Έτος 1ο - Φύλλο 2ο - Ιούλιος - Αύγουστος - Σεπτέμβριος 2011

Τριμηνιαία εφημερίδα Ιερού Ενοριακού Ναού Υ. Θ. Πεφανερωμένης Πόλεως Ζακύνθου

Ανοίγουν μονομιάς οι ουρανοί και να χι-λιάδες Άγγελοι, μυριάδες Αρχάγγελοι, τα Χε-ρουβείμ, τα Σεραφείμ, οι Εξουσίες, οι Δυνά-μεις, οι Θρόνοι, οι Αρχές, οι Κυριότητες στη Γεσθημανή κατεβαίνουν. Περικυκλώνουν την κλίνη της όλοι οι μαθητές και Απόστολοι. Πάνω από το ζωοδόχο σώμα Της, πετούν όλα τα αγγελικά τάγματα. Κλαίνε οι Απόστολοι με δάκρυα θερμά, ψάλλουν οι Άγγελοι ουράνια μελωδήματα, την ασπάζονται οι Απόστολοι, την προσκυνούν οι Άγγελοι. Αρχίζουν έπει-τα τους ύμνους οι Απόστολοι, ο Πέτρος μαζί με τον Ιάκωβο μεγαλόφωνα την υμνολογούν:

Χρυσοστόλιστε θάλαμε, τράπεζα χρυσο-στρωμένη, καθέδρα που αστραποβολείς, κει-

μήλιο της παρθενίας, δοχείο της αρε-τής, θησαυρέ της χάριτος, καύχη-μα των ανθρώπων, εγκαλλώπισμα των δικαίων, προστασία των αμαρ-τωλών, κυρία της κτίσης, βασίλισ-σα του ουρανού και ενδοξότερη των Αγγέλων, καθαρότερη των Χερου-βείμ και των Σεραφείμ και παρηγο-ριά των μαθητών και Αποστόλων του Υιού Σου. Και τί είναι αυτό που βλέπουμε σήμερα εμείς οι ταπεινοί;

Από τότε που ο μονογενής Σου Υιός και Θεός αναλήφθηκε στους ουρανούς εσένα βλέπουμε. και τώρα πού μας αφήνεις ορφανούς;

Ω! μητέρα της ζωής. Ω! κυρία της κτίσης, ορφανοί μείναμε από την παρουσία σου. Ας μη μείνουμε στερημένοι από την βοήθειά σου και την σκέπη σου… Κόρη, λοιπόν, πα-ντάνασσα, πανύμνητε, δοξασμένη μητέρα του Θεού, χρυσοστόλιστε και ηλιόλαμπρε θρόνε, εσύ ω! Μαριάμ, που έλαβες τόση δόξα από τον Υιό σου και που σαν βασίλισσα τώρα, στα δεξιά του Υιού και Θεού σου παραστέκεσαι, ντυμένη με την αμίαντη παρθενία σου. Εσύ, που περιβάλλεσαι το έλεος και την ευσπλα-χνία σαν χρυσό ρουχισμό. εσύ που είσαι το

στήριγμα των ενάρετων, το καύχημα των δί-καιων, το στερέωμα των ορθοδόξων, το κα-ταφύγιο των αμαρτωλών εσύ που έχεις μεγά-λη παρρησία προς τον μονογενή σου Υιό σαν μητέρα Του και που πολύ εύκολα δέχεται την ικεσία σου, γιατί στην κοιλιά σου Τον βάστα-ξες, Του δάνεισες σάρκα, με το γάλα σου Τον έθρεψες, με τις άγιες αγκαλιές σου πολλές φο-ρές τον αγκάλιασες, εσύ Δέσποινα, άκουσε τη δέησή μου.

Εσένα όλοι οι ευσεβείς επικαλούμαστε, σε εσένα όλοι καταφεύγουμε, στην προστασία σου όλοι έχουμε την ελπίδα μας. Στους κιν-δύνους μας να γίνεις βοηθός, στις θλίψεις μας να γίνεις παρηγοριά, στις ανάγκες μας να προ-φθάνεις, στη ζωή μας να γίνεις κυβερνήτης, σε κάθε περίστασή μας αντίληψη, στην ώρα του θανάτου μας προστασία. Σε εσένα πάντο-τε φωνάζουμε, το έλεός σου επικαλούμαστε.

Ω! Παναγία μητέρα, πηγή του ελέους, προ-στασία και καταφυγή των αμαρτωλών, άκου-σε την ταπεινή μας ικεσία και δέηση. Δείξε τα μητρικά σου σπλάγχνα προς τον φιλάνθρω-πο και ελεήμονα Κύριο και παρακάλεσέ Τον, να συγχωρήσει τις αμαρτίες μας, να ελεήσει την ψυχή μας, να κυβερνήσει την ζωή μας, να σπλαχνιστεί το ορθόδοξο γένος μας. Αμήν.

…Οι θείοι Απόστολοι ήταν διασκορπισμένοι σε όλα τα μέρη της γης. Και ιδού παρευθύς, με τη δύναμη του Πνεύματος, τα σύννεφα της γης γίνονται άμαξες, κάθονται πάνω σε αυτά οι Απόστολοι, όπως ο Ηλίας πάνω στο πύρινο άρμα, τρέχουν στον αέρα ταχύτερα από τα πουλιά που πετάνε με πολύ σπου-δή, στη Γεσθημανή μαζεύονται από τα τετραπέρατα μέρη της οικουμένης και σε μια στιγμή βρίσκονται μέσα στον οίκο της αγίας Παρθένου.

Άγιος Θεόφιλος ο νεομάρτυς, ο συμπατριώτης μας.

ΛΟΓΟΣ ΠΑΝΗΓΥΡΙΚΟΣ ΣΤΗΝ ΚΟΙΜΗΣΗ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥΥπό του Νικηφόρου Θεοτόκη

(απόδοση στη νεοελληνική: Αρχιμ. Δανιήλ Μπιάζης)

Πατέρων έργα Εκκλησιών (της Ζακύνθου)Ανθεστήρια

Η εκκλησιαστική μας ιστορία στολίζεται από τους μάρτυρες των τριών πρώτων αιώνων του Χριστιανισμού, οι οποίοι κατά τη διάρ-κεια των διωγμών έδωσαν τη ζωή τους, γιατί αρνήθηκαν να πιστεύσουν στα είδωλα...

Σελίδα 2-3

Το μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας είναι η μυστηριακή αναβίωση και συγκεφαλαίω-ση ολοκλήρου της Θείας Οικονομίας και εκ-φράζει την άπειρη αγάπη του Θεού για τον άνθρωπο. Με τον όρο συγκεφαλαίωση εννο-ούμε όλα εκείνα τα θαυμαστά γεγονότα...

Σελίδα 4-5

Οι Εκκλησίες (Ενοριακές, Μοναστηριακές και Ιδιωτικές) στην πριν του ’53 Ζάκυνθο, εκτός από το πλήθος τους, τόσο σε πόλη όσο και σε εξοχή, που ξεπερνούσαν όπως μας λέει ο Κο-νόμος τις εξακόσιες, ήσαν ονομαστές για τον πλούτο και τον καλλωπισμό τους.

Σελίδα 6-7

Άγιος Θεόφιλος ο νεομάρτυς,

Η εκκλησιαστική μας ιστο-ρία στολίζεται από τους μάρτυρες των τριών πρώ-

των αιώνων του Χριστιανισμού, οι οποίοι κατά τη διάρκεια των δι-ωγμών έδωσαν τη ζωή τους, γιατί αρνήθηκαν να πιστεύσουν στα εί-δωλα και έθεσαν το Χριστό ως κέ-ντρο και αναφορά της ζωής τους.

Πλήθος μαρτύρων όμως έχει να προβάλει και το ελληνικό έθνος κατά την διάρκεια της Τουρκοκρα-τίας στην Ελλάδα. Όλοι αυτοί ονο-μάστηκαν νεομάρτυρες για να τους ξεχωρίσουμε από τους πρώτους εκείνους μάρτυρες της Ορθοδοξί-ας. Αρνήθηκαν να αλλαξοπιστή-σουν, να γίνουν Ισλαμιστές, να προσκυνήσουν τον Αλλάχ. Ανα-γνώρισαν ως μόνο αληθινό Θεό, τον Τριαδικό Θεό και επισφράγι-σαν την ομολογία της πίστης με το μαρτυρικό θάνατο.

Το νησί της Ζα-κύνθου, το νησί μας, αν και δεν προσβλήθηκε από τον Τουρκικό ζυγό, έχει ένα άξιο παι-δί του, τον σήμε-ρα Άγιο Θεόφιλο το Μαραμπελιώτη, ο οποίος στο νησί της Χίου αντιστά-θηκε απέναντι στον Τούρκο δυνάστη, δεν τούρκευσε, δεν θέλησε να γίνει μου-σουλμάνος, παρέμεινε φίλος του Θεού και θυσίασε τη ζωή του με το μαρτύριο αίματος.

Ήταν γεννημένος το 1617 περί-που στη Ζάκυνθο από γονείς «πο-πολάρους», δηλαδή χαμηλού βιο-τικού επιπέδου. Έφηβος ακολού-θησε το επάγγελμα του ναυτικού, λόγω οικονομικών δυσκολιών της οικογενείας του. Έτσι βρέθηκε μακριά από το νησί του. Στη Χίο ψευδομάρτυρες τον κατηγόρησαν

ότι ενώ είχε γίνει Τούρκος κατό-πιν το αρνιόταν. Ο Θεόφιλος ομο-λογούσε ότι ποτέ δεν θα αρνηθεί την θρησκεία των πατέρων του. Το αποτέλεσμα ήταν οι Τούρκοι να τον κάψουν ζωντανό και για να κα-λύψουν την ευωδία που έβγαζαν τα Άγια λείψανά του, έριξαν να κά-ψουν και ένα χοίρο. Ήταν 24 Ιου-λίου και ο Θεόφιλος 18 ετών. Καυ-χάται και χαίρει η Ζάκυνθος, ιδι-αιτέρως δε η ενορία της Παναγίας Φανερωμένης πόλεως που από τα σπλάχνα της προήλθε μεσίτης και πρεσβευτής όλων εμάς προς τον Θεό. Οι αιώνες πέρασαν και ο Άγι-ος Θεόφιλος παραμένει διαχρο-νικό πρότυπο μίμησης για όλους τους νέους και για κάθε άνθρωπο που θέλει να αντισταθεί απέναντι σε ότι είναι ανορθόδοξο, ανίερο, ανήθικο.

Αυτός ο αγώνας καθώς διεξάγεται αποτελεί μαρ-τύριο συνειδήσεως. Όταν πολλοί από αυτούς τους ανθρώπους προ-σπαθούν να σε πείσουν ότι οι θρη-σκείες υπάρχουν από αδυναμία του ανθρώπου που θέλει να ανα-γάγει ότι δεν καταλαβαίνει σε κάτι ανώτερο, εσύ πρέπει να δώσεις τη μαρτυρία ότι η ορθοδοξία δεν εί-ναι θρησκεία που ανακαλύφθηκε, αλλά ότι ο Θεός των Ορθοδόξων

2

Ήταν 24 Ιουλίου και

ο Θεόφιλος 18 ετών. Καυχάται

και χαίρει η Ζάκυνθος, ιδιαιτέρως

δε η ενορία της Παναγίας

Φανερωμένης πόλεως που από τα

σπλάχνα της προήλθε μεσίτης και

πρεσβευτής όλων εμάς προς τον Θεό.

Αγαπητοί μου Ενορίτες,σε αυτό το φύλλο της εφημερίδας μας, που περι-

λαμβάνει τους μήνες Ιούλιο, Αύγουστο και Σεπτέμ-βρη, το Ενοριακό μας Κέντρο στρέφεται γύρω από τρεις εορταστικούς πόλους. Την εορτή του «δικού μας» Αγίου νεομάρτυρα Θεόφιλου (24 Ιουλίου), την εορτή της Μεταμόρφωσης του Σωτήρα Χριστού (6 Αυγούστου) και την πανσέβασμια Κοίμηση της Θε-οτόκου κατά την οποία πανηγυρίζει η Ενορία μας (15 Αυγούστου).

Ξεκινώντας από την επί το όρος Θαβώρ Μεταμόρ-φωση του Χριστού, κατά την οποία ο Κύριος φανέ-ρωσε ότι σκοπός της έλευσής Του στη γη δεν ήταν να κηρύξει μερικές θρησκευτικές και ηθικές αλήθειες, όσο να μεταμορφώσει το ανθρώπινο, να οδηγήσει τον πεσμένο στα πάθη άνθρωπο στην πρώτη «δόξα» και στον τελικό του προορισμό που είναι η «θέωση». Ο Χριστός, προσέλαβε την ανθρώπινη φύση και την μεταστοιχείωσε με τη λαμπρότητα της θεότητάς Του.

Συνεχίζοντας με την Κοίμηση και την Μετάστα-ση της Παναγίας μας, διαπιστώνουμε ότι η Θεοτό-κος μάς ανοίγει νέους ορίζοντες, ασύλληπτους πολ-λές φορές στην ανθρώπινη πεπερασμένη λογική. Και αναφερόμαστε στην μοναδική αγάπη του Θεού. Η Κοίμησή Της αποτελεί μια κατάσταση που προμη-νύει σε όλους μας τη δική μας μετάβαση σε μια υψη-λότερη πραγματικότητα ζωής. Γι’ αυτό, άλλωστε, η ανάμνηση της Κοίμησής Της δεν μας φορτίζει με θλί-ψη, αλλά με μια γαλήνια ελπίδα και προσμονή. «Μή-τηρ υπάρχουσα της ζωής» η Παναγία μας, προπορεύ-εται στην αιώνια ζωή και γίνεται για όλους μας «η θύρα» για τη συνάντηση με τον Υιό της.

Η τρίτη εορτή της Ενορίας μας είναι αυτή του «πο-πολάρου» Αγίου νεομάρτυρα Θεόφιλου του Μα-ραμπελιώτη (+1635), ο οποίος γεννήθηκε (1617) μεγάλωσε και έζησε έως την εφηβεία του εδώ, στον Άμμο, αφού το σπίτι του βρίσκονταν δίπλα από το Ναό μας. Ο βίος του είναι γνωστός στους φιλάγιους. Και η Ευχαριστιακή μας Κοινότητα χαίρει και καυχά-ται για το «γόνο» της, που προσέφερε, παρά το 18χρο-νο της ηλικίας του, τη ζωή του στα χέρια του Χριστού, δίνοντάς μας παράδειγμα ανδρείας και ηρωισμού, ορθόδοξης ομολογίας και αυταπάρνησης, τόλμης και αποφασιστικότητας. Γίνεται μάλιστα ιδιαιτέρως υπό-δειγμα στους σημερινούς γονείς, για τον τρόπο ανα-τροφής των παιδιών μας. Αυτό γιατί οι γονείς του αγίου Θεόφιλου είναι εκείνοι που συνέβαλαν καθο-ριστικά στο χτίσιμο της προσωπικότητάς του.

Αγαπητά μου παιδιά, Όσα συντελούνται μέσα στο χώρο της Ενορίας μας

–η προσευχή, η διδαχή, η νηστεία, τα έργα πίστης και αγάπης, η κοινωνία μεταξύ μας με τα Μυστήρια-, αυτά είναι που βοηθούν πραγματικά την ανύψωσή μας σε επίπεδο ποιοτικής ζωής. Οι κρίσεις (οικονο-μικές και ηθικές) του σημερινού ταλαιπωρημένου ανθρώπου έρχονται και παρέρχονται. Η ανθρώπι-νη ύπαρξη όμως έχει άλλο σκοπό: την είσοδό της στη μακάρια ζωή της Αγάπης του Θεού, την μετο-χή και επανάκτηση της Βασιλείας Του!

Χρόνια πολλά σε όλους Σας!Καλό και ψυχωφελές καλοκαίρι!

Γράφει προς τους Ενορίτες ο Εφημέριος π. Δανιήλ Μπιάζης

Γράφει ο Διονύσης ΖαφειρόπουλοςΕκπαιδευτικός, Θεολόγος

3

π. Παναγιώτης Καποδίστριας

ΔΙΟΝΥΣΙΟΥ ΤΡΙΩΔΙΟΝ«Χαίρε ευώδες Ζακύνθου το βλάστημα»

Άγγελος Κονιδάρης

α΄Κοκκινόχωμα

βάτα φουγκαρωμένατόπος αίματος.

Φυγάδας φονιάςκι ο λίθος ο εντός του

αμετάθετος.

Δάκρυ βουερόκι η Αναφωνήτρα μάρτυς.

Το κρίμα σώζει.

β΄Πίσω απ’ το βλέμμα

αν έχεις μάτια βλέπειςτη νέα φύση.

Δώμα των ευχώνσώμα της αφθαρσίας

αγγελόκτιστο.

Φέγγει ολόρθος.Τα ίχνη του φιλώντας

αιωνίζομαι.

( Απρίλιος-Μάϊος 1997 )

[Από το ποιητικό βιβλίο «Ενύπνιο μετά τρούλλου»,

Εκδ. Μπάστα, Αθήνα 1999, σ.24 εξ.]

αποκαλύφθηκε ως Τριαδική κοινωνία αγάπης και καλεί τον κάθε άν-θρωπο να διατηρήσει τη μοναδικότητα του και να γευθεί τη συνύπαρξη όλων με ισότητα σε μια κοινωνία αγαπωμένων προσώπων.

Είναι μαρτύριο συ-νειδήσεως όταν το βά-ρος από τα προβλήμα-τα γίνεται δυσβάστακτο και ο διάβολος αλλά και οι άνθρωποι σπέρ-νουν σκέψεις απουσί-ας του Θεού από τη ζωή σου εσύ να καταφεύ-γεις στην προσευχή και να δίνεις την μαρτυρία του Αποστόλου Παύ-λου «τα πάντα κατορ-θώνω με την δύναμη του Χριστού» και να ξέ-ρεις ότι η πορεία είναι σταυρική, αλλά όταν δι-ατηρήσεις τη σχέση σου με τον Θεό ως πατέρα το τέλος είναι η Ανάσταση. Εύκολο να αγαπάς αυ-τούς που σε αγαπούν, μαρτύριο συνείδησης να αγαπήσεις αυτούς που ξέρεις ότι δεν θα σου το ανταποδώσουν ποτέ ή σε έχουν αδική-σει, αλλά έτσι δίνεις την μαρτυρία της καινού-ριας εντολής του Χρι-στού «να αγαπάτε ο ένας τον άλλον, να αγαπάτε ακόμα και τους εχθρούς σας και να προσεύχεστε γι’ αυτούς».

Όταν η απάτη και η διαφθορά κυριαρχεί και η εντιμότητα θεωρείται ανοησία, όταν βασιλεύει η ανηθικότητα χωρίς να θεωρείται ντροπή, όταν προσπαθείς να μεγαλώσεις τα παιδιά σου μαθαίνοντας τους τους βίους των Αγίων και να τιμούν τις εορτές, όταν συγχωρείς τον φίλο που σε πρόδωσε, υπομένεις τον άρρωστο πατέρα ή μητέρα τότε η ζωή είναι μαρτύριο συνειδήσεως, αλλά η δική σου συμπεριφορά είναι μια μαρτυ-ρία πίστεως. Μέσα σ έναν αδιάφορο κόσμο για το Θεό ο ορθόδοξος χρι-στιανός αγωνίζεται όχι μόνο για τη διάπραξη του καλού, αλλά και για την εξάλειψη του κακού και αυτό είναι μαρτυρία και μαρτύριο, ταυτό-χρονα όμως είναι και ζωή αληθινή.

Καλή δύναμη στον προσωπικό αγώνα του καθενός δια πρεσβει-ών του Αγίου Νεομάρτυρος Θεόφιλου του Ζακυνθίου, του συμπα-τριώτη μας.

ο συμπατριώτης μας

Πατέρων ΈργαΤο έργο του οσίου Νικολάου Καβάσιλα «ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΣΤΗ ΘΕΙΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ»

Γράφει ο Αρχιμανδρίτης Δανιήλ Μπιάζης

Το Μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας.

(Β’ ΜΕΡΟΣ)

1. Προτυπώσεις του Μυστηρίου στην Π.Δ.

Το μυστήριο της Θείας Ευχα-ριστίας είναι η μυστηριακή ανα-βίωση και συγκεφαλαίωση ολο-κλήρου της Θείας Οικονομίας1

και εκφράζει την άπειρη αγάπη του Θεού για τον άνθρωπο. Με τον όρο συγκεφαλαίωση εννοού-με όλα εκείνα τα θαυμαστά γεγο-νότα που εργάσθηκε ο Θεός για να επαναφέρει τον παρήκοο και πε-πτωκότα άνθρωπο στον Πατρικό του οίκο με σκοπό να τον λυτρώ-σει και να τον κάνει ξανά οικείο μαζί Του. «Η του Θεού και Σωτή-ρος ημών περί τον άνθρωπον οι-κονομία ανάκλησις εστίν από της εκπτώσεως και επάνοδος εις οι-κείωσιν Θεού από της διά την πα-ρακοήν γενομένης αλλοτριώσε-ως»2.

Αυτό έγινε γιατί ο άνθρωπος αρνήθηκε τον Θεό, τον παρήκου-σε, αμάρτησε, εφθάρη και απέθα-νε3. Η απάντηση όμως του Θεού αναφέρεται στο λεγόμενο πρωτευαγγέλιο: «και έχθραν θήσω ανά μέσον σου και ανά μέσον της γυναικός και ανά μέσον του σπέρ-ματός σου και ανά μέσον του σπέρματος αυ-τής• αυτός σου τηρήσει κεφαλήν και συ τη-ρήσεις αυτού πτέρναν»4. Του υποσχέθηκε δηλαδή ότι δεν θα τον αφήσει να χαθεί. Θα τον σώσει. Από εκεί λοιπόν ξεκινά το μυ-στήριο της Θείας Οικονομίας. Και το μυ-στήριο της συνεχούς Θεϊκής συγκαταβάσε-ως και Οικονομίας ζούμε σε κάθε ευχαρι-στιακή Σύναξη.

Το μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας προ-τυπώθηκε με προφητείες, γεγονότα και συμβολισμούς κατά την Παλαιοδιαθηκι-κή περίοδο. Ο Μελχισεδέκ, που ήταν ιερέ-ας του Θεού, προσφέρει άρτο και οίνο στον Άβραμ, ο οποίος κατατρόπωσε –με τη βοή-

θεια του Θεού- τέσσερις βασιλείς που κινή-θηκαν εναντίον του5. Η προσφορά του εκεί-νη ήταν μια προφητική προεικόνιση της προσφοράς του Χριστού, αφού «άρτω και οίνω εδεξιούτω Μελχισεδέκ τον Αβραάμ εκ της των αλλοφύλων κοπής υποστρέφοντα, ο ιερεύς του Θεού του υψίστου εκείνη η τράπε-ζα ταύτην την μυστικήν προεικόνιζε τράπε-ζαν, ον τρόπον εκείνος ο ιερεύς του αληθι-νού αρχιερέως Χριστού τύπος ην και εικόνι-σμα» γράφει ο Άγιος Ιωάννης ο Δαμασκη-νός 6.

Έτσι λοιπόν κατά τον Ιερό Χρυσόστομο ο Μελχισεδέκ, φωτιζόμενος από το Άγιο Πνεύμα, βλέπει ο ίδιος στο μακρινό μέλλον τον ίδιο το Χριστό και τον μιμείται προκα-ταβολικά. «Προφητικώ τοίνυν πνεύματι κι-νούμενος, την μέλλουσαν προσφοράν υπέρ των εθνών προσκομίζεσθαι νοήσας, άρτω

και οίνω τον Θεόν εγέραιρε, μιμούμε-νος τον μέλλοντα Χριστόν»7.

Σε πολλά σημεία της Παλαιάς Διαθή-κης η τροφή και το δείπνο εκφράζουν την μετάδοση της ζωής, που την παρέ-χει άφθονα ο Θεός στο λαό Του8. Ο ου-ράνιος άρτος «ο εκ του ουρανού κατα-βάς»9, ο Ιησούς Χριστός, προτυπώνεται συμβολικά με το μάννα, τα ορτύκια και το νερό που αναβλύζει από το βράχο10. Έχοντας αυτά υπ’ όψιν του ο Απόστο-λος των εθνών Παύλος, γράφει στους Κορινθίους: «Οι πατέρες ημών, και πά-ντες το αυτό βρώμα πνευματικόν έφα-γον, και πάντες το αυτό πόμα πνευματι-κόν έπιον• έπινον γαρ εκ πνευματικής ακολουθούσης πέτρας, η δε πέτρα ην ο Χριστός»11.

Η σημαντικότερη όμως προτύπωση και προεικόνιση της Ευχαριστίας είναι το Πάσχα των Ιουδαίων. Η Ευχαριστία που προσέφεραν στο Θεό για το πέρα-σμά τους από τη δουλεία στην ελευθε-ρία. Το Πάσχα των Εβραίων παρίστανε την θυσία του άμωμου Αμνού, του Υιού του Θεού12. Η «λειτουργία» τους αυτή «ήταν η συλλογική δουλειά λίγων δια-λεχτών να προετοιμάσουν τον κόσμο για τον ερχομό του Μεσσία»13 . Έτσι λοιπόν, η σημασία του ελληνικού όρου «λειτουργία» σήμαινε «μια ενέργεια με την οποία μια ομάδα από ανθρώ-

πους γίνεται συλλογικά κάτι που δεν ήταν πριν, ως απλή σύναξη από άτομα –ένα σύ-νολο μεγαλύτερο από το άθροισμα των με-λών του. Σήμαινε ακόμα ένα λειτούργημα η “υπούργημα” ενός ανθρώπου ή μιας ομάδας από μέρους και για λογαριασμό ολόκληρης της κοινότητας»14 . Γι’ αυτό λοιπόν και ο Ιε-ρός Χρυσόστομος αντιπαραβάλει το Ιουδα-ϊκό Πάσχα με το Χριστιανικό για να τονί-σει ότι «ο δικός μας Πασχάλιος Αμνός είναι ο Χριστός, ο οποίος εθυσιάσθη υπέρ ημών. Άρα το δικό μας Πάσχα είναι πολύ καλύτε-ρο από αυτό των Ιουδαίων. Εκείνοι πέρα-σαν από την σκλαβιά στην ελευθερία, εμείς όμως περνάμε από τον θάνατο στην Αθανα-σία, από την φθορά στην αφθαρσία»15.

Το όραμα του προφήτη Ησαΐα16 , η θυ-σία του προφήτη Ηλία17, το ιστορικό γεγο-

4

Αρτοφόριο, Μουσείο Μονής Αγ. ΔιονυσίουΜέσα 18ου αιώνα

1«Ήνυσται και τετέλεσται Χριστέ ο Θεός ημών, το της σης οικονομίας μυστήριον», Μ. Βασιλείου, Θεία Λειτουργία, Ιερατικόν, εκδ. Αποστολικής Διακονίας, Αθήνα 1998, σ. 193. Πρβλ. P.G. 99, σ.340C.2Μεγάλου Βασίλειου, Περί του Αγίου Πνεύματος, ΒΕΠΕΣ 52, σ.259.3«Τα γαρ οψώνια της αμαρτίας θάνατος», Ρωμ. 6, 23.4Γεν. 3, 15.5Γεν. 14, 18.6Ιωάννου Δαμασκηνού, Έκδοσις ακριβής της ορθοδόξου πίστεως, εκδ. Π. Πουρναρά, Θεσ/νικη 1992, σ. 372. 7Ιωάννου Χρυσοστόμου, Λόγος εις τον Μελχισεδέκ, P.G. 56, σ.261.8«Και έβρεξεν αυτοίς μάννα φαγείν και άρτον ουρανού έδωκεν αυτοίς άρτον αγγέλων έφαγεν άνθρωπος…», Ψαλμ. 76, 24-25.

9Ιωάν. 6, 51.10Βλέπε Έξοδ. 16, 4.11Α΄ Κορινθ. 10, 4-5.12Για περισσότερα βλ. Βασιλείου Μ. Βέλλα, ό.π., σ. 206-212.13Alex. Schmeman, Για να ζήσει ο κόσμος, εκδ. Δόμος, Αθήνα 1992, σ. 35-36.14 Ό.π, σ. 35-36.15Βλέπε Ιωάννου Χρυσοστόμου, Εις τον Μελχισεδέκ , P.G. 56, σ.257-262.16Βλέπε Γ΄ Βασιλ. 6, 1-7.17Βλέπε Γ΄ Βασιλ. 18, 17-40.18Βλέπε Γεν 22, 1-13.19«Δεσμεύων προς άμπελον τον πώλον αυτού και τη έλικι τον πώλον της όνου αυτού, πλυνεί εν οίνω την στολήν αυτού και εν αίματι σταφυλής την περιβολήν αυτού», Γεν. 49, 11.20«Διότι από ανατολών ηλίου έως δυσμών το όνομά μου δεδόξασται εν τοις έθνεσι, και εν

παντί τόπω θυμίαμα προσάγεται τω ονόματί μου και θυσία καθαρά, διότι μέγα το όνομά μου εν τοις έθνεσι, λέγει Κύριος παντοκράτωρ», Μαλαχ. 1, 11.21Ιωάν. 6, 35 • 48-58.22Ιωάννου Χρυσοστόμου, Θεία Λειτουργία, Ιερατικόν, εκδ. Αποστ. Διακονίας, Αθήνα 1998, σ. 125.23Θεοτοκίον β΄ ήχου, Παρακλητική, Αποστολική Διακονία, δ΄ έκδοση, Αθήνα 2000, σ . 60. Πρβλ. Εβρ. 8, 5.24 Ιωάν. 1, 14.25Θεοδώρου Ανδίδων, Προθεωρία κεφαλαιώδης περί των εν τη Θεία Λειτουργία γινομένων συμβόλων και μυστηρίων, P.G. 140, σ.418α.26Νικολάου Καβάσιλα, Ερμηνεία στη Θεία Λειτουργία, P.G. 150, σ.372G.27Ιωάν. 6, 53-54.28Ιωάν. 6, 55.

29«Τούτο ποιείτε εις την εμήν ανάμνησιν», Λουκ. 22, 20.30Νικολάου Καβάσιλα, Ερμηνεία της Θείας Λειτουργίας, (μτφρ. Αντ. Γ. Γαλίτη), εκδ. «Το περιβόλι της Παναγίας», γ΄ έκδοση, Θεσ/νίκη 1995, σ.4231Π. Ευδοκίμωφ, Η Προσευχή της Ανατολικής Εκκλησίας, Αποστολική Διακονία, β΄ έκδοση, Αθήνα 1982, σ. 17.32Βλέπε Λουκ. 22, 15-20.33Ιωάννου Χρυσοστόμου, Κατά των σπανίως προσιόντων τοις αγίοις μυστηρίοις, ομιλία Ε΄, P.G. 62, σ. 529-530. 34Βλέπε Α΄ Κορινθ. 11, 23-26.35Π. Ευδοκίμωφ, Η Προσευχή…, ό.π. , σ. 86. 36Πραξ. 2, 42.37Πραξ. 20, 7.38Α΄ Κορινθ. 11, 20.39Πραξ. 16, 34.

5

νός της θυσίας του Ισαάκ18, μια προφητεία του Πατριάρχου Ια-κώβ19 και μια του προφήτη Μαλαχία20, είναι κατά τους Πα-τέρες προεικονίσεις της θυσίας του Ιησού Χριστού.

Έτσι λοιπόν, όλες αυτές οι Παλαιοδιαθηκικές προεικονί-σεις εκπληρώνονται και γίνο-νται πραγματικότητα στο πρό-σωπο του Θεανθρώπου. Του Θεανθρώπου που ως «άρτος της ζωής» «παρέδωσε εαυτόν υπέρ της του κόσμου ζωής και σωτηρίας»22.

2. Η φανέρωση του Μυστηρίου στην Κ.Δ.

Με την έλευση του σωτήρα Χριστού στον κόσμο «παρήλ-θεν η σκιά του νόμου της χάρι-τος ελθούσης»23. Οι προεικο-νίσεις του Μυστηρίου της Θεί-ας Ευχαριστίας και οι προφη-τείες σχετικά μ’ αυτό λαμβά-νουν τέλος. Στη Νέα Διαθή-κη που συνάπτεται «ο Λόγος σάρξ εγένετο και εσκήνωσεν εν ημίν, και εθεασάμεθα την δό-ξαν αυτού»24. Τώρα φανερώνο-νται οι πραγματικές διαστάσεις του μυστηρίου της Θείας Οικο-νομίας. Και όλα αυτά τα γεγονό-τα της ζωής του λόγου φανερώ-νονται ή μάλλον ιερουργούνται στη Θεία Λειτουργία: «τα εν τη Θεία ιερουργία τελούμενα τύ-πον είναι του σωτηρίου πάθους και της ταφής και της αναστάσε-ως του Χριστού… και πάσης της αυτου προς ημας σωτηριώδους επιδημίας τε και οικονομίας ση-μαίνουσι τα παρηκολουθηκό-τα γνωρίσματα, απ’ αυτής αρχής

της συλλήψεως τούτου, γεννή-σεώς τε και αναγωγής της τρια-κονταετούς, προς δε και της του Προδρόμου αυτού λειτουργίας, και της εν τω βαπτίσματι αυτου

αναδείξεως, ναι μην και της των αποστόλων εκλογής, και του των θαυμασίων τριετούς χρό-νου», γράφει ο επίσκοπος Αν-δίδων Θεόδωρος25 . Γι’ αυτό και ο Ιερός Καβάσιλας μας ανα-φέρει: «και έστι πάσα η μυστα-γωγία καθάπερ τις εικών μία, ενός σώματος της του Σωτήριος πολιτείας»26 .

Έτσι λοιπόν, Αυτός ο σαρ-κωμένος Λόγος διδάσκει λίγο

πριν το πάθος Του πως: «εαν μη φάγητε την σάρκα του Υιου του ανθρώπου και πίητε αυτού το αίμα, ουκ έχετε ζωήν εν εαυ-τοίς»27 και μας υπόσχεται ότι αυτός που θα πραγματοποιήσει τους λόγους Του θα τον αναστή-σει «εν τη εσχάτη ημέρα»28.

Είναι πασιφανές ότι ο Ιησούς μιλούσε για τον εαυτό Του, όταν αναφερόμενος στο Πάθος, τη Σταυρική θυσία, και την Ανά-στασή Του προανήγγειλε τα της Θείας Ευχαριστίας. Αυτά που παρέδωσε στους μαθητές Του και τους έδωσε την εντολή να τα τελούν με σκοπό να συμμε-τέχουν μυστηριακά, να Τον θυ-μούνται και να αποφευχθεί η λήθη και η αγνωμοσύνη που – δυστυχώς - ταλανίζει όλους μας29. «Διότι είναι κάποια αντα-μοιβή από μέρος των ευεργε-τηθέντων προς τους ευεργέτες το να θυμούνται αυτούς και τα έργα τους με τα οποία ευεργε-τήθηκαν», τονίζει ο Ιερός Κα-βάσιλας30 . Όπως τονίζει σε βι-βλίο του σύγχρονος θεολόγος «η “λειτουργική ανάμνηση” εί-ναι θεοφανική ανάμνηση. Εδώ η πράξη της “αναμνήσεως” φα-νερώνει το γεγονός που θυμί-ζει, το καθιστά σύγχρονο και πα-ρόν»31.

Όπως γνωρίζουμε, το μυστή-ριο της Θείας Ευχαριστίας, το παρέδωσε ο Χριστός στους μα-θητές Του κατά το τελευταίο Πα-σχάλιο δείπνο που έκανε μαζί τους, εν όψει του Ιουδαϊκού Πάσχα32. Τέλεσε την αναίμακτη θυσία πριν το αιματηρό Πάθος και ιερούργησε την αναίμακτη θυσία πριν την αιματηρή του

Γολγοθά. Γι’ αυτό και η Θεία Ευχαριστία θεωρείται το αδιά-κοπο Πάσχα της Εκκλησίας. «Ουδέν πλέον έχει τω εν τω Πά-σχα μυστήριον του νυν τελουμέ-νου• εν εστί και το αυτό, η αυτή του Πνεύματος χάρις, αεί Πά-σχα εστί» τονίζει ο Ιερός Χρυ-σόστομος33. Ο Χριστός παρήγ-γειλε στους μαθητές Του αδιά-κοπα να τελούν αυτό που τους παρέδωσε, λέγοντάς τους δηλα-δή ότι από εδώ και στο εξής θα πρέπει να καταργήσουν πλέον το συμβολικό Ιουδαϊκό Πάσχα και να προσεταιριστούν και να εγκολπωθούν το νέο, το απτό, το αληθινό Πάσχα όπου οι πι-στοί θα τρώγουν και θα πίνουν τον πραγματικό Αμνό, για να έχουν ζωή αιώνιο. Και οι αυ-τήκοοι των λόγων υπήκουσαν σε Αυτόν34. Και από τότε που οι Απόστολοι συγκρότησαν την πρώτη Εκκλησία τελού-σαν έκτοτε το μυστήριο της Ευ-χαριστίας. Οι Απόστολοι «μετέ-βαλλαν την κατηχητική σύνα-ξη της συναγωγής σε λειτουργία των κατηχουμένων και το τελε-τουργικό δείπνο σε λειτουργία των πιστών» γράφει ο Ευδοκί-μωφ34. Έκτοτε, έως και σήμερα και μέχρι το τέλος του παρόντος κόσμου τελείται το Μυστήριο. Οι Απόστολοι ήταν «ομοθυμα-δόν προσκαρτερούντες τη κλά-σει του άρτου και ταις προσευ-χαίς»36 . Ιδιαίτερα η τέλεση της Ευχαριστίας γινόταν Κυριακή, «εν τη μια των Σαββάτων»37 , γι’ αυτό και ονομάστηκε το «Κυ-ριακόν δείπνον»38, το τραπέζι «της αγαλλιάσεως»39 .

συνεχίζεται...

Άγιο Ποτήριο, Μουσείο Μονής Αγ. Διονυσίου

19ος αιώνας

του Νιόνιου Μελίτα

Οι Εκκλησίες (Ενοριακές, Μοναστηρι-ακές και Ιδιωτικές) στην πριν του ’53 Ζάκυνθο, εκτός από το πλήθος τους,

τόσο σε πόλη όσο και σε εξοχή, που ξεπερνού-σαν όπως μας λέει ο Κονόμος τις εξακόσιες, ήσαν ονομαστές για τον πλούτο και τον καλλω-πισμό τους.

Αγιογραφημένες οι περισσότερες από φημι-σμένους αγιογράφους και διακοσμημένες με ξυ-λόγλυπτα Τέμπλα, Θωράκια και Κορνίζες υψη-λής τεχνικής. Eεπενδυμένα όλα με φύλλο χρυ-σού από άξιους χρυσοστιλβωτές, κι ασημοντυμέ-νες από μαγκιόρους τεχνίτες. Με περίπτυστες ει-κόνες, κι άλλα σκεύη και κοσμήματα, όπως κα-ντήλια, δίσκους, μανουάλια, πολυκάντηλα, βαγ-γέλια, σταυρούς και δισκοπότηρα, αληθινά έργα τέχνης.

Πέρα όμως από αυτή την πληθώρα (από ιερά σκεύη, αγιογραφίες και διακόσμηση) τις ενορια-κές Εκκλησίες της Χώρας κυρίως (οπού κι αυτές στην πριν το ’53 εποχή αριθμούσαν γύρω τσ’ εί-κοσι) κάθε εορτάσιμη μέρα, τις «ντύνανε» απα-ραίτητα και με ένα διαφορετικό λουλούδινο δι-άκοσμο. Σε τρόπο που κι ο αόμματος ακόμη εκ-κλησιαζόμενος, από τη μυρουδιά και μόνο των ένα γύρω λουλουδιών, μπορούσε να καταλάβει ποία ήταν η ημέρα και τι ακριβώς εορταζότανε.

Μια τέτοια λοιπόν αναδρομή στην παραδοσι-ακή, αλλά κι ιδιόρρυθμη ετούτη φροντίδα των ζακυνθινών νεωκόρων, που επιμελούντο κατ’ αποκλειστικότητα το στολισμό, είναι νομίζουμε χρήσιμη, γιατί με την ισοπέδωση που επιχει-ρείται στην εποχή μας, πολύ γρήγορα θα την κα-ταπιεί και ετούτη η λησμονιά.

Ξεκινάμε έτσι από την αρχή του χρόνου, όπου παραμονές Θεοφανείων στη μέση κάθε ενο-ριακής Εκκλησίας, θα στηθεί απαραίτητα το «πάρκο» για τον Μεγάλο Αγιασμό. Όπου ξέχω-ρα από το σβίντο1 που επικρατεί μεταξύ των εφημερίων Μητρόπολης κι Αγίων Πάντων, για το ποίος κάθε χρόνο θα στηλιώσει το «καλύτε-ρο» πάρκο (μας το περιγραφεί θαυμάσια ο Αβού-ρης στο βιβλίο του «Τύποι Ιερέων»), όλη η Εκ-κλησία στολίζεται με νερατζόφυλλα. Ενώ τούφες από πικρονέραντζα, κρέμονται από τους πολυε-λαίους και τα πολυκάντηλα. Χωρίς να εξαιρείται το δάπεδο της Εκκλησίας που στρώνεται επίσης παρόμοια έως έξω τον προαύλιο χώρο.

Παράλληλα όμως με ετούτο το πικρόγλυκο άρωμα της νεραντζιάς, που κυριαρχεί ετούτες τις πρώτες μέρες του χρόνου μες στις ζακυνθινές

Εκκλησίες, δεν πρέπει να διαφεύγει, σε δεύτερο όμως πλάνο, κι η λεπτή ευωδία κάποιων λου-λουδιών εποχής, με τα οποία «συνθέτονται» οι αγιαστούρες. Απαραίτητες, τόσο για το άγιασμα της παραμονής, όσο και το Μεγάλο Αγιασμό της επομένης. Οι οποίες πλέκονται περίτεχνα από τους ανθοπώλες εκείνων των χρόνων (Μποχα-λιώτες συνήθως), που οι Εφημέριοι των κεντρι-κών ιδίως ενοριών, κοιτάνε να προμηθεύονται περισσότερες από όσες τους χρειάζονται, προ-κειμένου να έχουν ευχέρεια να τις δωρίζουν σε σπίτια ενοριτών, που τους συνδέει ιδιαίτερη φι-λία. Από τις ίδιες πάλι αγιαστούρες, προσφέρο-νται ανήμερα της εορτής στους Επιτρόπους του Ι.

Ναού, αλλά και στους Ψαλτάδες, ή σε επιφανείς ακόμα εκκλησιαζόμενους.

Εδώ όμως θα πρέπει ν’ ανοίξουμε μία παρέν-θεση για να αναφερθούμε σε μία ιδιορρυθμία που απαντιέται στην προπολεμική (πριν το ‘35) πόλη. Όπου ο κάθε κάτοικός της θεωρεί σαν ενο-ρία του, την Εκκλησία που πριν από την ίδρυση του Κεντρικού Νεκροταφείου (1870) ήταν θαμ-μένοι οι αντενάτοι2 του. Και ήταν πολύ σύνηθες το φαινόμενο να κατοικεί κανείς στο Κρυονέρι ή στα Ταμπάκικα, και να ‘χει ενορία στην… Πι-κριδιώτισσα. Η οποία μάλιστα, του αναγνώρι-ζε πλήρως αυτό το δικαίωμα, και τον θεωρούσε συνειδητό ενορίτη της.

Έτσι κι ο παπάς της Παναγίας του Πικρίδη αίφνης, με το που κατέβαινε ν’ αγιάσει τα σπί-τια των ανά την πόλη… ενοριτών του, θεωρού-σε υποχρέωσή του ν’ αγιάζει και κάθε γνωστό σπίτι που συναντούσε στο δρόμο του. Για τού-το κι ο Τζαγκλαράς στις «Φλυαροκαθίστρες» του, αναφέρει ότι από το πατρικό του, στη συνοικία της Αγίας Παρασκευής, κάθε Αγιασμού (06/01) περνούσαν πιο πολλοί από… πέντε παπάδες. Το θέμα ωστόσο το «ενοριακό», θα υπάρχει για να μπερδεύει τους Ζακυνθινούς ως το ‘35, και θα

το λύσει οριστικά ο μακαριστός Μητροπολίτης Χρυσόστομος (Δημητρίου).

Θα πρέπει επίσης ν’ αναφερθεί, ότι ανήμε-ρα των Θεοφανίων, δεν παρέλειπε να διέρχεται από τις κατοικίες των καθολικών κι ο πρωθιερέ-ας του Αγίου Μάρκου.

Αυτά για τις ημέρες των Φώτων, γιατί μετά από δύο περίπου μήνες, στα μέσα συνήθως Μαρτίου, μία καινούργια ευωδία έρχεται να πλημμυρίσει τις ζακυνθινές Εκκλησίες. Πρόκει-ται για εκείνη της ανοιξιάτικης βιολέτας, που την Τρίτη Κυριακή της Σαρακοστής, πάνω σ’ ασημένιες βαντιέρες3 στη μέση του Ναού, κάτω από το μεγάλο Σταυρό του Θείου Πάθους, περι-

μένει τον παπά, να την «υψώσει» με την προ-βλεπόμενη τελετουργία. Σ’ ετούτη τη γιορτή της Σταυροπροσκύνησης όμως, δεν στολίζεται με βιολέτες ολόκληρη η Εκκλησία, ούτε σκορπιού-νται στο δάπεδο. Αλλά μοιράζεται στο εκκλησία-σμα, εκτός από την «υψωμένη» από τον ίδιο τον παπά μαζί με το αντίδωρο, από ένα μικρό ματσά-κι αγριολεβάντας, γαρνιρισμένο με βιολέτες, ή κι άλλα ενδεχομένως εποχιακά φιόρα.

Στα σπίτια όμως των ενοριτών στέλνεται η «πάλμα». Ένα δηλαδή μαντζέτο4 με βιολέτες, ομορφοδεμένο κι ετούτο (μας εγκατέλειψε βλέ-πετε ο μακαρίτης ο Τζαγκλαράς, δίχως να μας πε-ριγράψει τη δεξιοτεχνία «δεσίματος» των λου-λουδιών που κατείχαν οι αλλοτινοί Μποχα-λιώτες), μαζί με λοιπά λουλούδια εποχής, που την τοποθετούσαν ευλαβικά στα κονίσματα. Η ωραία όμως αυτή συνήθεια θα σταματήσει πολύ πριν από την καταστροφή του ’53.

Η ημέρα των Βαΐων πάλι, θα βρει τις ζακυν-θινές Εκκλησιές στολισμένες με βαγιά (φοινι-κόφυλλα) σε διάφορες περίτεχνες κατασκευές (σταυρούς, ήλιους, κορνιόλες, βαϊοφόρες, γαϊ-δουράκια) δίχως όμως να … ευωδιάζει! (Αν και κατά μία άποψη και τα βαγιά ακόμα, έχουν κά-

6

“Ως απαρχάς της φύσεωςτω φυτουργώ της κτίσεως,

η οικουμένη προσφέρει σοι”.(από την Ακολουθία

της Α΄ Ώρας)

ΕΚΚΛΗΣΙΩΝ (της Ζακύνθου) ΑΝΘΕΣΤΗΡΙΑ

7

ποια δική τους ευωδία.) Συνήθεια πάλι από τα πα-λιότερα χρόνια, ίσαμε τα πρώτα μετασεισμικά ήταν οι Εκκλησίες να στέλνουν στα σπίτια των ενοριτών τις λεγόμενες βαϊοφόρες. (Σχήμα βαγιού στηριγ-μένου σε κομμάτι από καλάμι, για να συγκρατεί στη μέση του ένα κλαδάκι ελιάς, ή σε κάποιες περι-πτώσεις και λουλούδια εποχής). Ο Ζώης μάλιστα μας λέει ότι τις κοσμούσαν και με… οικόσημο(;) χωρίς να διευκρινίζει τίνος ήταν το οικόσημο; Του παπά μήπως; (Τιγάρις… είχε κανείς από δαύτο;) Ή του ενορίτη; (Για όσους δηλαδή είχανε…). Μυ-στήριο… (Προσωπικά θυμόμαστε ωστόσο, ότι πριν τον πόλεμο ο παπα-Κόκορης τση Μπόχαλης, (σαν ιδιόρρυθμοι ενορίτες του!), μας έστελνε βαϊοφόρα με…στέμμα. Χωρίς εμείς φυσικά να έχουμε καμία σχέση με αφεντάδες και… στέμματα!)

Για να έλθουμε έτσι στη Μεγάλη Παρασκευή, που από την ώρα της Αποκαθήλωσης, (πριν το με-σημέρι συνήθως) μέχρι τον περίφημο «ντόρο» της Ακολουθίας του Επιταφίου, που έπεται των τελευ-ταίων λέξεων του Ευαγγελίου, «…μετά της κουστω-δίας», τη ζακυνθινή Εκκλησία την αρωματίζουν υπέροχα τα άνθια της νεραντζιάς (νεραντζάνθια) με τα οποία ο παπάς ραίνει τον Επιτάφιο.

Όπου θα τα αντικαταστήσει θεαματικά την αυγή του Μεγάλου Σαββάτου η δοξαστική δάφνη, που σκορπάει απλόχερα ο Δεσπότης από την Ωραία Πύλη του Μητροπολιτικού Ναού, ψάλλοντας το «Ανάστα ο Θεός…».

Μία γλυκιά ευωδία, που θα επικρατήσει όλες τις επόμενες μέρες, στολίζοντας τις Εκκλησίες, μέ-χρι κάτω το δάπεδο και τον έξω χώρο. (Εδώ ας θυ-μηθούμε το στίχο του ποιητή «… μέσα στις Εκκλη-σιές ταις δαφνοφόρες»). Και όπου ετούτη η δαφ-νο-πλημμύρα, θα ακολουθεί κατά πόδας όλες τις πασχαλινές εορταστικές τελετουργίες και περτσε-σιόνε5 (Αγίου Λαζάρου, Αγίου Νικολάου (Γαϊδου-ροταβέρνα), Χρυσοπηγής, Αη-Λύπιου κ.ά., ίσα-με που ψάλλεται το «Χριστός Ανέστη». Εδώ όμως θα πρέπει να διευκρινιστεί κάτι, που ήδη ο φίλος Διονύσης Φλεμοτόμος το έχει χρησιμοποιήσει σε ένα υπέροχο στίχο του. Πρόκειται για τη «μυρ-τιά», που δεμένη κι ετούτη σε ματζέτα6 προσφέρε-ται στους ξάγρυπνους εορταστές το χάραμα του Με-γάλου Σαββάτου, από πλανόδιους κι ευκαιριακούς ανθοπώλες.

Είναι βέβαια κι αυτή μία ζακυνθινή συνήθεια, οπού παρ’ ότι έχει καθιερωθεί πριν από μισό πε-ρίπου αιώνα, δεν μπορεί ωστόσο να ξετοπίσει τη δάφνη, που η μεγαλο-σαββατιάτικη κυριαρχία της μετράει από αιώνες.

Έτσι για πρώτη φορά θα γραφτεί εδώ για το «πώς» και από «ποιον» ξεκίνησε η παραπάνω συνήθεια και για το «λόγο» που καθιερώθηκε. «Εφευρέτης» ο μακαρίτης Ντίνος Χαραχάλιος, σε μία εποχή που οι Αργασιώτες, δεν είχανε ιδέα από hotels, ή restaurants. Έτσι κι ετούτος, αφού έδεσε αποβραδίς στα πρόχειρα κάμποσα μαντζέτα με τρυ-φερές μερτούλες, γαρνίροντάς τα με λίγα αγριολού-λουδα (κοκοράκια και τσουτσουμίδες, ετούτη την εποχή στ’ Αργάσι άλλο τίποτσι), τα φόρτωσε στη βασταούρα7 του και πριν ροδίσει ο ήλιος του Με-γάλου Σαββάτου του σωτηρίου έτους ‘48 ή ‘49 (θα

σας γελάσω) να τονε εδεκεί έξω από τον Άγιο Νι-κόλα των Ξένων (Μητροπολιτικό), περιμένοντας κι ετούτος τη «Gloria»8.

Οπότε βλέποντάς τονε οι Ζακυνθινοί εξερχόμε-νοι της Εκκλησίας, ευγενέστατο κατά πάντα, αλλά και γνώριμό τους κι από πολλές άλλες μερίες, κα-θώς βιώνουν ευφροσύνως το «φαιδρόν της ανα-στάσεως κήρυγμα», δεν το ‘χουν σε τίποτα να δώ-σουν το ταλιράκι τους προκειμένου να γυρίσουνε σπίτια τους με λίγες δροσερές μερτούλες. Για να γί-νει τόσο ευπρόσδεκτη ετούτη η λουλουδένια προ-σφορά, ώστε μία-δύο ακόμα χρονιές, κι οι Τζα-ντιώτες, ιδιόρρυθμοι και κουριόζοι9 όπως πάντα, θα την αποζητάνε θεωρώντας την σαν το «πρώτο» αναστάσιμο ψώνιο τους. Για να συνεχιστεί και μά-λιστα σε πληθωρική πια προσφορά και την αμέ-σως μετασεισμική εποχή, παρ’ ότι ο καημένος ο

Ντίνος, θύμα των σεισμών, δε θα υπάρχει άλλο να την νταραβερίζεται χαμογελαστός.

Η μυρτιά ωστόσο, μπορεί μεν να μην πέρασε την αυγή του Μεγάλου Σαββάτου την πόρτα της αναστάσιμης Εκκλησίας, αλλά θα περιμένει όμως πενήντα ολόκληρες μέρες για να γίνει και ετούτη κατάσταση. Μέχρι δηλαδή τση Πεντηκοστής, που την κυριαρχία της δεν μπορεί να την αμφισβητήσει κανείς. Έτσι μαζί με το στολισμό, σε κάθε εκκλησι-αζόμενο προσφέρεται και από μία μυρτιά. Τα πα-λιότερα μάλιστα χρόνια είχε μαζί και ένα γαρίφαλο, από εκείνα τα μικρά τα ζακυνθινά που ευωδιάζανε.

Στολισμός που θα συνεχιστεί εκτός από την επο-μένη Κυριακή των Αγίων Πάντων και όλες τις εορτές και πανηγύρια του καλοκαιριού (μαζί και εκείνης του Πολιούχου) μέχρι της Παναγίας τση Μυρτιδιώτισσας (24/09) που εορτάζει μεγαλοπρε-πώς ο αλλοτινός Ναός των Αγίων Πάντων. Εδώ όμως μια και ο λόγος για την αιωνόβια και περι-καλλή ετούτη Εκκλησία, που την έκαμε χωνίδι10 η φωτιά του ‘53, πρέπει να ομολογηθεί πως ο στολι-σμός της, που επιμελείτο ο Τάσης ο Τζοβανάτος, νόντσολος για κάμποσες δεκαετίες, ξεπερνούσε σί-γουρα και τον καλλίτερο σημερινό ντεκορατέρ. Μία

άλλη πάλι γλυκιά ευωδία που μπαίνει το Δεκαπε-νταύγουστο στις Εκκλησίες, κυρίως σ’ αυτές, που διατηρούν καθέδρα της Θεοτόκου (όπως Αγία Τρι-άδα, Άγιοι Πάντες, Οδηγήτρια, Άη-Λάζαρος, Χρυ-σοπηγή) είναι των μπουγαρινιών, οπού ολόκλη-

ρες μαντιλιές κουβαλούνε οι ενορίτισσες και τις απιθώνουν πάνω στην καθέδρα. Εδώ φυσικά δεν πρόκειται για στολισμό αλλά για απλή προσφορά των πιστών.

Για να ξημερώσει η 14η Σεπτέμβρη της «Υψώ-σεως του Τιμίου Σταυρού» που οι κανίστρες11με τους βασιλικούς (πλατύφυλλους, σγουρόφυλλους, χειμωνιάτικους και λοιπούς άλλους) κουβαλιού-νται στις Εκκλησιές με το σωρό. Περιμένοντας τον ιερέα μετά την απόλυση, μαζί με τους καλοχρονι-σμούς, θα τους δώσει από ένα κλαρί «υψωμένο» βασιλικό, για να γαρνίρουν πανηγυρικά την κομ-βιοδόχη τους.

Αυτά όμως για εκείνα τα χρόνια που ο καλλω-πισμός της Εκκλησίας αποτελεί υπόθεση του νεω-κόρου, και εξαρτάται βασικά από το γούστο και την καπατσιτά12 του. Και επειδή νογάει πως από ένα παρόμοιο στολισμό κρίνεται τη «ποιότητά» του σαν… νόντσολος, φορτσάρει για να μην υστερήσει.

Άλλοι άνθρωποι θα μου πείτε… άλλα ήθη. Και να είμαστε κιόλας φχαριστημένοι, που σε γενικές γραμμές κάτι μισοκρατιέται ακόμα από τον λου-λούδινο στολισμό των ζακυνθινών Εκκλησιών.

(1)Ανταγωνισμό, αντιπαράθεση. (2)Πρόγονοι. (3)Μεγάλοι δίσκοι. (4)Κάτι σαν ανθοδέσμη. (5)Λιτανείες. (6) Προχειροδεμένες ανθοδέσμες. (7)Θηλυκό γαϊδουράκι. (8)Πρώτη Ανάσταση. (9)Περίεργοι. (10)Στάχτη. (11)Μεγάλα ξέβαθα καλάθια που χρησιμοποιούνε συνήθως οι Εκκλησίες. (12)Ικανότητα.

Γνωμικά Πατέρων

ΤΟ ΠΑΝΗΓΥΡΙ ΤΗΣ ΕΝΟΡΙΑΣ ΜΑΣ

Την Δευτέρα 15 Αυγούστου, Εορτή της Κοιμήσεως της Υπεραγίας Θεοτόκου, εορτάζει ο Ενοριακός μας Ναός.

Οι Ιερές Ακολουθίες θα πραγματοποιηθούν ως εξής:

Κυριακή 14 Αυγούστου, ώρα 20.00 μ.μ.

ΜΕΓΑΣ ΠΑΝΗΓΥΡΙΚΟΣ ΑΡΧΙΕΡΑΤΙΚΟΣ ΕΣΠΕΡΙΝΟΣ.

Δευτέρα 15 Αυγούστου, ΠΡΩΙ 07.30 π.μ.: ΑΚΟΛΟΥΘΙΑ ΤΟΥ ΟΡΘΡΟΥ

ΚΑΙ ΠΑΝΗΓΥΡΙΚΗ ΑΡΧΙΕΡΑΤΙΚΗ ΘΕΙΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ.

ΑΠΟΓΕΥΜΑ 19.15 μ.μ.: ΠΑΡΑΚΛΗΣΗ ΚΑΙ ΕΓΚΩΜΙΑ ΣΤΗΝ ΥΠΕΡΑΓΙΑ ΘΕΟΤΟΚΟ

ΚΑΙ ΠΕΡΙ ΩΡΑ 20:45 ΛΙΤΑΝΕΥΣΗ ΕΠΙΤΑΦΙΟΥ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ.

Η Χαναναία μιλάει κι ακούγεται. Η αιμορροούσα σωπαίνει και μακαρίζεται. Ο τελώνης δεν τολμά ν’ ανοίξει το στόμα του και δικαιώνεται. Ο φαρισαίος

φωνάζει και κατακρίνεται, έλεγε ο Αββάς Επιφάνιος.

***Πριν από κάθε τι άλλο, έχουμε ανάγκη

από ταπεινοφροσύνη, γράφει ο Αββάς Ησαϊας ο Αναχωρητής. Ας είμαστε έτοιμοι να λέμε αμέσως

στον αδελφό μας σε κάθε περίσταση το «συγχώρησέ με». Η ταπεινοφροσύνη εξαφανίζει όλες τις παγίδες

του διαβόλου.

***Όπως το χώμα που πατάμε δεν έχει φόβο να πέσει,

έλεγε κάποιος Γέροντας, το ίδιο κι ο ταπεινός άνθρωπος.

***Όποιος έχει μάθει να κατηγορεί τον εαυτό του,

λέγει ο Αββάς Ανούβ, βρίσκει εύκολα δικαιολογίες για τα σφάλματα του άλλου.

***Τί είναι ταπείνωση Αββά; ρώτησαν κάποιο Γέροντα

οι αδελφοί της σκήτης.-Ταπείνωση, παιδιά μου, αποκρίθηκε εκείνος, είναι να σου φταίξει ο άλλος και εσύ να τον συγχωρέσεις παρευθύς, χωρίς να περιμένεις

να σου ζητήσει συγγνώμη.

Ο ΕΦΗΜΕΡΙΟΣ ΚΑΙ ΤΟ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΕΥΧΟΝΤΑΙ ΠΡΟΣ ΟΛΟΥΣ ΤΟΥΣ ΕΝΟΡΙΤΕΣ

ΚΑΙ ΦΙΛΟΥΣ ΤΗΣ ΕΝΟΡΙΑΣΚΑΛΟ ΚΑΙ ΨΥΧΩΦΕΛΕΣ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ

η ΦΑΝΕΡΩΜΕΝΗ Τριμηνιαία εφημερίδα

Ιερού Ενοριακού Ναού Υ. Θ. Πεφανερωμένης Πόλεως Ζακύνθου

ΕΚΔΙΔΕΤΑΙ ΜΕ ΤΗΝ ΕΥΛΟΓΙΑ του Σεβασμ. Μητροπολίτη Ζακύνθου

κ.ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ Β΄

ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ: Λισγαρά και Δοξαράδων 291 00 ΖΑΚΥΝΘΟΣ, Τηλ.: 2695045231

ΥΠΕΥΘ. ΕΚΔΟΣΗΣ: Αρχιμ. Δανιήλ Μπιάζης, Εφημέριος ΔΙΑΝΕΜΕΤΑΙ ΔΩΡΕΑΝ, ΕΙΣΦΟΡΕΣ ΔΕΚΤΕΣ

ΤΑ ΕΝΥΠΟΓΡΑΦΑ ΑΡΘΡΑ ΔΕΝ ΕΚΦΡΑΖΟΥΝ ΠΑΝΤΑΤΗΝ ΑΠΟΨΗ ΤΗΣ ΕΚΔΟΣΗΣ

Δείξτε την φιλανθρωπία Σας,

ενισχύοντας το Ταμείο Απόρων Φοιτητών

της Μητροπόλεώς μας.

(Πληροφορίες στον Ιερό Ναό

και τα Γραφεία της Ιεράς Μητροπόλεως)