµεσα διαλείµµατα όπως


ποδόσφαιρο, µπάσκετ, χάντµπωλ κα. Η εργογόνος µάλιστα δράση της κρεατίνης φαίνεται να έχει τα θετικότερα αποτελέσµατα όταν επιτελείται σύµφωνα µε το παρακάτω τρόπο : περίοδος φόρτισης για 5 µέρες µε δόση 0.3γρ/κιλό σωµατικού βάρους και περίοδο διατήρησης µε 0.03 γρ/κιλό σωµατικού βάρους. Θα πρέπει να έχουµε υπ'όψιν µας ότι ο οργανισµός έχει µια µέγιστη αποθηκευτική ικανότητα σε κρεατίνη (120-160mmol/κιλό σωµατκού βάρους ) και συνεπώς δόσεις µεγαλύτερες από τις προαναφερθήσεις αποβάλλονται από τα ούρα.

Αντενδείξεις

Κυριότερες αρνητικές επιδράσεις της χρήσης κρεατίνης αναφέρονται οι µυϊκές κράµπες και κάποιες γαστρεντερικές δυσλειτουργίες (διάρροια, πόνοι), χωρίς ωστόσο να επιβεβαιώνονται σε µεγάλος εύρος. Το 1999 ο FDA ανακοίνωσε 32 περιπτώσεις όπου η χρήση κρεατίνης σχετίσθηκε µε καρδιακές αρρυθµίες, καρδιοµυοπάθειες, φλεβική θρόµβωση ακόµα και θάνατο. Το γεγονός αυτό καθιστά τη χρήση τους ιδιαίτερα προσεκτική.

Συµπερασµατικά η κρεατίνη αποτελεί σήµερα ίσως την πιο διαδεµοµένη εργογόνο ουσία µε θετικές επιδράσεις στην αθλητική απόδοση. Η χρήση της όµως δεν αφορά όλους τους αθλητές και για όλα τα αθλήµατα, ενώ έχει αποδειχθεί ότι άσκοπη χρήση έχει επιζήµια αποτελέσµατα τόσο στην αθλητική απόδοση όσο και στην υγεία. Κρίνεται λοιπόν απαραίτητη η συµβουλή του ειδικού ώστε η κρεατίνη να έχει ευεργετική δράση και σε καµιά περίπτωση άσκοπη και αλόγιστη λήψη της, ειδικά µε τον τρόπο που γίνεται σε διάφορα γυµναστήρια ή άλλους χώρους.

Η θέση των συµπληρωµάτων διατροφής στο Αδυνάτισµα

Υπάρχει µεγάλη ποικιλία συµπληρωµάτων τα οποία κατά καιρούς απευθύνονται σε άτοµα που επιθυµούν να χάσουν βάρος. Τα Συµπληρώµατα διατροφής στην απώλεια βάρους, χρησιµοποιούνται κυρίως για δύο λόγους:

• Παρέχουν διατροφικά στοιχεία που δεν παρέχονται στο επιθυµητό επίπεδο από την υποθερµιδική δίαιτα

• Για τις πιθανές τους συνέπειες στην επίτευξη της απώλειας βάρους, µέσω του περιορισµού της όρεξης ή της αύξησης του RMR. (Dwyer JT. et al, J Am Diet Assoc, 2005)

Τα συµπληρώµατα για χρήση στην απώλεια βάρους είναι:

• Συµπληρώµατα βιταµινών και ιχνοστοιχείων • Ειδικά συµπληρώµατα χηµικών ουσιών και βοτάνων • Υποκατάστατα γευµάτων

Συµπληρώµατα βιταµινών και ιχνοστοιχείων στο Αδυνάτισµα

Συµπληρώµατα ενός θρεπτικού συστατικού (π.χ. Ca), είναι συχνά απαραίτητα σε περιπτώσεις αυστηρά υποθερµιδικών διαιτολογίων (VLCD=<800 kcal), µέσα από κανονική διατροφή και όχι ειδικά προϊόντα, για να καλυφθούν τα RDA.

H χορήγηση ενός MVM µπορεί να κριθεί απαραίτητη στη περίπτωση ενός µέτρια υποθερµιδικά διαιτολογίου, εφόσον κριθεί πως υπάρχει ανεπαρκής πρόσληψη θρεπτικών συστατικών και ο τρόπος ζωής του ατόµου το επιβάλει.


Ο FDA ταξινόµησε τα συµπληρώµατα διατροφής που χρησιµοποιούνται για απώλεια βάρους ως εξής:

• Αύξηση ενεργειακής κατανάλωσης: Ephedra, Bitter Orange, Guarana, Caffeine, Country mallow, Yerba mate

• Τροποποίηση µεταβολισµού υδατανθράκων: Chromium, Ginseng • Αύξηση κορεσµού: Guar gum, Psyllium, Glucomannan • Aύξηση οξείδωσης λίπους: L-carnitine, Hydroxycitric acid, Green tea, vitamin

B5, Licorice, CLA, Pyruvate • Μείωση απορρόφησης λίπους: Chitosan • Βελτίωση διάθεσης: St. John’s wort • Ποικίλες δράσεις: Laminaria, Spirulina, Guggul, Apple ciedr vinegar • Αποβολή υγρών: Cascara, Dandelion

Ειδικά συµπληρώµατα χηµικών ουσιών και βοτάνων & Αδυνάτισµα

Μελέτη της Harvard Medical School σε 50 διατροφικά συµπληρώµατα και πάνω από 125 εµπορικά προϊόντα κατέληξε πως κανένα συµπλήρωµα για απώλεια βάρους δεν µπορεί να συστηθεί, δεδοµένου ότι δεν καλύπτουν συγκεκριµένα κριτήρια.

Σύµφωνα µε την ίδια µελέτη:

Ο συνδυασµός ephedra-caffeine αν και φαίνεται να έχει µέτρια αποτελέσµατα, έχει επικίνδυνες επιπλοκές και απαγορεύεται από τον FDA.

To chromium, που αποτελεί διαδεδοµένο συµπλήρωµα, δεν έχει σίγουρη και ασφαλή αποτελεσµατικότητα.

Συµπληρώµατα όπως το CLA, ginseng, green tea, glucomannan, L-carnitine, psyllium & pyruvate δεν έχουν ακόµα πλήρως πιστοποιηµένη αποτελεσµατι-κότητα, και για αυτό πρέπει να συστήνονται µε προσοχή. (Πηγή: Am Fam Physician, 2004; 70 (9):1731-8)

Υποκατάστατα γεύµατος & Αδυνάτισµα

Σύµφωνα µε την EC directive 96/8/EC τα υποκατάστατα γευµάτων µπορούν να χρησιµοποιηθούν τόσο στις VLCD όσο και στις LCD δίαιτες.

Στην Ελλάδα αυτά τα πρρϊόντα µπορούν να χρησιµοποιηθούν αποκλειστικά ως µέρος µιας LCD, δηλαδή ως υποκατάστατα 1 ή 2 γευµάτων (όχι όλων των άλλων γευµάτων) και σε συνδυασµό µε κανονική πρόσληψη υποθερµιδικής διατροφής.

Σύµφωνα µε την EC directive 96/8/EC τα προϊόντα αυτά πρέπει να προσφέρουν 200-400 kcal/δόση, µε 25-50% PRO, 20-45% CHO & < 30% FAT

Μια σύγχρονη, πρακτική, εναλλακτική µέθοδο διαιτητικής αντιµετώπισης της παχυσαρκίας µέσω των LCD διαιτών.

Μάλιστα µελέτες έδειξαν πως όσοι κατανάλωναν υποκατάστατα γευµάτων έχαναν περισσότερο από ότι αυτούς που τρώγανε συµβατικά τρόφιµα.


Ειδικότερα, µελέτη έδειξε πως παχύσαρκοι ασθενείς που αντικατέστησαν δύο γεύµατά τους µε ένα τέτοιο προϊόν, έχασαν 8% του αρχικού τους βάρους σε διάστηµα 3 µηνών θεραπείας, ενώ τα άτοµα που κατανάλωσαν τις ίδιες θερµίδες (1200-1500 kcal) µέσα από κλασικά τρόφιµα που διάλεγαν τα ίδια, έχασαν µόνο το 1.5% του αρχικού τους βάρους.

Ταυτόχρονα όµως η χρήση αυτών των σκευασµάτων έχει δεχθεί και αρνητική κριτική, θεωρώντας τα ως αναποτελεσµατικά, δεδοµένου ότι δεν αποτελούν µέρος µιας γενικότερης αλλαγής στον τρόπο ζωής και διατροφής.

Συµπληρώµατα αµινοξέων

Τα συµπληρώµατα αµινοξέων έχουν γίνει πολύ δηµοφιλή σε συγκεκριµένους αθλητικούς χώρους. Συχνά αρσιβαρίστες καταναλώνουν διάφορα αµινοξέα στην προσπάθεια να ενεργοποιήσουν την απελευθέρωση της ανθρώπινης αυξητικής ορµόνης (ΗGH) από την υπόφυση η οποία θα επαγάγει την µυϊκή ανάπτυξη.

Τα αµινοξέα έχουν επίσης χρησιµοποιηθεί για τη διέγερση της έκκρισης ινσουλίνης από το πάγκρεας, η οποία αποτελεί επίσης αναβολική ορµόνη και διευκολύνει την πρόσληψη των αµινοξέων από τα µυϊκά κύτταρα. Άλλα αµινοξέα προωθούνται ως ωφέλιµα σε αθλητές αντοχής, αφού υποστηρίζεται ότι χρησιµεύουν σαν ενεργειακό υπόστρωµα κατά την προπόνηση ή πως βοηθούν στην πρόληψη της κόπωσης, τροποποιώντας το σχηµατισµό νευροδιαβιβαστών στον εγκέφαλο. Κάποια άλλα µίγµατα αµινοξέων και ουσίες όπως η κρεατίνη και η ινοσίνη υποστηρίζεται ότι βοηθούν στην προσπάθεια του αθλητή να χάσει βάρος (κυρίως λιπώδη µάζα).

Υπερβολική πρόσληψη αµινοξέων µπορεί να προκαλέσει σοβαρά τοξικά προβλήµατα. Σε αθλητές που προσλάµβαναν ποσότητα αµινοξέων πάνω από 50 γρ. ηµερησίως, αναφέρθηκαν σηµαντικές παρενέργειες, όπως διάρροια, έλκος, ξηροδερµία, νευρικότητα, ακµή και κατακράτηση υγρών. Παρενέργειες µπορούν να προκληθούν και από υπερβολική πρόσληψη µεµονωµένων αµινοξέων, όπως η ανεπαρκής εκµετάλλευση των άλλων αµινοξέων.

Συµπληρώµατα διατροφής σε ηλικιωµένους

Τον Απρίλιο του 2008 µια νέα µελέτη δηµοσιεύθηκε έχοντας εξετάσει τον πολυσυζητηµένο ρόλο των συµπληρωµάτων διατροφής στην ανθρώπινη υγεία. ∆ιάφορες άλλες µελέτες έχουν διεξαχθεί, αλλά οριστικά συµπεράσµατα ακόµα δεν έχουν βγει καθώς τα αποτελέσµατα είναι αντικρουόµενα.

Η συγκεκριµένη µελέτη όµως έβαλε στο στόχαστρο µια ηλικιακή οµάδα στην οποία η λήψη συµπληρωµάτων είναι πολύ συχνή: τα άτοµα της τρίτης ηλικίας.

Στη συγκεκριµένη µελέτη εξετάστηκαν αρχικά υγιείς άνθρωποι ηλικίας 75 έως 80 ετών σε 15 µικρές ευρωπαϊκές πόλεις, ανάµεσα στις οποίες και δύο ελληνικές. Το ενδιαφέρον της συγκεκριµένης µελέτης ήταν πως παρακολούθησε για 10 χρόνια τους συµµετέχοντες και εξέτασε αν η κατανάλωση συµπληρωµάτων διατροφής οποιουδήποτε θρεπτικού συστατικού µείωσε τη συχνότητα θανάτων οποιασδήποτε παθολογικής αιτίας.


Ενδιαφέρον επίσης έχει το γεγονός πως από µια πρώτη προκαταρκτική έρευνα στις ίδιες πόλεις, φάνηκε ότι σε αυτές τις ηλικίες υπάρχει έλλειψη θρεπτικών συστατικών, όπως για τη βιταµίνη Β6, τη βιταµίνη Β12 και τη βιταµίνη Ε. Μόνο 13% των ερωτηθέντων έκανε χρήση συµπληρωµάτων διατροφής για την αντιµετώπιση αυτών των ελλείψεων.

Μεγαλύτερη προτίµηση στα συµπληρώµατα διατροφής φάνηκε πως είχαν οι καπνιστές. Το γεγονός αυτό φαίνεται λογικό, καθώς στον γενικό πληθυσµό µάλλον έχει περάσει η εντύπωση πως οι τυχόν διατροφικές ελλείψεις που δηµιουργεί το κάπνισµα µπορούν εύκολα να καλυφθούν από τη χρήση ενός συµπληρώµατος. Οι προτιµήσεις του καπνίζοντος κοινού εστίαζαν κυρίως στις βιταµίνες Β1, Β2, Β6 και C.

Η µελέτη αυτή έδειξε πως στα 10 χρόνια παρακολούθησης, τα συµπληρώµατα διατροφής δεν είχαν καµία ευεργετική δράση στη µείωση των θανάτων οποιασδήποτε αιτίας. Το εύρηµα αυτό επαληθεύεται και από άλλες µετα-αναλύσεις µελετών που εξέτασαν την ίδια υπόθεση.

Για παράδειγµα, µελέτες που εξέτασαν το ρόλο των συµπληρωµάτων βιταµινών της οµάδας Β στην εξέλιξη της αθηροσκλήρωσης δεν βρήκαν καµία προστατευτική δράση. Το ίδιο ισχύει και για µελέτες που εξέτασαν το ρόλο των αντιοξειδωτικών συµπληρωµάτων στην προστασία έναντι µορφών καρκίνου του γαστρεντερικού σωλήνα, αλλά και των βιταµινών Ε και C έναντι διάφορων µορφών καρκίνου.

Επίσης, η χρήση συµπληρωµάτων βιταµινών Α, Ε, C και φυλλικού οξέος για προστασία από τον καρκίνο των πνευµόνων αποδείχθηκε αναποτελεσµατική.

Το απογοητευτικό όµως εύρηµα της συγκεκριµένης µελέτης ήταν πως η οµάδα των καπνιστών που λάµβαναν συµπληρώµατα διατροφής είχαν περισσότερους θανάτους σε σχέση µε την οµάδα που κάπνιζε και δεν λάµβανε συµπληρώµατα. Άλλες µελέτες µε παρόµοια αποτελέσµατα, όπως η µελέτη CARET, τερµατίστηκαν πρόωρα, ακριβώς επειδή µετά από 4 χρόνια παρακολούθησης οι σχετικοί κίνδυνοι θανάτου από καρκίνο του πνεύµονα, από καρδιαγγειακά και από οποιαδήποτε αιτία θανάτου ήταν σηµαντικά αυξηµένοι στην οµάδα που λάµβανε συνδυασµό β-καροτενίου και βιταµίνης Α σε σχέση µε την οµάδα ελέγχου που δεν έπαιρνε τίποτα.

Μια άλλη µελέτη του 2000 βρήκε αυξηµένο κίνδυνο για όλες τις µορφές καρκίνου για τους καπνιστές που χρησιµοποιούσαν πολυβιταµινούχα σκευάσµατα και για αυτούς που τα χρησιµοποιούσαν σε συνδυασµό µε συµπληρώµατα βιταµινών Α, C ή E. Ακόµα και η µελέτη των Φιλανδών για την πρόληψη του καρκίνου εντόπισε αυξηµένο κίνδυνο για αδενώµατα σε αυτούς που έκαναν χρήση συπληρώµατος α-τοκοφερόλης.

Φυσικά, έχουν υπάρξει και µελέτες που έχουν δείξει προστατευτικό ρόλο των συµπληρωµάτων, όπως η µελέτη SUVIMAX, που εξέτασε το ρόλο των συµπληρωµάτων στην προστασία της υγείας υγιών αντρών ηλικίας µεταξύ 45 και 60 ετών. Για να φανεί, όµως, προστατευτικό αποτέλεσµα σε τέτοιου είδους µελέτες χρειάστηκαν 15 χρόνια παρακολούθησης.

Τέλος, στη φιλανδική µελέτη ATBC για την πρόληψη του καρκίνου δείχθηκε πως η λήψη συµπληρώµατος α-τοκοφερόλης αύξησε τον κίνδυνο εµφάνισης αδενώµατος, ενώ ο Watkins και οι συνάδελφοί του έδειξαν πως η λήψη µόνο


πολυβιταµινούχων συµπληρωµάτων ή σε συνδυασµό µε βιταµίνες A,C ή Ε αύξησε τον κίνδυνο εµφάνισης καρκίνου οποιασδήποτε µορφής σε άτοµα που κάπνιζαν.

Ανακεφαλαιώνοντας, θα λέγαµε πως η χρήση συµπληρωµάτων στις µεγάλες ηλικίες δεν φάνηκε να έχει κάποιο θετικό αποτέλεσµα στη θνησιµότητα από οποιαδήποτε αιτία. Μιλώντας πιο απλά, φαίνεται πως τα συµπληρώµατα βιταµινών δεν βοηθούν στη µακροζωία τους ανθρώπους που διανύουν την τρίτη ηλικία.

Αντίθετα, ίσως να είναι επιβλαβή για την υγεία τους. Αν σε αυτό συνυπολογίσουµε το γεγονός πως πλέον τα συµπληρώµατα βιταµινών, όπως και τα φάρµακα αντιµετώπισης της παχυσαρκίας θεωρούνται φάρµακα lifestyle και δεν καλύπτονται από τα ασφαλιστικά ταµεία, τότε πραγµατικά µε τα µέχρι στιγµής δεδοµένα δεν φαίνεται κάποιος λόγος χρησιµοποίησης των συµπληρωµάτων από υγιή άτοµα, ακόµα και αν αυτά διανύουν την τρίτη ηλικία. Μάλλον εκτός από την υγεία θα επιβαρυνθεί και η τσέπη τους.

Πρόληψη του καρκίνου και συµπληρώµατα βιταµινών

Οι καινούργιες οδηγίες πρόληψης του καρκίνου έχουν ήδη τονίσει πως η χρήση πολυβιταµινούχων συµπληρωµάτων διατροφής δεν έχει κανένα όφελος για την πρόληψη είτε της ασθένειας συνολικά είτε των επιµέρους µορφών της. Οι επιδηµιολογικές µελέτες και οι κλινικές δοκιµές συνεχίζονται και έχει ενδιαφέρον η παρατήρηση πως οι προαναφερθείσες οδηγίες συνεχίζουν να επαληθεύονται από καινούργιες και πολύ πρόσφατες κλινικές δοκιµές.

Έτσι, το ∆εκέµβριο του 2008 δηµοσιεύθηκαν στην επιθεώρηση της αµερικανικής ιατρικής εταιρείας τα αποτελέσµατα δύο πολύ πρόσφατων κλινικών δοκιµών, που εξέτασαν την επίδραση της συµπληρωµατικής χορήγησης βιταµίνης Ε, βιταµίνης C και του σεληνίου στην πρόληψη του καρκίνου του προστάτη αλλά και του καρκίνου γενικότερα. Οι κλινικές δοκιµές ονοµάζονται ‘Μελέτη των ιατρών ΙΙ’ και ‘SELECT’ αντίστοιχα.

Αξίζει να αναφερθεί πως και οι 2 δοκιµές είναι τυχαιοποιηµένες (η επιλογή δηλαδή των συµµετεχόντων έχει γίνει µε τυχαίο τρόπο) και διπλά τυφλές (δηλαδή ούτε ο ερευνητής ούτε ο συµµετέχων γνώριζε αν αυτό που λάµβανε ήταν συµπλήρωµα ή εικονικό φάρµακο). Η ‘Μελέτη των ιατρών ΙΙ’ περιέλαβε 14.641 γιατρούς των Ηνωµένων Πολιτειών ηλικίας 50 ετών ή µεγαλύτερης. Η µελέτη ‘SELECT’ περιέλαβε 35.533 γιατρούς των Ηνωµένων Πολιτειών ηλικίας 50 ετών ή µεγαλύτερης. Η διάρκεια παρακολούθησης των συµµετεχόντων ήταν 8 και 5 χρόνια αντίστοιχα.

Στην πρώτη µελέτη η δοσολογία των συµπληρωµάτων βιταµίνης Ε και C ήταν 400 διεθνείς µονάδες και 500 mgr αντίστοιχα, τη στιγµή που οι συνιστώµενες ηµερήσιες ποσότητες των βιταµινών αυτών είναι 22,5 διεθνείς µονάδες για τη βιταµίνη Ε και 90 mgr για τη βιταµίνη C. Στη δεύτερη µελέτη οι χορηγούµενες ποσότητες βιταµίνης Ε και σεληνίου ήταν 400 διεθνείς µονάδες και 200 µgr αντίστοιχα, τη στιγµή που οι συνιστώµενες ηµερήσιες ποσότητες των βιταµινών αυτών είναι 22,5 διεθνείς µονάδες για τη βιταµίνη Ε και 55 µgr για το σελήνιο. Άρα, όσον αφορά τη βιταµίνη Ε η χορήγηση ήταν 22 φορές µεγαλύτερη από τη συνιστώµενη, για τη βιταµίνη C ήταν 5,5 φορές µεγαλύτερη και για το σελήνιο 4 φορές µεγαλύτερη από τη συνιστώµενη.

Αναµφισβήτητα, υπάρχουν και µελέτες που έχουν δείξει µια ευεργετική δράση της βιταµίνης Ε, ιδιαίτερα στη µείωση του κινδύνου εµφάνισης του καρκίνου του


προστάτη. Όµως, οι µελέτες αυτές είτε είχαν µικρό αριθµό συµµετεχόντων είτε ήταν περιγραφικές, δηλαδή απλά δείχνουν µια παρατήρηση και δεν µπορούν να απαντήσουν στο ερώτηµα αν η µείωση του κινδύνου οφείλεται στο συγκεκριµένο θρεπτικό συστατικό. Επίσης, δεν µπορούν να λάβουν υπόψη τους διάφορους συγχυτικούς παράγοντες, επειδή ακριβώς έχουν τέτοιο σχεδιασµό ώστε να µην απαντούν σε συγκεκριµένο, επιστηµονικά διατυπωµένο, ερώτηµα.

Έτσι, βαρύνουσα σηµασία αποκτούν τα αποτελέσµατα των τυχαιοποιηµένων, διπλά τυφλών, κλινικών δοκιµών, οι οποίες είναι µελέτες που απαντούν σε συγκεκριµένο στατιστικά διατυπωµένο ερώτηµα. Στην προκειµένη περίπτωση οι δυο κλινικές δοκιµές προσπάθησαν να απαντήσουν στο συγκεκριµένο ερώτηµα: ‘µπορεί η µακροχρόνια χορήγηση των υπό εξέταση συµπληρωµάτων να µειώσει τον κίνδυνο εµφάνισης καρκίνου του προστάτη ή καρκίνου γενικότερα;’

Οι παρατηρήσεις αυτές λαµβάνουν ιδιαίτερο νόηµα αν αναλογιστεί κανείς πως περισσότεροι από τους µισούς Αµερικανούς λαµβάνουν συστηµατικά συµπληρώµατα διατροφής, µε αυτά που περιέχουν τις βιταµίνες E και C να είναι από τα πλέον δηµοφιλή. Όµως, ο ίδιος αυτός κόσµος που καταναλώνει αυτά τα σκευάσµατα αδυνατεί να κατανοήσει πως υπάρχει µεγάλο κενό επιστηµονικής γνώσης όσον αφορά τη δράση τους. Ακόµα και πιθανές ανεπιθύµητες για την υγεία παρενέργειες έχουν φανεί από τη χρήση τους. Η χρήση του σεληνίου έχει συσχετιστεί µε κίνδυνο εµφάνισης σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2.

Οι µεγάλες δόσεις βιταµίνης Ε έχουν συσχετιστεί µε κακή επίδραση στη λειτουργία ρυθµιστικών µηχανισµών του οργανισµού, όπως αυτός που περιλαµβάνει το κυτόχρωµα p450. Τα όποια θετικά αποτελέσµατα είναι στατιστικά αδύναµα και έχουν φανεί µετά από πολλά χρόνια χρήσης. Αν σε όλα αυτά προστεθεί και το κόστος τους (αφού πλέον θεωρούνται ‘σκευάσµατα lifestyle’ και δεν καλύπτονται από τα ταµεία) σε µια εποχή παγκόσµιας οικονοµικής κρίσης, τότε απλά δεν υπάρχει κανένας απολύτως λόγος να καταναλώνονται από υγιή άτοµα µε αιτιολογία την αναπόδειχτη πρωτογενή πρόληψη οποιασδήποτε ασθένειας. Ακόµα και στα ηλικιωµένα άτοµα που η απορρόφηση συγκεκριµένων βιταµινών είναι µειωµένη, τα επιστηµονικά δεδοµένα αµφισβητούν την αποτελεσµατικότητά τους.

Η ‘συνταγή’ λοιπόν, πάντα ήταν και εξακολουθεί να είναι µία: Μεσογειακή διατροφή µε βάση το ελαιόλαδο, την ποικιλία σε πολύχρωµες σαλάτες και φρούτα. ∆ηµητριακά ολικής άλεσης, ανάλατοι ξηροί καρποί, σπόροι, όσπρια, συχνή κατανάλωση ψαριών, µειωµένη κατανάλωση κόκκινου κρέατος και µέτριες ποσότητες φαγητού και κόκκινου κρασιού.

Χρειάζεται συµπλήρωµα η Μεσογειακή Πυραµίδα;

Η αξία της Μεσογειακής πυραµίδας της διατροφής έχει αναγνωριστεί διεθνώς. Οι συνιστώµενες συχνότητες κατανάλωσης τροφίµων που προτείνει η πυραµίδα, φυσικά δεν έχουν προκύψει τυχαία. Έχουν προέλθει από µελέτες που δείχνουν ότι η Μεσογειακή διατροφή καλύπτει τις διατροφικές ανάγκες του γενικού πληθυσµού και αποτελεί ένα πλάνο διατροφής που προστατεύει από την εµφάνιση χρόνιων νόσων όπως τα καρδιαγγειακά νοσήµατα και ο διαβήτης. Εποµένως, όταν η διατροφή µας βασίζεται στην κατανάλωση ποικιλίας τροφίµων, µε τη συχνότητα που προτείνει η Μεσογειακή διατροφή, µπορούµε να είµαστε σίγουροι ότι καλύπτονται οι ανάγκες µας σε βιταµίνες και µέταλλα.


Ωστόσο, επειδή στην επιστήµη της διατροφής προκύπτουν συνεχώς νέα δεδοµένα που έχουν σαν στόχο να βελτιώσουν την ποιότητα ζωής και να µειώσουν το ρίσκο εµφάνισης νοσηµάτων, υπάρχουν ορισµένες περιπτώσεις που φαίνεται ότι η χρήση συµπληρωµάτων βιταµινών και µετάλλων είναι χρήσιµη. Η χρήση, για παράδειγµα, συµπληρωµάτων ασβεστίου και βιταµίνης D είναι αναγκαία όταν µια γυναίκα στην περίοδο της εµµηνόπαυσης δεν προσλαµβάνει ηµερησίως το απαραίτητο ασβέστιο από 4 µερίδες γαλακτοκοµικών και δεν καταναλώνει τροφές που είναι πλούσιες σε βιταµίνη D. Επίσης, στις εγκύους και στα άτοµα µε σιδηροπενική αναιµία, τα συµπληρώµατα σιδήρου είναι αναγκαία για να επανέλθουν τα επίπεδα αιµατοκρίτη και αιµοσφαιρίνης στα φυσιολογικά επίπεδα.

Όµως, το να παίρνει κανείς αυθαίρετα και χωρίς να συντρέχουν λόγοι υγείας µεγάλες δόσεις συµπληρωµάτων µεµονωµένων βιταµινών και µετάλλων όχι µόνο δεν του προσφέρει τίποτα αλλά µπορεί να βλάψει και την υγεία του, καθώς πολλές βιταµίνες είναι τοξικές σε µεγάλες δόσεις. Τέλος, σχετικά µε τα συµπληρώµατα πολυβιταµινών, επειδή οι ποσότητες των βιταµινών και των µετάλλων που περιέχουν είναι µικρές δεν µπορούµε να πούµε ότι βλάπτουν. Ωστόσο, εάν κανείς καταναλώνει ποικιλία τροφίµων στις σωστές ποσότητες δεν χρειάζεται κανενός είδους συµπλήρωµα διατροφής.

LIGHT ΠΡΟΙΟΝΤΑ Τα τελευταία χρόνια έχει παρατηρηθεί µια αλµατώδης αύξηση ως προς την

κατανάλωση των light προϊόντων. Αρκετοί πιστεύουν πως η αλόγιστη κατανάλωση αυτών των τροφίµων συµβάλλουν στη διατήρηση ή ακόµα και στη µείωση βάρους. Ισχύει αυτή η άποψη όµως;

Αρχικά, πρέπει να δούµε τι σηµαίνει ο όρος light προϊόντα. Σύµφωνα µε τον Κώδικα Τροφίµων και Ποτών ένα προϊόν ονοµάζεται light ή lite ή slim ή άλλες παρεµφερείς ονοµασίες, εφόσον οι παρερχόµενες υπ' αυτού θερµίδες είναι µειωµένες κατά 30% από το αντίστοιχο πρότυπο προϊόν της ισχύουσας νοµοθεσίας. Η µείωση αυτή δεν πρέπει να αφορά τη µείωση των πρωτεϊνών αλλά των λιπών.

Τα light τρόφιµα διακρίνονται σε δύο µεγάλες κατηγορίες: τα προϊόντα light σε ζάχαρη και τα light σε λίπος. Στην πρώτη κατηγορία έχει αντικατασταθεί η ζάχαρη από διάφορες γλυκαντικές ουσίες από τις οποίες οι πιο γνωστές είναι η σακχαρίνη, η ασπαρτάµη και το ακεσουλφαµικό κάλιο.

Η σακχαρίνη είναι 300 φορές πιο γλυκιά από τη ζάχαρη αλλά κατά καιρούς έχει ενοχοποιηθεί ως καρκινογόνος ουσία.

Η ασπαρτάµη είναι 200 φορές πιο γλυκιά από τη ζάχαρη και είναι η µοναδική που παρασκευάζεται από αµινοξέα και έχει κάποια µικρή θερµιδική αξία. Χρησιµοποιείται σε διάφορα τρόφιµα όπως αναψυκτικά, γλυκά, κρέµες, ζελέ, καραµέλες και γαλακτοκοµικά προϊόντα.


Το ακεσουλφαµικό κάλιο έχει επίσης, 200 φορές µεγαλύτερη γλυκαντική ικανότητα από τη ζάχαρη αλλά δε µεταβολίζεται όπως η σακχαρίνη και χρησιµοποιείται σε πολλά προϊόντα.

Η δεύτερη κατηγορία περιλαµβάνει τρόφιµα που έχουν υποστεί µείωση του λίπους κατά τη διάρκεια της επεξεργασίας τους. ∆ιακρίνονται σε τρόφιµα ελεύθερου λίπους ή 0% και σε χαµηλής περιεκτικότητας λίπους που περιέχουν λιγότερο από το 25% σε λίπος.

Επίσης, υπάρχει και µια άλλη κατηγορία που τα προϊόντα χαµηλής περιεκτικότητας σε λίπος είναι αυτά που περιέχουν υποκατάστατα λίπους.

Τα τελευταία χρόνια λόγω της αυξηµένης κατανάλωσης των προϊόντων light δηµιουργήθηκε και άλλη µια κατηγορία που αφορά τα οινοπνευµατώδη προϊόντα που έχουν υποστεί και αυτά µείωση του λίπους κατά τη διάρκεια της επεξεργασίας τους.

Είναι πολύ σηµαντικό να καταλάβουµε ότι τα light προϊόντα δεν κάνουν θαύµατα και απαιτούν προσοχή στην κατανάλωσή τους.

Έχοντας την εντύπωση ότι τα τρόφιµα αυτά δεν περιέχουν αρκετές ή καθόλου θερµίδες µπορεί να οδηγήσει σε υπερκατανάλωση µε αποτέλεσµα την αύξηση θερµίδων στο διαιτολόγιό µας από όσες θα παίρναµε µε την κατανάλωση µικρότερης ποσότητας των µη διαιτητικών τροφίµων.

Για να καταλάβουµε αν ένα τρόφιµο είναι light πρέπει να διαβάζουµε προσεκτικά την ανάλυση των θρεπτικών συστατικών του προϊόντος που αναγράφεται στην ετικέτα τροφίµων. Στα προϊόντα light σε ζάχαρη θα πρέπει να αναγράφεται στην διατροφική τους ετικέτα ο όρος ασπαρτάµη διαφορετικά τα προϊόντα αυτά δεν είναι light σε ζάχαρη. Στα τρόφιµα light σε λίπος υπάρχουν περιπτώσεις όπου τα προϊόντα light δίνουν περισσότερα λιπαρά από τα µη διαιτητικά. Παράδειγµα, κάποια είδη τυριών έχουν µέχρι και 70% λίπος άρα τα light θα έχουν 35% λιπαρά. Σ' αυτή την περίπτωση είναι καλύτερο να καταναλώσουµε τα µη διαιτητικά τυριά µε λιπαρά που είναι κοντά στα λιπαρά των light προϊόντων χωρίς να έχουν υποστεί αφαίρεση λίπους κατά τη διάρκεια επεξεργασίας τους.

Επιπλέον, είναι πολύ σηµαντικό να γνωρίζουµε ότι ο όρος light δεν αναφέρεται µόνο στο λίπος ή στη ζάχαρη αλλά και στο αλάτι, τη γεύση και το άρωµα και θα πρέπει να αναγράφεται στην διατροφική ετικέτα.

Για να υπάρχουν αποτελέσµατα στη µείωση του βάρους µε την κατανάλωση light τροφίµων θα πρέπει να περιλαµβάνονται σε µια πλήρη και θρεπτικά ισορροπηµένη δίαιτα, να επιλέγονται προϊόντα που εκτός από χαµηλής περιεκτικότητας σε λίπος και ζάχαρη να έχουν και χαµηλή θερµιδική αξία και να


καταναλώνονται µε µέτρο και σε ποσότητες όχι µεγαλύτερες από τα µη διαιτητικά τρόφιµα.

Συµπερασµατικά, τα προϊόντα light συµβάλλουν στην µείωση του βάρους αρκεί να καταναλώνονται µε µέτρο και οι καταναλωτές να είναι ενηµερωµένοι και να διαβάζουν πάντα την διατροφική ετικέτα.

Επίσης, καλό είναι όταν τα προϊόντα αυτά περιέχουν λίπος πάνω από το 30% να χρησιµοποιούν τα κανονικά, πλήρη τρόφιµα µε ανάλογη ποσότητα λίπους, χωρίς να έχουν υποστεί αφαίρεση λίπους κατά τη διάρκεια επεξεργασίας τους και σε µικρές ποσότητες.

Τέλος, οι καταναλωτές θα πρέπει να συµπεριλαµβάνουν τα τρόφιµα αυτά στο διαιτολόγιό τους στα πλαίσια µιας ισορροπηµένης διατροφής που θα προέρχεται και από την κατανάλωση µη διαιτητικών τροφίµων σε µικρές ποσότητες.

Ζάχαρη ή Ασπαρτάµη;

Η γλυκόζη ή ζάχαρη είναι ο πιο γνωστός και ευρέως διαδεδοµένος µονοσακχαρίτης και βρίσκεται σε αφθονία σε πολλά τρόφιµα όπως το ψωµί, τα δηµητριακά, τα φρούτα τα λαχανικά και τα γαλακτοκοµικά. Αποδίδει 4 θερµίδες ανά γραµµάριο και η αυξηµένη πρόσληψή της έχει ενοχοποιηθεί για πρόσληψη βάρους ή για αδυναµία απώλειας βάρους. Ωστόσο, η γλυκόζη είναι ένα απαραίτητο συστατικό της ανθρώπινης διατροφής καθώς αποτελεί την πρωταρχική πηγή παραγωγής ενέργειας στον οργανισµό.

Η εξάπλωση της παχυσαρκίας παγκοσµίως συσχετίστηκε µε αυξηµένη κατανάλωση προϊόντων πλουσίων σε γλυκόζη, όπως τα επιδόρπια, οι σοκολάτες, τα διάφορα γλυκίσµατα και τα αναψυκτικά. Συνεπώς, δηµιουργήθηκε η ανάγκη για παραγωγή προϊόντων που θα έχουν το ίδιο γλυκιά γεύση µε αυτά που περιέχουν γλυκόζη, αλλά θα αποδίδουν κατά την καύση τους λιγότερες θερµίδες.

Η ασπαρτάµη είναι µια χηµική ουσία η οποία διασπάται στον οργανισµό σε αµινοξέα (ασπαρτικό οξύ, φαινυλαλανίνη) και σε ίχνη µεθανόλης, συστατικά που συναντώνται σε τρόφιµα όπως το κρέας, το γάλα, τα φρούτα και τα λαχανικά. Η γλυκαντική της ισχύς είναι από 180 έως 200 φορές µεγαλύτερη από αυτή της γλυκόζης, ως εκ τούτου πολύ µικρή ποσότητα της είναι απαραίτητη για να επιτευχθεί η ίδια γλυκιά γεύση σε ένα τρόφιµο σε σχέση µε τη γλυκόζη, µε αποτέλεσµα το τελικό προϊόν να έχει λιγότερες θερµίδες.

Ανακαλύφθηκε το 1965 και από το 1981 χρησιµοποιείται ευρέως καθώς πάνω από 200 επιστηµονικές µελέτες επιβεβαιώνουν την ασφάλεια της χρήσης της για το γενικό πληθυσµό ως πρόσθετο τροφίµων. Η ασπαρτάµη δεν επηρεάζει τη γλυκόζη του αίµατος και η χρήση της ενδείκνυται για τους διαβητικούς ασθενείς, ωστόσο η ασπαρτάµη δεν πρέπει να προσλαµβάνεται από άτοµα που πάσχουν από την κληρονοµική ασθένεια της φαινυλκετονουρίας.

Η ασπαρτάµη είναι η πιο διαδεδοµένη γλυκαντική ουσία αλλά όχι η µοναδική. Η σακχαρίνη µε γλυκαντική ισχύ 300 έως 700 φορές µεγαλύτερη από εκείνη της


ζάχαρης ήταν η πρώτη γλυκαντική ουσία που κατασκευάστηκε και χρησιµοποιείται σε αναψυκτικά light και σε ροφήµατα (καφές, τσάι) ως υποκατάστατο της ζάχαρης. Η καλιούχος ακεσουλφάµη είναι 200 φορές πιο γλυκιά από τη γλυκόζη, χρησιµοποιείται από το 1988, κυρίως συµπληρωµατικά της ασπαρτάµης.

Η σουκραλόζη, που προέρχεται από τη ζάχαρη έχει 600 φορές µεγαλύτερη γλυκαντική δύναµη από αυτή και χρησιµοποιείται από το 1983. Τέλος η D-ταγκατόζη ή neotame είναι η νεότερη γλυκαντική ουσία που πήρε έγκριση το 2002, έχει 7000-13000 φορές µεγαλύτερη γλυκαντική δύναµη από τη ζάχαρη. Πληθώρα επιστηµονικών µελετών για όλες τις παραπάνω γλυκαντικές ουσίες δεν έδειξαν αρνητικές επιδράσεις στον ανθρώπινο οργανισµό.

Οι γλυκαντικές ύλες βρίσκονται σε αναψυκτικά, ζελέ, κρύα επιδόρπια, τσίχλες, καραµέλες, κακάο, τσάι, χυµούς φρούτων, προµαγειρεµένα προϊόντα, µαρµελάδα. Μην ξεχνάτε να ελέγχετε τη σήµανση τροφίµων (ετικέτες) για να γνωρίζετε την ύπαρξη γλυκαντικών υλών στα προϊόντα που καταναλώνετε.

Συµπερασµατικά, η χρήση γλυκαντικών ουσιών ανικαθιστά τη ζάχαρη και µειώνει το θερµιδικό περιεχόµενο πολλών τροφίµων και ποτών, ενώ παράλληλα αποδίδει την ίδια γλυκύτητα µε τη ζάχαρη. Αποτελεί συνεπώς ενδεδειγµένη λύση στην προσπάθεια για απώλεια ή για διατήρηση υγιούς βάρους. Ωστόσο, η χρήση προϊόντων µε γλυκαντικές ουσίες πρέπει να γίνεται µε µέτρο, καθώς τα προϊόντα αυτά είναι συχνά φτωχά σε ευεργετικά θρεπτικά συστατικά, περιέχουν πολλές συντηρητικές ουσίες και επιπλέον µπορεί να περιέχουν πολλές θερµίδες από λιπαρές ουσίες ή άλλους υδατάνθρακες (σορβιτόλη, µανιτόλη).

Τα παιδιά και οι έγκυες γυναίκες, άτοµα µε µεγάλες ενεργειακές και θρεπτικές ανάγκες θα πρέπει να χρησιµοποιούν τις γλυκαντικές ουσίες σε µικρές ποσότητες, καθώς υπάρχει κίνδυνος υποθρεψίας και µειωµένης πρόσληψης θερµίδων και βιταµινών σε σχέση µε τις απαιτήσεις τους.

Τα νέα είδη λιπαρών στα προϊόντα µε χαµηλά τρανς λιπαρά

Το 2003, ο αµερικανικός οργανισµός τροφίµων και φαρµάκων έθεσε νέους κανόνες σχετικά µε τη σήµανση των τρανς λιπαρών οξέων στα τρόφιµα. Ως γνωστόν, τα λιπαρά αυτά έχουν τετραπλή ανεπιθύµητη δράση: αυξάνουν την ‘κακή χοληστερίνη’ (LDL), µειώνουν την ‘καλή χοληστερίνη’ (HDL), αυξάνουν τα τριγλυκερίδια στο πλάσµα του αίµατος και αυξάνουν τη λιποπρωτεΐνη α του αίµατος, η οποία, όπως και οι προηγούµενοι τρεις παράγοντες, έχει συνδεθεί µε αυξηµένο κίνδυνο καρδιαγγειακών και εγκεφαλικού επεισοδίου.

Η καινούργια νοµοθεσία απαιτεί πλέον από τις εταιρείες να αναγράφουν στις ετικέτες των τροφίµων την περιεκτικότητα σε τρανς λιπαρά οξέα όταν αυτή ξεπερνά τα 0,5 γρ./µερίδα τροφίµου. Η αλλαγή αυτή της νοµοθεσίας ώθησε τις εταιρείες λιπών και ελαίων να προσαρµοστούν τάχιστα και να χρησιµοποιήσουν νέες τεχνολογίες και νέα συστατικά. Πώς λοιπόν οι εταιρείες τροφίµων κατάφεραν να µειώσουν ή και να ελαχιστοποιήσουν την περιεκτικότητα των τροφίµων σε τρανς λιπαρά οξέα;

Έντονο είναι το ενδιαφέρον για την ασφάλεια των τρανς λιπαρών αφού για χρόνια αποτελούσαν εναλλακτική λύση στο ζωικό βούτυρο και το λαρδί των επεξεργασµένων τροφίµων. Επίσης, ενδιαφέρον στοιχείο αποτελεί η παρατήρηση της


µεγάλης µείωσης του καρδιαγγειακού κινδύνου µε έστω και µικρή µείωση της κατανάλωσης τρανς λιπαρών.

Από τα τρόφιµα που περιέχουν µερικώς υδρογονωµένα φυτικά λιπαρά, τη µεγαλύτερη περιεκτικότητα σε τρανς λιπαρά οξέα έχουν τα διάφορα λάδια τηγανίσµατος, τα κέικ και τα σχετιζόµενα µε αυτά αρτοσκεύασµατα και γλυκά ζαχαροπλαστείου, οι τυρόπιτες και τα σχετικά προϊόντα µε σφολιάτα, βούτυρο και ζωικά κρέατα (π.χ πίτσα ή ζαµπονόπιτα) ή ζάχαρη (π.χ µπουγάτσα), οι σκληρές και όχι οι µαλακές µαργαρίνες, τα µπισκότα και τα κράκερ, οι τηγανιτές πατάτες, τα τσιπς και τα παρόµοια σνακς (γαριδάκια, γκοφρέτες κ.λ.π.), τα πλήρη γαλακτοκοµικά και τα ζωικά προϊόντα αλλά και οι διάφορες έτοιµες σάλτσες (σόρτενινγκς) που χρησιµοποιούν οι νοικοκυρές.

Εντυπωσιακό είναι το παράδειγµα της ∆ανίας, στην οποία η µέση κατανάλωση τρανς λιπαρών οξέων µειώθηκε από 8.5 γρ. την ηµέρα ανα άτοµο στα 2.6 γρ. την ηµέρα ανα άτοµο µέσα σε 20 χρόνια (1976-1996). Με αυτή τη µείωση, ίσως επίσης να συσχετίζεται η ταυτόχρονη µείωση των θανάτων από καρδιαγγειακά κατά 50%. Πώς όµως επιτεύχθηκε κάτι τέτοιο; Μέσα σε αυτό το χρονικό διάστηµα οι ∆ανοί µείωσαν το τηγάνισµα µε έλαια τα οποία ήταν πλούσια σε τρανς λιπαρά, αλλά µείωσαν και την περιεκτικότητα των µαργαρινών σε τρανς λιπαρά οξέα.

Οι σύγχρονες εταιρείες τροφίµων χρησιµοποιούν µια σειρά απο τεχνολογίες για να κατασκευάζουν όχι µόνο προϊόντα µε χαµηλά τρανς λιπαρά αλλά και µε συγκεκριµένο ευνοϊκό για τον άνθρωπο λιπιδικό προφίλ. Οι τεχνολογίες αυτές µπορούν να συνοψιστούν στις παρακάτω:

• τροποποίηση της διαδικασίας χηµικής υδρογόνωσης των λιπών, ώστε αυτή να παράγει µερικώς υδρογονωµένα λίπη και έλαια που έχουν πολύ µικρή περιεκτικότητα σε τρανς λιπαρά οξέα. Η τροποποίηση περιλαµβάνει αλλαγή των παραµέτρων της πίεσης της θερµοκρασίας και της συγκέντρωσης του καταλύτη (που συνήθως είναι το νικέλιο).

• Χρησιµοποίηση καινούργιων τεχνικών γενετικής µηχανικής και αναπαραγωγής φυτών ώστε να παραχθούν ελαιόκαρποι µε τροποποιηµένη σύσταση λιπαρών οξέων.

• Χρησιµοποίηση τροπικών ελαίων (φοινικέλαιο, φοινικικό πυρηνέλαιο, έλαιο καρύδας, τα οποία όµως έχουν µεγάλη περιεκτικότητα σε κορεσµένα λιπαρά οξέα) και κλασµάτων αυτών.

• ∆ιεστεροποίηση µικτών ελαίων. Η διαδικασία αυτή είναι παρόµοια µε τη διαδικασία µερικής υδρογόνωσης και ουσιαστικά αντικαθιστά τα πολυακόρεστα λιπαρά οξέα µε κορεσµένα.

• Άλλες πατενταρισµένες διαδικασίες υδρογόνωσης ή ηλεκτροχηµικής υδρογόνωσης, οι οποίες χρησιµοποιούν διαφορετικές µορφές καταλύτη νικελίου ή συνδυασµό καταλυτών (νικελίου και παλλάδιου) και διαφορετικά έλαια ως πρώτες ύλες, π.χ ηλιέλαιο, κραµβέλαιο, βαµβακέλαιο ή σογιέλαιο. Αυτές µάλιστα έχουν κατορθώσει να παράγουν µαργαρίνες µε λιγότερα από 10% ή µηδενικά τρανς λιπαρά οξέα.

Τα λάδια που παράγονται από τις αναβαθµισµένες διαδικασίες παραγωγής φυτών και γενετικής µηχανικής έχουν εξαιρετικό ενδιαφέρον. Για παράδειγµα, το 1983 εισήχθη από την Ρωσία τις Ηνωµένες Πολιτείες ένας ειδικός τύπος ηλιέλαιου που ήταν πλούσιος σε ελαϊκό οξύ (µονοακόρεστο λιπαρό οξύ που αποτελεί το κύριο συστατικό του ελαιόλαδου). Το ηλιέλαιο αυτό είχε µεγαλύτερο χρόνο ζωής και αυξηµένη


οξειδωτική σταθερότητα σε σχέση µε το κοινό ηλιέλαιο (το οποίο είναι πλούσιο στην αντιοξειδωτική βιταµίνη Ε).

Το τελευταίο έχει µεγαλύτερη περιεκτικότητα σε λινελαϊκό οξύ και απαιτεί τη διαδικασία της υδρογόνωσης για να γίνει ακόµη πιο ανθεκτικό στις διαδικασίες της οξείδωσης (βαθύ τηγάνισµα). Με τη βοήθεια της γενετικής µηχανικής έχει παραχθεί ένα ανθεκτικότερο στο βαθύ τηγάνισµα σογιέλαιο και κραµβέλαιο µε µεγαλύτερη περιεκτικότητα σε ελαϊκό οξύ και µικρότερη σε λινολενικό οξύ.

Η διαδικασία της κλασµατοποίησης αποτελεί ακόµα έναν τρόπο αποµόνωσης ελαίων µε ενδιαφέροντα χαρακτηριστικά. Ως κλασµατοποίηση νοείται η διαδικασία αποµόνωσης επιµέρους κλασµάτων των αρχικών ελαίων. Έτσι, από το φοινικέλαιο, το βαµβακέλαιο και το έλαιο της καρύδας αποσπώνται κλάσµατα αυτών, όπως η φοινικελαΐνη (µαλακό λίπος που χρησιµοποιείται στα λάδια µαγειρέµατος ή σαλάτας) ή η φοινικοστεαρίνη (σκληρό λίπος που χρησιµοποιείται στις µαργαρίνες, τα έλαια τηγανίσµατος και στα σόρτενινγκς).

Από το φοινικέλαιο επίσης εξάγεται ειδικό κλάσµα ελαίου το οποίο περιέχει 0% τρανς λιπαρά οξέα και χρησιµοποιείται στην αρτοποιία, τη ζαχαροπλαστική και στις διαδικασίες που περιλαµβάνουν βαθύ τηγάνισµα.

Η διεστεροποίηση, όπως προαναφέρθηκε, αποτελεί ακόµα µια διαδικασία κατά την οποία αναµιγνύονται σκληρά λίπη (φοινικέλαιο, φοινικοστεαρίνη και πλήρως υδρογονωµένα φυτικά έλαια) µε υψηλό βαθµό κορεσµένων λιπαρών οξέων µε εδώδιµα υγρά λίπη. Το αποτέλεσµα της µίξης σε ειδικές συνθήκες είναι η παραγωγή λιπών µε ανάµεικτες ιδιότητες.

Η διεστεροποίηση µπορεί να είναι είτε χηµική είτε ενζυµατική και χάρη σε αυτή έχουν παραχθεί µαργαρίνες µε καθόλου τρανς λιπαρά, αλλά µε αρκετά υψηλή περιεκτικότητα σε κορεσµένα λιπαρά. Αν δηλαδή µια συµβατική µαργαρίνη περιέχει από 8.5% έως 23.4% κορεσµένα λιπαρά και 15% έως 28% τρανς λιπαρά οι µαργαρίνες νέας γενιάς µπορούν να περιέχουν 0% τρανς λιπαρά, αλλά 32% κορεσµένα λιπαρά.

Ένα από τα αποτελέσµατα των παραπάνω διεργασιών ήταν η µείωση της µέσης περιεκτικότητας των µαργαρινών σε τρανς λιπαρά οξέα από 80γρ./100γρ. προϊόντος το 1980 στα 40-70γρ./100γρ. το 2000. Οι σύγχρονες µαλακές µαργαρίνες, βέβαια, µπορεί να περιέχουν από 0% µέχρι και 6% τρανς λιπαρά.

Τέλος, αξίζουν αναφοράς κάποια τελευταίας τεχνολογίας έλαια που κυκλοφορούν πλέον στον Καναδά και θεωρούνται ως λειτουργικά προϊόντα. Τα έλαια αυτά είτε περιέχουν τριγλυκερίδια µεσαίας αλύσου είτε µια άλλη κατηγορία λιπαρών ουσιών, τα διακυλογλυκερίδια.

Αυτές οι δύο κατηγορίες λιπαρών ουσιών (διακυλογλυκερίδια,τριγλυκερίδια µεσαίας αλύσου) δεν αποθηκεύονται στο σώµα ως λίπος, αλλά µεταβολίζονται αµέσως από τον οργανισµό. Επίσης, υπάρχουν εκδοχές αυτών των ελαίων οι οποίες είναι εµπλουτισµένες µε ω-3, ω-6 λιπαρά οξέα και φυτοστερόλες. Έτσι, τα έλαια αυτά θεωρούνται πως βοηθούν στη µείωση του βάρους και της κακής χοληστερίνης (LDL) του αίµατός µας.


Όσο λοιπόν η τεχνολογία συνεχίζει να εξελίσσεται, τόσο θα βλέπουµε καινούργια προϊόντα στα ράφια των σούπερ µάρκετ. Για όλα τα είδη επεξεργασίας τροφίµων, όµως, πάντα θα υπάρχει ένα τίµηµα. Στην περίπτωση των προϊόντων µε χαµηλά τρανς λιπαρά, το κόστος είναι η αύξηση της περιεκτικότητας σε κορεσµένα λιπαρά, που δηµιουργείται από την αντικατάσταση των ελαίων που προαναφέρθηκαν.

Επιπρόσθετα, απαραίτητη προϋπόθεση για την αρµονική συνύπαρξη µε τη νέα αυτή µορφή διατροφής των λειτουργικών ελαίων είναι η τήρηση αυστηρών κανόνων ασφαλείας οι οποίοι θα εγγυηθούν ‘ηρεµία’ σε ένα διαταραγµένο περιβάλλον συχνών διατροφικών κρίσεων.

Ανακεφαλαιώνοντας µπορούµε να κάνουµε µια γενική σύνοψη σχετικά µε τα υπέρ και τα κατά των light προιόντων. Όταν λοιπόν τα ελαφριά µεσογειακά γεύµατα άρχισαν να λείπουν απ’ το καθηµερινό µας διατροφολόγιο, τα light προϊόντα γνώρισαν άνθιση στην ελληνική αγορά. Πρόκειται για τα πλέον παρεξηγηµένα τρόφιµα από εµάς τους καταναλωτές, καθώς αγνοούµε τα χαρακτηριστικά, τις ιδιότητές και εν τέλει τα µειονεκτήµατα και τα πλεονεκτήµατά τους.

Η κα. Νατάσσα Κανέλλου, ∆ιατροφολόγος, Καθηγήτρια στο Τ.Ε.Ι. Αθήνας, εξηγεί ότι όταν ξεκίνησε η παραγωγή των light προϊόντων δύο ήταν τα ζητούµενα. Το πρώτο ήταν ο έλεγχος του βάρους, στο οποίο και απέτυχαν, αφού το βάρος του πληθυσµού αυξάνεται ραγδαία. Το δεύτερο ήταν η µείωση της χοληστερίνης, όπου και πέτυχαν καθώς µε τη χρήση light προϊόντων πράγµατι µειώνεται η χολεστερόλη στο αίµα µας. Τα περισσότερα light προϊόντα δεν είναι φυσικά. Αντιθέτως έχουν υποστεί επεξεργασία ώστε να αφαιρεθεί µέρος των συστατικών τους, είτε αυτό αφορά στο λίπος είτε στη ζάχαρη ή στο αλάτι. Απ’ την άλλη όµως µε αυτή τη διαδικασία αφαιρούνται βλαβερά συστατικά. «Τα light προϊόντα απευθύνονται σε όλους», λέει ο κ. Θεόδωρος Αντωνόπουλος, ∆ιευθυντής Μάρκετινγκ εταιρείας αλλαντικών. «Απευθύνονται σε αυτούς που θέλουν να κάνουν µια προσεγµένη διατροφή όχι µόνο σε όσους θέλουν να αδυνατίσουν», συµπλήρωσε, διαλύοντας το µύθο που θέλει τα προϊόντα αυτά να λειτουργούν αποκλειστικά ως υποβοήθηµα µιας δίαιτας. Ο κ. Νίκος Κατσαρός, όµως, Πρόεδρος του Ε.Φ.Ε.Τ., εφιστά την προσοχή των καταναλωτών καθώς τα light είναι επεξεργασµένα τρόφιµα. Τι σηµαίνει αυτό; Ότι χάνονται βιταµίνες, αποµονώνονται ή δεν υπάρχουν βασικά ιχνοστοιχεία, προστίθενται συντηρητικά, πρόσθετα οσµής, γεύσης και χρώµατος. Σύµφωνα µε µελέτες, αν αντικαταστήσουµε το πλήρες γιαούρτι µε ένα αντίστοιχο 2%, γλιτώνουµε 467.000 θερµίδες το χρόνο, δηλαδή περίπου 6,5 κιλά. Η χαµηλή θερµιδική αξία αυτών των προϊόντων είναι θετική, είναι όµως το µόνο που πρέπει να µας νοιάζει; Η κα. Νατάσσα Κανέλλου τονίζει ακόµη ότι κάποιος που τρώει light επαναπαύεται. Τρώει δηλαδή ένα γιαούρτι 2% και µετά τρώει και δεύτερο και τρίτο κ.ο.κ. µε αποτέλεσµα να υπερβαίνει τις θερµίδες που θα έτρωγε αν κατανάλωνε ένα πλήρες γιαούρτι.

Ένα λάιτ προϊόν ενδέχεται να περιέχει λιγότερο λίπος, λιγότερη ζάχαρη ή αλάτι.


Μπορεί να καταναλωθεί και για θεραπευτικούς λόγους, όπως π.χ. από διαβητικούς.

Συµβάλλουν ακόµη στη ρύθµιση της χοληστερόλης και λειτουργούν επικουρικά σε ένα υγιεινό αδυνάτισµα. Απ’ την άλλη τα light προϊόντα λόγω της επεξεργασίας που υποβάλλονται µπορεί να χάνουν σηµαντικά θρεπτικά συστατικά. ∆εν γνωρίζουµε τις µακροπρόθεσµες επιπτώσεις στον οργανισµό µας των υποκατάστατων που χρησιµοποιούνται. Και τέλος δεν µπορούν να ρυθµίσουν το σωµατικό µας βάρος. Σύµφωνα λοιπόν µε όλα τα παραπάνω προκύπτει πως ο καλύτερος τρόπος που µπορεί να ακολουθήσει κάποιος έτσι ώστε να καταφέρει να χάσει βάρος χωρίς ταυτόχρονα να βάζει σε κίνδυνο την υγεία του είναι µε φυσικές µεθόδους οι οποίες την ίδια στιγµή θα του δίνουν και την δυνατότητα βελτίωσης της σωµατικής του υγείας και ευεξίας. Η µείωση του αλατιού σώζει ζωές

Είναι γνωστό πλέον στον περισσότερο κόσµο ότι η µεγάλη κατανάλωση Νατρίου είναι µια βασική αιτία της αύξησης της αρτηριακής πίεσης, µιας ασθένειας που ταλαιπωρεί το µισό ενήλικο πληθυσµό του πλανήτη. Αυτό συµβαίνει καθώς το ανθρώπινο σώµα χρησιµοποιεί την αρτηριακή πίεση σαν φυσικό µηχανισµό για να εµποδίσει τη συσσώρευση του Νατρίου.

Επιστηµονικές µελέτες έχουν αποδείξει πως για κάθε είδος του ζωικού βασιλείου, συµπεριλαµβανοµένου και του ανθρώπινου, υπάρχει αυτό που θα ονοµάζαµε «φυσική διατροφή», ο συνδυασµός δηλαδή εκείνων των τροφών που το κάθε είδος είναι «προγραµµατισµένο» να τρώει και να µεταβολίζει. Έτσι ένα λιοντάρι είναι αποκλειστικά σαρκοφάγο, ενώ ένα ελάφι είναι αποκλειστικά φυτοφάγο.

Ο άνθρωπος είναι «προγραµµατισµένος» να µεταβολίζει και τα δύο είδη τροφών, διατηρώντας γενικά τις ίδιες διατροφικές συνήθειες για περίπου 100.000 χρόνια. Θεωρείται µάλιστα ως ιδανική διατροφή του, αυτή που αποτελείται από µη επεξεργασµένες τροφές, δηλαδή τροφές στις οποίες δεν έχει προστεθεί ή αφαιρεθεί κάποιο συστατικό. Οι τελευταίες δεκαετίες όµως άλλαξαν δραστικά τα δεδοµένα και στις µέρες µας µια τέτοια διατροφή είναι πλέον ουτοπική, καθώς όλο και µεγαλύτερο ποσοστό όσων καταναλώνουµε παράγεται έξω από το σπίτι µας.

Χαρακτηριστικό παράδειγµα αποτελεί το γεγονός ότι σήµερα πια το 80% του Νατρίου που καταναλώνει ο µέσος άνθρωπος, προέρχεται από βιοµηχανικά παρασκευασµένες τροφές. Σε ένα καθηµερινό διαιτολόγιο των 2100 θερµίδων, ο άνθρωπος θα έπρεπε να λαµβάνει από µια «φυσική διατροφή» περίπου 500mg Νάτριο (1,25g σε αλάτι), 7400mg Κάλιο, 1100mg Ασβέστιο και 800mg Μαγνήσιο, έτσι ώστε να είναι προστατευµένος από µια σειρά παθολογικών καταστάσεων.

Σύµφωνα µε επιστηµονικές µελέτες, η ηµερήσια κατανάλωση Νατρίου δεν πρέπει να υπερβαίνει τα 1500mg (3,75g σε αλάτι), ενώ αν ξεπερνά τα 2500mg (6,25g σε αλάτι) θεωρείται σχεδόν βέβαιο ότι αποτελεί κίνδυνο για την καρδιά, όπως έδειξαν µελέτες σε κάποιες κοινωνικές οµάδες όπου η µέση αρτηριακή πίεση αυξανόταν αναλογικά µε την αύξηση της κατανάλωσης αλατιού. Στις µέρες µας όµως η


συνηθισµένη κατανάλωση Νατρίου σε µια δίαιτα 2100 θερµίδων κυµαίνεται στα 3000-4500mg (7,5-11,25g σε αλάτι), ενώ την ίδια στιγµή η κατανάλωση του Καλίου είναι περίπου 1750mg, του Ασβεστίου 440mg και του Μαγνησίου 180mg, όλες πολύ µικρότερες από τις συνιστώµενες.

Κι όµως πολυάριθµες επιστηµονικές έρευνες έχουν δείξει ότι καθένα από όλα αυτά τα µέταλλα βοηθά στην πρόληψη ή την αντιµετώπιση σοβαρών ασθενειών όπως η ισχαιµική καρδιοπάθεια, η οστεοπόρωση, η παχυσαρκία. Επίσης βελτιώνουν την ανοχή στη γλυκόζη και βοηθούν τις φυτικές στερόλες να µειώνουν αποτελεσµατικότερα τη χοληστερίνη.

Αναζητώντας λοιπόν νέα όπλα προστασίας ενάντια σε µια σειρά παθήσεων, και όχι µόνο κατά της αυξηµένης αρτηριακής πίεσης, οι επιστήµονες θεωρούν πως η µείωση της κατανάλωσης αλατιού σε συνδυασµό µε την αύξηση της κατανάλωσης άλλων µετάλλων µπορεί να δώσει εντυπωσιακά αποτελέσµατα.

Χαρακτηριστικό παράδειγµα τέτοιων ερευνών η Φιλανδία, µία χώρα όπου, αντίθετα από τον υπόλοιπο κόσµο, η κατανάλωση αλατιού έχει µειωθεί περισσότερο από 30% τις τελευταίες 3 δεκαετίες. Την ίδια περίοδο παρατηρήθηκε εντυπωσιακή µείωση της αρτηριακής πίεσης, αλλά και των θανάτων από καρδιοπάθειες και εγκεφαλικά. (Βλ. διαγράµµατα παρακάτω)


Παρ’ όλες τις συστάσεις όµως των ειδικών, η βιοµηχανία τροφίµων στην πλειονότητά της δεν είναι διατεθειµένη να εφαρµόσει µια πιο υγιεινή φιλοσοφία στα προϊόντα της. Κάτι τέτοιο βέβαια είναι λογικό, αν σκεφτούµε ότι ο καταναλωτής θα ήταν τουλάχιστον διστακτικός στο να προτιµήσει ένα προϊόν µε χαµηλή περιεκτικότητα σε αλάτι, αφού θα περίµενε να µην είναι τόσο εύγευστο.

Εδώ λοιπόν προτείνουν οι επιστήµονες µία διαφορετική προσέγγιση: όπου η βιοµηχανία τροφίµων, αλλά και ο ίδιος ο καταναλωτής, θα στραφεί στα λεγόµενα «λειτουργικά προϊόντα». Είναι εκείνα τα προϊόντα τα οποία επιτρέπουν τον εµπλουτισµό των τροφίµων µε τα απαραίτητα µέταλλα (ακόµη και στο σπιτικό µαγείρεµα), ενώ παράλληλα η ποσότητα Νάτριου που χρησιµοποιείται µειώνεται, χωρίς ιδιαίτερη προσπάθεια από τον καταναλωτή και χωρίς συµβιβασµό στη γεύση.

Καθώς λοιπόν πληθαίνουν οι φωνές εκείνων που προτείνουν πιο δραστικά µέτρα για την προώθηση µιας πιο υγιεινής διατροφής (ακούγονται απόψεις ακόµη και για µείωση της φορολογίας στις εταιρίες που προωθούν τέτοιες εναλλακτικές στην Ευρωπαϊκή Ένωση) η βιοµηχανία τροφίµων θα βρεθεί πολύ σύντοµα αντιµέτωπη µε µία πρόκληση: αν θα βελτιώσει την ανταγωνιστικότητά της απέναντι σε ένα καταναλωτικό κοινό που αναζητά όλο και πιο συχνά πλέον καινοτόµα προϊόντα που θα του επιτρέπουν εύκολα να φροντίζει τη διατροφή και κατά συνέπεια την υγεία του.

Ο τρόπος µαγειρέµατος µπορεί να κάνει την διαφορά στις θερµίδες

Ο τρόπος µαγειρέµατος αποτελεί µία ουσιαστική παράµετρο στην σύγχρονη προσέγγιση του τεράστιου προβλήµατος της παχυσαρκίας, καθώς µπορεί να επηρεάσει δραµατικά το σύνολο των προσλαµβανόµενων θερµίδων. Εάν το αγαπηµένο σας φαγητό είναι ο µουσακάς, αυτός που τρώτε στο εστιατόριο έχει περίπου 700 θερµίδες, ενώ αυτός που παρασκευάζετε µε προσεκτικό τρόπο στην κουζίνα σας δεν ξεπερνά τις 400 θερµίδες. Όσο µεγαλύτερη είναι η θερµοκρασία µαγειρέµατος, τόσο περισσότερη ποσότητα λαδιού εισέρχεται στο τρόφιµο και τόσο περισσότερο αυξάνεται η θερµιδική του αξία. Έτσι, το τηγάνισµα προσθέτει περισσότερες θερµίδες από ότι το ψήσιµο και το βράσιµο. Ωστόσο, η γεύση που προσφέρουν τα τηγανιτά φαγητά για τους περισσότερους είναι ασυγκρίτως ανώτερη από τα ψητά, τα βραστά ή τα φαγητά σχάρας. Όµως το τηγάνισµα δεν αυξάνει µόνο το θερµιδικό κόστος της τροφής, αλλά αυξάνει και την περιεκτικότητα της τροφής σε επικίνδυνα συστατικά όπως κορεσµένα και trans λιπαρά. Ωστόσο, δεν συµβαίνει το ίδιο για όλα τα τρόφιµα.

Πιο συγκεκριµένα τηγανίζοντας κρέας ή ψάρι ελάχιστα αλλάζει το περιεχόµενο σε λιπαρά του τροφίµου, αντίθετα µε ότι συµβαίνει τηγανίζοντας πατάτες, λαχανικά και ψωµί. Έτσι, µία τηγανιτή πατάτα περιέχει 15% λίπος, µία ψητή 5%, ενώ µία βραστή ίχνη. Το ίδιο συµβαίνει και µε τα λαχανικά που έχουν το χαρακτηριστικό να απορροφούν µεγάλη ποσότητα από το λάδι που τηγανίζονται. Επίσης και µε τα φαγητά που έχουν κρούστα αλευριού ή ψωµιού όπως το σνίτσελ, τα onion rings, το τηγανιτό παγωτό, οι αυγόφετες κα.

Φυσικά µια σηµαντική παράµετρος είναι το είδος του λαδιού και ο χρόνος χρησιµοποίησής του. Το ελαιόλαδο είναι πιο ανθεκτικό από τα σπορέλαια, αλλά ακόµα κι αυτό δεν θα πρέπει να χρησιµοποιείται περισσότερο από 3-4 φορές. Τα πολυχρησιµοποιηµένα φτηνά σπορέλαια των εστιατόριων (κυρίως γρήγορης


εστίασης) µειώνουν την θρεπτική αξία των τροφών που τηγανίζονται (πχ. πατάτες) και τα καθιστούν από τρόφιµα συχνής κατανάλωσης σε τρόφιµα κατανάλωσης µε µικρότερη συχνότητα.

Γίνεται σαφές λοιπόν, ότι το βράσιµο κυρίως, αλλά και το ψήσιµο (είτε στο φούρνο, είτε στη σχάρα) αποτελούν πιο διαιτητικούς τρόπους µαγειρέµατος από το τηγάνισµα. Ωστόσο, αν το τηγάνισµα γίνεται στο σπίτι µας µε αγνά υλικά, τότε ακόµα και τα τηγανιτά φαγητά µπορούµε να τα γευόµαστε σε µια δίαιτα αδυνατίσµατος.

Συγκεκριµένα µάλιστα, για τις αγαπηµένες µας τηγανητές πατάτες, έχει βρεθεί ότι οι ψιλοκοµµένες πατάτες έχουν διπλάσιο ποσοστό λίπους από τις χοντροκοµµένες (15% έναντι 8%) και αν µάλιστα µετά το τηγάνισµα τις στραγγίξουµε σε διηθητικό χαρτί (χαρτί κουζίνας) το λίπος πέφτει στο 5% περίπου. Αν, µάλιστα, χρησιµοποιήσουµε ελαιόλαδο (και όχι τα φτηνά πολυχρησιµοποιηµένα σπορέλαια των εστιατορίων), τότε οι 'απαγορευµένες' πατάτες τηγανιτές αποκτούν µια πιο θρεπτική διάσταση.

ΠΡΟΙΟΝΤΑ ΟΛΙΚΗΣ ΑΛΕΣΕΩΣ Τα προϊόντα ολικής αλέσεως πληθαίνουν στα ράφια των σούπερ µάρκετ και

υπόσχονται πολλά οφέλη που βασίζονται σε µεγάλες επιστηµονικές µελέτες. Τι είναι; Είναι υγιεινά; Γιατί; Ας µάθουµε και ας τα µάθουµε.

Η ΣΤΡΟΦΗ Ακόµα και νέα άτοµα που ασχολούνται µε τη διατροφή τα τελευταία λίγα χρόνια έχουν παρατηρήσει µία στροφή από τις βιοµηχανίες τροφίµων. Παλιότερα, το ζητούµενο από τις βιοµηχανίες τροφίµων ήταν το φτηνό, το νόστιµο και το εύκολο. Τα τελευταία χρόνια η βιοµηχανία έχει δείξει έντονη στροφή προς την υγιεινή διατροφή. Η στροφή αυτή υποδεικνύεται από τη στροφή των καταναλωτών, ως αντίδραση σε επιστηµονικά δεδοµένα που δείχνουν ότι η σωστή διατροφή µπορεί να βελτιώσει την ποιότητα ζωής αλλά και ακόµα και να την παρατείνει. Τα δεδοµένα αυτά είναι σηµαντικά και πολλοί φορείς δηµόσιοι και ιδιωτικοί έσπευσαν να τα διαδώσουν. Τόσο τα µέσα µαζικής ενηµέρωσης µε ιδιωτική και συχνά µε ανιδιοτέλεια διέδωσαν τα στοιχεία και τις οδηγίες στο κοινό. Το κοινό έλαβε το µήνυµα και οι βιοµηχανίες ακολούθησαν µε την παρασκευή και διάθεση προϊόντων πιο υγιεινών στα ράφια των σούπερ µάρκετ.

ΚΑΛΑ ΝΕΑ Για όσους ασχολούνται µε τη διατροφή αυτά ήταν καλά νέα. Όλοι θέλουµε να βρίσκουµε το καλό προϊόν στο σούπερ µάρκετ της γειτονιάς και να µη χρειάζεται να «ξενιτευόµαστε» για το καλύτερο ή τουλάχιστον να µην το κάνουµε συχνά. Θέλουµε επίσης να µη φαντάζουµε εκκεντρικοί επειδή προτιµάµε το «µαύρο» ψωµί ή τα «µαύρα» µακαρόνια, όπως συχνά και µερικές φορές µε κακεντρέχεια αποκαλούνται από τους αυτοαποκαλούµενους «καλοφαγάδες».

Μία από τις σηµαντικότερες σχετικές εξελίξεις ήταν η γεωµετρική αύξηση των προϊόντων ολικής αλέσεως. Όταν λέµε προϊόντα ολικής αλέσεως συνήθως αναφερόµαστε στα δηµητριακά αλλά όχι αποκλειστικά. Η µέθοδος παρασκευής τροφής ολικής αλέσεως σηµαίνει ότι ο καρπός του φυτού (συνήθως δηµητριακό)


αλέθεται ολόκληρος, χωρίς την αποµάκρυνση του φλοιού, που αποκαλείται και πίτουρο. Αλέθοντας έναν καρπό παράγουµε αλεύρι. Αλεύρι µπορεί να παραχθεί από σχεδόν όλους τους καρπούς, αλλά συνήθως το αλεύρι είναι από δηµητριακά, ενώ το 95% των αλεύρων που χρησιµοποιείται καθηµερινά είναι σιτάρι. Σπανιότερα βρίσκουµε αλεύρι από σίκαλη, βρώµη, κριθάρι, και άλλα δηµητριακά, αλλά οι πολύ µερακλήδες µπορούν να βρουν και αλεύρι από φαγόπυρο και άλλους σπόρους που δεν ανήκουν στα δηµητριακά. Άρα, όταν λέµε ολικής αλέσεως δεν εννοούµε ένα σπόρο, αλλά την επεξεργασία του. Τα προϊόντα που δεν είναι ολικής αλέσεως σηµαίνει ότι παρασκευάζονται από αλεύρι που ο καρπός από τον οποίο προήρθε έχει απογυµνωθεί από τον φλοιό. Αντίθετα, ολικής αλέσεως σηµαίνει ότι το αλεύρι που χρησιµοποιήθηκε για την παρασκευή του προϊόντος δεν είχε απογυµνωθεί από το φλοιό.

Ο φλοιός των δηµητριακών (και των καρπών γενικότερα) είναι πολύ πλούσιος σε βιταµίνες, αλλά ιδιαίτερα πλούσιος σε φυτικές ίνες. Οι φυτικές ίνες έχουν πολύ σηµαντικές επιδράσεις στην υγεία. Μειώνουν την επίπτωση πολλών µορφών καρκίνου, βελτιώνουν τον καρδιαγγειακό κίνδυνο και την υγεία του γαστρεντερικού συστήµατος. Οι βιταµίνες που περιέχονται στο φλοιό των καρπών είναι επίσης σηµαντικές και οι σπουδαιότερες στα δηµητριακά είναι οι βιταµίνες του συµπλέγµατος Β που σχετίζονται µε την υγεία ποικιλοτρόπως.

Ολικής αλέσεως δε σηµαίνει πολλά πράγµατα. Κατ’ αρχάς δε σηµαίνει υγιεινό! Μπορείς να φτιάξεις πολλές διατροφικές «σαβούρες» (junk food) µε αλεύρι ολικής αλέσεως. Σε γενικές γραµµές οτιδήποτε είναι ολικής αλέσεως είναι πιο υγιεινό από το αντίστοιχο µε αλεύρι κανονικό, αλλά η χρήση αλευριού ολικής αλέσεως δε µετατρέπει ένα φαγητό από ανθυγιεινό σε υγιεινό.. Επίσης, ολικής αλέσεως δε σηµαίνει υποχρεωτικά µη γενετικά τροποποιηµένο ή βιολογικό. Γενετικά τροποποιηµένο σηµαίνει ότι ο καρπός έχει υποστεί διεργασία µε µεθόδους της γεννητικής µηχανικής και προσφέρει κάποια οφέλη για την παραγωγή (αλλά είναι πολύ αµφιβόλου ποιότητας για την υγεία µας), ενώ βιολογικό σηµαίνει ότι καλλιεργήθηκε χωρίς χρήση χηµικών ζιζανιοκτόνων. Αυτό δεν έχει να κάνει µε το ολικής αλέσεως (ή άλεση γίνεται µετά τη συγκοµιδή). Επίσης ολικής αλέσεως δε σηµαίνει ότι είναι υποχρεωτικά το προϊόν εξολοκλήρου από αλεύρι ολικής αλέσεως. Πολλά προϊόντα που υπάρχουν στα ράφια είναι από εν µέρει από αλεύρι ολικής αλέσεως, ενώ µεγάλο µέρος είναι από κανονικό αλεύρι. Αυτό είναι µία µορφή παραπλάνησης του κοινού, και ο καταναλωτής πρέπει να µάθει να διαβάζει τις ετικέτες που γράφουν τα συστατικά. Έχω δει εκατοντάδες προϊόντα «ολικής αλέσεως» που περιέχουν από λίγο έως ελάχιστο αλεύρι ολικής αλέσεως, ενώ περιέχουν κυρίως κανονικό αλεύρι. Το πιο ενοχλητικό είναι πολλές φορές τα «µαύρα» προϊόντα διαφηµίζονται ως ολικής αλέσεως, ενώ περιέχουν χρωστικές που τα κάνουν µαύρα στο χρώµα, όπως η βύνη από το κριθάρι και κάθε άλλο παρά ολικής αλέσεως είναι. Τέτοιες είναι και οι περίφηµες «µαύρες» µπαγκέτες που οι κοπέλες που θέλουν να χάσουν βάρος καταναλώνουν µε µανία και τελικά µόνο ολικής αλέσεως δεν είναι!

Πειραµατιστείτε Η λύση είναι να δοκιµάσετε από µόνοι σας να ετοιµάσετε τροφή από αλεύρι ολικής αλέσεως και θα σας πρότεινα να πειραµατιστείτε µε διάφορα άλευρα.


Είναι εύκολο να αγοράσετε µακαρόνια από αλεύρι ολικής αλέσεως που η ετοιµασία τους είναι ίδια µε τα κανονικά, µόνο που θέλουν περισσότερο χρόνο βρασίµατος, όπως αναγράφεται στη συσκευασία. Για τους πιο θεριακλήδες, εκπληκτική είναι η πίτσα από αλεύρι ολικής αλέσεως, που δίνεται εξαιρετική και παραδοσιακή µε τυρί φέτα και ρίγανη. Για τους πιο δύσκολους στους πειραµατισµούς µπορείτε να δοκιµάσετε συνδυασµό αλευριού ολικής και κανονικού σε διάφορες αναλογίες. Τέλος οι πιο ψαγµένοι µπορούν να ανακατέψουν πολλά άλευρα ολικής αλέσεως (βρώµη, κριθάρι, φαγόπυρο κτλ) και να κάνουν θαύµατα! Η διεύθυνσή µου είναι στη διάθεσή τους για να µου στείλουν!

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 10Ο <<ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ>>

Τα αποτελέσµατα της έρευνας µου επιβεβαίωσαν τις αρχικές µου υποθέσεις. Αποδείχτηκε ότι η πλειοψηφία των ερωτηθέντων εφήβων( 40,67%) ηλικίας 16-18

ετών τρώνε πλήρες πρωινό 2-3 φορές σε εβδοµαδιαία βάση. Αποδείχτηκε, επίσης, ότι η πλειοψηφία των ερωτηθέντων εφήβων (54,67%) ηλικίας 16-18 ετών καταναλώνουν πρόχειρο φαγητό (fast food) 4-6 φορές σε µηνιαία βάση.

∆ε βρέθηκε καµία σηµαντική διαφορά ανάµεσα στα δύο φύλα ως προς τις ερωτήσεις <<3. Πόσες φορές την εβδοµάδα τρώτε πλήρες πρωινό;>> και <<4. Πόσες φορές το µήνα καταναλώνετε πρόχειρο φαγητό (fast food);>>

ΕΠΙΠΛΕΟΝ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

• Το µεγαλύτερο µέρος των ερωτηθέντων καταναλωτών (68,67%) απάντησε ότι τρώει

δεκατιανό στο σχολείο. • Η πλειοψηφία των εφήβων που συµµετείχαν στη δηµοσκόπηση (65,33%) αποκρίθηκε

πως το φαγητό που τρώει στο σχολείο είναι από το κυλικείο. • Το 60% των ερωτηθέντων δήλωσε ότι τρώνε λαχανικά 2-3 φορές την εβδοµάδα. • Το 49% του δείγµατος απάντησε πως τρώει φρούτα 2-3 φορές την εβδοµάδα. • Το 63,33% των ερωτηθέντων εφήβων αποκρίθηκε πως τρώει όσπρια 2-3 φορές σε

εβδοµαδιαία βάση. • Το 46,70% των ατόµων στα οποία έγινε η έρευνα δήλωσε ότι καταναλώνει προϊόντα

ολικής αλέσεως 2-3 φορές σε εβδοµαδιαία κλίµακα. • Το 63,33% των καταναλωτών είναι κατά των γενετικά τροποποιηµένων προϊόντων. • Το 58% των ερωτηθέντων µαθητών Λυκείου δήλωσε ότι δεν έχει αντιµετωπίσει ποτέ

διατροφικές διαταραχές. • Το 65,33% των ατόµων δήλωσε βέβαιο πως δεν έχουν ακολουθήσει ποτέ κάποια

δίαιτα. • Το 44,67% του δείγµατος ερωτηθέντων ατόµων είναι κατά της κατανάλωσης light

προϊόντων. • Το 61,33% των µαθητών που ερωτήθηκαν απάντησε πως δεν έχει εντάξει στο

διαιτολόγιό του την κατανάλωση βιολογικών προϊόντων.


• Το 47% του δείγµατος δήλωσε πως δεν επηρεάζεται από τον αν τρώει µε παρέα ή µόνος-η.

• Το 50% των καταναλωτών, δηλαδή 1 στους 2, δήλωσε ότι τρώει όλη η οικογένεια µαζί 2-3 εβδοµαδιαίως.

• Το 50,67% των ερωτηθέντων µαθητών του 56ΟΥ Γενικού Λυκείου, στους οποίους έγινε η έρευνα, πιστεύει ότι το να τρώει όλη η οικογένεια µαζί έχει µεγάλη επίδραση στη διαµόρφωση του χαρακτήρα των παιδιών.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 11Ο <<ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ>> Αντίστοιχες έρευνες για τις διατροφικές συνήθειες των ερωτηθέντων ανάλογα µε :

• ΤΗΝ ΗΛΙΚΙΑ • ΤΟ ΦΥΛΟ • ΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ • ΤΟ ΜΟΡΦΩΤΙΚΠΟ ΕΠΙΠΕ∆Ο • ΤΟ ΤΟΠΟ ∆ΙΑΜΟΝΗΣ ΤΟΥΣ • ΤΗΝ ΕΠΙΓΝΩΣΗ ΤΟΥΣ ΣΕ ∆ΙΑΦΟΡΑ ΘΕΜΑΤΑ ∆ΙΑΤΡΟΦΗΣ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 12Ο <<ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ>> ΙΝΤΕΡΝΕΤ

• www.iatronet.gr • www.medlook.net.cy • www.mbike.gr

ΒΙΒΛΙΑ • Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευµάτων- Παιδαγωγικό Ινστιτούτο,

Οικιακή Οικονοµία για τη Β’ Γυµνασίου, ΟΕ∆Β, Αθήνα 2007 • Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευµάτων-Παιδαγωγικό Ινστιτούτο,

Τεχνολογία για µαθητές Α’ Γενικού Λυκείου, ΟΕ∆Β, Αθήνα 2009

ΠΡΟΣΩΠΙΚΕΣ ΑΠΟΨΕΙΣ

ΙΑΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΝΕΟΙ>>2lyk-peir-athin.att.sch.gr/school.files/erg/tec/... ·...

Documents

Transcript of ΙΑΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΝΕΟΙ>>2lyk-peir-athin.att.sch.gr/school.files/erg/tec/... ·...