Μια σειρά από άρθρα γραμμένα από το 2010 ως το 2014 που επιδιώκουν να ξεκαθαρίσουν τις θέσεις μου και τις απόψεις μου

για τη ζωή, την κοινωνία και την πολιτική.

1

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Σελ. Και τώρα τι γίνεται; ..................................................................................... 5 Οι «κακοί ξένοι» .......................................................................................... 8 Οι βάσεις του ελληνικού προβλήματος ..................................................... 10 Το πρόβλημα της πληροφόρησης .............................................................. 14 Η έννοια της ενηλικίωσης .......................................................................... 16 Τα όνειρα της νέας γενιάς .......................................................................... 18 Η μυθολογία για τους νέους ....................................................................... 19 Περί «αγανακτισμένων» ............................................................................ 21 Οι «αγανακτισμένοι» και η «ελληνική παιδεία» ....................................... 23 Είμαι κι εγώ αγανακτισμένος ..................................................................... 25 Νέα άφθαρτα πρόσωπα; Γιατί; Για να φθαρούν; ....................................... 27 Βουλή των Εφήβων: μια μεγάλη υποκρισία .............................................. 29 Περί καταλήψεων ....................................................................................... 32 Απάντηση σ' έναν πολύ καλό φίλο ............................................................ 34 Η Ελλάδα ανήκει στους Έλληνες; Γιατί; Λόγω ιδιοκτησίας; .................... 36 Περί κουκουλοφόρων (η βία για τη βία) ................................................... 39 Οι «ειρηνικοί διαδηλωτές» και η αστυνομία ............................................. 41 Ποιοι είναι φασίστες, τελικά; ..................................................................... 43 Στοιχεία πολιτικής οικονομίας (για αρχάριους) ........................................ 46 Απλά μαθήματα οικονομίας ....................................................................... 49 Ανάπτυξη ή λιτότητα; ................................................................................ 51 Τι θα πει τελικά βιοτικό επίπεδο; ............................................................... 54 Party is over, ηλίθιοι... ............................................................................... 56 Η κρίση του πολιτισμού (πακέτο με την οικονομική κρίση) ..................... 58 Πολιτική και σεξ ........................................................................................ 59 Προσωπικές αναμνήσεις από το «Πολυτεχνείο» ....................................... 62 Η ελληνική ανάπτυξη – μια σχεδιασμένη στρέβλωση .............................. 65 Από τους συνεταιρισμούς στην εκδίκηση της γυφτιάς .............................. 67 Γιατί ο φιλελευθερισμός δεν ελκύει τους Έλληνες; .................................. 69 Το μεγάλο μας πρόβλημα – και το αύριο .................................................. 71 Οι σύγχρονες πολιτικές ιδεολογίες ............................................................ 73

2

Ιδεολογία, πολιτική και κομματικοποίηση ................................................ 76 Πολιτική και ενεργοί πολίτες ..................................................................... 78 Μήπως πρέπει να σταματήσω να γράφω; .................................................. 80 Ο Ζητιάνος του Καρκαβίτσα ΖΕΙ; ............................................................. 82 Πότε θα ξεκαθαρίσουμε τα ΑΕΙ και τα ΤΕΙ; ............................................. 84 Η διαρθρωτική ανεργία .............................................................................. 86 Τουρισμός: ένα βασικό κλειδί για την ανάπτυξη ...................................... 88 Οι περιπέτειες του Internet στην Ελλάδα .................................................. 91 Περί ρατσισμού .......................................................................................... 93 Περί διαλόγου και απόψεων ...................................................................... 95 Λογική και συναίσθημα ............................................................................. 97 Η νέα γενιά του γκουρμέ ............................................................................ 99 Θρησκεία και σεξ ..................................................................................... 101 Μια απόπειρα ιστορικής ερμηνείας ......................................................... 108 Σκέψεις ακολουθώντας τον Επιτάφιο ...................................................... 112 Ιστορίες του παππού μου (σαν παραμύθι) ............................................... 114 Περί αστρολογίας, εφορίας και κρατικής ηθικής .................................... 116

3

Δε θέλω τίποτε άλλο παρά να μιλήσω απλά, να μου δοθεί ετούτη η χάρη

Γιώργος Σεφέρης «Ένας γέροντας στην ακροποταμιά»

4

Και τώρα τι γίνεται; Όλοι τώρα μιλάμε για την (οφθαλμοφανή) οικονομική κρίση. Κάποιοι τολμούν να πουν ότι είναι συνέπεια της διεθνούς οικονομικής κρίσης – και μας κοροϊδεύουν. Και θέλουμε να μας κοροϊδεύουν, γιατί δεν θέλουμε να μας πουν ότι εμείς –όλοι εμείς– φταίμε γι’ αυτή την κρίση. Πάντα κάποιοι άλλοι πρέπει να φταίνε για τα προβλήματα που εμείς δημιουργούμε – έτσι έχουμε πάντα ήσυχη τη συνείδησή μας…

Μας βολεύει να ξεχνάμε ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση μας έδωσε 300 δισεκατομμύρια (όχι δανεικά, αλλά χάρισμα) για να αναπτύξουμε τη δική μας οικονομία, κάνοντας έργα υποδομής, αναδιαρθρώνοντας την αγροτική παραγωγή μας, εκσυγχρονίζοντας τη βιομηχανία, τη βιοτεχνία και την εκπαίδευσή μας, καταρτίζοντας τους εργαζόμενους και τους ανέργους, ώστε να γίνουν πιο παραγωγικοί, οργανώνοντας σύγχρονους θεσμούς (και με τη βοήθεια των νέων τεχνολογιών) σε κάθε κρατική υπηρεσία.

Κι εμείς τι κάναμε; Φάγαμε τα περισσότερα για να «ζήσουμε καλύτερα». Διορίσαμε ακόμα περισσότερους στον δημόσιο τομέα (χρησιμοποιώντας χίλια δυο κόλπα) – και λέμε κι από πάνω ότι δεν είναι αρκετοί (όποια υπηρεσία κι αν ρωτήσετε, θα σας πουν ότι οι «εργαζόμενοι» που έχουν δεν τους φτάνουν για να κάνουν τη δουλειά τους – ακόμα κι αν η υπηρεσία έχει κουτσά-στραβά μηχανογραφηθεί και, κατά συνέπεια, χρειάζεται, λιγότερους πραγματικά εργαζόμενους). Και εξακολουθούμε να πιέζουμε και για νέους διορισμούς.

Διαλύσαμε την (έτσι κι αλλιώς κακή) εκπαίδευσή μας, με εκπαιδευτικούς που δεν θέλουν να αναλάβουν καμιά ευθύνη – και, φυσικά, δεν θέλουν να αξιολογηθούν. Που δίνουν το «καλό παράδειγμα» στους μαθητές με τη συμπεριφορά τους στο σχολείο. Που διαμαρτύρονται αν κάποιος τολμήσει να συγκρίνει την ελληνική εκπαίδευση με την εκπαίδευση άλλων χωρών. (Τους ενδιαφέρει μόνο να συγκρίνουν τον μισθό τους με τον μισθό των άλλων – για παράδειγμα των Άγγλων εκπαιδευτικών, οι οποίοι εργάζονται 40 ώρες την εβδομάδα, και όχι 21, και δεν είναι μόνιμοι, αλλά κρίνονται κάθε Σεπτέμβριο για τη συνέχιση της εργασίας τους).

Διαμαρτυρηθήκαμε γιατί σταμάτησαν να μπαίνουν στα πανεπιστήμια μαθητές που έπαιρναν κάτω από τη βάση σε όλα τα μαθήματα. Και φαίνεται πως οι διαμαρτυρίες μας θα πιάσουν τόπο γιατί συζητείται ξανά η κατάργηση της βάσης (σ.σ. έγινε ήδη).

Απολαύσαμε (και ταλαιπωρηθήκαμε από) τους «προοδευτικούς» φοιτητές μας οι οποίοι διαδήλωναν καθημερινά έναν ολόκληρο χειμώνα για να μην περάσει

5

ο νέος Νόμος-πλαίσιο που περιόριζε σε δέκα τα χρόνια που μπορούσαν να παριστάνουν τους φοιτητές και καταργούσε, επιτέλους, την αποστήθιση του συγγράμματος (που, όπως φαίνεται, επανέρχεται από την «πίσω πόρτα»).

[Συμπονούμε τον πρύτανη που παραιτήθηκε γιατί δεν άντεξε ψυχολογικά (;!) αυτούς τους «φοιτητές» που του επιτέθηκαν και τον χτύπησαν, ενώ προφανώς θα είχε δώσει «γην και ύδωρ» για να εκλεγεί ως ανεύθυνος πρύτανης, με όλα τα προνόμια που του έδινε αυτή η εξουσία, χωρίς καμιά διάθεση να τη χρησιμοποιήσει για τους πραγματικούς σκοπούς της πανεπιστημιακής εκπαίδευσης, αφού βέβαια δεν είχε ακούσει τίποτα για τις καταλήψεις με καταστροφές και κλοπές, ούτε για το χτίσιμο της πόρτας άλλων πρυτάνεων και καθηγητών, ούτε για τις χασισοφυτείες στο Πανεπιστήμιο Κρήτης, ούτε για τον τραυματισμό άλλων πρυτάνεων κλπ. κλπ. Ένας «πρύτανης» που, προφανώς, δεν ξέρει τι θα πει «άσυλο ιδεών», συγχέοντάς το, ίσως, με τον Νόμο του Λυντς – αρκεί να μην εφαρμόζεται σ’ αυτόν…].

Φυσικά, η αναδιάρθρωση της αγροτικής παραγωγής κόλλησε στο σύνθημα «όλα τα κιλά, όλα τα λεφτά». Εξάλλου, τι μας νοιάζει αν υπάρχει κάποιος που να αγοράζει πια μπαμπάκι; Και θα μας άρεσε να ρίχνουμε ακόμα (φυσικά έναντι πληρωμής) τα πορτοκάλια στις χωματερές (μαζί με αρκετό χώμα για να φαίνονται περισσότερα τα κιλά) – τότε δεν χρειάζονταν καμιά φροντίδα. Όσο για τους συνεταιρισμούς, αυτοί έγιναν για να πλουτίσουν κάποιοι επιτήδειοι.

Και δεν μας έφτασαν τα (πάρα πολλά) χρήματα που μας χάρισε η Ευρωπαϊκή Ένωση για να βοηθήσει την ανάπτυξή μας κι εμείς τα καταναλώσαμε για να περάσουμε καλύτερα. Δανειστήκαμε και ως κράτος (πέρα από τον ατομικό δανεισμό μας) ασύλληπτα ποσά.

Και τώρα ήρθε η «ώρα της πληρωμής». Βέβαια, εμείς προτιμούμε να κατηγορούμε τους «ξένους» που μας ζητούν να επιστρέψουμε τα δανεικά μας – και γι’ αυτό μας «πιέζουν». Λες και είναι υποχρεωμένοι να μας χαρίζουν χρήματα για να περνάμε καλύτερα.

Έχουμε, μάλιστα, επιστρατεύσει (διαστρεβλώνοντας) και τον καημένο τον Μαρξ. Έτσι, δεν θα πούμε ποτέ ότι πληρωνόμαστε λιγότερο απ’ όσο αξίζει αυτό που παράγουμε, αλλά λέμε ότι πληρωνόμαστε λιγότερο απ’ όσο έχουμε ανάγκη για «να ζούμε σαν άνθρωποι» – κι ας μην παράγουμε τίποτα… Λες και είναι κάποιος (ποιος;) υποχρεωμένος να μας προσφέρει αυτά που θεωρούμε εμείς ως ανάγκη: το (καλύτερο) σπίτι μας, το (καλύτερο) αυτοκίνητό μας, το (καλύτερο) κινητό μας, την (όσο πιο συχνή γίνεται) ταβέρνα μας, τις (όσο μεγαλύτερες γίνεται) διακοπές μας, τις καταναλωτικές αγορές μας και την καλύτερη σύνταξή μας στα (όσο λιγότερα γίνεται) χρόνια εργασίας μας.

6

Φυσικά, όπως πάντα, για όλα τα δεινά μας φταίνε άλλοι: η παγκοσμιοποίηση, οι Αμερικάνοι (go home), η κακιά Μέρκελ, η λέσχη Μπίλντερμπεργκ, ο διεθνής σιωνισμός, η μασονία και ό,τι άλλο (μυστικό και συνωμοτικό) μας βολεύει. (Ζήτω ο κύριος Λιακόπουλος). Ποτέ δεν φταίει το ξερό μας το κεφάλι και η περίφημη ελληνική «κουτοπονηριά» μας.

Κάποιοι, βέβαια, υποστηρίζουν, πως αν ορισμένοι μεγαλοκαρχαρίες και λαμόγια δεν έτρωγαν τα λεφτά μας, δεν θα είχαμε πρόβλημα. Οι άνθρωποι που μας λένε αυτές τις σαχλαμάρες φυσικά μας κοροϊδεύουν, ξέροντας ότι είμαστε τρομερά ανίκανοι στα Μαθηματικά, την Οικονομία και τη Λογική. Όχι ότι δεν υπάρχουν (μεγάλοι) κλέφτες και απατεώνες (αυτοί υπάρχουν συνήθως παντού), αλλά τα προβλήματά μας δεν οφείλονται σε αυτούς, αλλά σε μας. Σε μας που προσπαθούμε (όταν μπορούμε) να χωθούμε στο Δημόσιο, που προσπαθούμε (όταν μπορούμε) να μη δουλεύουμε παραγωγικά, που προσπαθούμε (όταν μπορούμε) να κρύβουμε τα εισοδήματά μας από την εφορία, που προσπαθούμε (όταν μπορούμε) να χτίσουμε το αυθαίρετό μας, που προσπαθούμε να μην ακολουθούμε κανένα κανόνα (και ζητάμε να ακολουθούν οι «άλλοι» τους κανόνες), που προσπαθούμε (και το μπορούμε πάντα) να αποφύγουμε το διάβασμα, τη μελέτη, την πνευματική καλλιέργεια και τη σοβαρή γνώση, που ενδιαφερόμαστε μόνο για τον εαυτούλη μας (το 25% των Ελλήνων –με βάση δημοσκόπηση της VPRC– λέει να δανειστούμε κι άλλα κι ας τα πληρώσουν τα παιδιά μας και τα εγγόνια μας) και που μεγαλώνουμε με τον πιο απαράδεκτο τρόπο τα («καλομαθημένα») παιδιά μας (για να πολλαπλασιάσουμε τους ανεύθυνους και αντικοινωνικούς πολίτες αυτής της χώρας – που δεν έχουν καμιά όρεξη να στηριχτούν στα δικά τους πόδια και να αγωνιστούν πραγματικά για τη δική τους ζωή, αλλά βολεύονται μόνο αν άλλοι τους προσφέρουν την εύκολη ζωή…). [Έχει πλάκα όταν μιλάμε για «ενηλικίωση» και για δικαιώματα – αλλά ποτέ δεν σκεφτόμαστε για τις υποχρεώσεις και τις ευθύνες των ενήλικων ατόμων].

Τελικά, όμως, τα ψέματα φαίνεται πως τέλειωσαν. Με ευχές ή «αγώνες» δεν μπορούμε να συνεχίσουμε όπως μάθαμε σιγά-σιγά τα τελευταία τριάντα χρόνια. Το πρόβλημα είναι ποιος θα μας πει την αλήθεια για ν’ αρχίσουμε να σκεφτόμαστε σοβαρά. Οι πολιτικοί, οι δημοσιογράφοι ή, μήπως, η ανύπαρκτη πια πνευματική (ή διεφθαρμένη) ηγεσία μας;

Ιανουάριος 2011

7

Οι «κακοί ξένοι»

Είναι γνωστό πως οι Έλληνες αγνοούν (ή τους βολεύει να αγνοούν) την ιστορία τους. Έτσι, είναι εύκολο να βρίσκουν αποδιοπομπαίους τράγους για ό,τι κακό κάνουν οι ίδιοι – πάντα κάποιοι άλλοι φταίνε.

Τι «κακά πράγματα» μας έκαναν, λοιπόν, οι «ξένοι» τα τελευταία 200 χρόνια; Ας ξεκινήσουμε με την επανάσταση του 1821. Οι «κακοί ξένοι» (δηλαδή Άγγλοι, Γάλλοι και Ρώσοι) έστειλαν τους στόλους τους στο Ναβαρίνο και βούλιαξαν τον στόλο του Ιμπραήμ που ήταν έτοιμος να καταπνίξει οριστικά την ελληνική επανάσταση – κι έτσι απελευθερωθήκαμε από τον οθωμανικό ζυγό.

Στη συνέχεια, μας έστειλαν τον (καλύτερο δυνατόν) κυβερνήτη, ελληνικής καταγωγής (τον Καποδίστρια), να οργανώσει την Ελλάδα σε ένα σύγχρονο κράτος. Εμείς, στα γρήγορα τον σκοτώσαμε. Τότε μας έστειλαν έναν βασιλιά, μαζί με τη φρουρά του (που δεν μπορούσαμε να σκοτώσουμε). Για να βγάλουμε το άχτι μας φυλακίσαμε τον Κολοκοτρώνη σε ένα φριχτό (χωρίς φως) κελί στο Παλαμίδι, όπου τυφλώθηκε.

Στον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο, όταν συνταχθήκαμε με την Αντάντ, μας βοήθησαν να μεγαλώσουμε την Ελλάδα. Βέβαια, μας παράτησαν όταν τα μυαλά μας πήραν τόσο αέρα που θέλαμε να πάμε (και να καταλάβουμε) την «κόκκινη μηλιά». Κι έτσι φτάσαμε στη Μικρασιατική καταστροφή, διώχνοντας και προσπαθώντας να σκοτώσουμε τον Ελευθέριο Βενιζέλο.

Μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, όταν το ΚΚΕ θέλησε να καταλάβει την εξουσία με τα όπλα, οι Άγγλοι (έχοντας την άδεια του Στάλιν) έστειλαν στρατό για να μη συμβεί αυτό. Έτσι, η Ελλάδα δεν έγινε ένας παράδεισος σαν τη Βουλγαρία, τη Ρουμανία, τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη, τα Σκόπια ή την Αλβανία. Και, ταυτόχρονα, μας έδωσαν χρήματα για ν’ αναπτυχθούμε (Σχέδιο Μάρσαλ). Έτσι, η κυρία Παπαρήγα δεν έγινε ο Τσαουσέσκου ή ο Χότζας της Ελλάδας (παρά το γεγονός πως πρόσφατα η Κεντρική Επιτροπή του ΚΚΕ αναστύλωσε τον Στάλιν). Και ο βασικός μισθός των εργαζομένων δεν είναι 118 ευρώ, όπως σήμερα στη Βουλγαρία. Βέβαια, ήταν αισχρή προπαγάνδα των καπιταλιστών και των αντιδραστικών (αντεπαναστατών) τα γραφόμενα για τα γκουλάγκ του Σολζενίτσιν, την «οικογενειακή» δραστηριότητα της «Στάζι» και τη δυνατότητα να πηδάς όσες σοβιετικές κοπέλες θέλεις με αντάλλαγμα ένα μπλουτζίν. Μόνο η Μακρόνησος και η Γιάρος είναι αληθινά...

Θα μου πείτε, φυσικά, ποιος μας έφερε την εφταετή χούντα του Παπαδόπουλου. Δεν θα σας απαντήσω εγώ, γιατί την απάντηση την έχει δώσει

8

ο Πότης Παρασκευόπουλος, διευθυντής της εφημερίδας «Αυγή» μέχρι το 1967, στο βιβλίο του «Πώς φτάσαμε στην 21η Απριλίου». Δεν φταίω εγώ που δεν το έχετε διαβάσει, αφού, μόλις εκδόθηκε το 1974 από τις εκδόσεις «Θεμέλιο», το ΠΑΣΟΚ φρόντισε να «εξαφανίσει» όλα τα αντίτυπα για να μην κυκλοφορήσει σε μεγάλη έκταση…

Μετά το 1981, οι «κακοί ξένοι» μας έδωσαν για (δωρεάν) βοήθεια πάρα πολλά χρήματα για να αναπτυχθούμε, αλλά εμείς τα φάγαμε. Παράλληλα, αρχίσαμε να παίρνουμε απίστευτου ύψους δάνεια για να «ζήσουμε καλύτερα». Κάποια στιγμή, οι δανειστές μας είδαν πως εμείς είμαστε στα πρόθυρα χρεοκοπίας και θα χάσουν τα χρήματα που μας δάνεισαν. Κι επειδή δεν μπορούμε να πληρώσουμε πια μισθούς και συντάξεις χωρίς να δανειζόμαστε καινούρια ποσά (αφού το ετήσιο πρωτογενές μας έλλειμμα είναι τεράστιο), οι «κακοί ξένοι» ήρθαν και μας είπαν: «Εμείς θα σας δανείσουμε κι άλλα για να ζήσετε, με την προϋπόθεση, όμως, πως θα πάρετε μέτρα ώστε, από το ένα μέρος, να μην χρειάζεστε κι άλλα δανεικά σε λίγα χρόνια και, από το άλλο μέρος, να γυρίσετε σε εύλογο χρόνο ένα μέρος από τα δανεικά που έχετε πάρει».

Εμείς, βέβαια, εξακολουθούμε να κοροϊδεύουμε τον εαυτό μας: «Δεν δεχόμαστε να μας λένε οι “κακοί ξένοι” τι θα κάνουμε». Εμείς απαιτούμε (με εθνική υπερηφάνεια) να μας δίνουν χρήματα για να τα κάνουμε ό,τι θέλουμε. Και ό,τι φάγαμε και το χρωστάμε είναι «απεχθές» – μας το έδωσαν με το ζόρι…

Σε όλα αυτά υπάρχει, όμως, μια ελπίδα. Σήμερα, δεν είναι δυνατόν να σκοτώσουμε όλη την Τρόικα (όπως τον Καποδίστρια). Κι έτσι υπάρχει μια πιθανότητα να φτιάξουμε ένα σύγχρονο κράτος και μια καλύτερη κοινωνία – εκτός κι αν προτιμήσουμε την οριστική χρεοκοπία μας (αφού, βέβαια, είμαστε τόσο ηλίθιοι που δεν καταλαβαίνουμε τι σημαίνει αυτό).

Υ.Γ. Θα μου πείτε, βέβαια, πως οι ξένοι μας βοήθησαν και μας βοηθούν για το δικό τους συμφέρον. Μπορεί, αλλά μας βοηθούν. Εμείς ποιους έχουμε βοηθήσει και μάλιστα χωρίς συμφέρον; Μήπως τους οικονομικούς μετανάστες της Αμαλιάδας;

Φεβρουάριος 2011

9

Οι βάσεις του σημερινού ελληνικού προβλήματος

Το σημερινό ελληνικό πρόβλημα είναι απλό – τραγικά απλό. Και γι’ αυτό είναι πολύ δύσκολο να λυθεί. Στηρίζεται σε τρεις βάσεις: στην έννοια της εργασίας, στην έννοια της σύνταξης και στην έννοια του κέρδους.

α) Τι σημαίνει εργασία για τον σημερινό Έλληνα (ιδιαίτερα τον νεώτερο); [Ας μην αρχίσουμε να μιλάμε για εξαιρέσεις ή τις διάφορες μειοψηφίες, ας μιλήσουμε, επιτέλους, για την πλειοψηφία – και δεν χρειάζεται να χαϊδεύουμε μόνοι μας τα αυτιά μας, όπως κάνει τόσο προκλητικά ο κ. Λαζόπουλος, για να αυξήσει την τηλεθέαση και τα χρήματα που κερδίζει με αυτόν τον τρόπο].

Εργασία, λοιπόν, είναι εκείνος ο χρόνος που αισθάνεται ο Έλληνας πως του μειώνει τον ελεύθερο χρόνο του. Στη συνείδησή του, ο ελεύθερος χρόνος δεν είναι ο χρόνος που περισσεύει από την εργασία του. Η εργασία δεν είναι τρόπος ζωής. Είναι κάτι που θα ήθελε, με κάθε μέσο (θεμιτό ή αθέμιτο), να αποφύγει. Και γι’ αυτό δεν ενδιαφέρεται για κανένα συγκεκριμένο είδος εργασίας – όπου χωθεί, αν είναι δυνατόν με «μέσον», κι αν είναι δυνατόν χωρίς κανέναν κόπο. Όπως ακριβώς συμπληρώνουν τα μηχανογραφικά δελτία τους οι υποψήφιοι φοιτητές: να μπούνε κάπου κι όπου μπούνε – τι τους νοιάζει;

Φυσικά, στο σχολείο δεν έχουν μάθει (και ποιος ενδιαφέρεται να τους μάθει) την προέλευση της λέξης δημιουργός. Δεν ξέρουν πως έχει τις ρίζες της στη Μινωική περίοδο και σημαίνει τον εργάτη του δήμου: αυτόν που κατασκεύαζε στα εργαστήρια των Μινωιτών όλα αυτά τα αντικείμενα καθημερινής χρήσης (λυχνάρια, κανάτες, κιούπια κλπ.) που θαυμάζουμε σήμερα στο Μουσείο του Ηρακλείου (ελπίζω να τέλειωσε, επιτέλους, η επισκευή του). Κι αυτός ο εργάτης δεν ενδιαφερόταν για μπόνους, τιμαριθμικές αυξήσεις και συντάξεις. Τον ενδιέφερε, κυρίως, αυτό που έκανε να το έκανε καλά (καλύτερα από τους άλλους) γιατί εκείνος το έκανε. Έτσι, η λέξη δημιουργός απέκτησε μια τόσο σημαντική έννοια και ταυτίστηκε με τον θεό.

Τι συμβαίνει, όμως, όταν η εργασία μας δεν έχει ή δεν μας ενδιαφέρει να έχει τα στοιχεία της δημιουργίας; Ο καημένος ο Μαρξ το έχει πει κι αυτό με τον δικό του τρόπο: έρχεται η αλλοτρίωση. Κάτι που μπορούμε, αν θέλουμε, να το δούμε καθαρά γύρω μας.

Ας πούμε, έρχεται Σαββατοκύριακο. Βάζουμε την οικογένεια στο αυτοκίνητο και ορμάμε στους εθνικούς δρόμους. Γιατί το κάνουμε αυτό; Προφανώς γιατί δεν αντέχουμε να μείνουμε στο σπίτι μας (για το οποίο ξοδέψαμε τόσα

10

χρήματα). Αν μέναμε σπίτι θα έπρεπε να κουβεντιάσουμε με τη γυναίκα και τα παιδιά μας, να βρούμε τρόπους συνεννόησης και επικοινωνίας, να φτιάξουμε μια ωραία ατμόσφαιρα (όχι σαν κι αυτή που έλεγε ο Ηλιόπουλος στην ταινία), να αντιμετωπίσουμε τα ουσιαστικά θέματα ανατροφής. Όλη τη βδομάδα λέμε πως σκοτωνόμαστε τρέχοντας και δεν έχουμε καθόλου χρόνο!... Να, λοιπόν, που υπάρχει το Σαββατοκύριακο.

Όχι, όμως. Εμείς ορμάμε στην εθνική οδό και αρχίζουμε να κάνουμε ζιγκ-ζαγκ γιατί δεν αντέχουμε να ακολουθούμε κάποια λουρίδα και να είναι κάποιος μπροστά μας. Μπαίνουμε στη ΛΕΑ γιατί είμαστε πιο έξυπνοι και ξεπερνάμε τους άλλους που μποτιλιάρονται. Μα, υποτίθεται πως βγήκαμε για να ξεσκάσουμε, να ηρεμήσουμε, να αισθανθούμε ωραία κοντά στη φύση. Φαίνεται, όμως, πως μόνο απωθημένα έχουμε να βγάλουμε…

Το CD του αυτοκινήτου παίζει στη διαπασών. Έτσι δεν χρειάζεται να μιλήσουμε με τη γυναίκα μας. Κι επιπλέον δεν μας ενοχλούν και τα παιδιά μας που τσακώνονται στο πίσω κάθισμα, αφού καλύπτονται οι φωνές τους από τη «μουσική».

Και πού πάμε; Φυσικά κάπου να φάμε μέχρι σκασμού. Αρκεί να δει κανείς τι αφήνει κάθε παρέα στο τραπέζι που έτρωγε πριν.

Ας μην είμαι άδικος. Βγαίνουμε και στη φύση. Εξάλλου, αν δεν το κάναμε αυτό, πού θα πετάγαμε τα σκουπίδια μας για να έχουν κάτι να κάνουν και κάποιες γραφικές εθελοντικές οργανώσεις; [Μπορούν να καούν το καλοκαίρι μαζί με τα δέντρα ή να τα στείλει ο αέρας στη θάλασσα και να ξεμπερδέψουμε μ’ αυτά].

β) Ποια είναι η έννοια της σύνταξης; Πότε κάποιος πρέπει να γίνει συνταξιούχος; Τι κάνει ένας συνταξιούχος;

Ας δούμε πρώτα γιατί να πάρει κάποιος σύνταξη. Η απάντηση θα μπορούσε να είναι: για να ξεκουραστεί μετά από πολλά χρόνια δουλειάς. Πόσα είναι, όμως, τα «πολλά χρόνια»; Δέκα, είκοσι, τριάντα, σαράντα; Ποιος είναι αυτός που θα ορίζει πόσα είναι τα «πολλά χρόνια» και με ποια διαδικασία; Και πόση είναι η πραγματική κούραση ενός εργαζόμενου, ας πούμε σε γραφείο; Αν θα κάνει μπάνιο στη θάλασσα ή αν θα περπατάει στην εξοχή θα κουράζεται λιγότερο;

Στην πραγματικότητα, όλα τα παραπάνω είναι δικαιολογίες για να μην πούμε την αλήθεια: Από τη στιγμή που η δουλειά μας δεν αποτελεί τρόπο ζωής, αλλά κάνουμε τα πάντα για να την αποφύγουμε, είναι λογικό πως θα θέλαμε να πάρουμε σύνταξη όσο γίνεται νωρίτερα – για να σταματήσουμε να κάνουμε αυτό που δεν θέλουμε να κάνουμε.

11

Υπάρχουν αρκετοί (αυτοί που αγαπούν τη δουλειά τους, αλλά είναι μικρή μειοψηφία) που αισθάνονται πολύ άσχημα όταν υποχρεώνονται να σταματήσουν να δουλεύουν. Και τι θα κάνουν μετά; Θα κάθονται και θα βλέπουν τηλεόραση;

Εδώ φτιάχτηκαν τα ΚΑΠΗ για να έχουν κάτι να κάνουν οι συνταξιούχοι και να μην πεθάνουν από ανία και πλήξη!...

Αν θα θέλαμε να είμαστε λογικοί και να έχουμε μια σοβαρή κοινωνική θεώρηση των πραγμάτων, θα έπρεπε να ορίσουμε πως σύνταξη παίρνει όποιος δεν μπορεί να είναι (σε κάποιον ικανοποιητικό βαθμό) παραγωγικός στη συγκεκριμένη δουλειά που κάνει, είτε λόγω γήρατος είτε λόγω κάποιας ασθένειας. [Φυσικά, αυτό προϋποθέτει ένα σύστημα που δεν λαδώνεται για να τους βγάζει όλους κακογερασμένους ή ανάπηρους]. Εξάλλου στα περισσότερα επαγγέλματα υπάρχουν δραστηριότητες, στις οποίες ένα άτομο μπορεί να ανταποκριθεί σε οποιαδήποτε ηλικία. Ας πούμε, στην Αστυνομία. Γιατί δεν μπορεί κάποιο φυσιολογικό άτομο εξήντα χρόνων να εργάζεται αποδοτικά μέσα στις αστυνομικές διευθύνσεις και στα αστυνομικά τμήματα – κι όταν πηγαίνουμε εκεί βλέπουμε μόνο νεαρούς άντρες και νεαρές γυναίκες;

Φυσιολογικά, θα έπρεπε να βλέπουμε μάλλον με συμπόνια τους καημένους τους συνταξιούχους που δεν μπορούν να ασχοληθούν πια δημιουργικά και παραγωγικά με τη δουλειά τους. Όχι να τους ζηλεύουμε που κάθονται και δεν δουλεύουν!...

Όσο για τον παραλογισμό που αφορά τις μητέρες με ανήλικα παιδιά, τι να πει κανείς; Αντί να τις βοηθήσουμε με (πληρωμένες) γονικές άδειες, με βρεφικούς και παιδικούς σταθμούς και τόσα άλλα που είναι δυνατόν να γίνουν για να μπορέσουν και να δουλέψουν παραγωγικά και να αναθρέψουν σωστά τα παιδιά τους, πολλοί υποστηρίζουν πως πρέπει να πάρουν σύνταξη όταν τα παιδιά είναι κοντά στην ενηλικίωσή τους και τότε ελαττώνονται σοβαρά (ή θα έπρεπε να ελαττώνονται σοβαρά, αν η ανατροφή των παιδιών είναι σωστή) οι οικογενειακές ανάγκες της μητέρας. Με τι θα ασχολείται μια μητέρα αφού σταματήσει την εργασία της και τα παιδιά φύγουν από το σπίτι; Με τη μπιρίμπα ή με το κουτσομπολιό;

γ) Τι σημαίνει για τον Έλληνα η λέξη «κέρδος»; Όταν κερδίζει ο ίδιος, είναι «έξυπνος» (και τρέχει στο χρηματιστήριο για να αγοράσει μετοχές-φούσκες). Όταν κερδίζει άλλος, τότε κερδίζει ο «κακός».

Οποιοσδήποτε επιχειρηματίας είναι «κακός» γιατί κερδίζει, ενώ ο εργαζόμενος στην επιχείρησή του είναι «καλός» γιατί εργάζεται! Θέλουμε, λοιπόν, να

12

υπάρχουν «καλοί» επιχειρηματίες που να μην ενδιαφέρονται για το κέρδος τους για να έχουν δουλειά οι εργαζόμενοι και να βρίσκουν δουλειά οι άνεργοι. Θέλουμε να υπάρχουν επιχειρηματίες που να ρισκάρουν τα πάντα, που να ασχολούνται 24 ώρες το 24ωρο (διαφορετικά δεν γίνεται) με την επιχείρησή τους, αλλά να κερδίζουν όσα και οι εργαζόμενοι (με σταθερό ωράριο, αυξανόμενο μισθό και σιγουριά για την εργασία τους). Τότε γιατί να γίνει κανείς επιχειρηματίας;

Βέβαια υπάρχει και το κράτος για να έχει μόνιμους εργαζόμενους που να παίρνουν μίζες, να πηγαίνουν να ψωνίζουν από το σουπερμάρκετ την ώρα της εργασίας τους, να αντιμετωπίζουν τους υπόλοιπους με αδιαφορία, να μην ενδιαφέρονται για την παραγωγικότητά τους κλπ.

Κι έτσι, λοιπόν, έρχεται η ώρα της «κακής» Τρόικας να μας πει ότι αυτά που θέλουμε απλώς δεν γίνονται. Όταν τα κάνουμε χρεοκοπούμε.

Η βελτίωση του επιπέδου ζωής των πολιτών σε μια χώρα στηρίζεται σε δύο βάσεις: στην παραγωγικότητα των εργαζομένων (σε μισθωτή εργασία) και στην επιχειρηματικότητα όσων θέλουν να ρισκάρουν και να αντιμετωπίσουν τον (διεθνή πια) ανταγωνισμό. Η δημιουργικότητα και το επιχειρηματικό κέρδος είναι τα κίνητρα για την ανάπτυξη μιας κοινωνίας.

Συμπέρασμα: Είναι πολύ εύκολο, επομένως, να σκεφτούμε πως δεν υπάρχουν και πολλές ελπίδες για το ορατό μέλλον της Ελληνικής κοινωνίας. Εκτός αν…

Ιούλιος 2010

13

Το πρόβλημα της πληροφόρησης

Μια ματιά να ρίξει κανείς στην Αρχική του σελίδα στο Facebook, στην οποία βλέπει τις αναρτήσεις φίλων του (μικρά κείμενα, φωτογραφίες, τραγούδια και κοινοποιήσεις κειμένων από εφημερίδες, ραδιόφωνα και περιοδικά), βλέπει τον τεράστιο αριθμό πληροφοριών που διακινούνται.

Πριν από τη σημερινή κοινωνία της πληροφορίας, η μετάδοση των πληροφοριών ήταν κεντρική και ελεγχόμενη – κρατικό μονοπώλιο. Είτε οι πληροφορίες μεταδίδονταν από ραδιόφωνα και τηλεοράσεις, είτε από την εκπαίδευση. Εξαίρεση ήταν ο Τύπος (όταν τον άφηναν σχετικά ελεύθερο). Γι' αυτό οι κοινωνίες ζητούσαν συνέχεια την αντικειμενικότητα των κρατικών μέσων ενημέρωσης και των εκπαιδευτικών προγραμμάτων.

Όσοι ήταν ενήλικες πριν από το 1988 θα το θυμούνται αυτό καθαρά στην Ελλάδα. Και όσοι θυμούνται την περίοδο Χατζιδάκι στο ραδιόφωνο γύρω στα '80, θα θυμούνται πώς εκδιώχθηκε ο Μάνος Χατζιδάκις γιατί ήθελε να κάνει «ανοίγματα» στο ραδιόφωνο. Θα θυμούνται, επίσης, τον πόλεμο των παράσιτων στη «Φωνή της Αλήθειας» και στη «Φωνή της Αμερικής» από Αμερικανούς και Σοβιετικούς αντίστοιχα.

Οι νέες τεχνολογίες ανέτρεψαν όλα αυτά. Δεν μπορεί πια κανείς να ελέγξει τη διακίνηση των πληροφοριών. Αλλά το πρόβλημα σήμερα δεν είναι ο έλεγχος της πληροφορίας, αλλά η αξιολόγηση της πληροφορίας. Και εδώ τα πράγματα αλλάζουν δραματικά. Η ευθύνη μεταφέρεται από την κεντρική εξουσία στον πολίτη.

Ειδικά στην Ελλάδα, μετά το πάρτι, ο λαός είναι τελείως ανέτοιμος να αξιολογήσει πληροφορίες. Ας μην ξεχνάμε πως αυτός ο λαός εκπαιδεύτηκε στο σχολείο πώς να αποστηθίζει και να μη σκέφτεται. Και, στη συνέχεια, το μόνο που εκπαιδεύτηκε να κάνει είναι να ψηφίζει ποιον θέλει να φύγει ή ποιον πρέπει να μείνει στα διάφορα Big Brother.

Και τώρα που ήρθε η κρίση, όχι μόνο της οικονομίας, αλλά ολόκληρης της κοινωνίας, καλείται να μάθει πώς να ξεχωρίζει «την ήρα από το στάρι» και πώς να αξιολογεί τις πληροφορίες, αφού οι πληροφορίες μπορεί να είναι αληθινές, ψευδείς ή σκόπιμες (παραπληροφόρηση). Αλλά για να είναι κανείς ικανός να κρίνει τις πληροφορίες, που καταιγιστικά έρχονται πάνω του, χρειάζεται να έχει αποκτήσει την ανάλογη κουλτούρα: γνώσεις και λογική. Τέτοια κουλτούρα δεν έχει σήμερα ο ελληνικός λαός.

14

Πώς, λοιπόν, μπορούν να αντιμετωπιστούν τα σημερινά, καθοριστικά για το μέλλον μας, προβλήματα;

10 Φεβρουαρίου 2012

15

Η έννοια της ενηλικίωσης

Μέχρι το 1981 ένα άτομο (αγόρι ή κορίτσι) αναγνωριζόταν ως ενήλικο αν είχε κλείσει την ηλικία των 21 χρόνων. Τότε ήταν πια υπεύθυνο απέναντι στον εαυτό του, στους άλλους και στον Νόμο. Μέχρι τότε ήταν υπό την κηδεμονία των γονιών του.

Όταν ανέβηκε στην εξουσία το ΠΑΣΟΚ κατέβασε την ηλικία της ενηλικίωσης στα 18 χρόνια. Ανεξάρτητα αν αυτό μπορεί να θεωρηθεί σωστό ή λάθος, δύο ήταν οι λόγοι, για τους οποίους το ΠΑΣΟΚ προχώρησε σε αυτή την αλλαγή: Ο ένας λόγος ήταν να χαϊδέψει τα αυτιά της νεολαίας από την οποία ήταν πιο εύκολο να αντλήσει ψήφους – ποιος νέος δεν θέλει να αναγνωρίζεται ως ένα ενήλικο άτομο; Και, βέβαια, ξέρουμε πως όσο νεώτερος είναι κάποιος, τόσο λιγότερες (στατιστικά) γνώσεις και εμπειρίες έχει και τόσο πιο εύκολο είναι να παρασυρθεί από ωραία λόγια (και ψέματα) – ιδιαίτερα, μάλιστα, αν δεν εργάζεται και δεν ξέρει «πώς βγαίνει το ψωμί».

Ο δεύτερος λόγος ήταν πως η μείωση της ηλικίας ενηλικίωσης θεωρήθηκε ως μια «προοδευτική» ενέργεια (γιατί άραγε;) – και, κατά συνέπεια, ένα κόμμα που καθιέρωσε αυτή τη μείωση ήταν εκ των πραγμάτων «προοδευτικό».

[Σημείωση: Για τους παραπάνω λόγους φτάσαμε στο σημείο να ακούσουμε πρόσφατα από τον κύριο Τσίπρα τη γελοία πρόταση η ενηλικίωση να οριστεί στα 16 χρόνια. Φυσικά, κάποιος πιο «προοδευτικός» από τον κ. Τσίπρα μπορεί αύριο να υποστηρίξει πως η ενηλικίωση πρέπει να γίνεται με την αποφοίτηση από το νηπιαγωγείο – όλα πια μπορούμε να τα ακούσουμε].

Τι σημαίνει, όμως, στην πράξη η ενηλικίωση; Πρώτον, το άτομο (και όχι οι γονείς του) είναι υπεύθυνο απέναντι στον Νόμο. Αλλά, κάθε τόσο, ακούμε από δικηγόρους και δημοσιογράφους να δικαιολογούν κάποιον 20, 22 ή και 25 ετών που κατηγορείται για παράνομες ενέργειες, λέγοντας πως «ακόμα παιδί είναι». Τότε τι νόημα έχει η αναγνώριση της «ενηλικίωσης» αυτού του «παιδιού»; Για να ψηφίζει αυτούς που το χαϊδεύουν;

Δεύτερον, το άτομο που ενηλικιώνεται είναι απόλυτα υπεύθυνο πια για τον εαυτό του και αντιμετωπίζεται (ή πρέπει να αντιμετωπίζεται) ισότιμα μέσα στην κοινωνία. Πόσα άτομα 18 χρόνων βλέπετε να λειτουργούν υπεύθυνα μέσα στην ελληνική κοινωνία; Πόσα άτομα αυτής της ηλικίας έχουν ανεξαρτητοποιηθεί από τους γονείς τους κι έχουν αναλάβει τις ευθύνες τους απέναντι στον εαυτό τους και τους άλλους;

Τελικά, πότε και γιατί ενηλικιώνονται τα άτομα;

16

Ένα από τα βασικά ζητήματα που υπάρχουν είναι οι μεταλυκειακές σπουδές κάθε είδους, που αφορούν σήμερα τα περισσότερα ελληνόπουλα αυτής της ηλικίας. Όπως λέει και ο Νόμος, οι γονείς είναι υποχρεωμένοι να βοηθούν τα παιδιά τους να σπουδάσουν. Σωστά. Με ποιους όρους; Και ποιος είναι αυτός που θα καθορίσει τους όρους; Ο γονιός που δουλεύει για να βοηθήσει το παιδί του να σπουδάσει ή ο νέος που είναι πια ενήλικο άτομο (άρα ανεξάρτητο, χωρίς γονεϊκή κηδεμονία);

Βέβαια, κανένας Νόμος δεν μπορεί να προσδιορίσει με λεπτομέρεια τις σχέσεις των ανθρώπων – οριοθετεί μόνο τα γενικά περιγράμματα (που είναι αποδεκτά εκείνη τη στιγμή από τη μεγάλη πλειοψηφία της κοινωνίας).

Σε προηγούμενες γενιές πολλοί νέοι επαναστατούσαν και έρχονταν σε σύγκρουση με τους γονείς τους, αντιδρώντας σε ιδέες και αξίες που δεν πίστευαν στην ορθότητά τους. Και αναλάμβαναν τις συνέπειες αυτής της επανάστασης. Βλέπετε να συμβαίνει αυτό (έστω και από μια μικρή μειοψηφία νέων) σήμερα στην Ελλάδα; Το αντίθετο. Όλο και περισσότεροι νέοι θέλουν να βολεύονται στην ανευθυνότητα, μένοντας με τους γονείς τους και αρνούμενοι να αναλάβουν την ευθύνη του εαυτού τους και της δικής τους οικογένειας.

Φυσικά, πάντα υπάρχουν άλλοθι για να μη δεχτούμε την αλήθεια: Υποτίθεται πως είναι σήμερα δύσκολη οικονομικά η ζωή… Λες και παλιότερα ήταν εύκολη! Δεν ακούγεται αυτό σαν ανέκδοτο; – τουλάχιστον από εκείνους που είναι σήμερα μεσήλικες ή υπερήλικες και ήταν νέοι πριν αρχίσει το πάρτι…

Δεκέμβριος 2010

17

Τα όνειρα της νέας γενιάς Πολύ συχνά ακούω τον τελευταίο καιρό πως η σημερινή κατάσταση έχει καταστρέψει τα όνειρα των νέων ή δεν τους επιτρέπει να κάνουν όνειρα για το μέλλον. Και δεν καταλαβαίνω. Δηλαδή, πριν από δύο χρόνια τι όνειρα έκαναν; Να έφτιαχναν ένα ωραίο σπίτι, ένα εξοχικό, ένα καλό αυτοκίνητο; Να έκαναν ταξίδια στο Παρίσι, στο Λονδίνο ή στην Ινδονησία; Να γίνονταν διευθυντές σε μια δημόσια υπηρεσία; Να έπαιρναν έναν καινούριο υπολογιστή για on-line παιχνίδια και ένα καινούριο κινητό; Ποια ήταν, λοιπόν, τα όνειρά τους που καταστράφηκαν;

Δεν ακούω πολλούς νέους να λένε πως το όνειρό τους είναι να αγωνιστούν μέσα στη ζωή, να δουλέψουν όχι μόνο για τα χρήματα αλλά και για τη δική τους δημιουργική ανάγκη, να δημιουργήσουν μια σχέση με το άλλο φύλο για να μοιραστούν τη ζωή τους πετυχαίνοντας μια πραγματική επικοινωνία. Και, κυρίως, δεν ακούω νέους που να επαναστατούν στον τρόπο ζωής των γονιών τους και στις σημερινές κοινωνικές σχέσεις. Το μόνο που βλέπω να ενοχλεί είναι η οικονομική κρίση.

Στη δεκαετία του ’60 οι νέοι επαναστατούσαν στον τρόπο ζωής των γονιών τους και σε αυτά που επέβαλε η κοινωνία. Το βλέπουμε και σε πολλές από τις ελληνικές ταινίες εκείνης της εποχής. Και η επανάσταση που έκαναν δεν ήταν καθόλου εκ του ασφαλούς (συνήθως μόνο στις ταινίες κατέληγαν όλα μέλι-γάλα). Υπήρχε πολύ σοβαρό οικονομικό και κοινωνικό ρίσκο. Αλλά οι νέοι δεν δίσταζαν να έρθουν σε σύγκρουση με τους γονείς τους υποστηρίζοντας πως οι θέσεις τους ήταν οι σωστές.

Στη διάρκεια της χούντας το σύνθημα ήταν «Ψωμί, Παιδεία, Ελευθερία», δεν ήταν «Κινητό, Καφετέρια, Σκισμένο τζιν». Και ήταν πολλοί που ρίσκαραν σοβαρά για τις ιδέες τους.

Για ποια πράγματα παλεύουν σήμερα οι νέοι μας (και μη μου πείτε πάλι για ασήμαντες εξαιρέσεις, ας πούμε: το δικό μου παιδί είναι διαφορετικό), εκτός από τα χρήματα; Τι θέλουν να δημιουργήσουν στη ζωή τους; Για ποιες ιδέες (όχι μόνο πολιτικές) θα ρίσκαραν κάτι από το βόλεμά τους;

Εκείνο που μου απαντούν συνήθως οι νέοι είναι πως αυτή την κοινωνία την φτιάξαμε εμείς οι «γέροι» και είμαστε υπεύθυνοι. Και λοιπόν; Τι κάνουν οι νέοι για να την αλλάξουν; Βλέπουν στον καναπέ, παρέα με τους γονείς τους, Big Brother;

26 Ιανουαρίου 2012

18

Η μυθολογία για τους νέους

Ξέρω πως είμαι κακός, αλλά δεν κρατιέμαι να μην πω και άλλες κακίες κι ας με βρίζουν. (Εξάλλου, όποιος δεν συμφωνεί μαζί μου, παίρνει τη «φιλία» του και φεύγει).

Τον τελευταίο καιρό ακούω και διαβάζω τη θλίψη πολλών για «τη γενιά που δημιουργήσαμε (τη νεολαία) που δεν είναι υπεύθυνη για όσα έκαναν οι γονείς της, αλλά δυστυχώς αυτή θα πληρώσει το τίμημα».

Δεν ξέρω τι εννοούν «θα πληρώσει». Μήπως εννοούν πως δεν θα μπορέσει κι αυτή η γενιά να ζήσει το πάρτι που οι γονείς τους έζησαν; Είναι κακό αυτό; Μήπως είναι μια καλή ευκαιρία για να μάθουν οι νέοι τι σημαίνει πραγματική ζωή;

Δηλαδή να διαβάζουν, ώστε να αποκτήσουν (με προσωπικό πραγματικό ενδιαφέρον) γνώσεις και δεξιότητες και όχι απλώς ένα «χαρτί» που ήταν χρήσιμο για να διοριστούν στο δημόσιο με ρουσφέτι ή με κοινωνικά κριτήρια. (Ο ιδιωτικός τομέας δεν ενδιαφέρεται για το χαρτί, ενδιαφέρεται για το τι μπορείς πραγματικά να προσφέρεις στη συγκεκριμένη δουλειά). Και να μάθουν να βγάζουν το ψωμί τους με τον ιδρώτα τους και όχι πίνοντας καφέ καθισμένοι σε ένα γραφείο.

Είναι κακό να σταματήσουν να κυκλοφορούν με ένα κινητό (τελευταίο μοντέλο) στο χέρι ή στο αυτί και να περνούν ώρες στις καφετέριες χωρίς καν να μιλούν, αφού η μουσική παίζει τόσο δυνατά που δεν μπορείς να ακούσεις οτιδήποτε άλλο;

Είναι κακό να μη μπορούν να αγοράζουν πανάκριβα ξεσκισμένα μπλουτζίν, ακολουθώντας γελοίες μόδες; (Ας τα ξεσκίσουν δουλεύοντας).

Είναι κακό να μη μπορούν να πεταχτούν στη Μύκονο (ή σε άλλα in μέρη) για να χορέψουν ημίγυμνοι;

Είναι κακό να δουλεύουν για να αγοράσουν (από τα χρήματα της δικής τους δουλειάς) το αυτοκίνητό τους; Είναι κακό να χρησιμοποιούν τις δημόσιες συγκοινωνίες και τα ΚΤΕΛ;

Είναι κακό να αναλάβουν την ευθύνη του εαυτού τους και να σταματήσουν να ζουν σαν παράσιτα στο σπίτι των γονιών τους, όπου ο πατέρας φροντίζει να «μην τους λείπει τίποτα» δίνοντας λεφτά και η μητέρα τους τούς πλένει, τους μαγειρεύει, τους σιδερώνει και τους ξυπνά για να πάνε στο φροντιστήριο, αφού είναι ανίκανοι να ξυπνήσουν μόνοι τους;

19

Είναι κακό να παντρεύονται χωρίς να κάνουν επίδειξη με τα χρήματα των γονιών τους; (Ποιος να είναι άραγε ο ετήσιος τζίρος που γίνεται για τους γάμους, με κουστούμια, νυφικά, δεξιώσεις και λίστες γάμου; Τι ποσοστό του ελλείμματος αντιπροσωπεύει;).

Δεν ήρθε πια η ώρα να σταματήσουμε τις ανοησίες;

2 Απριλίου 2012

20

Περί «Αγανακτισμένων»

Λυπάμαι, αλλά δεν αντέχω πια να με κοροϊδεύουν – όχι μόνο οι πολιτικοί, αλλά και αυτοί που εμφανίζονται να καταγγέλλουν τους πολιτικούς, έχοντας ξαφνικά «αγανακτήσει»…

Δεν εννοώ αυτούς που κουβαλάνε τις κρεμάλες γιατί μπερδεύουν την έννοια της Δημοκρατίας με τον νόμο του Λυντς. Αυτοί ξέρουμε τι είναι – και απλώς βρίσκουν την ευκαιρία (δρυός πεσούσης πας ανήρ ξυλεύεται).

Αναφέρομαι στην πλειοψηφία των «αγανακτισμένων» που θρασύτατα βγαίνουν να μας πουν πως τώρα αποφάσισαν (επιτέλους) να σηκωθούν από τον καναπέ τους και να σταματήσουν να βλέπουν τα κάθε είδους Big Brother με τον ίδιο φανατισμό που έκαναν μέχρι τώρα (μάλλον όχι εντελώς – ποιοι είναι αυτοί που εξακολουθούν να τα βλέπουν, τελοσπάντων;).

Αυτοί οι άνθρωποι, έχουν το θράσος όχι μόνο να μη ζητούν συγνώμη για τη μέχρι τώρα αντικοινωνική συμπεριφορά τους, αλλά να μας λένε πως αυτοί (μέσα από τις γελοίες «συνελεύσεις» τους) υποτίθεται πως μαθαίνουν, επιτέλους, τι φταίει για τη σημερινή κατάσταση από όποιους θέλουν να τους εκμεταλλευτούν (είτε πρόκειται για πρυτάνεις και γενικά πανεπιστημιακούς και δημοσιογράφους της διαπλοκής, είτε πρόκειται για «έξυπνους» που εκμεταλλεύονται έναν σπουδαίο άνθρωπο –τον Μίκη– που, λόγω ηλικίας, ζει σε άλλες εποχές).

Το κακό, δυστυχώς, είναι πως επιμένουν να μη μαθαίνουν ότι εδώ φτάσαμε γιατί εκείνοι ψήφιζαν αυτούς που τους έταζαν «λαγούς με πετραχήλια»: να τους διορίσουν (αυτούς και τα παιδιά τους) στο δημόσιο και στη συνέχεια να αυξάνουν τον μισθό τους με τα πιο απίθανα επιδόματα, να παίρνουν επιδοτήσεις-μαϊμούδες, να φοροδιαφεύγουν, να αποφεύγουν τη δουλειά και το διάβασμα όπως ο διάβολος το λιβάνι, να χτίζουν αυθαίρετα και να πετούν τα σκουπίδια τους αδιαφορώντας για την καταστροφή του τόπου τους, να πληρώνουν μίζες για να κάνουν τη δουλειά τους (υπερπηδώντας τη σειρά τους), να αγωνίζονται εναντίον της αξιολόγησης και της αξιοκρατίας κλπ., κλπ.

Όλη αυτή η ανόητη ιστορία με την «άμεση δημοκρατία» μου θυμίζει (για να μην ξεχνάμε) τη συνέντευξη που είχε δώσει ο «συχωρεμένος» (όσο μπορεί να συγχωρήσει κανείς) Ανδρέας Παπανδρέου στην εφημερίδα «Τα Νέα» το 1980. Σε αυτήν εξυμνούσε τον Καντάφι, ο οποίος εφαρμόζει στη Λιβύη την «άμεση δημοκρατία» που θα μπορούσε να αποτελέσει το παράδειγμά μας!...

21

Δημοκρατία σημαίνει πολίτες που συμμετέχουν, όχι κάνοντας βόλτα στο Σύνταγμα ή μουντζώνοντας τη Βουλή, αλλά μέσα σε οργανωμένες πολιτικές και κοινωνικές διαδικασίες, στις οποίες ο καθένας αναλαμβάνει την προσωπική του (επώνυμη) ευθύνη – για την οποία και δίνει μετά λογαριασμό.

Δυστυχώς, όμως, η έννοια της υπευθυνότητας δεν λείπει μόνο από τους εκπροσώπους μας, αλλά και από εμάς που τους ψηφίζουμε για να τους μουντζώνουμε στη συνέχεια.

Υ.Γ. Μεταφέρω την παρακάτω είδηση από την «Ελευθεροτυπία» – τουλάχιστον, αν πρόκειται να μουντζώνουμε, να στρέφουμε τα χέρια μας προς τις σωστές κατευθύνσεις.

«Με μία ψήφο γλίτωσε την καμπάνα της οριστικής παύσης από τα καθήκοντά του πανεπιστημιακός καθηγητής ο οποίος επιδιδόταν με ζήλο στην ιδιοποίηση ξένου πανεπιστημιακού έργου, δηλαδή στη λογοκλοπή και μάλιστα με συστηματικό τρόπο.

… Οκτώ πλαστές μελέτες εμφάνισε ως δικές του προκειμένου να ανελιχθεί στις ανώτατες βαθμίδες της ιεραρχίας των ΑΕΙ και τιμωρήθηκε τελικά κατά πλειοψηφία (3-2) από το πειθαρχικό συμβούλιο μελών του Διδακτικού Ερευνητικού Προσωπικού (ΔΕΠ) των ΑΕΙ με την ποινή της προσωρινής παύσης ενός έτους».

Δεν ξέρω, βέβαια, αν ο αξιότιμος κύριος καθηγητής, καθώς και αυτοί που τον «τιμώρησαν για ένα χρόνο», είναι ανάμεσα στους «αγανακτισμένους». Ξέρω, όμως, πως τα παιδιά μας μπορούν από του χρόνου να τον έχουν ως πρότυπο και να ψηφίζουν τους τρεις της επιτροπής για να διδάσκουν όλο τον ελληνικό λαό πως φταίνε οι «ξένοι» που μας λένε απατεώνες.

15 Ιουνίου 2011

22

Οι «αγανακτισμένοι» και η Ελληνική Παιδεία

Πολλές φορές ακούμε για την αρχαία ελληνική θέση που λέει πως «πας μη Έλλην βάρβαρος», με την επεξήγηση πως «Έλληνας είναι εκείνος που μετέχει της Ελληνικής Παιδείας».

Τι μπορεί να σημαίνει, όμως, σήμερα η έννοια της «Ελληνικής Παιδείας»; Αν, δηλαδή, πάρει κάποιος το «χαρτί» του ελληνικού Λυκείου ή το «χαρτί» του ελληνικού πανεπιστήμιου σημαίνει πως έχει μετάσχει της «Ελληνικής Παιδείας» ή γενικά της «Παιδείας»;

Θα ήθελα να αναφέρω τρεις (από τις πάρα πολλές) προσωπικές εμπειρίες μου που δείχνουν τι σημαίνει να έχει κανείς ολοκληρώσει την «Ελληνική Παιδεία».

Μια επαρχιακή εφημερίδα, το 1990, προκειμένου να εκσυγχρονίσει την παραγωγή της με ηλεκτρονικούς υπολογιστές, μου ζήτησε να αξιολογήσω τις κοπέλες που ενδιαφέρονταν να προσληφθούν ως χειρίστριες ηλεκτρονικών υπολογιστών και να προτείνω τις καταλληλότερες.

Η βασική αξιολόγηση γινόταν με την υπαγόρευση (από μένα) ενός μικρού δημοσιογραφικού κειμένου από την εφημερίδα της προηγούμενης μέρας. Έτσι μπορούσα να ελέγξω την άνεση που είχαν οι κοπέλες στη χρήση του υπολογιστή και στην ταχύτητα γραφής, καθώς και στη γνώση της ορθογραφίας. Ανάμεσα στις κοπέλες που ήρθαν ήταν και μία, η οποία μόλις είχε τελειώσει το Λύκειο με βαθμό απολυτηρίου 19,5.

Εκείνη την εποχή γίνονταν οι Προεδρικές εκλογές στις ΗΠΑ και κάθε μέρα τα Δελτία Ειδήσεων και οι εφημερίδες ασχολούνταν με αυτό το θέμα. Άρχισα, λοιπόν, να υπαγορεύω ένα τέτοιο θέμα. Ξεκινούσε με τις λέξεις «Οι ρεπουμπλικάνοι…». Έμεινα κατάπληκτος, βλέποντας την αριστούχο της ελληνικής εκπαίδευσης να γράφει: «Ηρε πουμπλικάνοι…»!

Ένα χρόνο πριν, το 1989, στη διάρκεια ενός μαθήματος που έκανα σε φοιτητές των Παιδαγωγικών Τμημάτων (για τους μελλοντικούς Δασκάλους και Νηπιαγωγούς) τόλμησα να ρωτήσω αν τους θυμίζει τίποτα η φράση «Το Όνομα του Ρόδου». [Το μάθημα παρακολουθούσαν περίπου 120 φοιτητές και φοιτήτριες, από αυτούς που «μορφώνουν» σήμερα τα παιδιά μας].

Την εποχή εκείνη, ραδιόφωνα, εφημερίδες και τηλεόραση ασχολούνταν έντονα με το βιβλίο του Ουμπέρτο Έκο – ήταν ένα μεγάλο πολιτιστικό θέμα. Περίμενα, λοιπόν, κάποια αντίδραση. Από τους 120 φοιτητές υπήρξε μόνο ΕΝΑΣ (ένα αγόρι) που σήκωσε το χέρι του. Και ρώτησε: «Δεν είναι εκείνη η ταινία με τον Σον Κόνερι;». Προφανώς το παιδί είδε την ταινία πιστεύοντας

23

πως θα έχει κάποια σχέση με τον Τζέιμς Μποντ, αφού παίζει ο Σον Κόνερι – πάλι καλά, δηλαδή, αφού οι υπόλοιποι δεν είχαν ακούσει ή διαβάσει τίποτα.

Το 1994 είχα οργανώσει μια μικρή αίθουσα μέσα στο πανεπιστήμιο σε μορφή μιας αίθουσας νηπιαγωγείου, εξοπλίζοντάς την με ό,τι καλύτερο υπήρχε τότε σε όλο τον κόσμο γι’ αυτόν τον σκοπό μέσα από ένα Κοινοτικό πρόγραμμα. Πρότεινα, λοιπόν, στο Συμβούλιο Σπουδών να μαζεύονται εκεί 6-7 παιδιά της προσχολικής ηλικίας (που είχαν κάποιες φοιτήτριές μας, καθώς και κάποια μέλη του πανεπιστημίου). Θα ήταν χρήσιμο να εφαρμόζονται όλα όσα διδάσκονταν οι φοιτητές μας – μελλοντικοί εκπαιδευτικοί. Και θα ήταν και μια κοινωνική λύση στο πρόβλημα της ανυπαρξίας δωρεάν παιδικών σταθμών.

Τότε, ο πρόεδρος του συλλόγου φοιτητών του Τμήματος Νηπιαγωγών σηκώθηκε και είπε: «Τι λέτε κύριε Ανθουλιά; Θα έχουμε κουτσούβελα ανάμεσα στα πόδια μας;». Και, φυσικά, η αίθουσα κλειδώθηκε και δεν ξανάνοιξε…

Πριν δυο χρόνια έβλεπα στην τηλεόραση ένα από εκείνα τα Δελτία Ειδήσεων, στα οποία ο δημοσιογράφος βγαίνει στους δρόμους και ρωτάει (ανοήτως) τι ξέρει ο ένας και ο άλλος. Ρώτησε, λοιπόν, έναν νέο κύριο με κουστούμι, γραβάτα και καθαρό στιλ γιάπη «ποιος ήταν ο Περικλής». Τότε ο νέος κύριος απάντησε με αφοπλιστικό τρόπο: «Δεν ήταν Ρωμαίος στρατηγός;».

Τελικά, είναι όντως πρόβλημα αν οι «αγανακτισμένοι» που συγκεντρώνονται στις πλατείες, βρίζοντας και μουντζώνοντας, είναι Έλληνες ή βάρβαροι – εξαρτάται από την ερμηνεία που δίνουμε στην αρχαία ελληνική θέση. Αν εννοούμε πως Έλληνες είναι όσοι μετέχουν στην τρέχουσα «Ελληνική Παιδεία», τότε οι «αγανακτισμένοι» είναι πραγματικά Έλληνες. Αν, όμως, εννοούμε πως Έλληνες είναι όσοι μετέχουν στην πραγματική «Παιδεία», τότε οι «αγανακτισμένοι» είναι μάλλον βάρβαροι, αφού τέτοια Παιδεία στην Ελλάδα δεν υπάρχει.

Έτσι κι αλλιώς, πάντως, οι «αγανακτισμένοι» δεν έχουν καμιά σχέση με την Αριστοτελική λογική, αφού προτιμούν την πτώχευση από την πληρωμή των δανεικών μας. Και μια απορία: υπάρχει κάποιος σήμερα που θα δεχόταν να πιει το κώνειο κι ας διαφωνούσε με την ορθότητα μιας δικαστικής απόφασης που εφάρμοζε έναν «κακό» νόμο; Κι αν υπάρξει, η σημερινή ελληνική κοινωνία θα τον θεωρήσει σπουδαίο ή ηλίθιο; Θα τον μνημονεύει ως το ύψιστο δημοκρατικό και κοινωνικό παράδειγμα για τα επόμενα 2.500 χρόνια ή θα θαυμάζει εκείνους που δεν θέλουν να εφαρμόζουν το Σύνταγμα και τους Νόμους αφού δεν συμφωνούν με αυτούς;

21 Ιουνίου 2011

24

Είμαι κι εγώ αγανακτισμένος

Έχω κι εγώ αγανακτήσει. Με όλους αυτούς που γράφουν την αγανάκτησή τους μέσα στο Facebook. Τους ρωτώ πού ήταν στην Π.Μ. (προ μνημονίου) εποχή και τι έκαναν, αλλά απάντηση δεν παίρνω. Τους ρωτώ τι κόμμα ψήφιζαν και ποιους υποψήφιους σταύρωναν στην Π.Μ. εποχή, αλλά απάντηση δεν παίρνω.

Είμαι αγανακτισμένος με αυτούς που μιλούν για «σάπιο πολιτικό σύστημα», αλλά δεν λένε πως αυτό ήταν που ήθελε η πλειοψηφία του ελληνικού λαού. Δεν απαντούν όταν τους ρωτώ τι έκαναν τα τελευταία είκοσι (τουλάχιστον) χρόνια και ποια ήταν η σχέση τους με την πολιτική.

Είμαι αγανακτισμένος με αυτούς που λένε πως οι πολιτικοί έπρεπε να κάνουν τα αντίθετα από αυτά για τα οποία τους σταύρωναν οι ψηφοφόροι τους, δηλαδή έπρεπε να μην κάνουν ρουσφέτια, διορισμούς κλπ. Ποιον κοροϊδεύουν, τον εαυτό τους;

Είμαι αγανακτισμένος με αυτούς που παριστάνουν τις «μωρές παρθένες» που τους ξεγέλασαν τάχατες οι πολιτικοί, δηλαδή μου λένε ψέματα ή θέλουν να πιστέψω πως είναι ηλίθιοι. Και ξεφωνίζουν διαμαρτυρόμενοι, αντί να κάνουν την αυτοκριτική τους.

Είμαι αγανακτισμένος με αυτούς που δεν θέλουν να καταλάβουν πως «μετά την απομάκρυνση από το ταμείο (την κάλπη), ουδέν λάθος αναγνωρίζεται».

Είμαι αγανακτισμένος με αυτούς που λένε πως «για όλα φταίνε οι Τράπεζες», επειδή τώρα δεν μπορούν να πληρώσουν τις κάρτες και τα διακοποδάνειά τους. Και ζητούν να μην πληρώσει το κράτος τα δανεικά που πήρε για να μας τα μοιράσει. Θυμάστε το τραγούδι του Δήμου Μούτση «Για όλα φταίνε οι γκόμενες»; Το έγραψε πριν από τριάντα σχεδόν χρόνια, αλλά δεν θέλαμε να το ακούσουμε.

Είμαι αγανακτισμένος με αυτούς που λένε πως «όλοι οι πολιτικοί είναι για πέταμα» και δεν σκέφτονται πως με τα ίδια κριτήρια θα μπορούσε κανείς να πει πως «όλος ο λαός είναι για πέταμα». Είναι γελοίο να λέμε πως εμείς είμαστε καλοί, αλλά όλοι όσους έχουμε ψηφίσει είναι σκάρτοι.

Είμαι αγανακτισμένος με αυτούς που δεν είχαν αγανακτήσει όταν γίνονταν γελοίες και καταστροφικές απεργίες από τους διαπλεκόμενους με το «σάπιο πολιτικό σύστημα» συνδικαλιστές. Με αυτούς που δεν είχαν αγανακτήσει όταν έναν ολόκληρο χειμώνα φοιτητές έκλειναν την Αθήνα κάθε βράδυ διαδηλώνοντας για να μπορούν να είναι αιώνιοι φοιτητές και να

25

παίρνουν πτυχίο διαβάζοντας μερικές σελίδες από ένα «σύγγραμμα»... Με αυτούς που πανηγύριζαν όταν διάβαζαν πως η κομματική νεολαία του κόμματός τους έπαιρνε περισσότερες ψήφους στις φοιτητικές εκλογές... Με αυτούς που έχουν ξεχάσει το δικό τους παρελθόν...

Ο Σεφέρης είχε περιγράψει πολύ παραστατικά τους ανθρώπους (πολλά χρόνια Π.Μ.):

Ο άνθρωπος είναι μαλακός και διψασμένος σαν το χόρτο, άπληστος σαν το χόρτο, ρίζες τα νεύρα του κι απλώνουν Σαν έρθει ο θέρος προτιμά να σφυρίξουν τα δρεπάνια στ' άλλο χωράφι Σαν έρθει ο θέρος άλλοι φωνάζουνε για να ξορκίσουν το δαιμονικό άλλοι μπερδεύονται μες στ' αγαθά τους, άλλοι ρητορεύουν. Αλλά τα ξόρκια, τ' αγαθά, τις ρητορείες ... τι θα τα κάνεις; ... Καιρός του σπείρειν, καιρός του θερίζειν.

7 Ιανουαρίου 2012

26

Νέα άφθαρτα πρόσωπα; Γιατί; Για να φθαρούν;

Τον τελευταίο καιρό πολύς κόσμος, αγανακτισμένος με τους πολιτικούς (και βάζοντάς τους όλους στο ίδιο τσουβάλι), φωνάζει πως θέλει νέα, άφθαρτα πρόσωπα στην πολιτική. Ας συζητήσουμε λίγο αυτό το θέμα που είναι, φυσικά, πολύ σοβαρό.

Καταρχάς τι θα πει άφθαρτα πρόσωπα; Εκείνα που μέχρι τώρα δεν έχουν ασχοληθεί με την πολιτική; Η πρώτη απάντηση που πρέπει να δώσουμε είναι στο ερώτημα: Γιατί μέχρι τώρα δεν είχαν ασχοληθεί με την πολιτική; Δεν τους ενδιέφερε μέχρι τώρα πού πάμε και πού θα καταλήξουμε; Παρακολουθούσαν την τηλεόρασή τους από τον καναπέ; Ασχολούνταν αποκλειστικά με την προσωπική τους καριέρα και οικονομική ανέλιξη, χρησιμοποιώντας ενδεχομένως και τις ευκαιρίες που τους πρόσφερε το σύστημα που τώρα καταγγέλλουν; Δεν μπορούσαν να κάνουν κάποιες παρεμβάσεις στον επαγγελματικό τους χώρο, σε διάφορα μέσα ενημέρωσης κλπ.; Ξαφνικά είδαν την κρίση της κοινωνίας μας; Δηλαδή δεν είχαν μέχρι τώρα οργανωμένη πολιτική σκέψη; Ερωτήματα που ζητούν λογικές απαντήσεις. Ερωτήματα που πρέπει να απαντηθούν από τα «άφθαρτα» πρόσωπα.

Η συμμετοχή στην πολιτική ζωή του τόπου οφείλει να είναι ενεργητική, όχι μόνο όταν νομίζουμε πως μπορούμε να «βγούμε στον αφρό». Στα δύσκολα φαίνεται η αξία μας και οι προθέσεις μας. Όταν ρισκάρουμε τη δική μας ζωή (και ευημερία) για το καλό του συνόλου που υποτίθεται πως μας ενδιαφέρει. Η συμμετοχή στην πολιτική ζωή ενός τόπου γίνεται με αγώνα μέσα στα κόμματα, όχι εκτός και αφ' υψηλού (απ’ έξω από το χορό πολλά τραγούδια λες). Όπως είχε πει (πολύ σωστά) και ο Βίλλυ Μπραντ, «πολιτική είναι η τέχνη του εφικτού» – οι ουτοπίες απλώς επιτρέπουν στους χειρότερους να έχουν την εξουσία. Και, όπως όλα στη ζωή μας είναι σχετικά και όχι απόλυτα, έτσι και στην πολιτική δεν μιλάμε με όρους «άσπρο-μαύρο», αλλά με διαβαθμίσεις του γκρίζου. Σκεφτείτε, για μια στιγμή, τους προσωπικούς σας φίλους – τους ξεχωρίζετε με το «άσπρο-μαύρο»;

Το επόμενο ερώτημα είναι «ποιος θα ψηφίσει νέα, άγνωστα στο ευρύ κοινό, πρόσωπα;». Είναι φανερό πως, επειδή τα «νέα, άφθαρτα πρόσωπα» δεν είχαν ασχοληθεί μέχρι τώρα με την πολιτική, δεν ξέρουν πώς έχει μάθει να ψηφίζει ο κόσμος. Δεν είδαν καν πως, στις τελευταίες δημοτικές εκλογές της Αθήνας, πρώτος με διπλάσιους σταυρούς από τον δεύτερο ήταν ο κ. Ψινάκης. Και πόσοι ψήφισαν για Νομάρχη στη Θεσσαλονίκη τον κ. Ψωμιάδη.

27

Αλλά το ουσιαστικό θέμα είναι άλλο. Επειδή, μέχρι τώρα, δεν έχουμε ασχοληθεί σοβαρά με την πολιτική (αφού είχαμε αναπαυθεί στα καλά που μας έδινε το πάρτι), δεν μπορούμε να καταλάβουμε πως το πρόβλημά μας δεν είναι τα πρόσωπα, αλλά οι θεσμοί. Το καλύτερο πρόσωπο να βάλουμε σε αυτούς τους θεσμούς, μέσα σε λίγο διάστημα θα διαφθαρεί. Πολύ συχνά, όλοι λέμε πως όταν οι Έλληνες πάνε στα άλλα αναπτυγμένα κράτη προοδεύουν και ξεχωρίζουν. Γιατί; Προφανώς γιατί εκεί υπάρχουν άλλοι θεσμοί και όχι γιατί είμαστε οι πιο έξυπνοι, αφού αυτό δεν το δείχνουμε στην πατρίδα μας.

Επομένως, το πρόβλημα είναι η αλλαγή των θεσμών. Αλλά οι νέοι, άφθαρτοι έχουν τις ίδιες απόψεις για το ποιες πρέπει να είναι αυτές οι αλλαγές (πέρα από τις προσωπικές τους φιλοδοξίες); Ασφαλώς όχι. Και μπορείτε αυτό να το διαπιστώσετε κι εσείς αν διαβάσετε προσεκτικά τι λένε. Πολλές φορές ακούμε πως πρέπει οι πολιτικοί «να αγνοήσουν το πολιτικό κόστος» – μεγάλη ανοησία. Σε μια δημοκρατία δεν αποφασίζεις κάτι ενάντια στην πλειοψηφία (εκτός κι αν δεν σκέφτεσαι τη δημοκρατία, αλλά μια «καλή» δικτατορία). Σε μια δημοκρατία πρώτα πείθεις την πλειοψηφία.

Ένα μεγάλο ερώτημα είναι αν ανάμεσα στους υπάρχοντες πολιτικούς (χωρίς ισοπεδωτική λογική) υπάρχουν κάποιοι που μπορούν να προσφέρουν στην αλλαγή των θεσμών – και να τους ξεχωρίσουμε.

Και υπάρχουν αρκετοί πολιτικοί που θα μπορούσαν, με τη δική μας στήριξη, να προχωρήσουν σιγά-σιγά (τα πράγματα δεν αλλάζουν από τη μια στιγμή στην άλλη) στη θετική αλλαγή των θεσμών. Ξέρουμε να τους ξεχωρίσουμε, αφού ξεπεράσουμε την παραπλανητική άποψη ότι ψηφίζουμε κυρίως κόμμα και όχι πρόσωπα; Τα πρόσωπα είναι εκείνα που καθορίζουν την πολιτική και όχι οι σαχλαμάρες των διακηρύξεων και των προγραμμάτων των κομμάτων (που δεν τα διαβάζει κανείς, αφού δεν πρόκειται να εφαρμοστούν).

Αυτά θα κρίνουν το μέλλον του τόπου μας. Όλα τα άλλα είναι απλώς δικαιολογίες – για να μπορούμε μετά να διαμαρτυρόμαστε.

Φυσικά, δεν είμαι καθόλου αντίθετος στη συμμετοχή νέων ανθρώπων (και την ανανέωση) στην πολιτική ζωή (είναι εντελώς αναγκαίες). Αλλά θα πρέπει πρώτα να τους κρίνω από τα έργα τους κι όχι από τις λεκτικές διακηρύξεις τους. Έχω ακούσει στη ζωή μου πολλά λόγια που δεν έγιναν πράξη – κι αυτό που με ενδιαφέρει (και είναι το δύσκολο) είναι η πράξη και όχι οι υποτιθέμενα καλές προθέσεις (δηλαδή η γελοιότητα της λεγόμενης «πολιτικής βούλησης» όταν σημαίνει θέλω αλλά δεν μπορώ).

28

Υ.Γ. Ξέρω πως θα έχω πολλά αρνητικά σχόλια σε αυτή τη Σημείωσή μου. Ξέρω πως είναι (για πολλούς) προκλητική. Δεν πειράζει, το έχω συνηθίσει τόσα χρόνια. Είναι πολύ δύσκολο να σκεφτούμε με λογική – ποιος μας την έμαθε μέχρι τώρα και ποιον θέλουμε να ακούσουμε όταν μιλά με λογική;).

Κι εξάλλου εγώ δεν είμαι πολιτικός και δεν πρόκειται να σας ζητήσω να με ψηφίσετε...

6 Ιανουαρίου 2012

29

Βουλή των Εφήβων: η μεγάλη υποκρισία

Για άλλη μια χρονιά ετοιμάζεται (και διαφημίζεται) το ριάλιτι σόου με τίτλο «η Βουλή των Εφήβων». Στον ρόλο των «κριτών» αυτού του σόου δεν είναι η κυρία Κορομηλά, ούτε ο κύριος Κωστόπουλος, ούτε ο κύριος Ψινάκης. Αυτόν τον ρόλο αναλαμβάνουν ο Πρόεδρος της Βουλής μαζί με μερικούς «προοδευτικούς» βουλευτές που ψάχνουν διάφορους τρόπους για να κερδίσουν μερικές ψήφους (τώρα μάλιστα που όχι μόνο δεν «υπάρχουν λεφτά», αλλά «ούτε σάλιο» – και δεν μπορούν να διορίσουν εύκολα και κανέναν ψηφοφόρο).

Η Βουλή των Εφήβων δημιουργήθηκε, φυσικά, μέσα στα πλαίσια της προπαγάνδας «ο Λαός (να φαντάζεται πως είναι) στην Εξουσία» κι έτσι να υπάρχει η «αναγκαία» εκτόνωση. Και στηρίζεται στη βερμπαλιστική παράδοση της ελληνικής εκπαίδευσης συνδυασμένη με το ξύλινο «μπλα-μπλά» των πολιτικών μας.

[Παρένθεση: στις δεκαετίες του ’50 και του ’60 καταγγέλλαμε τη χρήση της καθαρεύουσας που ευθυνόταν –όπως νομίζαμε τότε– για τον υποκριτικό βερμπαλισμό στην εκπαίδευση και στην πολιτική. Προφανώς κάναμε λάθος γιατί και η δημοτική μπορεί να χρησιμοποιηθεί άνετα με τον ίδιο τρόπο].

Δεν έχω παρακολουθήσει τελευταία τα φροντιστηριακά βιβλία για τις «πανελλήνιες εξετάσεις» με τις έτοιμες «εκθέσεις ιδεών» –μια παγκόσμια πρωτοτυπία της ελληνικής «ιδιαιτερότητας»– κι έτσι δεν ξέρω αν υπάρχουν και σχέδια έτοιμων ομιλιών για τη «Βουλή των Εφήβων». Βέβαια, αυτά τα ειδικά σχέδια δεν είναι και τόσο απαραίτητα, αφού οι μαθητές μας έχουν εμπεδώσει πλήρως τον τρόπο που πρέπει να χρησιμοποιούν βαρύγδουπες εκφράσεις χωρίς κανένα πραγματικό αντίκρισμα. Και έχουν από πίσω και τις κομματικές νεολαίες που τους καθοδηγούν.

Τι περιμένουμε, λοιπόν, να ακούσουμε φέτος από τους «επαναστάτες» μαθητές μας; Για την ανάγκη της αλλαγής από την «κοινωνία της αρπαχτής» στην «κοινωνία της παραγωγικότητας»; Για την ανάγκη σεβασμού των νόμων σε μια κοινοβουλευτική δημοκρατία; Για την αντίσταση στις καταναλωτικές διαθέσεις ενός λαού που ζει με δωρεάν επιδοτήσεις (από τους «κακούς ξένους») και με δανεικά (και αγύριστα);

Ή μήπως περιμένουμε να μας εξηγήσουν το σύνθημα «δεν πληρώνω - δεν πληρώνω», το πώς ο κύριος Τσοχατζόπουλος (για παράδειγμα) έκανε τον γάμο του αιώνα (τραγουδώντας για τον αντίστοιχο γάμο από τα Μικροαστικά του

30

Κηλαηδόνη), το γιατί η φοροδιαφυγή των μικρομεσαίων είναι δικαιολογημένη, το γιατί είναι σωστό το σύνθημα «όλα τα κιλά, όλα τα λεφτά», το γιατί οι διαπλεκόμενοι πρυτάνεις έχουν δίκιο που αντιδρούν σε οποιαδήποτε αλλαγή του διαλυμένου ελληνικού πανεπιστημίου, το πώς φτάσαμε ως εδώ;

Αυτή η ιδεολογική απάτη της «Βουλής των Εφήβων» πρέπει να σταματήσει επιτέλους. Έτσι κι αλλιώς δεν αφορά την ελληνική κοινωνία και, σίγουρα, δεν υπάρχει πια λόγος να κοροϊδεύουμε τα παιδιά μας.

Τα παιδιά μας έχουν ανάγκη να μορφωθούν (και όχι να αποστηθίζουν), να μάθουν πώς να αντιμετωπίζουν δημιουργικά και παραγωγικά τη ζωή, να βοηθήσουν στην αλλαγή της διεφθαρμένης ελληνικής κοινωνίας μέσα από αξίες και κοινωνικούς κανόνες.

Φτάνουν πια τα μεγάλα λόγια – είναι ώρα να αρχίσουμε όλοι (και ιδιαίτερα οι νέοι) τα μικρά (και δύσκολα, αλλά χρήσιμα) έργα. Και να μη θεωρούμε πως η Βουλή υπάρχει απλώς για να βγάζουμε «ωραίους» λόγους. Υπάρχει για να γίνεται ουσιαστικός διάλογος και, κυρίως, για να αποφασίζει η πλειοψηφία.

Η Βουλή των Εφήβων τι αποφασίζει;

28 Αυγούστου 2011

31

Περί καταλήψεων

Το Σύνταγμα απαγορεύει ρητά τις καταλήψεις, αφού προστατεύει το δικαίωμα της εργασίας, όπως και το δικαίωμα της απεργίας. Πόσοι Έλληνες το ξέρουν αυτό; Ένας στους χίλιους; Όχι. Πολύ-πολύ λιγότεροι το ξέρουν. Γιατί; Είναι απλό: Μετά τη μεταπολίτευση (μέχρι προχθές) κανένας εισαγγελέας δεν τόλμησε να εφαρμόσει το Σύνταγμα. Και πώς να τολμήσει, αφού κανένα πολιτικό κόμμα δεν θα τολμούσε να υποστηρίξει το Σύνταγμα απέναντι στους συνδικαλιστές που μας κυβερνούν. Η έννοια της κατάληψης ως μορφή διαμαρτυρίας έχει γίνει, δυστυχώς, αποδεκτή, αυτονόητη και «νόμιμη» από μια κοινωνία που δέχτηκε με ικανοποίηση τη δημόσια δήλωση του Ανδρέα Παπανδρέου πως «δεν υπάρχουν θεσμοί, αλλά μόνο ο λαός», δηλαδή κάντε ό,τι θέλετε...

Τον τελευταίο καιρό, βέβαια, η κατάσταση έχει οξυνθεί πολύ και οι καταλήψεις είναι συνεχείς και ενοχλούν το ΠΑΣΟΚ. Αλλά η μνήμη μας, επιτέλους, δεν πρέπει να μας εγκαταλείπει. Θα πρέπει να θυμόμαστε σε ποιες καταλήψεις πρωτοστατούσε το ΠΑΣΟΚ από το 1975 ως το 1981 (όταν ήταν αντιπολίτευση). Και τότε οι καταλήψεις δεν αφορούσαν υπηρεσίες του δημόσιου τομέα, αλλά του ιδιωτικού. Με τον τρόπο αυτό έκλεισε η Πειραϊκή-Πατραϊκή, έφυγε η Pirelli και εξοντώθηκαν οι περισσότερες μεγάλες ιδιωτικές επιχειρήσεις, τις οποίες το ΠΑΣΟΚ (το 1982) κρατικοποίησε ως «προβληματικές», τις φόρτωσε στους φορολογούμενους και άρχισε να δανείζεται (αρχή του τέλους μας). Κι όταν το ΠΑΣΟΚ έγινε και πάλι αντιπολίτευση (1990-1993) ξανάρχισε τη στήριξη των καταλήψεων με αποκορύφωση την κατάληψη της ΔΕΗ. Για εβδομάδες, οι συνδικαλιστές της ΔΕΗ (που είχαν καταλάβει το Κέντρο Διανομής Ρεύματος) κατέβαζαν καθημερινά για έξι ώρες τους διακόπτες, καταστρέφοντας την οικονομία και τους επιχειρηματίες.

Το χειρότερο, όμως, είναι πως η τακτική της κατάληψης έγινε μόδα και στα σχολεία, προσφέροντας στους μαθητές μια άθλια αγωγή. Τα άτομα που έχουν ηλικία μικρότερη των 18 ετών, όπως είναι γνωστό, δεν έχουν τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις των ενηλίκων. Γι' αυτά και για τις πράξεις τους υπεύθυνοι απέναντι στον Νόμο είναι οι γονείς τους. Για ό,τι κάνουν οι μαθητές δεν έχουν καμιά ατομική ευθύνη – η ευθύνη ανήκει στους γονείς τους.

Τώρα, όμως, ξέρουμε τι ακριβώς παιδεία προσφέρουν οι εκπαιδευτικοί στα παιδιά μας. Μόλις ο εισαγγελέας κ. Τέντες ζήτησε να διώκονται οι περίφημοι «εξωσχολικοί» που μπαίνουν στα σχολεία (προφανώς με την έγκριση των

32

μαθητών που κάνουν την κατάληψη – αλλιώς πώς μπαίνουν;), καθώς και οι γονείς των μαθητών που καταστρέφουν τα σχολεία, αμέσως οι συνδικαλιστές των εκπαιδευτικών δήλωσαν πως αν εφαρμοστούν οι νόμοι θα κάνουν κάθε μέρα τρίωρες στάσεις εργασίας...

Το ερώτημα στο οποίο είσαστε υποχρεωμένοι να απαντήσετε είναι: ποια αγωγή πρέπει να προσφέρετε εσείς στα παιδιά σας, ώστε να μην επηρεάζονται από τους καθηγητές τους που τους διδάσκουν να μη σέβονται το Σύνταγμα και τους Νόμους της Δημοκρατίας;

14 Οκτωβρίου 2011

33

Απάντηση σε έναν πολύ καλό (και καλοπροαίρετο) φίλο που θα ήθελε έναν καλύτερο αλλά όχι μικρότερο δημόσιο τομέα.

Να τα πάρουμε, λοιπόν, τα πράγματα από την αρχή. Υποθέτω πως συμφωνείς ότι το καλύτερο πολίτευμα (παρά τα μεγάλα προβλήματα που έχει) είναι η κοινοβουλευτική δημοκρατία. Σ’ αυτήν υπάρχει ο κύκλος των εκλογών: ο λαός ψηφίζει μια βουλή και μια κυβέρνηση, η βουλή φτιάχνει νόμους, η κυβέρνηση εκτελεί και τα ΜΜΕ κρίνουν. Μετά από συγκεκριμένο διάστημα γίνονται υποχρεωτικά εκλογές και ο λαός αποφασίζει ξανά. Ο κύκλος αυτός, όμως, διατρέχει πάντα τον κίνδυνο να γίνει «φαύλος κύκλος» αν μια κυβέρνηση χρησιμοποιήσει τους διορισμούς στο δημόσιο για να επανεκλεγεί, δηλαδή αν δημιουργηθεί η λεγόμενη «πελατειακή σχέση» κυβέρνησης – δημοσίων υπαλλήλων και, παράλληλα, η κυβέρνηση εξαγοράσει (με διάφορους τρόπους) τα ΜΜΕ.

Αλλά η αρχική εξαγορά των ψήφων από την κυβέρνηση δεν αρκεί και για την επόμενη εκλογή της. Θα πρέπει να ικανοποιούνται συνέχεια οι «πελάτες» με ειδικές αυξήσεις, ρουσφετολογικές προαγωγές και μεταθέσεις, χρήματα κάτω από το τραπέζι κλπ. και να ελέγχεται η νομιμοφροσύνη τους από τους κομματικούς συνδικαλιστές. Αν ξεφύγει κάποιος υπάλληλος και προσπαθήσει να κάνει καλά τη δουλειά του, τότε «χαλάει την πιάτσα» και θα βρει τον μπελά του. Έτσι προχωράει η διαφθορά και όσο μεγαλύτερος είναι ο δημόσιος τομέας, τόσο και μεγαλύτερη γίνεται η προσπάθεια της κυβέρνησης για διατήρηση των παλιών και εξαγορά νέων ψήφων. Και τότε καταργείται κάθε έννοια της δημοκρατίας, ενώ το κράτος βυθίζεται στην ύφεση και τη χρεοκοπία (με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τον πολιτισμό). Τα παραπάνω έχουν αποδειχτεί ιστορικά παντού. Ο μόνος τρόπος να αποφύγει μια δημοκρατία αυτή την εξέλιξη είναι η μείωση του δημόσιου τομέα όσο γίνεται περισσότερο και να υπάρχει ουσιαστικά μόνο στους τομείς της Παιδείας, της Υγείας, της (πραγματικής) κοινωνικής πρόνοιας και στον έλεγχο για την ύπαρξη καθαρού ανταγωνισμού στην παραγωγή, στο εμπόριο και τις υπηρεσίες. Φυσικά, ακόμα και στους τομείς της Παιδείας και της Υγείας θα πρέπει να υπάρχει ένας αντίστοιχος ιδιωτικός τομέας, ώστε να γίνεται η σύγκριση.

Ο απλός λαός τα ήξερε αυτά από παλιά. Θα θυμάσαι την ιστορία του Ναστρεντίν Χότζα με τον γάιδαρο. Πήγε, λοιπόν, ένας χωριανός του στον Ναστρεντίν και του είπε πως ο γάιδαρός του περπατούσε υπερβολικά αργά. Εκείνος για να τον καλοπιάσει του έδινε περισσότερο και καλύτερο φαγητό, του αγόρασε μια καλύτερη σέλα, του έδινε και μερικές καραμέλες. Αλλά ο

34

γάιδαρος τίποτα. Τον ρώτησε τότε ο Ναστρεντίν Χότζας: ένα σφουγγάρι με νέφτι στον κώλο του έβαλες; Φυσικά, όλα τα γαϊδούρια δεν χρειάζονται νέφτι, υπάρχουν, όμως, πάντα αρκετά που δεν προχωράνε χωρίς αυτό... Είναι πολύ μακριά η εποχή που μόνο με θετικά και δημιουργικά κίνητρα θα δουλεύουν όλοι οι άνθρωποι. Μέχρι τότε ο ανταγωνισμός θα είναι το «νέφτι» τους – είτε μας αρέσει, είτε όχι.

Να δούμε τώρα το ποσοτικό θέμα: πόσους δημόσιους υπάλληλους χρειαζόμαστε. Ας πάρουμε τον χώρο της γενικής (πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας) εκπαίδευσης που τον γνωρίζω πολύ καλά. Έχουμε μιάμιση με δύο φορές περισσότερους εκπαιδευτικούς αναλογικά με τον αριθμό των μαθητών σε σχέση με όλες τις χώρες της Βόρειας Ευρώπης. Αλλά ένας Έλληνας εκπαιδευτικός κάνει μάθημα 21 «διδακτικές» ώρες (το πολύ) την εβδομάδα, ενώ ο αντίστοιχος Άγγλος, Γάλλος κλπ. εργάζεται 40 ώρες τη βδομάδα (9 με 5 από Δευτέρα ως Παρασκευή). Υπάρχει, όμως, και το σοβαρότατο ποιοτικό θέμα. Ο Έλληνας εκπαιδευτικός αρνιέται (μέσα από τα συνδικαλιστικά του όργανα) να έχει ευελιξία (δηλαδή να κάνει εκείνο που νομίζει σωστό με τους μαθητές που έχει στα χέρια του), αλλά θέλει να εφαρμόζει σαν τυφλοσούρτη το περίφημο «Αναλυτικό Πρόγραμμα» του Υπουργείου Παιδείας. Αρνιέται να έχει το δικαίωμα να διαλέγει εκείνος τα σχολικά βιβλία που θεωρεί καταλληλότερα για την τάξη του (όπως κάνει, φυσιολογικά, κάθε καθηγητής Φροντιστηρίου για να έχουν την καλύτερη απόδοση οι μαθητές του) κλπ. κλπ. Έτσι, δεν αναλαμβάνει καμιά ευθύνη, αφού για όλα φταίει το Υπουργείο Παιδείας.

Θα σου πω κάτι που μου συνέβη το 2001. Τότε με προσέλαβε η Εταιρεία Προστασίας Σπαστικών ως υπεύθυνο εκπαίδευσης. Το άκουσε ένα ανιψάκι μου (που τέλειωνε τότε την πρώτη δημοτικού σε δημόσιο σχολείο) και με ρώτησε: Δηλαδή θα είσαι εκεί διευθυντής του σχολείου; Ε, ναι, απάντησα. Α, ωραία, μου λέει το παιδί (που είχε ήδη καταλάβει τη λειτουργία του ελληνικού σχολείου), δηλαδή θα βγάζεις φωτοτυπίες… Να σημειωθεί πως οι διευθυντές των σχολείων έχουν υποχρέωση για 6 ώρες διδασκαλίας τη βδομάδα.

9 Σεπτεμβρίου 2011

35

Η Ελλάδα ανήκει στους Έλληνες; Γιατί; Λόγω ιδιοκτησίας;

Το βασικό σύνθημα του Ανδρέα Παπανδρέου από τη μεταπολίτευση και ύστερα ήταν «Η Ελλάδα ανήκει στους Έλληνες» και συνοδευόταν από τα συνθήματα «ΕΟΚ και ΝΑΤΟ το ίδιο συνδικάτο» και «Έξω οι Βάσεις του θανάτου». Με αυτά τα συνθήματα ωρίμασαν τρεις γενιές, αν και σιγά-σιγά ξεθώριασαν και αντικαταστάθηκαν από τη λαϊκή φράση «Ό,τι φάμε, ό,τι πιούμε κι ό,τι αρπάξει ο κώλος μας».

Το τρίτο σύνθημα ήταν το πρώτο που ξεθώριασε στα μέσα της δεκαετίας του ’80 μετά τη νέα συμφωνία του ΠΑΣΟΚ για τις Βάσεις της Σούδας. Το δεύτερο σύνθημα ξεθώριασε το 1988 όταν αρχίσαμε να παίρνουμε τα πολλά (δωρεάν) χρήματα από την ΕΟΚ με τα ΜΟΠ και, αντί να φτιάξουμε υποδομές και να αναδιαρθρώσουμε τις καλλιέργειές μας, στηρίξαμε τους διαπλεκόμενους επιχειρηματίες, διορίσαμε στο δημόσιο τον κάθε ψηφοφόρο, μοιράσαμε επιδόματα και επιδοτήσεις και γεμίσαμε με σκυλάδικα, λουλουδούδες και κοπέλες της πρώην Σοβιετίας σε live show.

Το πρώτο σύνθημα άρχισε να ξεθωριάζει το 1999 όταν ο πυρετός του εύκολου (και χωρίς κόπο) κέρδους έφερε την καταστροφή του Χρηματιστηρίου. (Έφαγε κι ένα γερό χαστούκι ο εγωισμός μας το 2004 με τους ντοπαρισμένους αθλητές μας και τις κομπίνες τους). Νομίζω, όμως, πως στις αρχές της σημερινής δεκαετίας θα τελειώσει οριστικά και το σύνθημα «Η Ελλάδα ανήκει στους Έλληνες».

Πρώτα απ' όλα τι σημαίνει αυτό το σύνθημα; Προφανώς κάθε χώρα ανήκει στους πολίτες της, δηλαδή σε όσους έχουν την υπηκοότητα της χώρας αυτής, ανεξάρτητα από την καταγωγή τους. Σε ποιους ανήκουν, ας πούμε, οι ΗΠΑ, η Αυστραλία, ο Καναδάς, αλλά και οι χώρες της Λατινικής Αμερικής; Από πού κατάγονται; Δεν είναι αυτόχθονες. Αλλά απέκτησαν σιγά-σιγά έναν κοινό πολιτισμό. Μα και όσοι ζουν σήμερα στην Ελλάδα δεν είναι όλοι αυτόχθονες. Πέρα από τους σημερινούς οικονομικούς μετανάστες που έχουν αποκτήσει ελληνική υπηκοότητα, πάνω από το ένα τρίτο των Ελλήνων είχαν παλιότερα την «ατυχία» να χαρακτηρίζονται ως «Τουρκόσποροι» από τους Ελλαδίτες, αφού ήταν Σμυρνιοί, Κωνσταντινουπολίτες και Πόντιοι...

Επομένως, το σύνθημα αυτό δεν αφορούσε τον ελληνικό πολιτισμό, αλλά τη στρατιωτική και οικονομική επικυριαρχία από ξένα κράτη (εκείνη την εποχή από τους Αμερικανούς). Αλλά τα πράγματα άλλαξαν. Γίναμε μέλη της ΕΟΚ και στη συνέχεια της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αυτό σημαίνει πως δεν είμαστε

36

μόνο Έλληνες (πολιτικά, οικονομικά, διοικητικά), αλλά και Ευρωπαίοι. Πρέπει, λοιπόν, να υπάρχει μια προσαρμογή όλων των ευρωπαϊκών κρατών σε κοινές διαδικασίες. Και όταν μπήκαμε στην ΟΝΕ (δηλαδή αποκτήσαμε κοινό νόμισμα) έπρεπε να έχουμε ορισμένους κοινούς κανόνες.

Οι βασικοί κανόνες ήταν τρεις: το ετήσιο έλλειμμα κάθε χώρας δεν έπρεπε να είναι μεγαλύτερο από το 3% του ΑΕΠ, το εξωτερικό κρατικό χρέος δεν έπρεπε να ξεπερνά το 60% του ΑΕΠ και ο πληθωρισμός δεν έπρεπε να διαφέρει περισσότερο από 1,5% του μέσου πληθωρισμού των κρατών της ΟΝΕ. Δυστυχώς στο Μάαστριχτ, που μπήκαν αυτοί οι κανόνες, δεν ορίστηκαν ποινές για όσα κράτη δεν τηρούσαν τη συμφωνία – στηρίζονταν στην καλή θέλησή τους. Έτσι φτάσαμε στην κρίση του ευρώ, για την οποία είμαστε από τους βασικούς υπεύθυνους, αφού τινάξαμε στον αέρα (όπως πάντα στην Ιστορία μας) τους κανόνες που υπογράψαμε. (Αν δεν μας συνέφεραν, τότε γιατί τους υπογράψαμε;).

Φτάσαμε, λοιπόν, μπροστά στη χρεωκοπία. Τότε βγήκαμε στον κόσμο και ζητήσαμε βοήθεια για να μην πέσουμε στον γκρεμό. Ανταποκρίθηκαν το ΔΝΤ, η ΕΕ και η ΕΚΤ (η γνωστή τρόικα). Μας είπαν πως θα μας δανείσουν τα πολλά χρήματα που χρειαζόμαστε για να μη χρεωκοπήσουμε (να πληρώνουμε μισθούς και συντάξεις, καθώς και τα τοκοχρεολύσια που έχουμε) με έναν όρο: Μέσα σε μια τριετία να γυρίσουμε στον πρώτο από τους κανόνες του Μάαστριχτ - το ετήσιο έλλειμμά μας (χωρίς να λογαριάζονται οι τόκοι των δανείων μας) να μην ξεπερνάει το 3%. Και αμέσως μετά να έχουμε πρωτογενές πλεόνασμα (δηλαδή τα έσοδα του κράτους να είναι λίγο μεγαλύτερα από τα έξοδά του). Αυτό ήταν το πρώτο Μνημόνιο. Σε αυτό δεν καθορίζονταν τα συγκεκριμένα μέτρα οικονομικής πολιτικής, αλλά οι στόχοι τους – τα μέτρα θα καθορίζονταν κυρίως από την ελληνική κυβέρνηση. Βέβαια, θα έπρεπε η ελληνική κυβέρνηση να έλεγε στην τρόϊκα τι θα έκανε για να πιάσει τους στόχους, ώστε η τρόϊκα να βεβαιωθεί πως με τα μέτρα αυτά θα επιτυγχάνονταν οι στόχοι.

Αλλά η ελληνική κυβέρνηση άρχισε να τους κοροϊδεύει, λέγοντάς τους πως θα κάνει το ένα και το άλλο, χωρίς να το κάνει. Και πηγαίναμε από το κακό στο χειρότερο χωρίς να πιάνουμε τους στόχους (με μεγάλη απόκλιση ιδιαίτερα στους μακροπρόθεσμους). Όταν, λοιπόν, κάθε τρεις μήνες, δεν μπορούσε η ελληνική κυβέρνηση να δικαιολογηθεί, έπαιρνε κάθε «εύκολο» μέτρο που ήταν δυνατό μέσα στα ξεπερασμένα ψευτοϊδεολογικά της πλαίσια και στην πλήρη διάλυση του κρατικού μηχανισμού. Όλα, όμως, έχουν κάποια όρια. Ψηφίστηκε το μεσοπρόθεσμο και για τρεις μήνες δεν έγινε πάλι τίποτα ουσιαστικό. Τότε η τρόϊκα μας είπε πως δεν μας δίνει πια χρήματα αν δεν

37

σοβαρευτούμε κι έτσι πάρθηκαν τα τελευταία (άδικα για τους μη έχοντες) μέτρα που, όμως, κι αυτά δεν λύνουν το πρόβλημα γιατί είναι άγνωστη η εξέλιξή τους. Και μακροπρόθεσμα δεν οδηγούν πουθενά.

Επειδή, λοιπόν, δεν πρόκειται να σοβαρευτούμε και επειδή έχουμε ένα κράτος που εμείς το διαλύσαμε, ήρθε η ώρα της Επιτροπείας από την Ε.Ε. – γεγονός που με κάνει να νιώθω κάποια αισιοδοξία για το μέλλον της Ελλάδας. Για παράδειγμα, επειδή δεν έκρυψα ποτέ ούτε ένα ευρώ από την Εφορία, θα ήθελα ο υπεύθυνος για τη διοίκηση των Εφοριών και των Τελωνείων να είναι ένα στέλεχος από τις Βρυξέλλες. Το ίδιο θα ήθελα να είναι και ο υπεύθυνος που θα ψάξει να βρει τις συντάξεις-μαϊμούδες. Το ίδιο για εκείνον που θα αναδιοργανώσει τη δημόσια διοίκηση, μειώνοντας τη γραφειοκρατία.

Όσο για τους ιδιώτες επιχειρηματίες που θα μας «αγοράσουν» (αν είναι από την Ευρώπη και όχι από το Κατάρ!) πολύ θα μου άρεσε. Βλέπω το αεροδρόμιο «Ελ. Βενιζέλος» που το έφτιαξαν μέσα σε μια νύχτα και το διοικούν οι Γερμανοί και χαίρομαι. Φυσικά, θα χαιρόμουν πολύ περισσότερο αν την Πολιτική Αεροπορία (που κάνει λευκή απεργία και ταλαιπωρεί εκείνους που ταξιδεύουν) τη διοικούσε κάποιος υπεύθυνος από την Ε.Ε.

Τι φοβόμαστε, λοιπόν, από τους «ξένους»; Μήπως βάλουν κάποια τάξη στο αλαλούμ που φτιάξαμε; Μήπως κυνηγήσουν τους φοροφυγάδες; Μήπως καταργήσουν το φακελάκι; Μήπως αναδιοργανώσουν την εκπαίδευσή μας; Τι;

Και παρακαλώ να μη σχολιάσει κανείς αυτή τη σημείωση, λέγοντας πως οι «ξένοι» ενδιαφέρονται για το συμφέρον τους. Βαρέθηκα να ακούω τέτοιες σαχλαμάρες – φυσικά το κάνουν για το συμφέρον τους. Αν είναι, όμως, και για το δικό μας συμφέρον γιατί αντιδρούμε;

20 Οκτωβρίου 2011

38

Περί κουκουλοφόρων (η βία για τη βία)

Τις δύο τελευταίες μέρες είχαμε πάλι την εμφάνιση των κουκουλοφόρων με πολύ άσχημα αποτελέσματα. Και στη συνέχεια, φυσικά, άρχισαν οι «αναλύσεις» περί κουκουλοφόρων και οι αντεγκλήσεις για τους σκοπούς που πιθανόν να εξυπηρετούν.

Επειδή το φαινόμενο των κουκουλοφόρων ούτε πρόκειται να σταματήσει (αντίθετα πιστεύω πως και θα αυξηθεί και θα γίνει πιο επικίνδυνο) ούτε πρόκειται να αντιμετωπιστεί με διακηρύξεις, νομίζω πως πρέπει κατ' αρχήν να το καταλάβουμε.

Αν κοιτάξουμε γύρω μας, θα δούμε ανθρώπους με πολύ διαφορετική ψυχολογία. Άλλοι είναι ήρεμοι, μειλίχιοι, χαμογελαστοί, άλλοι είναι οξύθυμοι, προκλητικοί, βίαιοι. Και ενδιάμεσα άνθρωποι όλων των ειδών και όλων των ψυχολογικών συνδυασμών. Σχεδόν καθημερινά παρουσιάζονται ειδήσεις με βασικό υπόβαθρο την άσκηση βίας επάνω σε ανθρώπους ή ζώα. Πολλές φορές αποκλειστικά για ευχαρίστηση.

Θυμηθείτε, για παράδειγμα, την Αμερικανίδα υπαξιωματικό στο Ιράκ που ήθελε να φωτογραφίζεται όταν εξευτέλιζε και βασάνιζε Ιρακινούς και πατούσε επάνω τους, αποκλειστικά για ευχαρίστηση. Θυμηθείτε πόσες εικόνες βίας έχετε δει πάνω σε ζώα (σκυλιά, γάτες κλπ.). Σκεφτείτε πόσες φορές ασκείται βία (καλυμμένη κάτω από ιδεολογικούς και θρησκευτικούς φανατισμούς). Για παράδειγμα, όταν ένα πλήθος ανθρώπων λιθοβολεί μέχρι θανάτου μια γυναίκα σε μια ισλαμική χώρα – και το ευχαριστιέται.

Φυσικά, δεν θέλουμε να παραδεχτούμε πως ακόμα ο άνθρωπος έχει τέτοια βίαια ένστικτα, πως απολαμβάνει την άσκηση βίας ή τη θέα της βίας. Κι όμως, σκεφτείτε πόσες ταινίες γυρίζονται, στις οποίες η παρουσίαση της βίας είναι αυτοσκοπός (και δεν θα ήθελα να θυμηθώ τη «Σιωπή των αμνών»).

Παλιότερα οι βίαιοι άνθρωποι είχαν τη δυνατότητα να εκφράσουν τη βία τους μέσα στους συνεχείς πολέμους. Τώρα, όμως, που οι πόλεμοι γίνονται κυρίως στην περιφέρεια (και η Ευρώπη ελάχιστα συμμετέχει) υπάρχει σχετική δυσκολία στην εφαρμογή της βίας. Έτσι, χρειάζεται να βρεθούν ειδικές συνθήκες για την εφαρμογή της. Τέτοιες είναι σήμερα οι συνθήκες των γηπέδων και των διαδηλώσεων. Οι συνθήκες αυτές είναι κατάλληλες για όσους θέλουν να συμμετέχουν στη βία, αλλά και για όσους απολαμβάνουν να τη βλέπουν.

39

Οι κουκουλοφόροι των διαδηλώσεων είναι ουσιαστικά οι ίδιοι με τους χούλιγκαν των γηπέδων (και με αυτούς που δίνουν ραντεβού σύγκρουσης σε άλλα σημεία, εκτός γηπέδων). Όσοι προσπαθούν να ερμηνεύσουν ιδεολογικά τους κουκουλοφόρους είναι τόσο εκτός πραγματικότητας με όσους αναφέρονται στους χούλιγκαν των γηπέδων με όρους «φιλάθλου» ή «οπαδού».

Αυτό που θα πρέπει να σκεφτούμε είναι τι μπορούμε να κάνουμε με τα θερμοκήπια ανάπτυξης της βίας: τα σχολεία. Όλες οι έρευνες σήμερα δείχνουν πως η ενδοσχολική βία αυξάνει με ταχύτατους ρυθμούς. Δεν περιορίζεται μόνο στην καταστροφή των υποδομών (τοίχοι, θρανία κλπ.), αλλά και με την άσκηση βίας από μαθητές σε μαθητές.

21 Οκτωβρίου 2011

40

Οι «ειρηνικοί διαδηλωτές» και η αστυνομία

Για άλλη μια φορά ακούμε πως για όλα φταίει η αστυνομία. Υπήρχαν οι «ειρηνικοί διαδηλωτές», οι κακοί «κουκουλοφόροι» και οι «μπάτσοι, γουρούνια, δολοφόνοι». Ας δούμε, λοιπόν, ένα-ένα τα στοιχεία του δράματος.

Τι θα πει «ειρηνικοί διαδηλωτές»; Ειρηνικός διαδηλωτής είναι εκείνος που απλώς δεν καίει ή δεν πετάει πέτρες (και αφήνει άλλους να το κάνουν); Ειρηνικός διαδηλωτής είναι αυτός που φωνάζει συνθήματα ανυπακοής στο Σύνταγμα και τους Νόμους; Είναι αυτός που κραυγάζει «μπάτσοι, γουρούνια, δολοφόνοι»; Είναι αυτός που φωνάζει «Κάψτε τη Βουλή»; Είναι αυτός που θέλει να μπει στη Βουλή για να τα κάνει λίμπα και να επιβάλει αυτά που θέλει; Είναι αυτός που κουβαλάει κρεμάλες; Είναι αυτός που περνάει μπροστά στην καιόμενη Marfin λέγοντας «καλά να πάθουν αφού δεν απεργούσαν»; Είναι αυτός που εκμεταλλεύεται το μικρό παιδί του βάζοντάς το να φωνάζει συνθήματα που δεν τα καταλαβαίνει;

Ομολογώ πως εγώ δεν καταλαβαίνω τι θα πει «ειρηνικοί διαδηλωτές». Να μιλάμε για διαδηλωτές το καταλαβαίνω. Και έχω το δικαίωμα να τους κρίνω, όπως όλους. Κανείς δεν μπορεί να είναι υπεράνω κριτικής επειδή έτσι εκείνος το θέλει: αυτή είναι φασιστική αντίληψη. Αλλά να μιλάμε για «ειρηνικούς» διαδηλωτές δεν το καταλαβαίνω. Για ποια «ειρήνη» μιλάμε; Μόνο την «ειρήνη» δεν προκαλούν.

Φυσικά, τα «κακά» πράγματα τα κάνουν οι κακοί «κουκουλοφόροι». Πραγματικό παραμύθι. Ελάχιστοι είναι πια οι «κουκουλοφόροι» – οι περισσότεροι δεν φοράνε κουκούλα. Αλλά κανείς «ειρηνικός» διαδηλωτής δεν πήγε και δεν θα πάει ποτέ (προφανώς επειδή είναι «ειρηνικός») να καταγγείλει ή να αναγνωρίσει τους εγκληματίες – άρα είναι συνένοχος. Ή τουλάχιστον να πει καθαρά πως φοβάται (κι ας παριστάνει τον ήρωα-επαναστάτη).

Όσον αφορά τους «μπάτσους-γουρούνια-δολοφόνοι» ένα είναι βέβαιο: θα πρέπει να δούμε τη συνεργασία λαού και αστυνομίας. Όσο αυτή η συνεργασία όχι μόνο δεν υπάρχει, αλλά υπάρχει μια ανοιχτή (τουλάχιστον ψυχολογική) σύγκρουση, δεν μπορεί να υπάρξει μια ομαλή κοινωνική εξέλιξη. Και δεν μπορώ να μην αηδιάζω όταν κάποιοι θεωρούν πως η KGB και η STAΖI ήταν καλές και φιλολαϊκές, ενώ τα ελληνικά ΜΑΤ που προσπαθούν να προστατεύσουν τη Βουλή είναι αντιλαϊκά.

41

Έχει πλάκα, βέβαια, όταν ζητάμε η αστυνομία (που τη βρίζουμε χυδαία) να μας προστατεύει (εμάς και τα σπίτια μας) από τους κλέφτες, ληστές και λοπωδήτες...

Ελπίζω εκείνοι που θα γράψουν σχόλια να ασχοληθούν με την ουσία της Σημείωσης και να μην αρχίσουν να γράφουν για άσχετα θέματα, όπως για το αν εγώ είμαι πουλημένος στην πλουτοκρατία...

13 Φεβρουαρίου 2012

42

Ποιοι είναι φασίστες, τελικά; Ο όρος φασισμός προέρχεται από την ιταλική λέξη Fascismo που ετυμολογείται από την λατινική «fasces» (φάσκες) που ονομαζόταν συγκεκριμένο αρχαίο ρωμαϊκό έμβλημα εξουσίας, το οποίο απεικόνιζε «ράβδους δεμένες γύρω από έναν πέλεκυ». Η λέξη παραπέμπει στους «littores» (λιτόρες) που ήταν ένα είδος ομάδων σωματοφυλάκων των γερουσιαστών της αρχαίας Ρώμης, οι οποίοι διακρίνονταν από μια ράβδο που κρατούσαν και η οποία ήταν το σύμβολο της εξουσίας τους. (Από τη Βικιπαίδεια).

Ωραία η ετυμολογία – μας βάζει λίγο στην ουσία της ιστορίας. Δηλαδή, με απλά λόγια, είναι μια επιβολή της εξουσίας με τη βία. Αλλά δεν είναι μόνο αυτό.

Καταρχάς, ο φασισμός δεν είναι ένα συγκεκριμένο πολιτικο-οικονομικό σύστημα – είναι μια συγκεκριμένη ατομική και κοινωνική στάση που βγάζει ταυτόχρονα και τις σαδιστικές τάσεις πολλών ανθρώπων. Είναι η βίαιη επιβολή πάνω στην κοινωνία, αλλά και πάνω σε κάθε άτομο ξεχωριστά.

Φυσικά, πολλές φορές, όταν είναι αδύνατη η σωματική βία, χρησιμοποιείται και η λεκτική βία (μέχρι να υπάρξουν οι δυνατότητες της άσκησης σωματικής βίας – χωρίς τον φόβο των συνεπειών πάνω στο άτομο που την εξασκεί).

Μετά τον Β΄ παγκόσμιο πόλεμο και εξαιτίας της φρίκης του Ναζισμού (ενός από τα είδη του φασισμού), ο φασισμός ταυτίστηκε με τον Ναζισμό αφήνοντας απέξω τον Μουσολίνι, τον Φράνκο κλπ.

Φυσικά, σε αυτή την ταύτιση βοήθησε η άγνοια για τη φρίκη που επικρατούσε μέσα στο «σιδηρούν παραπέτασμα» του Στάλιν, του οποίου η προπαγάνδα ενίσχυε τα κομμουνιστικά κόμματα σε όλο τον κόσμο. Ο εχθρός ήταν πια συγκεκριμένος: όχι απλώς ο καπιταλισμός (που η ανάλυσή του απαιτούσε λογική), αλλά ο φασισμός που κινητοποιούσε έντονα τα συναισθήματα των ανθρώπων.

Μην ξεχνάμε πως κάθε είδους φασισμός δεν απευθύνεται στη λογική, αλλά στο συναίσθημα, το οποίο προσπαθεί να επηρεάσει. Για παράδειγμα, την ίδια ώρα που η Σοβιετική Ένωση ετοιμαζόταν για πυρηνικό πόλεμο, οργάνωνε πορείες για «την ειρήνη και τον αφοπλισμό» στα μη κομμουνιστικά κράτη για να ψαρέψει αφελείς ψηφοφόρους.

Θυμάμαι, τη δεκαετία του ’70, πως όταν έλεγα γι’ αυτά που μαθαίναμε πως είχαν συμβεί (και εξακολουθούσαν να συμβαίνουν) στη Σοβιετική Ένωση και

43

στις χώρες του Ανατολικού μπλοκ, χαρακτηριζόμουν ως αντιδραστικός που ακούει την προπαγάνδα των φασιστών.

Αλλά μετά το 1990, όταν όλα ήρθαν πια στο φως, δεν ήταν εύκολη η κομμουνιστική προπαγάνδα σε όλο τον κόσμο, εκτός από την Ελλάδα, εξαιτίας του εμφύλιου και της άρνησης να οργανωθεί ένα σοβαρό φιλελεύθερο κράτος εξαιτίας του Ανδρέα Παπανδρέου (και του ΠΑΣΟΚ). Και η αποπρο-σανατολιστική προπαγάνδα του Ανδρέα άλλοτε με τον Καντάφι, άλλοτε με τον Αραφάτ, άλλοτε με το κόμμα Μπάαθ του σφαγέα της Συρίας κλπ. βοήθησε το ΚΚΕ να καλύψει τα εγκλήματα του Σταλινισμού (και όχι μόνο).

Ποια ήταν η διαφορά ανάμεσα στο Άουσβιτς και στα Γκουλάγκ της Σιβηρίας; Ποια ήταν η διαφορά ανάμεσα στα ναζιστικά ΕΣ-ΕΣ και στις μεθόδους της Στάζι της Ανατολικής Γερμανίας; Ποια η διαφορά του Χίτλερ και της Εύας Μπράουν με το ζεύγος Τσαουσέσκου; (Πάντως το ζεύγος Μουσολίνι είχε την ίδια αντιμετώπιση από τον λαό με το ζεύγος Τσαουσέσκου).

Πού αρχίζει και πού τελειώνει ο φασισμός;

Για μένα τα πράγματα είναι πολύ απλά. Πρώτος κανόνας η Δημοκρατία. Δεύτερος κανόνας η υπακοή στους νόμους που ψηφίζονται στο κοινοβούλιο. Τρίτος κανόνας ο σεβασμός της δικαιοσύνης που πρέπει να είναι ανεξάρτητη.. Τέταρτος κανόνας η λειτουργία της αστυνομίας στα πλαίσια των νόμων. Πέμπτος κανόνας ο σεβασμός του αντίπαλου (και η άρνηση της λεκτικής και σωματικής βίας).

Όποιος δεν δέχεται αυτούς τους κανόνες είναι φασίστας – και δεν με ενδιαφέρει τι χρώμα παριστάνει πως φοράει ή ποιες δικαιολογίες προφασίζεται. Αν θέλει να επιβληθεί πάνω στους άλλους με τη βία (οποιαδήποτε βία) είναι φασίστας.

Για παράδειγμα, όταν γίνεται κατάληψη ενός δημόσιου κτιρίου (πανε-πιστημίου, υπουργείου κλπ.), που ρητά απαγορεύεται από το Σύνταγμα, αυτή η πράξη είναι φασιστική. Όταν συνδικαλιστές, που «περιφρουρούν» την απεργία τους, απαγορεύουν να εργαστούν όποιοι θέλουν (γεγονός που είναι σαφής παραβίαση του Συντάγματος), αυτοί οι συνδικαλιστές είναι φασίστες.

(Έχει πλάκα πως οι ίδιοι που υποστηρίζουν πως οι βίαιες πράξεις τους είναι απλώς άμυνα απέναντι στη βία του κράτους, οι ίδιοι μας λένε πως δεν πρέπει να αυτοδικούμε απέναντι στους ληστές που μπαίνουν στο σπίτι μας και επιβουλεύονται τη ζωή και την περιουσία μας!... Σκέτη υποκρισία).

Και όταν ακούω έναν φασίστα να κατηγορεί κάποιον άλλον για φασίστα απλώς αισθάνομαι τάσεις εμετού…

44

Και η δικαιολογία πως δεν έχουμε «πραγματική» δημοκρατία και γι' αυτό μπορούμε να κάνουμε ό,τι θέλουμε είναι απλώς μια γελοιότητα που απευθύνεται σε ηλίθιους.

(Και αν θέλετε να καταλάβετε πώς εκφράζεται η φασιστική νοοτροπία στην οικογενειακή ζωή, διαβάστε το βιβλίο με τίτλο Η κακοποιημένη γυναίκα. Μπορείτε να το κατεβάσετε ελεύθερα από την ιστοσελίδα μου).

10 Ιουνίου 2012

45

Στοιχεία πολιτικής οικονομίας (για αρχάριους)

Όταν ήμουνα φαντάρος (στη διάρκεια της χούντας – χαρακτηρισμένος ως Α, δηλαδή αναρχικός) με ανάγκασαν να κάνω μια ομιλία στους υπόλοιπους φαντάρους στα πλαίσια της ΕΗΔ (Εθνική Ηθική Διαπαιδαγώγηση). Επειδή, όμως, ο διοικητής μου δεν ήθελε να με πιέσει υπερβολικά (γιατί με εκτιμούσε παρά τα αντίθετα φρονήματά μου), μου επέτρεψε να διαλέξω εγώ το θέμα της ομιλίας μου από το ειδικό βιβλίο που είχε ο στρατός για τη χουντική προπαγάνδα. Έψαξα, λοιπόν, πολύ και ανάμεσα στα προπαγανδιστικά κείμενα βρήκα ένα «ανώδυνο» θέμα που δεν θα ήταν αντίθετο στα πιστεύω μου. Κι αυτό ήταν η «έννοια του κρατικού προϋπολογισμού».

Δεν μπορούσα να φανταστώ τότε πως αυτή η έννοια, μετά από 40 χρόνια, θα ήταν τόσο άγνωστη σε τόσο κόσμο. Μια έννοια τόσο απλή που δεν απαιτεί καμιά ιδιαίτερη γνώση, αφού δεν έχει ουσιαστικά καμιά διαφορά από την έννοια του οικογενειακού προϋπολογισμού.

Ο κρατικός (ετήσιος) προϋπολογισμός αποτελείται από τα έσοδα και τα έξοδα. Τα έσοδα του κρατικού προϋπολογισμού είναι βασικά οι φόροι: άμεσοι και έμμεσοι, δηλαδή φόροι εισοδήματος των ατόμων και των κερδών των επιχειρήσεων (άμεσοι φόροι) και φόροι πάνω στην πώληση των αγαθών και των υπηρεσιών (ΦΠΑ και ειδικοί φόροι κατανάλωσης). Τα βασικά έξοδα του κρατικού προϋπολογισμού είναι τρία: (α) μισθοί και συμπλήρωμα συντάξεων, (β) επενδύσεις σε υποδομές και (γ) πληρωμή των τοκοχρεωλυσίων των δανείων που έχει πάρει το κράτος στο παρελθόν για να ισοσκελίσει τους τότε προϋπολογισμούς του.

Αν, λοιπόν, τα έξοδα είναι περισσότερα από τα έσοδα, τότε ο προϋπολογισμός είναι ελλειμματικός και το κράτος πρέπει να πάρει και άλλα δανεικά για να μπορεί να καλύψει τα έξοδά του. Είναι προφανές πως τα δανεικά δεν μπορούν να αυξάνονται συνέχεια γιατί κάποια στιγμή το κράτος δεν θα μπορεί να τα πληρώσει παρά μόνο αν αυξάνει συνέχεια τους φόρους. Η χειρότερη περίπτωση, βέβαια, είναι αν το κράτος (όπως συμβαίνει σήμερα στην Ελλάδα) έχει πρωτογενές έλλειμμα, δηλαδή αν τα έξοδα χωρίς τα τοκοχρεωλύσια είναι περισσότερα από τα έσοδά του.

Γιατί, όμως, το κράτος δανείζεται; Η προφανώς λογική απάντηση είναι: για να κάνει επενδύσεις σε υποδομές. Αν αυτές οι επενδύσεις είναι σωστές, τότε το κράτος (μέσω των φόρων που θα δώσει η ανάπτυξη, η οποία θα δημιουργηθεί από αυτές τις υποδομές) θα μπορεί να πληρώσει τα σχετικά δάνεια και τους τόκους. Έτσι, το κράτος θα αναπτύσσεται γρηγορότερα και θα αυξάνεται το

46

εθνικό εισόδημα. Για παράδειγμα, η κατασκευή ενός καλύτερου δρόμου αυξάνει την κυκλοφορία των αυτοκινήτων. Άρα αυξάνονται τα έσοδα από τα διόδια – έσοδα που θα πάνε για την αποπληρωμή του δανείου με το οποίο κατασκευάστηκε αυτός ο δρόμος.

Αν, αντίθετα, τα δανεικά που παίρνει το κράτος, αντί να πάνε σε επενδύσεις, χρησιμοποιούνται για την αύξηση μισθών και συντάξεων, τότε δεν υπάρχει τρόπος για να πληρωθούν τα δανεικά παρά μόνο αν αυξηθούν γενικά οι φόροι. Αν δεν αυξηθούν οι φόροι, τότε κάθε χρόνο τα καινούρια δανεικά θα προστίθενται στα παλιά, μέχρι που θα φτάσει το κράτος σε αδιέξοδο πληρωμών (όπως συμβαίνει σήμερα).

Ακούμε τελευταία κάποιους οικονομολόγους που μιλούν για την Κεϊνσιανή πολιτική. Τι λέει αυτή; Υποστηρίζει πως η ανάπτυξη βοηθιέται από την αύξηση της κατανάλωσης. Δηλαδή, ένα κράτος τυπώνει παραπάνω χρήμα που το διοχετεύει στην κατανάλωση (είτε με αύξηση μισθών είτε με προσφορά δανεικών). Αφού, λοιπόν, υπάρχει περισσότερο χρήμα στον κόσμο αυξάνεται η ζήτηση, επομένως σπρώχνονται οι επιχειρήσεις να αυξήσουν την παραγωγή προϊόντων και υπηρεσιών ώστε να προσφέρουν συνεχώς περισσότερα προϊόντα και υπηρεσίες, άρα η οικονομία αναπτύσσεται.

Ακόμα κι αν αυτό ήταν κάποτε αληθινό, σήμερα δεν είναι, αφού με την παγκοσμιοποίηση άνοιξαν τα εμπορικά σύνορα. Όσο αυτά τα σύνορα ήταν κλειστά, το κράτος μπορούσε να βάζει δασμούς (δηλαδή πρόσθετους φόρους) στα εισαγόμενα προϊόντα. Έτσι, η αύξηση της ζήτησης αφορούσε κυρίως τα ντόπια προϊόντα και τις υπηρεσίες. Σήμερα αυτό απαγορεύεται σε όλο τον κόσμο (εκτός από την Κούβα κι από τη Βόρεια Κορέα – που κι αυτές αλλάζουν σιγά-σιγά).

Στο θέμα των εισαγωγών η κατάσταση στην Ελλάδα έχει γίνει τρομακτική, αφού η αξία των εισαγωγών είναι πολλαπλάσια της αξίας των εξαγωγών μας. Επομένως, είναι έτσι κι αλλιώς αδύνατη η εφαρμογή της Κεϊνσιανής πολιτικής.

Θα μπορούσαμε, βέβαια, να απομονωθούμε (επιστρέφοντας στη δραχμή). Τότε, όμως, το κόστος των εισαγωγών μας, από το πετρέλαιο ως τα λεμόνια, θα ήταν τεράστιο και καταστροφικό για όλους όσους δεν έχουν σοβαρές καταθέσεις σε ελβετικές τράπεζες, αφού ακόμα και τα πιο βασικά προϊόντα είναι εισαγόμενα (για παράδειγμα, γάλα, κρέας, κατεψυγμένα ψάρια κλπ., κλπ.).

Επομένως, η λύση είναι μία και μοναδική. Οι προϋπολογισμοί μας (από δω και πέρα) να έχουν πρωτογενές πλεόνασμα (δηλαδή τα έσοδα να είναι μεγαλύτερα από τα έξοδα – χωρίς να υπολογίζουμε τα τοκοχρεωλύσια), ώστε να

47

περισσεύουν και κάποια χρήματα για να πληρώσουμε σιγά-σιγά (μέσα σε τριάντα χρόνια) ένα μέρος των δανεικών που έχουμε πάρει (αφού τα υπόλοιπα μας τα χάρισαν με το κούρεμα). Κι επειδή κι αυτό είναι άμεσα πολύ δύσκολο, θα μας δώσει η τρόϊκα αρκετά ακόμα δανεικά για να τα βγάλουμε πέρα τα πρώτα δέκα χρόνια.

Φαντάζομαι πως ο καθένας, αν θέλει, μπορεί να καταλάβει αυτά τα στοιχειώδη πράγματα...

2 Νοεμβρίου 2011

48

Απλά μαθήματα οικονομίας

Επειδή οι πολιτικοί και οι δημοσιογράφοι δεν θέλουν (ή δεν μπορούν, αφού έχουν χαμηλό IQ κατάλληλο μόνο για διαπλοκή και διαφθορά) να εξηγήσουν με απλά λόγια τι σημαίνουν πραγματικά όλοι αυτοί οι οικονομικοί όροι που καθημερινά ακούγονται, έγραψα αυτή τη σημείωση και παρακαλώ να την προωθήσετε όσο γίνεται περισσότερο, ώστε ο καθένας να μπορεί να μεταφέρει στον κύκλο του με απλά λόγια την πραγματική κατάσταση.

Ας δούμε, λοιπόν, τι μπορεί να κάνει μια τετραμελής οικογένεια που έχει τον χρόνο έσοδα 30.000 ευρώ και έξοδα 40.000 ευρώ, δηλαδή έχει έλλειμμα 10.000 ευρώ. Προφανώς δεν μπορεί να κάνει τίποτε άλλο παρά να ζητήσει από κάπου να δανειστεί.

Επειδή, όμως, αυτή η κατάσταση κρατάει χρόνια (με τη συνεχή λήψη δανεικών), κανείς δεν τη δανείζει πια. Τότε η οικογένεια απευθύνεται στο σόι (στο οποίο επίσης χρωστάει από το παρελθόν). Το σόι μαζεύεται, συζητάει και αποφασίζει. Λέει, λοιπόν, στην οικογένεια: Θα σας δανείσουμε αυτά τα χρήματα που σας λείπουν με τους εξής όρους: (α) μέσα σε τρία χρόνια θα φροντίσετε να μειώσετε τα έξοδά σας, ώστε να μην είναι παραπάνω από τα έσοδά σας – κι επειδή εσείς προφανώς δεν ξέρετε πώς να το κάνετε, αφού κακοδιαχειρίζεστε τα χρήματά σας (και κάνετε και πολλές σπατάλες), θα σας βάλουμε εμείς τους βασικούς κανόνες και (β) θα σας δίνουμε και μερικά επιπλέον δανεικά, ώστε στο διάστημα αυτό να πληρώνετε κανονικά τα χρέη σας για να μη σας πουν μπαταχτσήδες και κλείσουν για πάρα πολλά χρόνια όλες οι πόρτες για σας.

Υπάρχει, όμως, άλλο ένα πρόβλημα. Εντάξει, να γίνουν τα έξοδα ίσα με τα έσοδα με μείωση της κατανάλωσης της οικογένειας, αλλά πώς θα πληρωθούν τα δανεικά που έχει η οικογένεια και που αυξήθηκαν ακόμα περισσότερο με τον νέο (βοηθητικό) δανεισμό από το σόι;

Ο μόνος τρόπος είναι να μειωθούν ακόμα περισσότερο τα έξοδα, ώστε να γίνουν λιγότερα από τα έσοδα, δηλαδή να υπάρχει ένα πρωτογενές πλεόνασμα. Η οικογένεια πρέπει να «σφιχτεί» κι άλλο (όσο είναι δυνατόν) ώστε τα έξοδα να γίνουν, ας πούμε, 3.000 ευρώ λιγότερα από τα έσοδα. Αυτό το πρωτογενές πλεόνασμα θα πηγαίνει για την πληρωμή του συσσωρευμένου χρέους της οικογένειας.

Φτάνουν, όμως, αυτά τα 3.000 ευρώ για να πληρώνεται το χρέος, στο οποίο θα προστίθενται και οι τόκοι όσο περνούν τα χρόνια (όσο κι αν είναι μικροί αυτοί

49

οι τόκοι); Μεγαλύτερη εξοικονόμηση χρημάτων δεν μπορεί να κάνει η οικογένεια.

Τότε το σόι σκέφτεται πως αντί να χάσει όλα τα χρήματα που έχει δανείσει στην οικογένεια (αν αυτή καταστραφεί με πτώχευση), ας «κουρέψει» (μειώσει εθελοντικά) το συσσωρευμένο χρέος (μηδενίζοντας σχεδόν τους τόκους και παρατείνοντας τον χρόνο αποπληρωμής), ώστε να γίνει βιώσιμο, δηλαδή να μπορεί να αποπληρωθεί – έστω και στο απώτερο μέλλον. Περιμένει, λοιπόν, να δει: (α) αν η οικογένεια θα ακολουθήσει τους κανόνες που της έβαλε και (β) να συμφωνήσουν όλοι στο σόι να κάνουν αυτό το «κούρεμα». Και τότε, φυσικά, θα το κάνει.

Όπως είναι επόμενο, η οικογένεια (που τα έχει κάνει χάλια στα οικονομικά της) διαμαρτύρεται γιατί λέει πως αυτοί οι κανόνες που της επέβαλε το σόι θα μειώσουν ακόμα περισσότερο τα έσοδά της και θα απαιτείται ακόμα μεγαλύτερη μείωση των εξόδων της. Και για να μπορέσει να ζήσει χρειάζεται ανάπτυξη, δηλαδή αύξηση των εσόδων της.

Σωστά, αλλά πώς θα γίνει αυτή η ανάπτυξη; Θα υπάρξει ανάπτυξη αν ο πατέρας της οικογένειας δώσει μεγαλύτερο χαρτζιλίκι στον γιο; Θα υπάρξει ανάπτυξη αν η κόρη δίνει (από τη δική της δουλειά) περισσότερα χρήματα στη μητέρα της; Όχι, βέβαια, δεν αυξάνονται έτσι τα έσοδα της οικογένειας.

Ο μόνος τρόπος για να αυξηθούν τα έσοδα της οικογένειας είναι να έρθουν χρήματα από έξω από την οικογένεια. Αυτό σημαίνει πως η οικογένεια είτε θα πρέπει να παράγει κάποια πράγματα που να τα πουλά στους άλλους (δηλαδή να κάνει εξαγωγές) είτε να προσφέρει στους άλλους καλύτερες υπηρεσίες για να παίρνει μεγαλύτερη αμοιβή.

Αν κανείς δεν θέλει να κοροϊδεύει τον εαυτό του και τους άλλους μπορεί να πει τα παραπάνω απλά πράγματα, εξηγώντας τους σχετικούς όρους (έλλειμμα, βιώσιμο χρέος, πρωτογενές πλεόνασμα και ανάπτυξη) σε όσους, φυσικά, θέλουν να καταλάβουν.

22 Απριλίου 2013

50

Ανάπτυξη ή λιτότητα;

Οι δύο λέξεις που θα ακούμε να συγκρούονται από δω και πέρα στις πολιτικές αντιπαραθέσεις είναι ανάπτυξη και λιτότητα. Ξέρουμε, όμως, τι σημαίνουν πραγματικά αυτές οι λέξεις; Φοβάμαι πως ο καθένας δίνει και άλλο νόημα σ' αυτές. Για τους περισσότερους η ανάπτυξη ταυτίζεται αποκλειστικά με τις επιδοτήσεις και τα δάνεια. Και η λιτότητα αποκλειστικά με τη μείωση των μισθών. Είναι, όμως, έτσι απλοϊκά τα πράγματα;

Βέβαια, για να μπορούμε να φτάσουμε σε σωστά συμπεράσματα θα πρέπει να μάθουμε κρίσιμους αριθμούς. Για παράδειγμα, πόσους τόνους αγροτικά προϊόντα εξάγουμε και πόσους εισάγουμε – πόσους τόνους ψαριών εξάγουμε και πόσους εισάγουμε – πόσους τόνους κρέας εξάγουμε και πόσους εισάγουμε – πόσους τόνους γάλα εξάγουμε και πόσους εισάγουμε – πόσους τόνους λιπασμάτων εισάγουμε, χωρίς να εξάγουμε κλπ., κλπ.

Επίσης, θα πρέπει να μάθουμε αριθμούς για τις καταναλωτικές συνήθειές μας (και να τους συγκρίνουμε με τις καταναλωτικές συνήθειες άλλων χωρών και με το κατά κεφαλήν εισόδημά τους). Για παράδειγμα, πόσα τζιπ ανά χίλιους κατοίκους έχουμε – πόσα εισαγόμενα ρούχα και παπούτσια – πόσα εισαγόμενα κινητά τηλέφωνα – πόσες φορές τρώμε έτοιμο φαγητό ή τρώμε έξω κλπ., κλπ.

Όταν μέσα στα τελευταία πέντε χρόνια μειώθηκαν σχεδόν στο μισό τα καλλιεργούμενα στρέμματα με κρόκο (ένα προϊόν ανάρπαστο στις διεθνείς αγορές, με εξαιρετικές τιμές) φταίει η έλλειψη επιδοτήσεων ή δανειοδότησης; Όταν φτάσαμε να έχουμε τεράστιο πρόβλημα με το λάδι, τι φταίει;

Τι είναι, τελικά, ανάπτυξη και πώς γίνεται;

Για την παραγωγή προϊόντων, ανάπτυξη σημαίνει μείωση του κόστους παραγωγής και αύξηση των παραγόμενων προϊόντων, με την προϋπόθεση ότι υπάρχουν αγορές που τα ζητούν. Πρώτο θέμα, λοιπόν, είναι να σχεδιάσει κανείς ένα στρατηγικό σχέδιο για τους τομείς στους οποίους μπορεί να υπάρξει ανάπτυξη. Αυτό σημαίνει ότι υπάρχουν οι κατάλληλες αγορές και συγκριτικά πλεονεκτήματα παραγωγής (κλίμα, έδαφος, τεχνολογία, γνώσεις κλπ.). Για παράδειγμα, δεν είναι δυνατό να παράγουμε βαμβάκι (που, όσο χρειάζεται πια διεθνώς, βρίσκεται σε πολύ χαμηλές τιμές στον τρίτο κόσμο). Και, από το άλλο μέρος, η Ολλανδία (με το φριχτό κλίμα της) να παράγει δύο φορές τον χρόνο σόγια (κλειδί για την ανάπτυξη της κτηνοτροφίας) και εμείς (με το εξαιρετικό κλίμα μας) να παράγουμε μόνο μία.

51

Το δεύτερο θέμα είναι η οργάνωση της παραγωγής, που σημαίνει γνώσεις και τεχνολογία (που εξελίσσονται ταχύτατα). Στο θέμα αυτό κρίσιμος παράγοντας είναι η εκπαίδευση και η σύνδεσή της με την παραγωγή. Για παράδειγμα, πού είναι και τι κάνουν οι γεωπόνοι στην επαρχία – πού είναι τα αγροτικά λύκεια που θα προετοιμάζουν σωστά τους νέους αγρότες; Τι ρόλο παίζει η ανώτατη εκπαίδευση και πώς συνδέεται με την παραγωγή στους τομείς εκείνους που μπορεί να υπάρξει σοβαρή ανάπτυξη; Πώς προετοιμάζονται οι νέοι μας για την ένταξή τους στην παραγωγή;

Το τρίτο θέμα είναι η συνεργασία – ένα θέμα, στο οποίο οι Έλληνες έχουν τραγικά χαμηλή επίδοση. Είναι αυτό που λέγεται «οικονομία κλίμακας». Αλλά οι Έλληνες, όταν συνεργάζονται, απλώς τσακώνονται (άλλο ένα πρόβλημα που ενισχύεται από την εκπαίδευση που έχουμε – και από τους αριβίστες πολιτικούς μας). Έχει καθοριστική σημασία η ένωση επιχειρηματιών. Το ίδιο και οι αγροτικοί συνεταιρισμοί (που οι περισσότεροι εξελίχθηκαν στο παρελθόν σε χώρους διαφθοράς και ατομικού πλουτισμού των κομματόσκυλων – και τώρα είναι καταχρεωμένοι και πρέπει να πληρώσουμε και αυτά τα χρέη).

Για τις υπηρεσίες, ανάπτυξη σημαίνει «ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών» – και η ποιότητα (όπως έλεγε και ο Αριστοτέλης πριν από τόσα χρόνια) είναι μια συνήθεια, όχι μια συγκεκριμένη πράξη. Δηλαδή, υπάρχει πραγματικό ενδιαφέρον για τη συνεχή ανάπτυξη της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών. Και εδώ η γνώση και η τεχνολογία παίζουν τεράστιο ρόλο – μας λείπουν, όμως, και τα δύο, αφού για μας υπηρεσία σημαίνει να καθόμαστε σ' ένα γραφείο και να ταλαιπωρούμε τους «πελάτες» μας.

Σίγουρα, για όλα τα παραπάνω χρειάζονται και χρήματα – αλλά αυτά δεν είναι προϋπόθεση. Πρώτα χρειάζονται όλα τα άλλα και τότε τα χρήματα βρίσκονται. Σκεφτείτε πως ήμασταν επί πολλά χρόνια ανίκανοι να απορροφήσουμε τα (δωρεάν) χρήματα που μας έδινε η Ευρωπαϊκή Ένωση γιατί δεν μπορούσαμε να κάνουμε τον οποιοδήποτε σοβαρό σχεδιασμό. Και πληρώναμε (και συνεχίζουμε να πληρώνουμε) πρόστιμα, αφού το μόνο που μας ενδιέφερε ήταν να τους κοροϊδεύουμε και να τα τρώμε.

Ας έρθουμε, όμως, στη λιτότητα. Η λιτότητα μπορεί να είναι το νοικοκύρεμα. Καταρχάς, ένα κράτος που να προσφέρει τις καλύτερες δυνατές υπηρεσίες με το λιγότερο κόστος. Αυτό σημαίνει πως δεν υπάρχουν πελατειακές σχέσεις, δεν υπάρχει το δεδομένο της μη απόλυσης εκείνων που δεν κάνουν καλά τη δουλειά τους, αντίθετα υπάρχει η σωστή οργάνωση (και

52

με τη σοβαρή βοήθεια της τεχνολογίας) και η παραγωγικότητα των εργαζομένων.

Σε ό,τι αφορά τα άτομα και τις οικογένειες, πραγματική λιτότητα σημαίνει να οργανώνουν τη ζωή τους με βάση το ενδιαφέρον τους για τα παιδιά τους και τα εγγόνια τους. Αυτό σημαίνει πως όχι μόνο δεν δημιουργούν χρέη που θα τα πληρώσουν οι απόγονοί τους, αλλά αποταμιεύουν για το μέλλον (το δικό τους και των απογόνων τους). Δηλαδή ζουν με το πραγματικό τους εισόδημα, ένα μικρό μέρος του οποίου το αποταμιεύουν (όπως το έκαναν μερικές δεκαετίες πριν, που είχαν πολύ μικρότερο εισόδημα).

Η σημερινή απαράδεκτη κατάσταση οφείλεται στο γεγονός πως ως κοινωνική πολιτική θεωρήθηκε (για πολλά χρόνια) η προσφορά επιδομάτων σε όσους είχαν τη δυνατότητα να πιέζουν τις κυβερνήσεις και όχι το ενδιαφέρον και η ουσιαστική βοήθεια σε αυτούς που έχουν την πραγματική ανάγκη της κοινωνίας και της πολιτείας – με αυτούς ασχολήθηκε η διεφθαρμένη «Αλληλεγγύη» της εκκλησίας, που την κατάργησε (προς τιμή του) ο αρχιεπίσκοπος Ιερώνυμος. Ένα κρίσιμο θέμα, λοιπόν, είναι ο σχεδιασμός μιας ουσιαστικής κοινωνικής πρόνοιας.

Επομένως, στο γενικό ερώτημα ανάπτυξη ή λιτότητα, η απάντηση πρέπει να είναι: και μια σοβαρή (και σχεδιασμένη) ανάπτυξη και μια κοινωνική λιτότητα με ανθρώπινο πρόσωπο. Με βάση τη σημερινή ελληνική πραγματικότητα και τις δυνατότητες της χώρας μας (που είναι μεγάλες – αν θέλουμε να τις δούμε).

26 Νοεμβρίου 2011

53

Τι θα πει τελικά βιoτικό επίπεδο;

Το αμέσως προσεχές διάστημα θα ολοκληρωθεί το μακροπρόθεσμο μέλλον της Ελλάδας. Το μέλλον αυτό είναι ήδη γνωστό, αν και οι περισσότεροι ακόμα δεν θέλουν να το καταλάβουν. Και είναι γνωστό γιατί από δω και πέρα θα ισχύει ο βασικός κανόνας της οικονομίας: ζει κανείς ανάλογα με αυτά που παράγει. Αυτόν τον κανόνα τον παραβιάσαμε ασύστολα από το 1994 μέχρι σήμερα (αφού προηγουμένως είχαμε λοιδορήσει τον Μητσοτάκη με το περίφημο 0+0=14%).

Για παράδειγμα, κάθε χρόνο δίνονταν γενικές αυξήσεις και μάλιστα «πάνω από τον πληθωρισμό». Γιατί; Δίνονταν «ωριμάνσεις». Γιατί; Αυξανόταν το παραγόμενο εθνικό προϊόν; Όχι. Μειωνόταν. Άρα όχι μόνο δεν έπρεπε να δίνονταν αυξήσεις και ωριμάνσεις, αλλά έπρεπε να γίνονταν μειώσεις. Η ίδια η έννοια του πληθωρισμού σημαίνει ουσιαστικά πως κυκλοφορεί παραπάνω χρήμα από όσο αναλογεί στο παραγόμενο εθνικό προϊόν. Πολύ περισσότερο όταν μειώνεται το εθνικό προϊόν και η κατανάλωση στρέφεται σε εισαγόμενα προϊόντα.

Ακούω συνέχεια νέους που μου λένε πως δεν είναι δυνατόν το 2012 να ζούμε όπως το 1980 – τόσα χρόνια έχουν περάσει από τότε!... Και δεν καταλαβαίνουν πως το πέρασμα του χρόνου δεν γεννά περισσότερα χρήματα. Δεν καταλαβαίνουν καν από πού προέρχονται τα χρήματα. Δεν είναι το μάννα εξ ουρανού. Είναι η αμοιβή μας για τα προϊόντα που παράγουμε και τις υπηρεσίες που προσφέρουμε (πάντα ανταγωνιστικά με τους άλλους για τα ίδια προϊόντα και τις ίδιες υπηρεσίες).

Επομένως η παραγωγική μας δυνατότητα θα καθορίζει από δω και πέρα και το βιοτικό μας επίπεδο. Τι εννοούμε, όμως, λέγοντας βιoτικό επίπεδο; Ποια είναι εκείνα τα στοιχεία που περιλαμβάνει το βιoτικό επίπεδο; Η δυνατότητα να αγοράζουμε καινούριο κινητό κάθε τρεις και λίγο; Να αγοράζουμε ρούχα πριν παλιώσουν; Να αγοράζουμε καινούριο ψυγείο γιατί είναι πιο σύγχρονο από αυτό που έχουμε; Να αλλάζουμε κάθε δυο χρόνια το αυτοκίνητό μας, παίρνοντας ένα μεγαλύτερο; Να πηγαίνουμε σε in εστιατόρια που διακρίνονται για τα γκουρμέ φαγητά τους; Να πηγαίνουμε στη Μύκονο για να βρεθούμε μαζί με τους «επώνυμους»; Να κάνουμε μια κρουαζιέρα στην Καραϊβική;

Θυμάμαι πως, όταν δίδασκα στο Πανεπιστήμιο του Αιγαίου, είχα μάθει πως υπήρχε σοβαρό πρόβλημα έλλειψης κατοικιών για ενοικίαση από τις φοιτήτριές μας (που ήταν και η πλειοψηφία στα Παιδαγωγικά Τμήματα). Για

54

την ακρίβεια υπήρχε έλλειψη από γκαρσονιέρες. Οι φοιτήτριές μας δεν μπορούσαν να ζήσουν δυο-τρεις μαζί, νοικιάζοντας από κοινού ένα μεγαλύτερο διαμέρισμα, γιατί δεν μπορούσαν να «συνεργαστούν»... Έτσι προτιμούσαν να νοικιάζουν με τον μήνα δωμάτιο σε ένα κεντρικό ξενοδοχείο της Ρόδου!...

Τελικά, τι είναι αυτό που φοβόμαστε περισσότερο; Το να δουλεύουμε παραγωγικά ή το να ξεχάσουμε μερικές από τις καταναλωτικές μας συνήθειες;

2 Φεβρουαρίου 2012

55

Party is over, ηλίθιοι !...

Το πάρτι τέλειωσε. Ξέρω, είναι δύσκολο να το αποδεχτούμε, αφού επί πολλά χρόνια, έτσι κι αλλιώς, δεν θέλαμε να έχουμε λογική επαφή με την πραγματικότητα – προτιμούσαμε να ζούμε (εφόσον μπορούσαμε) σε βάρος των παιδιών, των εγγονών μας και των δισέγγονών μας (δείτε και την αντίστοιχη έρευνα της VPRC που λέει πως 1 στους 4 Έλληνες το λένε χωρίς ντροπή: να δανειστούμε και άλλα σήμερα κι ας τα πληρώσουν οι κατοπινοί).

Αλλά το πάρτι τέλειωσε – είτε μας αρέσει είτε όχι. Οι επιλογές μας δεν συμπεριλαμβάνουν τη συνέχιση του πάρτι – αυτό απλώς δεν γίνεται. Οι επιλογές μας είναι δύο: μένουμε στο ευρώ και στην Ευρώπη, παίρνοντας τεράστια ποσά για να τα βγάλουμε πέρα ή μένουμε μόνοι μας και ό,τι ήθελε προκύψει. Ξέρουμε, όμως, τις συνέπειες κάθε επιλογής; Η παραπληροφόρηση από τα διεφθαρμένα κόμματα και τα διαπλεκόμενα κανάλια (που επιμένουμε να βλέπουμε) μας έχει κάνει να μη μπορούμε να σκεφτούμε περισσότερο από ένα μωρό μερικών μηνών.

Ποιες συνέπειες, λοιπόν, έχουν οι δύο επιλογές που έχουμε; Η μία είναι στο ευρώ. Αυτό σημαίνει πως θα έχουμε μια μείωση του βιοτικού μας επιπέδου που εξαρτάται κυρίως από μας, δηλαδή από την ανασυγκρότηση του κράτους μας, το κλείσιμο άχρηστων δημόσιων οργανισμών, τις ιδιωτικοποιήσεις και τη στροφή μας στην παραγωγή ανταγωνιστικών προϊόντων και υπηρεσιών. Βέβαια, θα πρέπει να ξεχάσουμε κάποιες παλιές συνήθειες. Ας πούμε, δεν θα μπορείτε εύκολα να κάνετε μπότοξ ή να αγοράζετε κρέμες προσώπου της Λάνκαστερ (για να διορθώνετε τάχα τη φύση), δεν θα μπορείτε να πετάγεστε στη Μύκονο ή τη Σαντορίνη για να χορέψετε μέχρι πρωίας (εξάλλου σας τελειώνει και ο κ. Κωστόπουλος), δεν θα μπορείτε να αγοράζετε σκισμένα τζιν (για να είστε in) ή τζιπ για να σκαρφαλώνετε στα βουνά ή στην πλατεία Κολωνακίου και άλλα τέτοια ωραία.

Ποιες, όμως, θα είναι οι συνέπειες από την έξοδό μας από το ευρώ; Ρωτήστε τους γονείς ή τους παππούδες σας πώς πληρώνονταν στην κατοχή. Το κράτος θα τύπωνε ελληνικό χρήμα – φυσικά πληθωριστικό χρήμα. Θα παίρνατε πολλά-πολλά χιλιάρικα για να αγοράσετε λίγο εισαγόμενο κρέας (αφού η ελληνική παραγωγή είναι μικρή). Θα στεκόσασταν σε μια ατέλειωτη ουρά για να πάρετε λίγη βενζίνη (προσοχή: με δελτίο), αφού με το ξεφτιλισμένο ελληνικό νόμισμα δεν θα μπορούσαμε να κάνουμε εισαγωγές πετρελαίου. Κι αφού το πετρέλαιο θα πληρωνόταν (υποχρεωτικά όπως σήμερα) σε δολάρια, θα είχατε μόνο για μερικές ώρες την ημέρα ρεύμα που η τιμή του θα ήταν

56

πολλαπλάσια της σημερινής. Κι αφού οι μεταφορές χρειάζονται πετρέλαιο, όλα τα προϊόντα θα ήταν πανάκριβα. Δεν συζητάμε, βέβαια, για θέρμανση – εκτός από ολοκληρωτική επιστροφή στα κάρβουνα και τα ξύλα. Φυσικά, θα πρέπει να ξεχάσετε ό,τι εισάγεται – μέχρι και το ψωμί (αφού εισάγουμε το σιτάρι και τις πρώτες ύλες). Το αυτοκίνητό σας (αν μπορείτε να το κινήσετε, αφού τα ανταλλακτικά είναι όλα εισαγόμενα) θα το κρατάτε μέχρι να μη μπορεί να κινηθεί. Όσο για την ανεργία, θα είναι μάλλον περίεργο να βρει κάποιος δουλειά «καλύτερη» από αυτήν που κάνει σήμερα ένας οικονομικός μετανάστης.

Δεν μπορείτε να τα καταλάβετε αυτά; Τόσο σας έχει μεθύσει το πάρτι και είστε ακόμα ζαλισμένοι;

5 Φεβρουαρίου 2012

57

Η κρίση του πολιτισμού (πακέτο με την οικονομική κρίση)

Αυτές τις μέρες βλέπω στην τηλεόραση μια διαφήμιση που λέει πως οι παραστάσεις του μιούζικαλ «Αναζητώντας τον Αττίκ» παρατείνονται λόγω μεγάλης ζήτησης εισιτηρίων (και μάλιστα σε ένα τεράστιο θέατρο, όπως το Badminton με 2.500 καθίσματα). Είναι πολύ φυσιολογικό και αναμενόμενο. Όταν δεν υπάρχει σήμερα τίποτα νέο στον πολιτισμό, είναι φυσικό ο κόσμος να στρέφεται στο παρελθόν και να ακουμπά σε σίγουρες πολιτιστικές βάσεις.

Το πάρτι (οι πελατειακές σχέσεις, οι επιδοτήσεις, τα δανεικά, η φοροδιαφυγή κλπ.) οδήγησαν σε μια ηθική (άρα και πολιτισμική) διαφθορά της πλειοψηφίας του λαού. Μέσα σε αυτό το κλίμα, ήταν φυσιολογικό να αναπτυχθούν μόνο τα σκυλάδικα (πολιτιστικά κέντρα κατά τον συχωρεμένο Ευάγγελο Γιαννόπουλο) – και ο χορός πάνω στα τραπέζια με μίνι που δεν μπορούν να κρύψουν την έλλειψη εσωρούχων.

Ήταν φυσιολογικό, λοιπόν, να μπουν στο περιθώριο δισκογραφικές εταιρείες, όπως η Lyra του Αλέκου Πατσιφά. Και να επικρατήσουν δισκογραφικές εταιρείες θυγατρικές ξένων επιχειρήσεων που μπορούσαν να κερδίσουν άμεσα χρήματα, ανακαλύπτοντας για μερικούς μήνες «καλλιτέχνες» που ταίριαζαν στην αισθητική μας «ποιότητα», για παράδειγμα τον κ. Τσαλίκη (που προώθησε ο κ. Λαζόπουλος).

Μου μένει μόνο μια απορία: Τι θα ψηφίσουμε πρώτα; Για κυβέρνηση ή για τη Eurovision;

Δεν είμαστε άξιοι της τύχης μας;

11 Μαρτίου 2012

58

Πολιτική και σεξ

Μετά το 1970 (και ιδιαίτερα μετά το 1974 με τον άνεμο της ελευθερίας από τη χούντα) υπήρξε μια σοβαρή τάση απελευθέρωσης των νέων από τα σεξουαλικά ταμπού της πολύ συντηρητικής (αγροτικής και μικροαστικής κατά κύριο λόγο) ελληνικής κοινωνίας. Ταυτόχρονα υπήρξε και μια σοβαρή βελτίωση στην κατεύθυνση της ισοτιμίας ανδρών - γυναικών. Φυσικά, αυτή ήταν μια γενικότερη τάση των δυτικών κοινωνιών, αλλά σίγουρα το έδαφος στην Ελλάδα εκείνη την περίοδο ήταν έτοιμο για τέτοιες αλλαγές.

Εκείνη την εποχή για να χαρακτηριστείς «προοδευτικός» όφειλες να δέχεσαι (και να αγωνίζεσαι) για την ισοτιμία ανδρών - γυναικών και να έχεις (τουλάχιστον στα λόγια) απαλλαγείς από τα παλιά σεξουαλικά ταμπού. Για παράδειγμα, δεν ήταν δυνατό να υποστηρίζεις το ΚΚΕ εσωτ. και να μην έχεις αυτά τα χαρακτηριστικά. Μια μικρή εξαίρεση αποτελούσε το ΚΚΕ (ακολουθώντας διστακτικά τον πουριτανισμό της Σοβιετικής Ένωσης).

Τα πράγματα άρχισαν, όμως, να αλλάζουν μετά το 1980…

Μετά το 1980 άρχισαν να πέφτουν τα «εύκολα» χρήματα (τα δωρεάν χρήματα της ΕΟΚ και τα δανεικά και αγύριστα του Ανδρέα). Και ξέρουμε πως «ανεμομαζώματα - διαολοσκορπίσματα». Το «εύκολο» χρήμα άρχισε να διαφθείρει την κοινωνία μας – με κορυφή του παγόβουνου το σκάνδαλο Κοσκωτά.

Και τότε ο Ανδρέας έκανε την καθοριστική κίνηση: Το νεύμα να κατέβει η γκόμενά του, η Μιμή, τη σκάλα του αεροπλάνου και να καθίσει δίπλα του στο ανοιχτό αυτοκίνητο που διέσχισε όλη τη διαδρομή από το αεροδρόμιο ως το Μέγαρο Μαξίμου ανάμεσα στα χειροκροτούντα πλήθη. (Η γυναίκα του, η Μαργαρίτα, έμενε στο σπίτι τους στο Καστρί).

Φυσικά, ο ΛΕ-ΠΑ έβγαλε το τραγούδι: Από δω η γυναίκα μου και από κει το αίσθημά μου – η ολοκλήρωση της νέας σεξουαλικής (και κοινωνικής) ηθικής. Η διαφθορά σε αντικατάσταση της απελευθέρωσης.

Από κει και ύστερα τα πράγματα ακολουθούν την αναμενόμενη εξέλιξη…

Μετά το 1990 αρχίζει η νέα εποχή στα διαζύγια και στους νέους γάμους. Ηλικιωμένοι χωρίζουν τις επίσης ηλικιωμένες γυναίκες τους και παντρεύονται (δηλαδή αγοράζουν) νέες (μικρές και ωραίες) γυναίκες. Μια διαδικασία που δεν είναι εντελώς καινούρια. Υπήρχε (σε μικρότερη έκταση) και στο παρελθόν

59

– με μία μεγάλη διαφορά: Στο παρελθόν ήταν κοινωνικά κατακριτέα, ενώ τώρα εκτιμάται ως μία έξυπνη πράξη-μαγκιά.

Η κυρία Σταμάτη, για παράδειγμα, έχει δίκιο όταν υποστηρίζει πως δεν ήξερε από πού είχε τα λεφτά του ο Άκης – δεν την ενδιέφερε. Εκείνη έκανε μια αγοραπωλησία: έδωσε τις χάρες της στον (πάλαι ποτέ) «ωραίο Μπρούμελ» έναντι συγκεκριμένης αμοιβής. (Θα τη θεωρήσουμε, φυσικά, πως είναι μία κλεπταποδόχος).

Αρχίζουν, λοιπόν, οι σεξουαλικές σχέσεις να παίρνουν τον καθαρό χαρακτήρα της αγοραπωλησίας…

Η νέα αντίληψη ολοκληρώνεται με τον ερχομό των «δίμετρων ξανθών καλλονών» από τα διαλυμένα κράτη της πρώην Σοβιετικής Ένωσης. Μέσα από την απόλυτη εκμετάλλευσή τους από περήφανους Έλληνες της νύχτας (σε σκυλάδικα, live shows κλπ.) μετατρέπονται σε «πράγματα» (rei, όπως θα έλεγαν στα νομικά λατινικά).

Η διαφθορά δεν είναι πια προνόμιο των αστικών κέντρων, αλλά επεκτείνεται στην υποτιθέμενα συντηρητική αγροτική επαρχία. Εξάλλου οι αγρότες, εκτός από τις ψεύτικες επιδοτήσεις, μπορούν τώρα να έχουν και λαθρομετανάστες ως σκλάβους. Τα καφενεία είναι για την ημέρα – το βράδυ υπάρχουν άλλες διασκεδάσεις.

Να θυμίσω και την ιστορία με τον εισαγγελέα που εγκατέλειψε τη γυναίκα του και το μικρό παιδί του για να γυρίζει στα μπαρ με την ωραία επαγγελματία τρανσέξουαλ – πόσοι άραγε να τον είχαν ζηλέψει;

Και φτάνουμε στη δεκαετία του 2000. Δεν υπάρχει πια κοινωνία – δεν υπάρχουν ούτε νόμοι ούτε κανόνες. Κάνω ό,τι γουστάρω. Περνάω με το κόκκινο, παρκάρω όπου θέλω, ξεπερνώ τους «βλάκες» χρησιμοποιώντας τη ΛΕΑ. Γεμίζω την Ελλάδα (τις παραλίες και τα δάση της) με αυθαίρετα. Δίνω μίζες και κάνω ό,τι θέλω – παίρνω μίζες για να κάνω την οποιαδήποτε παρανομία. Πετάω τα σκουπίδια μου όπου θέλω. Καίω τα δάση, αδιαφορώντας για τη συμπεριφορά μου. Δεν θέλω να πληρώσω τα δανεικά που πήρα. Και δεν έχω καμιά όρεξη για δουλειά.

Πληρώνω ιδιαίτερα και φροντιστήρια και βρίσκω ευκαιρίες για να απαλλαγώ από τις ευθύνες που έχω για τα παιδιά μου. Και για να έχω την ησυχία μου τους προσφέρω ό,τι ζητήσουν – κι ας καταστρέφω την προσωπικότητά τους με αυτόν τον τρόπο.

Εγώ, λοιπόν, ένα πράγμα πια ξέρω: γαμώ και δέρνω.

60

Μέσα σε μια διαλυμένη κοινωνία τι είδους σχέση, έρωτας και σεξ μπορεί να υπάρξει; Είναι γνωστό, βέβαια, πως η σεξουαλική ικανοποίηση κρατάει πολύ λίγο αν δεν υπάρχει ψυχολογική ισορροπία του ατόμου. Έτσι αρχίζουν οι διάφορες διαστροφές (που πάνε πακέτο με τις σεξουαλικές αγοραπωλησίες και τον πουριτανισμό – όσο κι αν αυτά τα δύο φαίνονται, εκ πρώτης όψεως, αντίθετα, η ιστορία των λαών τα επιβεβαιώνει απόλυτα – δείτε, ας πούμε, τη Βικτωριανή εποχή στη Μεγάλη Βρετανία). Κλασικό παράδειγμα της αύξησης των σεξουαλικών διαστροφών είναι η αύξηση των παιδεραστών.

Κι όταν χάνεται η ψυχολογική ισορροπία, τότε εμφανίζονται φαινόμενα που μοιάζουν ανεξήγητα. Κι έτσι έχουμε κάποιες χιλιάδες άντρες που παίρνουν τηλέφωνο πανικόβλητοι γιατί απαίτησαν να κάνουν σεξ με πόρνες (οροθετικές) χωρίς προφυλακτικό…

Δεν χρειάζεται κάποιος Έλληνας Κίνσεϊ να κάνει μια έρευνα για τις σεξουαλικές σχέσεις σήμερα στην Ελλάδα. Αρκεί να δείτε ένα reality show στην τηλεόραση, να κάνετε μια βόλτα σε μια καφετέρια, να δείτε πώς χορεύουν στη Μύκονο, να πληροφορηθείτε για τα μπότοξ και τις επεμβάσεις μεγέθυνσης πέους και στήθους και να δείτε τα ενδιαφέροντα των μαθητών του Λυκείου, χωρίς να προσπαθείτε να κλείσετε τα μάτια σας και να βγείτε πρωταθλητές στο εθνικό μας σπορ: την υποκρισία.

6 Ιουλίου 2012

61

Προσωπικές αναμνήσεις από το «Πολυτεχνείο» Μέρα που είναι ας γράψω κι εγώ τις προσωπικές αναμνήσεις μου – έναν μετριοπαθή φόρο τιμής στους νέους εκείνης της εποχής, χωρίς βαρύγδουπες κουβέντες.

Ζούσα στη Θεσσαλονίκη και μόλις είχα τελειώσει (με το θράσος της νεανικής ηλικίας) μια μελέτη για τη γενική εκπαίδευση που θέλησα να τη δείξω και να πάρω τη γνώμη από κάποια καταξιωμένα πρόσωπα. (Τότε ζούσαμε με το όραμα της δημοκρατίας μέσα από την ανατροπή της χούντας).

Με πήγε, λοιπόν, ο φίλος μου Χρίστος Ζαφείρης (φοιτητής αρχαιολογίας τότε και στη συνέχεια ένας σημαντικός δημοσιογράφος της Θεσσαλονίκης) να δω τον Ιωάννη Κακριδή και τον Λίνο Πολίτη νωρίς το πρωί της 16ης Νοεμβρίου σε ένα πολύ μικρό γραφείο στο παλιό κτίριο της Φιλοσοφικής Σχολής – η χούντα τους είχε πάψει από καθηγητές.

(Ο Ιωάννης Κακριδής ήταν ο Πρόεδρος του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου επί υπουργίας του Λουκή Ακρίτα στην κυβέρνηση του Γεωργίου Παπανδρέου. Ήταν εκείνος που είχε σχεδιάσει την εκπαιδευτική μεταρρύθμιση του 1964-65).

Είχα μια τσάντα τύπου Τζέιμς Μποντ (όπως λέγαμε τότε, αλλά δυστυχώς χωρίς τις δυνατότητες της δικής του τσάντας), στην οποία κουβαλούσα τα χειρόγραφά μου. Αφού μίλησα με τον Κακριδή (σε μια συζήτηση που την αναφέρω αλλού) βγήκα από το γραφείο και συνάντησα έναν από τους πιο στενούς φίλους μου, τον Γιώργο Καρφή, που είχε υποστεί αρκετά από τη χούντα.

Μου είπε πως ήδη είχαν μαζευτεί πολλοί φοιτητές στην Πολυτεχνική Σχολή και η πενταμελής επιτροπή του ΠΑΚ στη Θεσσαλονίκη θα ήθελε να πάω κι εγώ για να δούμε τι μπορεί να γίνει ανάλογα με αυτά που γίνονται στην Αθήνα. Όπως ήμουνα (μαζί με την τσάντα μου) πήγα αμέσως στην Πολυτεχνική Σχολή.

Υπήρχε τότε μια μεγάλη διαφορά ανάμεσα στο Πολυτεχνείο της Αθήνας και στην Πολυτεχνική του Α.Π.Θ. Το Πολυτεχνείο της Αθήνας ήταν στο κέντρο της πόλης πάνω σε έναν από τους δρόμους με τη μεγαλύτερη κυκλοφορία. Αντίθετα, η Πολυτεχνική Σχολή της Θεσσαλονίκης ήταν έξω από το κέντρο και δεν υπήρχαν σχεδόν καθόλου περαστικοί από την περιοχή. Ήταν πολύ δύσκολο να μαθευτεί ό,τι γινόταν εκεί – γεγονός υπερβολικά επικίνδυνο.

62

Μέχρι το απόγευμα είχαν μαζευτεί γύρω στους δυο-τρεις χιλιάδες φοιτητές. Είχε στηθεί ένας ερασιτεχνικός σταθμός και υπήρχε επικοινωνία με τους φοιτητές της Αθήνας.

Μόλις σκοτείνιασε άρχισαν να πλησιάζουν τη Σχολή τραμπούκοι-φασίστες, να πετούν πέτρες και να σπάζουν τζάμια.

Αλλά τα πράγματα σοβάρεψαν όταν κατά τη μία μετά τα μεσάνυχτα είδαμε στρατιώτες να περιτριγυρίζουν τη Σχολή (σε έναν κύκλο) με έτοιμα τα όπλα τους. Και σε λίγο ήρθαν δύο τανκς που στάθηκαν αριστερά και δεξιά από την είσοδο του κτιρίου σημαδεύοντας το κτίριο. Πίσω από τα τανκς ήρθε και μια κλούβα της ασφάλειας.

Με μια ντουντούκα οι ασφαλίτες καλούσαν να βγούμε από τη Σχολή, διαφορετικά θα έμπαιναν εκείνοι μέσα. Η ώρα περνούσε και οι φοιτητές απαντούσαν στις απειλές με συνθήματα κατά της χούντας.

Αλλά κατά τις τρεις μετά τα μεσάνυχτα ήρθε από την Αθήνα η πληροφορία πως το τανκς είχε μπει στο Πολυτεχνείο. Καταλάβαμε πως δεν είχε πια νόημα να κάνουμε οτιδήποτε. Μερικοί φώναζαν να ανέβουμε στην ταράτσα, αλλά οι ψυχραιμότεροι έβαλαν μια τάξη και αποφασίσαμε να βγούμε από την κεντρική είσοδο σε γραμμές δέκα-δέκα κρατημένοι μεταξύ μας αγκαζέ.

Αρχίσαμε, λοιπόν, να βγαίνουμε με τον τρόπο αυτό. Μόλις, όμως, περνούσαμε τα τανκς, οι ασφαλίτες μάς κοίταζαν και όποιος τους φαινόταν περισσότερο ύποπτος τον έπιαναν, τον χτυπούσαν και τον έριχναν στην κλούβα για να τον πάνε στην ασφάλεια. Τους υπόλοιπους τους χώριζαν και τους έστελναν σε διάφορες κατευθύνσεις, ώστε να αποφύγουν μια ενδεχόμενη διαδήλωση στη συνέχεια.

Εγώ δεν θέλησα να πετάξω την τσάντα μου με τα χειρόγραφα (αφού δεν είχα αντίγραφα), αλλά κατάφερα να περάσω χωρίς να τη δουν, μολονότι οι ασφαλίτες έψαχναν τσάντες για να βρουν τα μηχανήματα του ραδιοφωνικού σταθμού.

Μετά από πολύ ώρα περπάτημα έφτασα σπίτι μου. Είχε αρχίσει να ξημερώνει και σκέφτηκα να ζητήσω από κάποιους μακρινούς συγγενείς να κρυφτώ για μερικές μέρες σπίτι τους, γιατί ήξερα πως θα ακολουθούσε από την ασφάλεια μια επιχείρηση σκούπα. Όλοι τους αρνήθηκαν από φόβο.

Αποφάσισα, λοιπόν, να το ρισκάρω και να κλειστώ μόνος στο σπίτι μου (έτσι κι αλλιώς ο συγκάτοικός μου είχε βρει κάπου να κρυφτεί και δεν είχε εμφανιστεί στο σπίτι). Και σκέφτηκα να αλλάξω look, ώστε όταν έβγαινα στο δρόμο σε μερικές μέρες να μην αναγνωρίζομαι εύκολα.

63

Εκείνη την εποχή είχα (όπως ήταν και στην κουλτουριάρικη μόδα) μακριά μαλλιά. Πήγα στον καθρέφτη και κατάφερα να τα κόψω κοντά αρκετά καλά. Και αποφάσισα να αφήσω γένια – κι από τότε δεν ξαναξυρίστηκα…

17 Νοεμβρίου 2012

64

Η ελληνική ανάπτυξη - μια σχεδιασμένη στρέβλωση

Συχνά ακούμε να μας λένε πως η οικοδομή είναι (δηλαδή ήταν πριν καταρρεύσει) η ατμομηχανή της ανάπτυξής μας. Καταρχήν μας φαίνεται λογικό, αφού δίπλα στην οικοδομή αναπτύσσονται τόσα πολλά επαγγέλματα και δραστηριότητες. Μήπως, όμως, κρύβονται και άλλα πράγματα πίσω της;

Η οικοδομή αναπτύχθηκε έντονα μετά τον εμφύλιο (και πιο έντονα μετά το 1958), όταν η Ελλάδα ήταν κατεστραμμένη και υπήρχαν πολύ μεγάλες ανάγκες κατοικιών. Επειδή, όμως, δεν υπήρχαν κεφάλαια, δόθηκε η δυνατότητα της περίφημης αντιπαροχής. Και αυτό ήταν λογικό. Αλλά τα πράγματα στρέβλωσαν τρομερά λόγω της έλλειψης σχεδίων πόλεων που οδήγησε στην υπερβολική αύξηση του κόστους γης, αφού η προσφορά οικοδομήσιμων οικοπέδων ήταν μικρότερη από τη ζήτηση (κι έτσι κάθε οικοπεδούχος έγινε εισοδηματίας, αφού δίνοντας το οικόπεδό του έπαιρνε μισή πολυκατοικία).

Γιατί, όμως, τα σχέδια πόλεων δεν επεκτάθηκαν ώστε να πέσουν οι τιμές; Για δύο λόγους. Πρώτον, γιατί οι εντός σχεδίων οικοπεδούχοι θα έχαναν (και τα κόμματα θα έχαναν τις ψήφους τους). Οι εκτός σχεδίων οικοπεδούχοι (συνήθως αγρότες με χωράφια) ψήφιζαν εκείνους που τους έταζαν πως θα έβαζαν την περιοχή τους στο σχέδιο. Δεύτερον, για να μη χρηματοδοτήσει το κράτος την επέκταση των δικτύων (ΔΕΗ, ΟΤΕ, Ύδρευση, δρόμοι κλπ.). Ένα μεγάλο μέρος της επέκτασης των αστικών δικτύων χρηματοδοτήθηκε από εκείνους που έκτισαν αυθαίρετα και πλήρωσαν όλα τα έξοδα για να φτάσουν σπίτι τους φως, νερό και τηλέφωνο. (Έτσι οι Φωτόπουλοι μπορούν να μιλάνε για κερδοφόρες κρατικές επιχειρήσεις – συνήθως πριν γίνουν αυξήσεις στα τιμολόγια). Αφού, λοιπόν, μια περιοχή γέμιζε με αυθαίρετα, της έφτιαχναν κακήν-κακώς ένα σχέδιο και ζητούσαν από εκείνους που έχτισαν τα αυθαίρετα και χρήματα για την ένταξή τους στο σχέδιο.

Έτσι δημιουργήθηκε η Ελλάδα του ενός εκατομμυρίου και πλέον αυθαιρέτων (εκτός οργανωμένων σχεδίων). Και κάθε φορά που το κράτος ψάχνει για έσοδα κάνει νομιμοποιήσεις. Και γίναμε μια χώρα-καρναβάλι.

Την κατάσταση αυτή προσπάθησε να ανατρέψει η κυβέρνηση Μητσοτάκη το 1992 με την ψήφιση του νομοσχεδίου για την οργανωμένη δόμηση οικισμών με έγκριση των σχεδίων τους (με αυστηρές προδιαγραφές) από το κράτος. Χίμηξε επάνω της το ΠΑΣΟΚ (και ο κολαούζος του η αριστερά), λέγοντας πως

65

έτσι τάχα θα καταστρεφόταν η Ελλάδα. (Ενώ τώρα δεν έχει καταστραφεί...). Και μόλις ήρθε το ΠΑΣΟΚ κατάργησε τον Νόμο αυτό.

Έζησα αυτή την ιστορία όταν ήμουν εκείνη την περίοδο στη Ρόδο. Το 1992 το Τεχνικό Επιμελητήριο Δωδεκανήσου προχώρησε και βρήκε μια κατάλληλη και θαυμάσια έκταση λίγο πριν το Φαληράκι (δηλαδή αρκετά κοντά στην πόλη της Ρόδου, χωρίς όμως να την επηρεάζει), σε πλαγιά με θέα τη θάλασσα. Το έδαφος ήταν ημιβραχώδες, ακατάλληλο για γεωργική εκμετάλλευση, με λίγους θάμνους και τελείως εγκαταλειμμένο.

Μαζεύτηκαν, λοιπόν, περισσότεροι από εκατό μηχανικοί (σε έναν συνεταιρισμό) και έβαλαν χρήματα για ένα μεγάλο μέρος των εξόδων οργάνωσης και διαμόρφωσης του χώρου. Είχα δει και τα σχέδια. Θα γινόταν ένας πραγματικά εξαιρετικός (θα έλεγα πρότυπος) οικισμός με αποκλειστική χρηματοδότηση από τον συνεταιρισμό. Μη βιαστείτε να πάτε να τον δείτε στη Ρόδο. Είκοσι χρόνια μετά δεν έχει δοθεί άδεια. Γιατί να χάσουν αξία τα εντός σχεδίου οικόπεδα της Ρόδου; Γιατί να μη συνεχίσουν να χτίζονται αυθαίρετα (που μετά να τα αρμέγουμε);

23 Ιανουαρίου 2012

66

Από τους συνεταιρισμούς στην εκδίκηση της γυφτιάς

Μετά τον Β΄ παγκόσμιο πόλεμο ξεκίνησε και στην Ελλάδα η συστηματική προσπάθεια δημιουργίας αγροτικών συνεταιρισμών με ψυχή της προσπάθειας τον Νίκο Κολύμβα της ΠΑΣΕΓΕΣ (που αργότερα ήταν επικεφαλής των διαπραγματεύσεων στα αγροτικά θέματα για την είσοδο της Ελλάδας στην ΕΟΚ). Το συνεταιριστικό κίνημα με επικεφαλής τον Αλέξανδρο Μπαλτατζή αναπτύχθηκε σοβαρά μέχρι το 1981.

Με την ανάληψη της εξουσίας από το ΠΑΣΟΚ η κατάσταση άλλαξε ριζικά. Για το ΠΑΣΟΚ οι συνεταιρισμοί ήταν άλλος ένας τρόπος για να προωθήσει τη διαπλοκή του μέσα στην κοινωνία και να δώσει να φάνε τα αδίστακτα κομματόσκυλα. Έτσι οι περισσότεροι συνεταιρισμοί μετατράπηκαν σε μαφιόζικους οργανισμούς με απίστευτες παράνομες επιδοτήσεις και απίστευτα χρέη (που τα αναλάμβανε το κράτος).

Ακόμα και σήμερα ζούμε τα θλιβερά απομεινάρια αυτής της αθλιότητας. Όσοι ανάλογοι συνεταιρισμοί είχαν παραμείνει από το όργιο βρίσκονται σήμερα σε απελπιστική κατάσταση. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η Ένωση Αγροτικών Συνεταιρισμών Πρέβεζας που τον περασμένο Δεκέμβριο έκανε αίτηση για υπαγωγή στο άρθρο 99 του Πτωχευτικού Κώδικα, παρασέρνοντας μαζί της δεκάδες επιχειρήσεις.

Και ξαφνικά μας προέκυψε η «άμεση πώληση», όπως λέμε «άμεση δημοκρατία» και άλλες ανοησίες. Οι παραγωγοί μεταφέρουν όλη την παραγωγή τους σε κάποιο σημείο και πουλούν μαζικά τα προϊόντα τους στον κόσμο που τρέχει «πατείς με - πατώ σε», να αγοράσει πιο φτηνά πράγματα που μπορεί και να μην του χρειάζονται σε τέτοιες ποσότητες (ένα μέρος των οποίων σίγουρα θα χαλάσει – άντε να δούμε πόσο καιρό χρειάζεται ένα ηλικιωμένο ζευγάρι να φάει δέκα κιλά πατάτες).

Και πώς θα συνεχιστεί αυτή η διαδικασία; Θα πηγαίνει ο κόσμος σε άλλη πόλη να ψωνίζει ή θα ψωνίζουν μόνο οι τυχεροί κοντοχωριανοί; Και πού θα αποθηκεύει τις αναγκαστικά μεγάλες ποσότητες αγροτικών προϊόντων που θα αγοράζει, ώστε να μη χαλάσουν; Τρελά πράγματα, δηλαδή, σε μια χώρα που έχει ξεχάσει τι θα πει αγροτική παραγωγή και αγρότης – και ξέρει μόνο να ψηφίζει στη Eurovision.

Άκουσα κάποια στιγμή το πρωί στην τηλεόραση έναν ηλίθιο που έλεγε πως και για το λάδι θα μπορούσε να γίνει το ίδιο: να φέρουν οι παραγωγοί το λάδι τους στην Αθήνα και να το πουλήσουν οι ίδιοι. Πώς; Με ντενεκέδες; Χωρίς

67

επεξεργασία και τυποποίηση; Όπως στην κατοχή; Έτσι θα αντιμετωπιστούν οι μεσάζοντες; Είμαστε τόσο ανίκανοι να συνεργαστούμε και να φτιάξουμε υγιείς συνεταιρισμούς με όλους τους κανόνες της αγοράς;

Είχαν κατηγορηθεί το 2004 οι υπεύθυνοι επειδή στην τελετή της Ολυμπιάδας έβγαλαν στο Ολυμπιακό στάδιο ένα ντάτσουν με γύφτους και καρπούζια – κι έτσι έθιξαν τον σύγχρονο ελληνικό πολιτισμό. Δυστυχώς, όμως, φαίνεται πως όλοι γύφτοι είμαστε (και όποιος υποκριτής θέλει να με χαρακτηρίσει ρατσιστή να πάει να πνιγεί).

Με την ευκαιρία να αναφέρω, σε όσους δεν τον ξέρουν, τον τρόπο εισαγωγής της πατάτας στην Ελλάδα. Ο Καποδίστριας είχε φέρει από το εξωτερικό ένα καράβι με πατάτες στο Ναύπλιο – μέχρι τότε οι Έλληνες δεν ήξεραν την πατάτα. Αλλά ο κόσμος ήταν επιφυλακτικός και δεν ήθελε να δοκιμάσει αυτό το νέο αγροτικό προϊόν. Τότε ο Καποδίστριας έβαλε πάνω στο πλοίο φρουρούς και έβγαλε διαταγή με την οποία απαγόρευε την πώληση της πατάτας. Έδωσε, όμως, εντολή στους φρουρούς να κάνουν πως δεν βλέπουν όποιον προσπαθούσε να κλέψει πατάτες από το πλοίο. Μέσα σε ελάχιστο χρόνο όλες οι πατάτες είχαν κλαπεί.

Νομίζετε πως ο Ελληνικός λαός έχει καθόλου αλλάξει από τότε;

2 Μαρτίου 2012

68

Γιατί ο φιλελευθερισμός δεν ελκύει τους Έλληνες;

Η απάντηση είναι πολύ απλή: Γιατί οι Έλληνες έχουν βολευτεί εδώ και πάρα πολλά χρόνια με τον κρατισμό, δηλαδή χωρίς ανάληψη ατομικής ευθύνης. Για οποιοδήποτε ζήτημα η ερώτηση είναι έτοιμη: Τι κάνει το κράτος;

Ας πούμε ότι γίνεται μια πλημμύρα γιατί κτίστηκαν αυθαίρετα σπίτια μέσα σε έναν χείμαρρο. Ο δημοσιογράφος, λοιπόν, παίρνει συνέντευξη από μια κυρία με αυθαίρετο (που τα πόδια της είναι, φυσικά, μέσα στο νερό). Η κυρία φωνάζει: Πού είναι το κράτος και δεν έρχεται κανείς να μαζέψει τα νερά; Ο δημοσιογράφος δεν τη ρωτάει (ποτέ) γιατί έκτισε αυθαίρετο μέσα στον χείμαρρο, αλλά καταγγέλλει κι αυτός το κράτος που δεν βοηθάει την κυρία.

Ας πούμε ότι γίνεται μια πυρκαγιά σε δασική έκταση, όπου υπάρχουν σπαρμένα αυθαίρετα σπίτια. Ο δημοσιογράφος είναι πάλι εκεί και παίρνει συνέντευξη από έναν κύριο με φανελάκι (κασκορσέ το έλεγε η γιαγιά μου) και σορτσάκι, κρατώντας ένα κλαδί στο χέρι για να σβήσει τη φωτιά που πηγαίνει σπίτι του. Ο κύριος φωνάζει: Πού είναι το κράτος και δεν στέλνει ένα πυροσβεστικό και πυροσβέστες πριν να καεί το σπίτι μου; Ο δημοσιογράφος δεν τον ρωτάει (ποτέ) γιατί έκτισε αυθαίρετο σπίτι μέσα σε δασική έκταση, ούτε τον ρωτάει γιατί δεν έχει καθαρίσει από τα ξερά χόρτα την αυλή του και τον χώρο γύρω από το οικόπεδό του. Ο δημοσιογράφος καταγγέλλει κι αυτός το ανοργάνωτο κράτος που δεν μπορεί να στείλει από ένα πυροσβεστικό σε κάθε σπίτι που κινδυνεύει από τη φωτιά.

Ας πούμε ότι γίνεται μια κοινωνική δημοσιογραφική έρευνα στον δρόμο. Μια κυρία λέει στον δημοσιογράφο: Τι κράτος είναι αυτό που η κόρη μου με τρία πτυχία δεν μπορεί να βρει δουλειά; Η κυρία, φυσικά, εννοεί πως η κόρη της δεν μπορεί να διοριστεί στο δημόσιο. Ο δημοσιογράφος κατηγορεί κι αυτός το κράτος στο οποίο δεν υπάρχει αξιοκρατία. Ο δημοσιογράφος δεν ρωτάει, φυσικά, την κυρία τι είδους πτυχία έχει η κόρη της ούτε τι είδους δουλειά θα ήθελε η κόρη της να κάνει.

Πριν από μερικά χρόνια ένας (πρώην;) ηθοποιός άρχισε να γυρίζει τα κανάλια και να μιλάει για το δράμα του: τα δυο του παιδιά είχαν μπλέξει (από τα δεκαπέντε χρόνια τους) με ναρκωτικά και το ένα πέθανε (φυσικά) κάποια στιγμή. Προφανώς, εκτός από την «καταγγελία» της κοινωνίας και των εμπόρων ναρκωτικών, ο άνθρωπος ζητούσε την ηθική μας συμπαράσταση στο δράμα του. Τα κανάλια και κάποιοι «επώνυμοι» του την πρόσφεραν απλόχερα,

69

αντί να «πάρουν μια βρεγμένη σανίδα». Άτιμη κοινωνία (δηλαδή κράτος) – όχι τι έκανες εσύ για τα παιδιά σου...

Τα πάντα αναφέρονται στο κράτος, δίνοντας πάντα αμνηστεία στο γεγονός πως εμείς (ψηφίζοντας κατάλληλα) φτιάξαμε αυτό το κράτος. Και, ξαφνικά, κάποιοι φιλελεύθεροι μας λένε να αναλάβουμε την ευθύνη της ζωής μας – κάτι που όχι μόνο δεν είμαστε προετοιμασμένοι να κάνουμε, αλλά ούτε καν το καταλαβαίνουμε. Αισθανόμαστε, όμως, πως δεν θα μπορούμε πια να δίνουμε δικαιολογίες στον εαυτό μας ούτε να φορτώνουμε σε άλλους το φταίξιμο για όλα τα δεινά;

Έτσι, όπως ο πνιγμένος από τα μαλλιά του πιάνεται, ψάχνουμε για άλλες εύκολες λύσεις. Κι επειδή πολλοί βλέπουν πως αυτές δεν υπάρχουν καταλήγουν στην αποχή, δηλαδή σηκώνουν ψηλά τα χέρια...

31 Δεκεμβρίου 2011

70

Το μεγάλο μας πρόβλημα – και το αύριο .

Την περίοδο 1989 - 1990, στη διάρκεια της οποίας είχαμε μια μεγάλη πολιτική αστάθεια με τρεις διαδοχικές εκλογικές αναμετρήσεις, είχα γράψει μια σειρά άρθρων στην Καθημερινή και στην Ελευθεροτυπία. Σε αυτά τόνιζα πως το χειρότερο που συνέβη στη δεκαετία του ’80 δεν ήταν το σκάνδαλο Κοσκωτά ή το κλείσιμο πολλών μεγάλων επιχειρήσεων (Πειραϊκή-Πατραϊκή, Pirelli κλπ.) ή ο τεράστιος δανεισμός, αλλά η μεγάλη αλλαγή στη νοοτροπία της πλειοψηφίας των Ελλήνων.

Αυτή η αλλαγή εκτεινόταν σε όλα τα επίπεδα της σκέψης και της αντίληψης. Στην έννοια της εργασίας, στην έννοια της παραγωγικότητας, στην έννοια της σύνταξης, στην έννοια της πειθαρχίας, στην έννοια της ιεραρχίας, στην έννοια της αξιοκρατίας, στην έννοια της γνώσης, στην έννοια της πνευματικής καλλιέργειας, στην έννοια της προσωπικότητας και σε κάθε άλλη έννοια που έχει σχέση με τη ζωή μας είτε ατομική, είτε οικογενειακή, είτε κοινωνική.

Στα είκοσι χρόνια που ακολούθησαν οι παραπάνω αλλαγές οδήγησαν, όπως ήταν φυσικό, σε ένα μεγάλο πρόβλημα: στην αντικοινωνική στάση της πλειοψηφίας των Ελλήνων. Έτσι η ελληνική κοινωνία δεν είναι πια κοινωνία. Είναι απλώς ένα άθροισμα ατομικών συμφερόντων. Γι’ αυτό επήλθε και η μαζική διαφθορά συνειδήσεων και (προσωπικών, κοινωνικών και επαγγελματικών) σχέσεων και η επικράτηση της λογικής του ατομικού πλουτισμού και καταναλωτισμού. Στην ουσία η αδιαφορία για κάθε ηθική αξία.

Για να μην παρεξηγηθώ, δεν αναφέρομαι στη χριστιανική θρησκεία και τους ηθικούς κανόνες της. Έτσι κι αλλιώς, η βάση της χριστιανικής ηθικής, που στηρίζεται στα δύο μεγάλα αιτήματα («αγάπα τον πλησίον σου ως σεαυτόν» και «ο έχων δύο χειτώνες δίνει τον έναν σε αυτόν που δεν έχει κανέναν») δεν εφαρμόζεται από τη μεγάλη πλειοψηφία των «Χριστιανών» (που σταυρο-κοπιούνται όταν το τρόλεϊ περνά μπροστά από μια εκκλησία). Μιλώ για την κοινωνική ηθική, χωρίς την οποία δεν μπορεί να υπάρξει και να αναπτυχθεί καμιά κοινωνία.

Δεν υπήρξε ανθρώπινη κοινωνία (από τότε που εμφανίστηκε ο άνθρωπος) που να μην είχε στηριχτεί σε ηθικούς κοινωνικούς κανόνες που εξυπηρετούσαν τις ανάγκες της συγκεκριμένης κάθε φορά κοινωνίας. Όποιες κοινωνίες έχαναν τους ηθικούς τους κανόνες κατέρρεαν ή διαλύονταν. Φυσικά, οι ηθικοί κανόνες στις διάφορες κοινωνίες ήταν διαφορετικοί, αφού ανταποκρίνονταν

71

στις διαφορετικές ανάγκες των κοινωνιών για συνοχή, επιβίωση και ανάπτυξη. Χαρακτηριστικά παραδείγματα οι ηθικοί κανόνες του γάμου, της οικογένειας, της σχέσης άνδρα και γυναίκας, γονιών και παιδιών.

Το ερώτημα είναι αν υπάρχουν σήμερα στην ελληνική κοινωνία οποιοιδήποτε ηθικοί κανόνες, δηλαδή ηθικές αξίες που η κοινωνία μας σέβεται. Νομίζω πως όχι πια. Επειδή αρκετοί, μάλιστα, επικαλούνται τον Μαρξ (που δεν τον έχουν καν διαβάσει) για να πουν τις δικές τους ανοησίες, να σημειώσουμε πως εκείνος υποστήριζε (σωστά πιστεύω) πως το εποικοδόμημα (στο οποίο περιλαμβάνεται και ο πολιτισμός) εξαρτάται και διαμορφώνεται από το οικοδόμημα, δηλαδή την οικονομία, την παραγωγή και τις παραγωγικές σχέσεις. Ποιες είναι σήμερα οι παραγωγικές σχέσεις στην Ελλάδα; Η διαπλοκή, η μίζα και η αρπαχτή;

Φυσικά, δεν είναι βιολογικά τυχαίο πως μετά τη γενιά του '30 που έφερε την άνοιξη των δεκαετιών του ’50 και του ’60 δεν έχει μείνει σήμερα σχεδόν τίποτα. Ξέρετε κανέναν καινούριο Σεφέρη ή Ελύτη; Κανέναν καινούριο Κουν; Κανέναν καινούριο Χατζιδάκι; Κανέναν καινούριο Χορν ή καινούρια Παξινού; Κανέναν καινούριο Τσαρούχη; (Θα χρειαζόταν μια ολόκληρη σημείωση μόνο και μόνο για να αναφέρει κανείς τα ονόματα των μεγάλων Ελλήνων δημιουργών σε κάθε τομέα του πολιτισμού). Γιατί άραγε;

Οι δεκαετίες του ’50 και του ’60 ήταν πολύ φτωχές και ρημαγμένες από τον πόλεμο, την κατοχή και τον εμφύλιο. Αλλά η κοινωνία ήταν δημιουργική. Η εργασία δεν ήταν μόνο αναγκαία για την επιβίωση, αλλά είχε και ηθική αξία (δεν ήταν «βλακεία»). Η κοινωνική αλληλεγγύη ήταν έντονη. Οι σχέσεις μέσα στις οικογένειες (ανεξάρτητα αν σήμερα διαφωνούμε με αυτές) ήταν ξεκάθαρες – ποιες είναι, όμως, σήμερα οι καινούριες; Υπάρχουν; Είναι καλύτερες;

Θεωρώ βέβαιο (και γι’ αυτό είμαι αισιόδοξος) πως το οικονομικό σοκ που περνάμε και που την επόμενη δεκαετία δεν θα είναι απλώς σοκ, αλλά προσαρμογή στην πραγματικότητα (όσο κι αν αυτό δεν μας αρέσει σήμερα), θα μας επιτρέψει να γίνουμε ξανά πραγματική κοινωνία, στην οποία θα υπάρχουν νέες ηθικές αξίες, από τις οποίες θα δημιουργηθεί και ένας νέος πραγματικός πολιτισμός.

9 Νοεμβρίου 2011

72

Οι σύγχρονες πολιτικές ιδεολογίες

Τι σημαίνουν σήμερα οι λέξεις δεξιά, αριστερά, κέντρο, σοσιαλισμός, κομμουνισμός, σοσιαλδημοκρατία, κεντροδεξιά, κεντροαριστερά; Έχουν κανένα νόημα στη σημερινή εποχή;

Οι όροι αυτοί δημιουργήθηκαν μαζί με τη βιομηχανική κοινωνία και ανταποκρίνονταν στις αντιθέσεις εκείνης της περιόδου. Πριν από τη βιομηχανική κοινωνία, δηλαδή στην αγροτική κοινωνία, οι όροι ήταν διαφορετικοί: φεουδαρχία, κολλήγοι, βασιλείς και πρίγκιπες που ένωναν τους φεουδάρχες κλπ.

Αλλά η βιομηχανική κοινωνία έχει πια τελειώσει. Εδώ και πολλά χρόνια μιλάμε για τη μεταβιομηχανική κοινωνία που δημιουργείται από την αλλαγή των μέσων παραγωγής. Δεν προσπαθήσαμε, όμως, ακόμα να καταλάβουμε πόσα πράγματα αλλάζουν και με ποιον τρόπο, μολονότι ο Άλβιν Τόφλερ την περιέγραφε πολύ αναλυτικά στο βιβλίο του «Το τρίτο κύμα» ήδη από το 1979...

Πριν από λίγα χρόνια είδαμε βίαιες σκηνές με ομάδες που ήταν αντίθετες στην παγκοσμιοποίηση. Λες και υπήρχαν κάποιοι «αόρατοι» ή «διεθνείς συνωμότες» που ήθελαν να την επιβάλλουν. Κάπως έτσι, ο Δον Κιχώτης έστρεφε το δόρυ του στους ανεμόμυλους και ορκιζόταν φύλακας-άγγελος της Δουλτσινέας, αφού ο καημένος δεν μπορούσε να καταλάβει πως η εποχή της ιπποσύνης είχε πια τελειώσει.

Οι αλλαγές που συμβαίνουν με την επικράτηση της παγκοσμιοποίησης είναι τεράστιες – είτε μας αρέσουν, είτε όχι. Δεν αποφασίζουν κάποιοι γι’ αυτές – είναι αποτέλεσμα των αλλαγών της τεχνολογίας και των μέσων παραγωγής. Όσοι έχουν διαβάσει το βιβλίο του Ισαάκ Ασίμωφ «Εγώ το ρομπότ» (γραμμένο προφητικά το 1949, αλλά με απόλυτη λογική συνέπεια στις αλλαγές της τεχνολογίας που θα συνέβαιναν) θα θυμούνται το τελευταίο κεφάλαιο, στο οποίο περιγράφεται μια οικονομική κρίση που μας βοηθάει να καταλάβουμε (σε σοβαρό βαθμό) τις παγκόσμιες οικονομικές υποθέσεις σήμερα και τις πιθανές κρίσεις του συστήματος από δω και πέρα.

Μέσα σ' αυτές τις νέες συνθήκες ποιες ιδεολογίες μπορούν να σχηματιστούν;

Πρώτα απ’ όλα, οποιαδήποτε ιδεολογία θα πρέπει να είναι προσαρμοσμένη στην παγκοσμιοποίηση, δηλαδή θα πρέπει να εντάσσεται μέσα στο παγκόσμιο γίγνεσθαι. Τα σύνορα των κρατών έχουν πια τελειώσει, είτε με διάφορες αποφάσεις συνεργασιών, είτε από την πίεση της πραγματικότητας: από τις

73

διεθνείς χρηματαγορές, τις επαγγελματικές μετακινήσεις των ατόμων και των επιχειρήσεων ως τις λαθρομετακινήσεις των οικονομικών μεταναστών.

Φυσικά, η κατάργηση των συνόρων δεν σημαίνει και κατάργηση των διαφορετικών πολιτισμών. Αλλά και σ’ αυτό το ζήτημα θα πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί στη σκέψη μας. Για παράδειγμα, δεν μπορεί να δεχόμαστε πολιτισμούς, στους οποίους η γυναίκα δεν είναι ισότιμη με τον άντρα και, βέβαια, δεν νοείται πολιτισμός στον οποίο λιθοβολείται μια γυναίκα για θέματα ερωτικής ορθότητας. Από το άλλο μέρος, η ανάπτυξη του πολιτισμού ενός λαού μπορεί να δώσει σήμερα ιδιαίτερη ώθηση στην οικονομική του ανάπτυξη, όχι μέσα από την εδαφική του επέκταση, αλλά μέσα από την επιρροή που μπορεί να έχει στην παγκόσμια κοινότητα.

Το δεύτερο ζήτημα είναι η ανταγωνιστικότητα. Μέσα στα ανοιχτά σύνορα, μια χώρα θα πρέπει να ανταγωνίζεται όλες τις χώρες του κόσμου στηριγμένη στα συγκριτικά πλεονεκτήματά της. Για παράδειγμα, μια χώρα με τη γεωγραφία και το κλίμα της Ελλάδας δεν είναι δυνατό να είναι εισαγωγέας αγροτικών προϊόντων ούτε ψαριών και θαλασσινών.

Το τρίτο ζήτημα είναι η έννοια του δημόσιου τομέα ενός κράτους. Μέχρι τώρα είχαμε συνηθίσει ο δημόσιος τομέας να είναι υπεύθυνος για όλα τα θέματα του κράτους – από τη διοίκηση ως την επιχειρηματικότητα. Αλλά ένας τέτοιος δημόσιος τομέας είναι αδύνατο να ανταποκριθεί στις σημερινές ανάγκες, που απαιτούν ευελιξία και ταχύτητα (απαραίτητες στον διεθνή ανταγωνισμό). Θα πρέπει, λοιπόν, να δούμε με τελείως διαφορετική οπτική την έννοια και τη λειτουργία του δημόσιου τομέα.

Το τέταρτο ζήτημα είναι η έννοια του λαού που είναι τελείως διαφορετική από την έννοια του βιομηχανικού εργάτη είτε ανειδίκευτου είτε ειδικευμένου. Ο «λαός» δεν είναι σήμερα κάτι ενιαίο. Είναι πολύ απλό το να δει κανείς την απασχόληση του πληθυσμού σε πολυάριθμα επαγγέλματα και δραστηριότητες με διαφορετικές προοπτικές και συμφέροντα. Δεν μπορούν να υπάρχουν κοινές επιδιώξεις πέρα από τη συνολική ανάπτυξη μιας χώρας.

Μέσα σε αυτή τη νέα πραγματικότητα ποιες μπορεί να είναι οι νέες ιδεολογίες που διαμορφώνονται;

Με βάση τα τέσσερα παραπάνω ζητήματα είναι προφανές πού μπορούν να υπάρχουν ιδεολογικές (δηλαδή ρεαλιστικές πολιτικές) διαφορές: στις στρατηγικές ανάπτυξης με βάση τα συγκριτικά πλεονεκτήματα μιας χώρας και στον νέο ρόλο του δημόσιου τομέα. Επομένως, οι νέες ιδεολογίες-πολιτικές θα είναι εκείνες που θα έχουν συγκεκριμένες θέσεις στα δύο αυτά θέματα – δεν μπορούν να υπάρχουν άλλες, γιατί θα είναι εκτός τόπου και χρόνου.

74

Ένα κρίσιμο θέμα στον νέο ρόλο του δημόσιου τομέα (που δεν θα έχει καμιά σχέση με τη διοίκηση επιχειρήσεων και τη λειτουργία οργανισμών που έχουν σχέση με την αναπτυξιακή διαδικασία) είναι η λεγόμενη (και διαστρεβλωθείσα) κοινωνική πολιτική, να δίνουμε δηλαδή, για παράδειγμα, επιδότηση στην κυρία Μενεγάκη γιατί έχει τρία παιδιά. Η κοινωνική πολιτική έχει αποκλειστική σχέση με την (ανύπαρκτη σήμερα) κοινωνική πρόνοια, για παράδειγμα να βοηθά το κράτος τα παιδιά εκείνα που δεν μπορούν να μεγαλώσουν ισότιμα στην κοινωνία μας.

Ιδού, λοιπόν, πεδίο λαμπρό για την εμφάνιση νέων ιδεολογιών-πολιτικών που δεν θα έχουν καμιά σχέση με τις ξεπερασμένες πια (και πεθαμένες) ιδεολογίες της ιστορικής περιόδου της βιομηχανικής εποχής που δεν υπάρχει πια.

11 Νοεμβρίου 2011

75

Ιδεολογία, πολιτική και κομματικοποίηση

Ένα από τα προβλήματα που άφησε πίσω του το πάρτι είναι η πλήρης σύγχυση εννοιών. Για παράδειγμα, ακούω πολλούς (και ιδιαίτερα νέους που με ενδιαφέρουν περισσότερο) να λένε: εγώ δεν ασχολούμαι με την πολιτική, έχω αηδιάσει – και δεν με ενδιαφέρουν οι ιδεολογίες, έχουν πεθάνει. Φυσικά, με τη λέξη «πολιτική» εννοούν την κομματικοποίηση και με τη λέξη «ιδεολογία» εννοούν τα συνθήματα και τα σλόγκαν των κομμάτων. Δεν έχουν ιδέα τι πραγματικά σημαίνουν οι λέξεις «πολιτική» και «ιδεολογία».

Το πάρτι οδήγησε τους πολίτες (και, επαναλαμβάνω, ιδιαίτερα τους νέους που με ενδιαφέρουν περισσότερο) να ασχολούνται αποκλειστικά με τον εαυτό τους. Να χάσουν κάθε έννοια κοινωνικής συνείδησης – αυτήν την απαιτούν από το νεφελώδες και αόριστο κράτος, δηλαδή τους «άλλους». Άρα δεν θεωρούν πως τους ενδιαφέρουν τέτοιες έννοιες που αφορούν την κοινωνία – χωρίς, βέβαια, να καταλαβαίνουν πως ο καθένας μας εξαρτάται από την κοινωνία μέσα στην οποία ζει.

Φυσικά, δεν καταλαβαίνουν πως στην πραγματικότητα έχουν μια ιδεολογία, που είναι ο τρόπος που σκέφτονται και αντιμετωπίζουν τη ζωή, τη δική τους και των άλλων. Ούτε καταλαβαίνουν πως κάθε τους ενέργεια είναι πολιτική, από το αν χρησιμοποιούν δημόσιες συγκοινωνίες ή το αυτοκίνητό τους, μέχρι τις επιλογές που κάνουν στο φαγητό, την ψυχαγωγία ή το ντύσιμό τους.

Ακόμα και οι περισσότεροι που παριστάνουν τους αριστερούς δεν έχουν ιδέα για το τι θα πει αριστερός – αρκούνται στα τσιτάτα, τα σλόγκαν και τα συνθήματα που τους παρέχει ο καθοδηγητής τους για τον «αγώνα». Οι μόνοι, ίσως, που έχουν σήμερα στην Ελλάδα μια ιδεολογία που την ξέρουν πολύ καλά είναι οι «Ελληναράδες» – διαμόρφωσαν αυτή την ιδεολογία ακριβώς εξαιτίας του πάρτι και θέλουν να κάνουν ό,τι τους γουστάρει, παριστάνοντας ταυτόχρονα τους ακραιφνείς Έλληνες.

Είναι λογικό, λοιπόν, να μη μπορούμε να καταλάβουμε σήμερα ποια είναι η πραγματικότητα, αφού δεν μπορούμε να την εντάξουμε στις διάσπαρτες αντιλήψεις μας που δεν έχουν καμιά συνοχή και συνέπεια. Έτσι είμαστε ανίκανοι να δούμε πώς ο ένας παράγοντας επηρεάζει τον άλλο – απλώς διατυπώνουμε τα «θέλω» μας, χωρίς να καταλαβαίνουμε πως αυτά συγκρούονται μεταξύ τους και με την πραγματικότητα, άρα είναι ανέφικτα.

Η περίοδος που περνάμε θα βοηθήσει, ίσως, να ξαναασχοληθούμε με την πραγματική πολιτική, συνειδητοποιώντας σιγά-σιγά την αλληλουχία των

76

πραγμάτων, την αναγκαιότητα του ορθολογισμού και την κατανόηση των πραγματικών προβλημάτων.

Φυσικά, θα ακολουθήσουμε τα στάδια εκείνα (όπως λέει η ψυχολογία) όταν χάνουμε ξαφνικά ένα προσφιλές πρόσωπο: 1. Άρνηση, 2. Θυμός, 3. Δια-πραγμάτευση, 4. Κατάθλιψη, 5. Αποδοχή.

29 Ιανουαρίου 2012

77

Πολιτική και ενεργοί πολίτες

Έχοντας χάσει με το πάρτι την έννοια της πολιτικής, δεν καταλαβαίνουμε και τι σημαίνει ενασχόληση με την πολιτική, δηλαδή δεν καταλαβαίνουμε τι θα πει ενεργός πολίτης. Έτσι, όταν μας λένε πως οφείλουμε να ασχολούμαστε με την πολιτική, νομίζουμε πως θα πρέπει να καβαλήσουμε ένα καλάμι και να παριστάνουμε τους πολιτευτές (τι γελοίος όρος!) και τους υποψήφιους βουλευτές.

Ο ενεργός πολίτης πρώτα απ’ όλα ενδιαφέρεται για όσα συμβαίνουν στην πολιτική και την οικονομία (της χώρας του και του κόσμου), καταλαβαίνοντας πως αυτά που συμβαίνουν αφορούν και τον ίδιο. Και προσπαθεί να έχει (όσο είναι δυνατό) διασταυρωμένες πληροφορίες – όχι μόνο εκείνες που τον βολεύουν ή εκείνες που χωράνε στις αντιλήψεις του. Είναι έτοιμος να αλλάξει απόψεις όταν διαπιστώσει πως εκείνα που πίστευε μπορεί να ήταν λάθος.

Φυσικά, η αντίληψη πως πρέπει κανείς να μην αλλάζει τις απόψεις του για να είναι συνεπής με τον εαυτό του είναι και λάθος και αντιδραστική συμπεριφορά. Η αντικειμενική πραγματικότητα αλλάζει, άρα αλλάζει και η σχέση μας με αυτήν – αλλάζουν και οι απόψεις που έχουμε για την (νέα) πραγματικότητα. Αυτό δεν σημαίνει, βέβαια, μια οπορτουνιστική συμπεριφορά για να αλλάζουμε απόψεις (σαν τον χαμαιλέοντα) λόγω προσωπικού συμφέροντος. Αλλάζουμε διατηρώντας τις αξίες που έχουμε αναπτύξει για τη ζωή μας.

Ο ενεργός πολίτης συμμετέχει στην κοινωνία με όποιους τρόπους μπορεί – ξεκινώντας από το οικογενειακό του περιβάλλον, περνώντας στο φιλικό και φτάνοντας στο εργασιακό, στο κοινωνικό και στο πολιτικό. Δεν μπορεί οι απόψεις του να είναι διαφορετικές ανάλογα με το περιβάλλον, στο οποίο βρίσκεται, γιατί τότε δεν έχει στην πραγματικότητα αρχές – είναι ένας απλός υποκριτής.

Και, βέβαια, ο ενεργός πολίτης συμμετέχει στα κοινά εκεί όπου μπορεί να επηρεάσει με τις απόψεις του τους άλλους και το αποτέλεσμα της κοινής προσπάθειας. Από το σύλλογο γονέων του σχολείου των παιδιών του, τον πολιτιστικό σύλλογο της γειτονιάς του ή της πόλης του, ένα φιλανθρωπικό σωματείο κλπ., μέχρι ενδεχομένως και τη συμμετοχή του στη λειτουργία ενός κόμματος. Αναλαμβάνοντας πάντα ευθύνες και όχι κάνοντας απλώς αφ’ υψηλού κριτική.

78

Αυτός είναι ο ενεργός πολίτης – και από το σύνολο των ενεργών πολιτών διαμορφώνεται η πολιτική και οικονομική ζωή μιας χώρας. Αν η χώρα μας κατάντησε σ’ αυτά τα χάλια είναι εξαιτίας της έλλειψης μιας κρίσιμης μάζας ενεργών πολιτών στη διάρκεια του πάρτι...

14 Μαρτίου 2012

79

Μήπως πρέπει να σταματήσω να γράφω;

Ώρες - ώρες αισθάνομαι πολύ κουρασμένος και απογοητευμένος. Δεν βλέπω με ποιον τρόπο μπορεί να σταματήσει αυτός ο λαός την πορεία του προς την άβυσσο. Ένας λαός που με τρομακτικό πείσμα αρνείται να δει την πραγματικότητα και να καταλάβει. Ένας λαός που προσπαθεί εναγωνίως να βρει κάποιους που θα του πουν πως μπορούμε να ξαναγυρίσουμε στο παρελθόν. Ένας λαός που κραυγάζει πως για όλα φταίνε οι «κακοί ξένοι» – ενώ εκείνος δεν έχει καμιά ευθύνη.

Ο ίδιος λαός που ψάχνει να βρει τη λύση στη δραχμή, ακολουθώντας (όπως στο παρελθόν) τον γκαγκστερικό αυριανισμό. Ο ίδιος λαός που μουντζώνει αυτούς που ψήφισε (και θα τους ξαναψηφίσει στις επόμενες εκλογές). Ο ίδιος λαός που βρίζει τους δανειστές του γιατί ζητάνε πίσω τα δανεικά που πήρε. Ο ίδιος λαός που βολεύεται να ακούει από κάθε οπορτουνιστή, απατεώνα, παραθυράκια και συμφεροντολόγο πως για όλα φταίει το Μνημόνιο. Ο ίδιος λαός που δεν θέλει να ακούσει ποιο είναι το Μνημόνιο.

Το Μνημόνιο, λοιπόν, έλεγε το εξής απλό: Οφείλετε, κύριοι, να μηδενίσετε το έλλειμμά σας μέσα σε τρία χρόνια. Χωρίς να λογαριάζετε τα τοκοχρεωλύσια που πρέπει να πληρωθούν αυτά τα τρία χρόνια. Αυτά θα τα πληρώσει η τρόικα με νέα δανεικά που θα σας δώσει, αφού κανείς άλλος πια δεν σας δανείζει.

Φυσικά, για να μειώσετε το έλλειμμά σας (αφού χρήματα δεν έχετε και δεν πέφτουν από τον ουρανό) θα πρέπει να κάνετε τρία πράγματα:

Πρώτον, να μειώσετε τα έξοδά σας και να αυξήσετε τα έσοδα – προτιμήστε να μειώσετε περισσότερο τα έξοδά σας παρά να αυξήσετε τα έσοδά σας (με άμεσους και έμμεσους φόρους).

Δεύτερον, να κάνετε (όσο πιο γρήγορα γίνεται) αποκρατικοποιήσεις, πριν καταβαραθρωθεί το Χρηματιστήριό σας.

Τρίτον, να κάνετε γρήγορα και αποτελεσματικά διαρθρωτικές αλλαγές.

Πιο λογικά πράγματα δεν υπάρχουν. Αυτονόητα, που δεν χρειαζόταν καμιά τρόικα να μας «αναγκάσει» να τα κάνουμε. Όποιος ξέρει κάτι καλύτερο, να μας το πει, γιατί βαρέθηκα να ακούω βλακείες για ανάπτυξη με παροχή νέου χρήματος που δεν υπάρχει.

Τι έκανε, λοιπόν, η ελληνική κυβέρνηση από τον Μάιο του 2010 γι’ αυτά τα τρία θέματα;

80

Πρώτον, όχι μόνο δεν μείωσε τις δαπάνες, αλλά τις αύξησε. Και έριξε φόρους επί δικαίων και αδίκων.

Δεύτερον, δεν έκανε καμιά αποκρατικοποίηση. Και τώρα το Χρηματιστήριο βρίσκεται στα Τάρταρα (στο ένα τέταρτο της αξίας που είχε πριν δύο χρόνια).

Τρίτον, όχι μόνο δεν έκανε καμιά διαρθρωτική αλλαγή, αλλά συνέχεια προσπαθούσε να πείσει την τρόικα πως κάνει. Και κρατάει ακόμα (πληρώνοντας από τους φόρους που μας βάζει, κλείνοντας ιδιωτικές επιχειρήσεις και αυξάνοντας τρομακτικά τους άνεργους του ιδιωτικού και μόνον τομέα, δηλαδή του παραγωγικού τομέα της οικονομίας μας) τα Διοικητικά Συμβούλια και τους υποτιθέμενα εργαζόμενους σε 1.850 άχρηστους δημόσιους οργανισμούς (που ούτε μπορείτε να φανταστείτε την ύπαρξή τους).

Αυτά τα απλά και καθαρά πράγματα η συντριπτική πλειοψηφία του ελληνικού λαού όχι μόνο δεν θέλει να τα καταλάβει ακόμα, αλλά ούτε καν να τα ακούσει.

Ξαναγυρίζω, λοιπόν, στον αρχικό μου προβληματισμό: Γιατί να συνεχίσω να γράφω; Για ποιους; Αφού είμαστε αμετανόητοι. Αφού δεν θέλουμε να καταλάβουμε τι συμβαίνει. Αφού είμαστε τυφλωμένοι από τον φανατισμό μας (και την απέλπιδα και ηλίθια προσπάθεια να γυρίσουμε στο πάρτι). Αφού είναι αδύνατο να δούμε τα πραγματικά στοιχεία. Αφού αρνιόμαστε τη λογική.

21 Ιανουαρίου 2012

81

Ο «Ζητιάνος» του Καρκαβίτσα ΖΕΙ; .

Όταν ήμουν έφηβος είχα διαβάσει το μυθιστόρημα (στηριγμένο σε αληθινές καταστάσεις) του Ανδρέα Καρκαβίτσα «Ο ζητιάνος». Αναφερόταν σε ένα ελληνικό χωριό, στο οποίο μόλις γεννιόταν ένα παιδί, του έσπαγαν ή στραμπούλαγαν το χέρι ή το πόδι ή του προξενούσαν κάποια άλλη σωματική ζημιά, ώστε όταν μεγαλώσει να μπορεί να ζητιανεύει με μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα.

Το ξαναδιάβασα και βρήκα πολλές ομοιότητες με σημερινά πρόσωπα και καταστάσεις.

Το έργο γράφτηκε το 1896. Η ιστορία διαδραματίζεται στο χωριό Νυχτερέμι της Θεσσαλίας, που τότε βρισκόταν κοντά στα σύνορα με την Τουρκία και ο χρόνος της ιστορίας διαρκεί τρεις μέρες.

Στο δεύτερο κεφάλαιο ο Καρκαβίτσας κάνει μια παρεμβολή στη διήγησή του και μας περιγράφει το χωριό καταγωγής του ζητιάνου, τα Κράκουρα, όπου όλοι οι κάτοικοι έχουν ως κύριο επάγγελμά τους τη ζητιανιά. Οι γεροντότεροι έχουν ως έργο να «διδάξουν» στους νεότερους την τέχνη της επαιτείας και χαρακτηριστικός είναι ο Κουτσοκουλόστραβος χορός, που μιμείται τις κινήσεις και τις εκφράσεις των ανάπηρων ανθρώπων. Μεγαλωμένος σε ένα τέτοιο περιβάλλον ο Τζιριτόκωστας (ο πρωταγωνιστής της ιστορίας) έδειξε από μικρή ηλικία την έφεσή του στην επαιτεία. Νοίκιαζε φτωχά και ανάπηρα παιδιά από τους γονείς τους, τους μάθαινε τα μυστικά της ζητιανιάς και ταξίδευε μαζί τους σε όλη την Ελλάδα, τη Σμύρνη, την Πόλη, μέχρι τη Βουλγαρία και τη Βλαχία. Όμως πλέον δεν ταξίδευε στο εξωτερικό. Του αρκούσαν τα εισοδήματα που κέρδιζε από τον Μωριά και τη Ρούμελη. Έτσι έφτασε στο Νυχτερέμι. Ο αδίστακτος Τζιριτόκωστας εκμεταλλεύεται την καλοσύνη των αφελών κατοίκων του χωριού, οι οποίοι τον λυπούνται και τον φροντίζουν. Μόλις απομακρύνονται και τον αφήνουν να ξεκουραστεί, αποκαλύπτεται η πραγματική φύση του ζητιάνου. Πίνει απ’ το κρασί που του έδωσαν και λέει χαρακτηριστικά: «Στην υγειά σας, ζωντόβολα! Πάντα να ’ρχεστε, πάντα να φέρνετε!...».

Στο τρίτο κεφάλαιο, ο Καρκαβίτσας περιγράφει το πώς ο Τζιριτόκωστας εκμεταλλεύεται την αμάθεια και τις προλήψεις των γυναικών του χωριού για να κερδίσει όσα περισσότερα χρήματα μπορεί. Παρασύρει τις γυναίκες και προσαρμόζει τη συμπεριφορά του ανάλογα με τις επιθυμίες του εκάστοτε θύματός του. Πουλάει σε μία από αυτές που δεν έχει αρσενικά παιδιά το

82

σερνικοβότανο και σε μια άλλη το αγαπόχορτο, με το οποίο πιστεύει πως θα κάνει τον αγαπημένο της να την επιθυμήσει. Βέβαια κανένα απ’ αυτά τα βότανα δεν έχει τις μαγικές ιδιότητες που υποστηρίζει ο ζητιάνος. Είναι μάλιστα τόσο αδίστακτος που εν γνώσει του δίνει σε μια χωρική που ζητά το σερνικοβότανο εκτρωτική σκόνη. Προσπαθώντας να δικαιολογηθεί σκέφτεται: «Αλλά γιατί και αυτή να μην είναι τόσον έξυπνη, ώστε να μη γελασθεί; Έπειτα οι καπάτσοι από τους κουτούς θα ζήσουν».

Στο τελευταίο κεφάλαιο εμφανίζονται απεσταλμένοι από τις κρατικές αρχές της Λάρισας, σταλμένοι για να διαπιστώσουν τι συνέβη στο Νυχτερέμι. Αρχικά υπέθεσαν ότι οι Καραγκούνηδες επαναστάτησαν εναντίον του Ντενίς Μπέη που ακόμα κατείχε εκείνα τα εδάφη. Μετά από ανακρίσεις οι ντόπιοι κατηγορούν για όλα τον ζητιάνο, ο οποίος όμως δεν βρίσκεται πια στο χωριό. Έχει κρυφτεί στα χωράφια, αφού πρώτα άλλαξε την αμφίεσή του και πλέον είναι ντυμένος σαν καραβοτσακισμένος ναυτικός, ο οποίος έχασε τα πάντα και περιφέρεται ζητιανεύοντας. Καταφέρνει μάλιστα να συγκινήσει με τις ψεύτικες ιστορίες του τον νομάρχη, τον ανακριτή και τους υπόλοιπους.

Το έργο τελειώνει με την αυτοκτονία της χωρικής που πήρε τη σκόνη του Τζιριτόκωστα και με το ζητιάνο να ταξιδεύει για να συνεχίσει αλλού το αποτρόπαιο έργο του.

Ο Καρκαβίτσας στον «Ζητιάνο» κατάφερε να περιγράψει την αμάθεια, την εξαθλίωση και τις δεισιδαιμονίες του απλού λαού της ελληνικής υπαίθρου σε ζωντανή δημοτική γλώσσα και να μας κληροδοτήσει ένα από τα αριστουργήματα της νεοελληνικής λογοτεχνίας.

Μήπως τώρα βλέπετε ομοιότητες με τη σημερινή πραγματικότητα και με ποιον τρόπο ζητιανεύουμε από τους «κακούς ξένους»;

30 Ιανουαρίου 2012

83

Πότε θα ξεκαθαρίσουμε τα πανεπιστήμια και τα ΤΕΙ;

Το Υπουργείο Παιδείας είχε, εδώ και πολύ καιρό, εξαγγείλει πως θα προχωρούσε στον εξορθολογισμό του αριθμού και της κατανομής των διασπαρμένων σε όλη την Ελλάδα πανεπιστημίων και ΤΕΙ. Αλλά μέχρι τώρα δεν βλέπουμε σχεδόν τίποτα (γίνεται κάτι ανάλογο με τη λεγόμενη «εφεδρεία»).

Το κόστος της σημερινής κατάστασης είναι εξωφρενικό και για το κράτος και για όσους είναι πραγματικά φοιτητές και πρόκειται να γίνουν πραγματικοί επιστήμονες ή τεχνικά στελέχη. Τα ΑΕΙ και ΤΕΙ εξακολουθούν να αντιμετωπίζονται ως πελατειακά μέσα τοπικών κοινωνιών και οι φοιτητές ή «φοιτητές» ως πιόνια για την εξυπηρέτηση πολιτικών συμφερόντων.

Το πρώτο ζήτημα είναι ο αριθμός των εισαγομένων στα ΑΕΙ και ΤΕΙ. Είναι εξωφρενικό να εισάγονται μαθητές που δεν κατάφεραν να πιάσουν τη «βάση» στις πανελλήνιες εξετάσεις και, μάλιστα, με τον τρόπο που γίνονται αυτές οι εξετάσεις – που κρίνουν σε μεγάλο βαθμό την αποστήθιση και όχι τις πραγματικές ικανότητες και δεξιότητες του μαθητή. Είναι απαράδεκτο να ρίχνεται τέτοια «σαβούρα» στα ΑΕΙ και ΤΕΙ και μετά να λέμε στους καθηγητές να κάνουν αυτή τη «σαβούρα» επιστήμονες. Είναι αδύνατο.

Επιπλέον, ο αριθμός των εισαγομένων σε κάθε Σχολή πρέπει να έχει σχέση και με την προσδοκώμενη απορροφητικότητά τους από την αγορά εργασίας. Βέβαια, μέχρι τώρα, είχαμε το Δημόσιο που διόριζε. Αλλά θέσεις πια στο Δημόσιο δεν υπάρχουν – το αντίθετο. Αυτή την περίοδο υποτίθεται πως γίνεται ένα σχέδιο για να φτάσει η Ελλάδα (αν τα καταφέρει) στο 2020. Στο σχέδιο αυτό δεν θα πρέπει να υπολογιστεί και ο αριθμός των απαιτούμενων αποφοίτων από τα ΑΕΙ και ΤΕΙ; Για παράδειγμα, με βάση την προγραμματισμένη ανάπτυξη, μπορεί να χρειαζόμαστε λιγότερους γιατρούς, δικηγόρους ή μηχανικούς και περισσότερα στελέχη επιχειρήσεων και τεχνικούς σε συγκεκριμένους τομείς της παραγωγής.

Το δεύτερο θέμα είναι η χρησιμοποίηση από πολλά αγόρια της ανώτατης εκπαίδευσης ως μέσου για την καθυστέρηση της στρατιωτικής τους θητείας (ή και της ολικής ή μερικής απαλλαγής τους από αυτήν). Αυτό είναι απαράδεκτο, αλλά δυστυχώς η απόφαση για τη θητεία στην ηλικία των 20 χρόνων (χωρίς αναβολή) δεν έχει εφαρμοστεί για καθαρά ψηφοθηρικούς λόγους. Το ζήτημα αυτό είναι ταυτόχρονα και ηθικό και οικονομικό.

84

Το τρίτο θέμα είναι η τεράστια διασπορά των Σχολών σε όλη τη χώρα. Αυτή η διασπορά στοιχίζει στο κράτος τεράστια ποσά και, ταυτόχρονα, υποβαθμίζει τις σπουδές. Πώς μπορεί να καλυφθούν με σωστό τρόπο οι ανάγκες των υποδομών; Μόνο να σκεφθεί κανείς τις ανάγκες των εργαστηρίων και των βιβλιοθηκών μπορεί να καταλάβει σε τι απίστευτο ύψος βρίσκεται η σπατάλη λόγω της διασποράς των ΑΕΙ και ΤΕΙ. Και τώρα που φαίνεται πως ίσως τελειώνει η γελοιότητα με το ένα και μοναδικό «σύγγραμμα» του καθηγητή, η σημασία των βιβλιοθηκών είναι πολύ μεγάλη.

Δυστυχώς, η τρόικα, που μιλάει για την ανταγωνιστικότητα της ελληνικής οικονομίας, δεν έχει αγγίξει αυτό το θέμα – ίσως γιατί θεωρείται ένας τομέας, στον οποίο η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν επιτρέπεται να κάνει παρεμβάσεις πέραν μιας πολύ γενικής οδηγίας. Ιδιαίτερα τη στιγμή που, εξαιτίας μικροπολιτικής σκοπιμότητας, δεν πέρασε η αλλαγή του άρθρου 16 του Συντάγματος.

Να γιατί παίρνονται αναγκαστικά άσχημα μέτρα από την ελληνική κυβέρνηση (κι ας διαμαρτύρεται η τρόικα). Γιατί από κάπου πρέπει να εξοικονομηθούν χρήματα για το έλλειμμα χωρίς να πάθουν τίποτα οι πελάτες!...

27 Ιανουαρίου 2012

85

Η διαρθρωτική ανεργία

«Τα οριστικά αποτελέσματα σχετικά με την πλήρωση 65 θέσεων εξειδικευμένου επιστημονικού προσωπικού, για την κάλυψη αναγκών των υπηρεσιακών μονάδων του κεντρικού καταστήματος της Τραπέζης της Ελλάδος, αναρτήθηκαν σήμερα Πέμπτη (16/2/12) στην ιστοσελίδα του ΑΣΕΠ (www.asep.gr).

Σημειώνεται ότι παρά τους υψηλούς δείκτες ανεργίας στη χώρα μας, ο ΑΣΕΠ αναφέρει ότι δεν ευρέθησαν υποψήφιοι με τα οριζόμενα από την προκήρυξη προσόντα διορισμού, με συνέπεια πέντε από τις δεκατέσσερις θέσεις του γνωστικού αντικειμένου «Ελεγκτική» παραμένουν κενές!». (Από τις ειδήσεις).

Αυτή είναι η λεγόμενη διαρθρωτική ανεργία. Και είναι το μεγάλο πρόβλημα της Ελλάδας για τα επόμενα χρόνια – για να υπάρξει ανάπτυξη. Βέβαια, κάποιοι μας κοροϊδεύουν πως για να υπάρξει ανάπτυξη απλώς χρειαζόμαστε κεφάλαια. Ναι, αλλά τα κεφάλαια χωρίς τα κατάλληλα στελέχη απλώς δεν πιάνουν τόπο – δεν πηγαίνουν στην ανάπτυξη, αλλά στην κατανάλωση (όπως μέχρι τώρα).

Και, δυστυχώς, δεν έχουμε τα κατάλληλα στελέχη σήμερα σε κανέναν τομέα από εκείνους που θα βοηθούσαν στην ανάπτυξή μας. Κι αυτό γιατί οι πολιτικοί της μεταπολίτευσης έστρεψαν τον κόσμο να προσανατολίζεται στον διορισμό στο δημόσιο. Εκεί δεν χρειάζονταν ικανότητες και γνώσεις. Αρκούσαν ένα ρουσφέτι ή κάποια κοινωνικά κριτήρια – άντε και κανένα «χαρτί» της πλάκας (αληθινό ή πλαστό).

Στον πρωτογενή τομέα τα πράγματα είναι τραγικά – πού να βρεις ικανά στελέχη με γνώση και επαγγελματική διάθεση; Στον τομέα του τουρισμού το ίδιο. Όσον αφορά τους επιχειρηματίες (όσοι δεν έχουν κλείσει ακόμα τις επιχειρήσεις τους) ψάχνεις με το φανάρι να βρεις πραγματικά καταρτισμένους, που να μπορούν να κάνουν, ας πούμε, ένα σοβαρό επιχειρηματικό σχέδιο ή μια SWΟT ανάλυση.

Φυσικά, η ραχοκοκαλιά του ελληνικού εμπορίου στηριζόταν στους μικρέμπορους – αυτούς που κλείνουν τώρα τα μαγαζιά τους κατά χιλιάδες και είναι αδύνατον να τα ξαναανοίξουν στο μέλλον (και αν τα ξαναανοίξουν θα τα ξανακλείσουν). Αλλά κι αυτοί είναι αδύνατον (στη συντριπτική τους πλειοψηφία) να προσαρμοστούν σε άλλου είδους εμπορικές διαδικασίες και ιδιαίτερα στο (κρίσιμο) εξαγωγικό εμπόριο – δεν έχουν καμιά γνώση και καμιά

86

ικανότητα. Και να σκεφτούμε πως η ανάπτυξη της Ελλάδας σε όλη την ιστορία της είχε στηριχτεί στο διεθνές εμπόριο...

Αυτή τη στιγμή είναι λογικό, βέβαια, να ασχολούμαστε με το PSI και τη δανειακή σύμβαση, αφού «έφτασε το αβγό στον κώλο μας». Αλλά θα πρέπει, το ταχύτερο δυνατόν να ρίξουμε το κύριο βάρος μας στην εκπαίδευση και στην (πραγματική) επαγγελματική κατάρτιση. Αφού, φυσικά, ξεμπερδέψουμε με τις διάφορες συντεχνίες που λυμαίνονται αυτούς τους (καθοριστικούς για το μέλλον μας) χώρους.

16 Φεβρουαρίου 2012

87

Τουρισμός: ένα βασικό κλειδί για την ανάπτυξη

Μέσα στη σύγχυση και στον πανικό από τα μέτρα, την 6η δόση, τις υπογραφές, τα κουρέματα, τις γιορτές (που έρχονται, αλλά δεν θα τις γιορτάσουμε), τις ψηφοφορίες εμπιστοσύνης, τις κραυγές για την εθνική αξιοπρέπεια, τις καταγγελίες για αριστερούς ή δεξιούς χουντικούς, την πιθανή χρεωκοπία (και επιστροφή στη δραχμή) και τις ερχόμενες εκλογές, πιστεύω ότι θα πρέπει να δούμε και λίγο πιο πέρα από τη μύτη μας.

Να δούμε τι θα πρέπει να κάνουμε ώστε να υπάρχει μέλλον για τον τόπο μας. Και το μέλλον δεν φτιάχνεται με κραυγές, δηλώσεις, εκλογικά προγράμματα ή συνθήματα, που ακούγονται ευχάριστα στ’ αυτιά μας. Το μέλλον φτιάχνεται από μια κοινωνία που ξέρει τι θέλει και τι πρέπει να κάνει για να το πετύχει.

Οι βασικές πηγές εισοδήματος της Ελλάδας είναι τρεις: η ναυτιλία, ο τουρισμός και η αγροτική παραγωγή. Φυσικά, όταν μιλάμε για τουρισμό εννοούμε τον εισαγόμενο – ο εσωτερικός τουρισμός δεν δημιουργεί εισόδημα, απλώς μεταφέρει εισόδημα από έναν Έλληνα σ’ έναν άλλον. Άρα σε αυτούς τους τρεις τομείς μπορεί η Ελλάδα να στηριχτεί για την ανάπτυξή της. Στα παρακάτω θα αναφερθούμε μόνο στον τουρισμό.

Αφού, λοιπόν, ξέρουμε ότι ο τουρισμός είναι μια από τις τρεις βασικές πηγές του εισοδήματός μας, θα πρέπει να του δώσουμε την κοινωνική θέση που του αξίζει. Δηλαδή, η ελληνική κοινωνία θα πρέπει να λειτουργεί ως υποστηρικτής όλων εκείνων των στοιχείων που βοηθούν στην ανάπτυξη του τουρισμού: στο περιβάλλον και στα στελέχη του τουρισμού.

Δεν είναι δυνατόν να καταστρέφουμε και να μολύνουμε το περιβάλλον, δηλαδή αυτό που θα μας δώσει το ψωμί μας. Εδώ δεν έχουμε να κάνουμε απλώς με την οικολογική συνείδηση, αλλά με το ίδιο το συμφέρον μας – κι αυτό δεν είναι αντιληπτό σήμερα από τη μεγάλη πλειοψηφία του πληθυσμού και, φυσικά, δεν διδάσκεται στους μαθητές. Επομένως θα πρέπει αυτό το ζήτημα να προωθηθεί από όλους τους πολιτικούς, κοινωνικούς και εκπαιδευτικούς φορείς για να αλλάξει τη στάση των Ελλήνων απέναντι στον τουρισμό που τους τρέφει – δεν κόβεις το χέρι που σε ταΐζει.

Το δεύτερο μεγάλο θέμα αφορά τα στελέχη του τουρισμού, τα οποία είναι σχεδόν στο κοινωνικό περιθώριο. Φωνάζουμε στην ταβέρνα τον σερβιτόρο: «Ε, παιδί, έλα δω!». Βλέπουμε στην προκυμαία να τραβάνε από το μανίκι τον τουρίστα: «Rooms to let!». Βλέπουμε έξω από τους αρχαιολογικούς χώρους γριές με τσεμπέρια να πουλάνε κινέζικα κεντήματα για «ελληνικά

88

χειροποίητα». Βλέπουμε νεαρούς που επιδεικνύουν το στήθος τους για να κάνουν καμάκι σε μπαρ που πουλάνε «μπόμπες».

Και πάνω στην αρπαχτή και τις επιδοτήσεις δεκάδες χιλιάδες οικονομικοί μετανάστες δουλεύουν στον χώρο του τουρισμού, χωρίς να ξέρουν ούτε καν ελληνικά (για άλλες ευρωπαϊκές γλώσσες να μη συζητάμε). Και μετά μιλάμε για αύξηση της ανεργίας των Ελλήνων…

Η κοινωνική υποτίμηση του τουρισμού φαίνεται καθαρά από τις εισαγωγές στα ΤΕΙ τουριστικών επαγγελμάτων, όπου βλέπουμε να μπαίνουν μαθητές με μέσο όρο 3 ή 4 (με άριστα το 20)! Κι αν δεν είχε καταργηθεί (όπως κακώς καταργήθηκε) η βάση του 10, τα περισσότερα από αυτά τα τμήματα θα έκλειναν. Τι στελέχη μπορούν να βγάλουν αυτά τα ΤΕΙ;

Σήμερα υπάρχουν ελάχιστες ανώτερες σχολές και λύκεια που παρέχουν κάποια τουριστική εκπαίδευση. Οι απόφοιτοί τους δεν καλύπτουν ούτε μία στις χίλιες θέσεις που υπάρχουν στον τουρισμό. Τα περισσότερα καλά στελέχη που υπάρχουν έχουν σπουδάσει στο εξωτερικό – εκπληκτικό για μια χώρα που ζει από τον τουρισμό.

Επομένως απαιτείται μια ριζική αναβάθμιση των τουριστικών σπουδών για τα υψηλόβαθμα στελέχη του τουρισμού, καθώς και μια εξάπλωση των βασικών τουριστικών σπουδών σε ειδικά τουριστικά λύκεια εξαπλωμένα σε όλες τις τουριστικές περιοχές. [Όπως ανάλογα αγροτικά λύκεια θα πρέπει να εξαπλωθούν σε όλες τις αγροτικές περιοχές].

Σε τι μας χρειάζονται όλα αυτά τα γενικά λύκεια που βγάζουν απόφοιτους που (μετά και από φροντιστήρια) δεν καταφέρνουν να πιάσουν τη βάση στις πανελλήνιες; Για να πάρουν ένα άχρηστο «χαρτί» από ΑΕΙ ή ΤΕΙ και να λέμε πως έχουμε μεγάλη ανεργία σε πτυχιούχους;

Οι προϋποθέσεις για την πραγματοποίηση των παραπάνω είναι δύο: Η σωστή νομοθεσία που θα προστατεύει τους εργαζόμενους στον τουρισμό από εκείνους τους επιχειρηματίες του τουρισμού που λειτουργούν με την αρπαχτή και θα βάζει κανόνες στα τουριστικά επαγγέλματα. Και η δημιουργία του κατάλληλου κλίματος από την πολιτεία που θα επιτρέψει στην κοινωνία να αναπτύξει καινούριες αντιλήψεις.

Ξέρουμε πως μέχρι σήμερα η κυρίως επιθυμητή «εργασία» είναι να κάθεσαι σε ένα γραφείο του δημοσίου. Αυτού του είδους η «εργασία» έχει πια τελειώσει – και πολλοί από αυτούς που ακόμη την έχουν θα τη χάσουν. Το σωστό, λοιπόν, είναι να οδηγήσουμε τους νέους μας σε παραγωγικές εργασίες που έχουν μέλλον.

89

Στον χώρο του τουρισμού μπαίνουν τα επόμενα χρόνια μεγάλες δυνάμεις, όπως η Κίνα, η μεσαία τάξη της οποίας θα αρχίσει να ταξιδεύει σε άλλες περιοχές του κόσμου. Ευρωπαϊκές έρευνες δείχνουν πως η Ελλάδα το 2020 υπολογίζεται πως (κάτω από ομαλές συνθήκες) θα έχει 20 εκατομμύρια τουρίστες. Αυτό σημαίνει τουλάχιστον 130.000 νέες θέσεις εργασίας.

Για όλα αυτά το πρώτο που απαιτείται είναι η αλλαγή της στάσης μας απέναντι στον τουρισμό. Δυστυχώς, η φοβερή εκείνη (και χυδαία) δήλωση του Ανδρέα Παπανδρέου τη δεκαετία του ’80 πως τάχα «δεν θέλουμε να γίνουμε τα γκαρσόνια της Ευρώπης» (υποβαθμίζοντας κοινωνικά τα στελέχη του τουρισμού και οδηγώντας στην αρπαχτή) πρέπει να αντικατασταθεί από τη φράση «είμαστε (ξανά) ο πιο φιλόξενος λαός της Ευρώπης και χαιρόμαστε να βλέπουμε τους φιλοξενούμενούς μας να μας αγαπούν και να μας θαυμάζουν γι’ αυτό που είμαστε σήμερα εμείς (όχι μόνο για τους αρχαίους προγόνους μας)».

Σημείωση: Βλ. και την έκθεση της μεγάλης διεθνούς εταιρείας μελετών McKinsey & Company "Greece 10 years ahead report"

18 Νοεμβρίου 2011

90

Οι περιπέτειες του Internet στην Ελλάδα (ή γιατί μείναμε τόσο πίσω;)

Μια ιστορία για να καταλάβουμε ακόμα ένα μέρος της διαπλοκής και της αθλιότητας στον τόπο μας, που συσσώρευσε πολλά δεινά:

Το 1983 ο ΕΛΟΤ (Ελληνικός Οργανισμός Τυποποίησης) έκανε μια πολύ σωστή (παραδόξως) ενέργεια. Καθόρισε το ελληνικό τμήμα του ASCII, δηλαδή τις θέσεις της μνήμης του υπολογιστή που θα αντιστοιχούν στους ελληνικούς χαρακτήρες. Τον καθορισμό αυτό ακολούθησε (νομοταγώς) η αντιπροσωπεία της APPLE στην Ελλάδα (Rainbow). Αλλά την αντιπροσωπεία της ανταγωνίστριας IBM την είχε ένα από τα πιο διαπλεκόμενα άτομα στην Ελλάδα, ο Αθ. Πουλιάδης.

Ο Πουλιάδης, λοιπόν, δεν συμμορφώθηκε με τους κανονισμούς του ΕΛΟΤ και καθόρισε διαφορετικές θέσεις της μνήμης για το λειτουργικό σύστημα της ΙΒΜ (και, κατά συνέπεια, όλων των συμβατών με την ΙΒΜ υπολογιστών, που σήμερα τους ονομάζουμε απλώς PC). Το αποτέλεσμα ήταν πως ένα ελληνικό κείμενο γραμμένο σε APPLE να μην μπορεί να διαβαστεί σε IBM και το αντίστροφο. Έχοντας, λοιπόν, στο χέρι αυτή την (παράνομη) ασυμβατότητα και διαπλεκόμενος με τους πανεπιστημιακούς, έβαλε πόδι στα ελληνικά πανεπιστήμια – την ώρα που τα πανεπιστήμια των ΗΠΑ και της Ευρώπης χρησιμοποιούσαν υπολογιστές Macintosh της APPLE και όχι τους υπολογιστές της IBM. Έτσι, μέσα σε δέκα χρόνια, έφτιαξε το δικό του διαπλεκόμενο μονοπώλιο.

Παρένθεση: Το 1987 ο Ανδρέας Παπανδρέου, για να παραπλανήσει τους ανίδεους βουλευτές και τους ψηφοφόρους του, έφερε στη Βουλή μια σύμβαση πολλών εκατοντάδων εκατομμυρίων για τη χρηματοδότηση της κατασκευής του «πρώτου ελληνικού υπολογιστή» με το όνομα CAT (γάτα – τι άλλο;). Φυσικά, κανείς δεν έμαθε πού πήγαν αυτά τα χρήματα και τι απέγινε η «γάτα»...

Φτάσαμε, λοιπόν, στα 1993, οπότε η Microsoft έβγαλε τα πρώτα Windows (ελληνική version 3.1). Ο Πουλιάδης για να τα πουλήσει άλλαξε ξανά τη θέση των ελληνικών χαρακτήρων. Έτσι, όχι μόνο χτυπούσε την APPLE, αλλά ανάγκαζε τους παλιούς πελάτες του να ξαναφτιάξουν ό,τι είχαν ήδη ετοιμάσει (σε κείμενα, αρχεία κλπ.). Έτσι πουλούσε και ένα ειδικό πρόγραμμα-μεταφραστή των ελληνικών χαρακτήρων.

91

Δεν έμεινε, όμως, εκεί. Όταν βγήκαν τα Windows 1995 ξαναάλλαξε τη θέση των ελληνικών χαρακτήρων. Πανικός! Πώς να λειτουργήσει ένα ελληνικό ηλεκτρονικό ταχυδρομείο; Πώς να δημιουργήσεις μια ιστοσελίδα; Για ποιο λειτουργικό σύστημα; Ποιος θα μπορεί να διαβάσει την ιστοσελίδα; (Ευκαιρία να εξαπλωθούν τα Greeklish – πώς αλλιώς να επικοινωνήσεις;).

Η κατάσταση σταθεροποιήθηκε, επιτέλους, το 1998 όταν η Microsoft πήρε την αντιπροσωπεία από τον Πουλιάδη και από τότε οι ελληνικοί χαρακτήρες για τα PC (δηλαδή για τους συμβατούς με IBM υπολογιστές που χρησιμοποιούν επεξεργαστές Intel ή αντίγραφά τους) προγραμματίζονται ευτυχώς στο Los Angeles... (Είδατε τι κάνουν οι «κακοί ξένοι» που επιβουλεύονται την εθνική μας ανεξαρτησία;)

Ακόμα και σήμερα θα σας έχει τύχει να δείτε κάποια κείμενα στα οποία τα ελληνικά γράμματα εμφανίζονται ως «τετραγωνάκια» ή με τη μορφή πολλών αγγλικών ερωτηματικών. Αυτό συμβαίνει γιατί κάποιοι κόμβοι, από τους οποίους έχουν περάσει τα κείμενα αυτά, βαρέθηκαν να αλλάζουν συνέχεια την κωδικοποίηση των ελληνικών χαρακτήρων. Για παράδειγμα, ένας από τους μεγαλύτερους διεθνείς κόμβους, ο Netscape Navigator, στο ηλεκτρονικό ταχυδρομείο του οποίου δεν μπορείτε να γράψετε ελληνικούς χαρακτήρες.

Δεν είναι, λοιπόν, περίεργο που μείναμε πίσω τουλάχιστον δέκα χρόνια και στην εξάπλωση του Internet (βασικού εργαλείου για τη σύγχρονη ανάπτυξη)...

19 Νοεμβρίου 2011

92

Περί ρατσισμού

Γεννήθηκα μέσα στις συνέπειες του εμφύλιου. Ο πατέρας μου, στη διάρκεια της κατοχής, ήταν τομεάρχης (ή κάτι τέτοιο) του ΕΑΜ στον Βύρωνα. Έτσι, μετά τον πόλεμο, γνώρισε τη βία της δεξιάς, αλλά και τον ολοκληρωτισμό (τη βία και την ίντριγκα) του κομμουνιστικού κόμματος. Γι’ αυτό και το μήνυμα που ήθελε να δώσει στα παιδιά του ήταν εναντίον του φανατισμού, του δογματισμού, των ιδεοληψιών, της απόλυτης αλήθειας και της διάθεσης για κατάληψη της (όποιας) εξουσίας. Αντίθετα, ήταν υπέρ της μετριοπάθειας, του διαλόγου, του σεβασμού των διαφορετικών απόψεων και της παραγωγικής εργασίας. Μεγάλωσα, λοιπόν, μέσα σε ένα αρκετά ισορροπημένο περιβάλλον που το χαρακτήριζε η λογική.

Αυτό, φυσικά, δεν σημαίνει πως πρέπει να ανέχομαι δικαιολογίες για κανέναν (και πρώτα απ' όλα για τον εαυτό μου). Μπορώ να αναλύσω αιτίες, ώστε να αιτιολογήσω ανθρώπους και καταστάσεις – όχι, όμως, και να δεχτώ δικαιολογίες. Γιατί θα πρέπει να δικαιολογώ, δηλαδή να μην κατηγορώ κάποιους ανθρώπους ή κάποιες καταστάσεις που είναι αρνητικές;

Τα τελευταία χρόνια, όμως, έχει αρχίσει να εξαπλώνεται η άποψη πως δεν πρέπει να κατηγορούμε κανέναν (και για οτιδήποτε) αν αυτός ανήκει σε κάποια πληθυσμιακή μειονότητα. Αν το κάνουμε, αμέσως χαρακτηριζόμαστε ως ρατσιστές (και, φυσικά, δεν μπορούμε να θεωρούμαστε προοδευτικοί – είμαστε αντιδραστικοί). Για παράδειγμα, δεν μπορούμε να κατηγορούμε τους γύφτους για την παραβατικότητά τους στο Ζεφύρι, στο οποίο δεν τολμά να πάει ούτε η αστυνομία. (Ακόμα και η λέξη γύφτος «απαγορεύεται» να τη χρησιμοποιούμε γι’ αυτούς που έχουν παραβατική συμπεριφορά). Δεν μπορούμε να κατηγορούμε τους κατοίκους των Ζωνιανών που καλύπτουν την παραβατικότητα των συχωριανών τους κλπ.

Ένα εύκολο θέμα για να χαρακτηριστεί κανείς ρατσιστής, αντιδραστικός, οπισθοδρομικός και όποιο άλλο αρνητικό επίθετο μπορείτε να φανταστείτε (κάποιος σήμερα έγραψε πως είμαι φαιδρός) είναι να τολμήσει να κατηγορήσει κάποιον ομοφυλόφιλο για απαράδεκτη ή γελοία συμπεριφορά (προσοχή: ΟΧΙ γιατί είναι ομοφυλόφιλος). Έτσι, σχολιάστηκα αρνητικά γιατί κατηγόρησα τη σάρα και τη μάρα του Fab 5. Επίσης, κατηγορήθηκα γιατί σχολίασα αρνητικά τον Βαλλιανάτο για τη συμπεριφορά του, που τη θεωρώ (όπως έχω κάθε δικαίωμα) ως απαράδεκτη (και ΟΧΙ γιατί είναι ομοφυλόφιλος).

93

Ο αγαπημένος μου συνθέτης είναι ο Μάνος Χατζιδάκις, γνωστός ομοφυλόφιλος και ταυτόχρονα γνωστός για την ευαισθησία του, τη σκέψη του και την ποιότητα του χαρακτήρα του.

Θαυμάζω τη ζωγραφική του Γιάννη Τσαρούχη, γνωστού ομοφυλόφιλου, καθώς και την ποιότητα της σκέψης του.

Συνεργάστηκα με τον Κώστα Ταχτσή, γνωστό ομοφυλόφιλο. Μορφοποίησα τις μεταφράσεις που έκανε για τις τρεις κωμωδίες του Αριστοφάνη (εκδόσεις Ερμής). Έλεγε στον εκδότη του πως μόνο εγώ μπορούσα να αναδείξω οπτικά αυτές τις μεταφράσεις του.

Θα μπορούσα να αναφέρω άπειρα ανάλογα παραδείγματα, αλλά δεν χρειάζεται – όποιος θέλει να καταλάβει, καταλαβαίνει πολύ καλά γιατί όταν βλέπω ή ακούω Ψινάκη αηδιάζω, κι όταν διαβάζω δηλώσεις του Βαλλιανάτου αγανακτώ.

Όποιος δεν θέλει να καταλάβει, απαντώ: je m’en fous...

8 Μαρτίου 2012

94

Περί διαλόγου και απόψεων

Πολλές φορές έχω κατηγορηθεί από πολλούς ότι δεν δέχομαι τις απόψεις των άλλων και δεν κάνω διάλογο με ανταλλαγή απόψεων. Θα ήθελα, λοιπόν, να ξεκαθαρίσω τη θέση μου και όποιος δεν συμφωνεί με αυτήν δεν χρειάζεται να με έχει «φίλο» στο Facebook για να με κατηγορεί σε κάθε ευκαιρία. Ας με κατηγορήσει μια φορά κι ας με διαγράψει από «φίλο» του. Τέτοιον «φίλο» σαν κι εμένα τι τον θέλει; Για να έχει την ευκαιρία να βγάζει τα απωθημένα του;

Ας δούμε, όμως, πρώτα τι θα πει «απόψεις». Μερικά παραδείγματα: Σας λέει σήμερα (15/1/12) κάποιος πως αύριο θα κάνει καύσωνα. Σας ενδιαφέρει η άποψή του; Σας λέει κάποιος πως τα ξεσκισμένα τζιν κάνουν ομορφότερες τις γυναίκες. Σας ενδιαφέρει η άποψή του; Σας λέει κάποιος πως όλοι οι Έλληνες είναι πειθαρχικοί οδηγοί και δεν περνάνε με κόκκινο ούτε ξεπερνούν τα άλλα αυτοκίνητα από τη ΛΕΑ. Σας ενδιαφέρει ή άποψή του; Τι θα πει «άποψη» τελικά;

Ας δούμε και μερικές άλλες «απόψεις»: Σας λέει κάποιος πως όλοι οι Έλληνες σέβονται τους νόμους. Σας λέει κάποιος άλλος πως όταν ζητάς και παίρνεις δανεικά δεν χρειάζεται να τα επιστρέψεις, γιατί ο δανειστής σου είναι κακός άνθρωπος. Σας λέει ένας τρίτος πως για όλα τα δεινά του κόσμου ευθύνεται ο διεθνής σιωνισμός και όχι εμείς. Ένας τέταρτος σας λέει πως οι Έλληνες είναι απόγονοι των EL και πως στην κοίλη γη ζουν άλλα όντα. Ένας πέμπτος σας λέει πως είναι καλύτερα για τους εργαζόμενους να κλείσει μια επιχείρηση και να μείνουν άνεργοι οι εργαζόμενοι παρά να σκύψουν το κεφάλι και να δεχτούν μείωση μισθών (γιατί πρέπει να κάνουν «αγώνα»).

Και μερικές άλλες «απόψεις»: Σας λέει κάποιος πως όλα τα πανεπιστήμιά μας είναι πολύ καλά και όλοι οι φοιτητές συμπεριφέρονται άψογα και ασχολούνται κυρίως με τη μόρφωσή τους. Σας λέει κάποιος άλλος πως το μνημόνιο εφαρμόστηκε και απέτυχε γιατί ήταν λάθος. Ένας τρίτος σας λέει πως τα σχολεία μας και οι εκπαιδευτικοί κάνουν πολύ καλή δουλειά και τα παιδιά μας αποκτούν πραγματική Παιδεία. Κι ένας τέταρτος σας λέει πως οι Έλληνες δεν πετούν όπου να ’ναι τα σκουπίδια τους και δεν υπάρχουν χωματερές.

Σας ενδιαφέρει να καθίσετε να ακούσετε αυτές τις απόψεις; Γιατί; Εμένα δεν με ενδιαφέρει να ακούω ανοησίες (εκτός αν γίνονται μέσα σε καταστάσεις που προκαλούν γέλιο – γι' αυτό και καμιά φορά απολαμβάνω τις εκπομπές του Λιακόπουλου). Είναι και χάσιμο χρόνου (νομίζω πως σε όλη μου τη ζωή ήμουνα πολύ παραγωγικός) και προσβολή της νοημοσύνης μου.

95

Ας έρθουμε τώρα στον «διάλογο». Διάλογος, φυσικά, δεν θα πει πως ο καθένας λέει ό,τι του κατεβαίνει κάθε στιγμή. Διάλογος μπορεί να γίνει μόνο πάνω σε ένα (κάθε φορά) συγκεκριμένο θέμα. Φυσικά, λόγω κυρίως της εκπαίδευσής μας, οι Έλληνες δεν ξέρουν τι θα πει διάλογος. Αυτή τη στιγμή έχω και πλήρη απόδειξη. Αν κοιτάξετε όλες τις Σημειώσεις μου, θα δείτε πως τα σχόλια τις περισσότερες φορές είναι εκτός θέματος. Πολλοί είναι εκείνοι που βρίσκουν ευκαιρία να γράψουν ό,τι θέλουν.

Ένας πραγματικός διάλογος έχει σοβαρές απαιτήσεις από τους συζητητές – δεν μπορεί να μοιάζει με τις ομιλίες στη Βουλή ή τις κουβέντες στα καφενεία. Τίθεται αρχικά το θέμα (η τοποθέτηση), πάνω στο οποίο μπορούν να υπάρξουν θέσεις και αντιθέσεις με επιχειρήματα, τα οποία οφείλουν να αποδεικνύονται με στοιχεία που δεν είναι αόριστα ούτε προσκρούουν στην κοινή λογική. Για παράδειγμα, δεν είναι στοιχείο επιχειρήματος ότι και άλλοι λένε το ίδιο – τότε θα είχε πλήρη άδικο ο Γαλιλέος που έλεγε πως η γη γυρίζει, ενώ όλοι οι άλλοι έλεγαν πως δεν γυρίζει. Όπως δεν είναι στοιχείο επιχειρήματος πως και σε άλλες χώρες γίνονται τα ίδια (που τα «γνωρίζουμε» επειδή κάποιοι δημοσιογράφοι τα είπαν – λες και δεν ξέρουμε τι σημαίνει «δημοσιογράφοι»).

Φυσικά, αν ο Αριστοτέλης ξαναγύριζε στη σημερινή Ελλάδα, ο καημένος θα καταλάβαινε πως ο ελληνικός λαός τον έχει εντελώς ξεχάσει και γράφει τους κανόνες της λογικής (που ανάλυσε και προσδιόρισε) στα παλιά του τα παπούτσια.

14 Ιανουαρίου 2012

96

Λογική και συναίσθημα

Πολλές φορές, όταν λέμε σε κάποιον μερικές λογικές «συμβουλές», αντιμετωπίζουμε μια «εύκολη» αντίδραση που μετατρέπεται σε άρνηση: Μπορεί να είναι λογικά αυτά που λες, αλλά πώς θα τα εφαρμόσει κάποιος; Ξεχνάμε τα συναισθήματα; Μπορεί η λογική να μας λέει τι είναι «σωστό» να κάνουμε, αλλά μπορούμε να αγνοήσουμε τα συναισθήματά μας; Ο άνθρωπος δεν είναι μόνο λογική, αλλά και συναίσθημα!

Για μένα, τέτοιου είδους αντιδράσεις οφείλονται μόνο σε ένα λόγο: στην άρνησή μας να παραδεχτούμε ότι τα δεδομένα που χρησιμοποιούμε στη λογική μας είναι λάθος. Να εξηγηθώ. Τι είναι λογική; Ένας συγκεκριμένος τρόπος συνδυασμού των δεδομένων, από τα οποία προκύπτει ένα συμπέρασμα. (Ό,τι ακριβώς είναι και τα Μαθηματικά). Τον τρόπο αυτό τον ανακάλυψε (κωδικοποίησε) πρώτος ο Αριστοτέλης και πολλοί, στη συνέχεια, επεξεργάστηκαν τις λεπτομέρειές του και επέκτειναν τις εφαρμογές του (με τη διαλεκτική σύνθεση).

Πώς συλλέγονται τα δεδομένα; Από την εμπειρία μας. (Όπως ακριβώς η Φυσική χρησιμοποιεί το πείραμα). Μόνο που η εμπειρία μας δεν έχει τις αυστηρές και ακριβείς προϋποθέσεις που έχει ένα οποιοδήποτε πείραμα. Η εμπειρία μας συνίσταται στην τυχαία (ως επί το πλείστον) και ασυνείδητη συλλογή στοιχείων. Έτσι, τα λογικά συμπεράσματά μας μπορεί να είναι τελείως λαθεμένα (μολονότι προέρχονται από μια τελείως λογική επεξεργασία).

Τις περισσότερες φορές τα συμπεράσματά μας δεν είναι καν δικά μας – έχουν προκύψει από μια συλλογική λογική διαδικασία, την οποία έχουμε αποδεχτεί: οι προλήψεις είναι ένα χαρακτηριστικό είδος τέτοιων συμπερασμάτων.

Τι είναι, όμως, τα συναισθήματά μας; Είναι απλώς οι ψυχολογικές αντιδράσεις μέσα στο σύνολο των λογικών συμπερασμάτων μας. Αν έχω αποδεχτεί το λογικό συμπέρασμα ότι, αφού είδα το πρωί μια μαύρη γάτα, κάτι κακό θα μου συμβεί σήμερα, τότε όλη την ημέρα θα είμαι ανήσυχος και τρομοκρατημένος. Αν δεν έχω αποδεχτεί αυτό το λογικό συμπέρασμα θα αισθάνομαι μια χαρά (όπως και τις άλλες μέρες).

Αν έχω αποδεχτεί το λογικό συμπέρασμα ότι για να «μάθω γράμματα» πρέπει να αγαπώ τη δασκάλα μου, τότε τα άσχημα συναισθήματα που έχω γι’ αυτήν (αφού είναι μια κακή δασκάλα) θα συγκρούονται μέσα μου με την ανάγκη που έχω αποφασίσει ότι υπάρχει για να την αγαπώ. Αποτέλεσμα: ψυχολογικά

97

προβλήματα. Η σύγκρουση είναι ανάμεσα στο λογικό συμπέρασμα που έχω αποδεχτεί (για να «μάθω γράμματα» πρέπει να αγαπώ τη δασκάλα μου) –και που οφείλεται όχι σε λάθος συλλογισμό, αλλά στα λαθεμένα δεδομένα αυτού του συλλογισμού– και στην πραγματικότητα, η οποία, φυσικά, αποδεικνύει ότι ο συλλογισμός στηρίζεται σε λάθος δεδομένα και όχι ότι υπάρχει σύγκρουση ανάμεσα στη λογική και στο συναίσθημα.

Ουσιαστικά, η συντριπτική πλειοψηφία των ψυχολογικών συγκρούσεων που έχουμε (και που δημιουργούν τα ψυχολογικά μας προβλήματα) οφείλονται στη σύγκρουση ανάμεσα στα λογικά συμπεράσματα που έχουμε αποδεχτεί ασυνείδητα (χωρίς να ελέγξουμε την αλήθεια των δεδομένων που έχουν χρησιμοποιηθεί για να βγουν αυτά τα συμπεράσματα) και στην πραγματικότητα. ΔΕΝ οφείλονται στη σύγκρουση λογικής και συναισθήματος.

Εκείνο που αρνιόμαστε να κάνουμε (και δημιουργούμε μόνοι μας το ψυχολογικό μας πρόβλημα) είναι να παραδεχτούμε (φυσικά, αφού το ελέγξουμε) ότι τα δεδομένα που έχουν χρησιμοποιηθεί για να βγουν τα λογικά συμπεράσματα που έχουμε αποδεχτεί (και δημιουργούν την προσωπικότητά μας) είναι λαθεμένα.

Η σύγκρουση είναι ανάμεσα στην αντίληψη που έχουμε σχηματίσει για την πραγματικότητα και την ίδια την πραγματικότητα. Δεν υπάρχει καμιά σύγκρουση ανάμεσα στη λογική και το συναίσθημα – η επίκληση αυτής της σύγκρουσης είναι απλώς το άλλοθι για να μην επανεξετάσουμε τα δεδομένα των λογικών συμπερασμάτων που έχουμε αποδεχτεί.

Μάρτιος 2014

98

Η νέα γενιά του γκουρμέ

Κάνοντας ζάπινγκ στην τηλεόραση έπεσα επάνω στο Junior Masterchef. (Μην ανησυχείτε, δεν έπεσα πάνω στο Fab 5 για να αρρωστήσω). Και είδα παιδιά 10-12 χρόνων να ετοιμάζουν φαγητά (με τη σύγχρονη ορολογία: «πιάτα»), τα οποία έκριναν τρεις-τέσσερις αρχισέφ.

Όπως παρακολουθούσα τα παιδιά που παρουσίαζαν τα «πιάτα» τους, άκουγαν τις παρατηρήσεις των αρχισέφ και, στη συνέχεια, έκαναν τα ίδια δηλώσεις, μου δημιουργήθηκαν διάφορες απορίες. Φυσικά, η πρώτη απορία μου ήταν σε ποια χώρα βρίσκομαι – στην Ελλάδα της κρίσης και των ανέργων;

Η δεύτερη απορία μου ήταν από ποιον έμαθαν τα παιδιά αυτά που έκαναν; Από τη μαμά τους ή τη γιαγιά τους; Γιατί, βέβαια, δεν είναι δυνατόν να πήγαν σε κάποια σχολή για σεφ σ’ αυτή την ηλικία. Στο σπίτι τους έμαθαν για βελουτέ, για σουφλέ αβοκάντο σε συνδυασμό με σουφλέ παντζαριών, για φακές πουρέ, για κρύα σούπα παντζαριών και άλλες ιδιαιτερότητες γκουρμέ που δεν τις συγκράτησα, αφού δεν τις είχα ξανακούσει; Άσε που μου ερχόταν και αηδία γι’ αυτά τα «ξεχωριστά» πιάτα.

Η τρίτη απορία μου έχει σχέση με τους γονείς αυτών των παιδιών. Ποιοι είναι; Μήπως είναι οι ίδιοι σεφ και σπρώχνουν και τα παιδιά τους (από τόσο μικρή ηλικία) σε αυτό το επάγγελμα; Και ξεκινούν τα μαθήματα με γκουρμέ και όχι με τη βασική ελληνική μαγειρική;

Και, επιτέλους, σε ποιους απευθύνεται αυτή η μόδα του γκουρμέ; Στους μισθωτούς με τους νέους μισθούς τους, στους επιχειρηματίες που κλείνουν τις επιχειρήσεις τους, στους συνταξιούχους, στους νέους άνεργους; Θα μου πείτε η ΕΡΤ (αν δεν κάνω λάθος) ακόμα μεταδίδει τη σειρά «Τόλμη και γοητεία» για να φαντασιώνεται ο απλός κόσμος με τη ζωή των πολύ πλούσιων.

Εντάξει όλα αυτά, αλλά τα παιδιά τι φταίνε; Δεν τα λυπάστε καθόλου; Πόσα παιδιά, από αυτά που ίσως παρακολουθούν αυτή την εκπομπή, θα βρουν τέτοια δουλειά σε πολύ ειδικά (και ακριβά) εστιατόρια; Κι αν πραγματικά έχουν τις ικανότητες και μπουν δυναμικά σ' αυτόν τον χώρο, όταν μεγαλώσουν, έτσι θα είναι η δουλειά τους; Σαν παιχνίδι; Εκτός κι αν η εκπομπή απευθύνεται σε ηλίθιους ενήλικες που χαζεύουν τα παιδιά-μαϊμούδες και τους αρχισέφ που κάνουν τους δασκάλους τους (χωρίς να έχουν ιδέα, φυσικά, από παιδαγωγική).

Ακόμα δεν έχουμε καταλάβει πως το πάρτι τέλειωσε; Πως πρέπει να ξεχάσουμε τα σταριλίκια; Πως πρέπει να αρχίσουμε να σκεφτόμαστε σοβαρά;

99

Πως πρέπει να δούμε πώς θα γίνουμε παραγωγικοί; Και, κυρίως, πως πρέπει να μεγαλώσουμε με άλλον τρόπο τα παιδιά μας;

15 Ιανουαρίου 2012

100

Θρησκεία και σεξ

Γιατί ενοχλεί τόσο ο «Κώδικας Ντα Βίντσι»;

Είναι πραγματικά εντυπωσιακά δύο γεγονότα: από το ένα μέρος, μια τόσο μεγάλη κυκλοφορία ενός βιβλίου (και μιας ταινίας πάνω σε αυτό) και, από το άλλο μέρος, μια πολύ έντονη αντίδραση από πολλούς. Το θέμα είναι, άραγε, ζήτημα θρησκευτικής πίστης ή μήπως άλλα είναι τα πραγματικά (και βαθύτερα) αίτια; Επιτρέψτε μου να δω λίγο πιο ψύχραιμα τα πράγματα.

Μια φράση-κλειδί που είπε ο Ιησούς είναι κρίσιμη, όπως μεταφράστηκε από την Αραμαϊκή γλώσσα. Είναι η απάντηση που έδωσε στον Πόντιο Πιλάτο όταν εκείνος τον ρώτησε αν είναι ο βασιλιάς των Ιουδαίων. Η μεταφρασμένη απάντηση είναι «συ είπας». Η απάντηση αυτή (έτσι όπως παρουσιάζεται στον διάλογο) παραπέμπει ουσιαστικά σε άρνηση: «εσύ το λες και όχι εγώ». Βέβαια και στην ελληνική γλώσσα (στην οποία μετάφρασαν τα Ευαγγέλια οι «εβδομήκοντα» ειδικοί) χρησιμοποιείται πολλές φορές αυτή η έκφραση και με την έννοια της κατάφασης: «αφού το ξέρεις, τι ρωτάς;». Αλλά, έτσι κι αλλιώς, στην Αραμαϊκή γλώσσα δεν υπάρχει η λέξη «ναι». Στη θέση της χρησιμοποιείται η έκφραση «συ είπας», δηλαδή «ναι».

Αυτή η ιστορική αλήθεια χρησιμοποιήθηκε και από τον γνωστό Ιταλό σκηνοθέτη Φράνκο Τζεφιρέλι στην πασίγνωστη σειρά του για τη ζωή του Χριστού (που προβάλλεται κάθε Μεγάλη Εβδομάδα από τον ΑΝΤ1 ως μια καθαρά χριστιανική ταινία). Και, μάλιστα, στη σχετική δημόσια τοποθέτηση που έκανε ο Τζεφιρέλι (την εποχή που πρωτοπαρουσιάστηκε η σειρά), το Βατικανό δεν τόλμησε να φέρει καμιά αντίρρηση.

Αν, όμως, ο Ιησούς λέει στον Πόντιο Πιλάτο ότι είναι πράγματι ο βασιλιάς των Ιουδαίων, αυτό σημαίνει ότι δηλώνει πως έχει όντως βασιλικό αίμα (προφανώς από τον φυσικό πατέρα του). Η άποψη αυτή ενισχύεται και από τη «σφαγή των νηπίων» από τον Ηρώδη, ο οποίος, βέβαια, φοβόταν τον βασιλικό διάδοχο (και τις επακόλουθες επαναστατικές εκδηλώσεις) και όχι την έλευση του «Μεσσία» των Εβραίων. Ενισχύεται, επίσης, και από τα πολύτιμα δώρα που έφεραν οι πρεσβευτές (μάγοι) των ανατολικών χωρών στον διάδοχο (γνωρίζουμε ότι η λέξη «μάγοι» είχε τελείως άλλη έννοια από τη σημερινή).

Αλλά τι σημασία έχει για την πίστη μας αν ο Ιησούς είναι το φυσικό παιδί ενός Ιουδαίου βασιλιά; Αλλάζει σε τίποτα η θεϊκή του υπόσταση; Αν χρησιμοποιηθεί ένας εβραίος βασιλιάς ή ένα κρίνο για την ανθρώπινη ενσάρκωση του θεϊκού πνεύματος διαφοροποιείται η αξία και η σημασία του;

101

Για ποιο λόγο δίνεται τέτοια έμφαση και σημασία στην έννοια της «παρθενίας»; Δεν νομίζω να είπε ποτέ ο Ιησούς ότι η μητέρα του ήταν «παρθένος». Όσο για τους μαθητές του, αυτοί από πού να το ξέρουν; (Ο «άπιστος» Θωμάς ζήτησε και είδε τα χέρια του Ιησού, ο οποίος, μολονότι του έκανε παρατήρηση για την έλλειψη πίστης, δεν δίστασε να του τα δείξει για να τον πείσει). Ακόμα, όμως, κι αν κάποια στιγμή ειπώθηκε κάτι για τον άγγελο και το κρίνο, γιατί αυτό να μην είχε συμβολικό χαρακτήρα; – οι παραβολές ήταν ο συνηθισμένος τρόπος έκφρασης εκείνης της εποχής μεταξύ των Εβραίων: ο άγγελος, δίνοντας το κρίνο, είπε πως το παιδί που θα γεννήσει η Παναγία θα είναι ενσάρκωση του Θεού. Τι πιο απλό;

Το ίδιο ερώτημα, φυσικά, ισχύει και για την ιστορία (ή μύθο) της Μαγδαληνής. Σε τι αλλάζει την πίστη μας αν η Μαγδαληνή ήταν ερωτικός σύντροφος ή σύζυγος του Ιησού; Σε τι αλλάζει την πίστη μας αν η Μαγδαληνή είχε αποκτήσει παιδί από τον Ιησού; Έτσι κι αλλιώς, ο Ιησούς είχε και ανθρώπινα χαρακτηριστικά – και τι πιο ανθρώπινο από τον έρωτα, το σεξ και την τεκνοποίηση; (Η τεκνοποίηση δεν είναι η σημαντικότερη δημιουργία; – η δημιουργία ενός νέου ανθρώπου;).

Η έντονη αντίδραση που υπάρχει για να μη θίγονται τέτοια θέματα οφείλεται σε άλλους, ΜΗ θρησκευτικούς, λόγους: Είναι φανερή η προσπάθεια που υπήρξε και υπάρχει από το ιερατείο (από την πρώτη στιγμή που αυτό οργανώθηκε) να ταυτιστεί ο έρωτας και το σεξ με την αμαρτία (μας κάνουν μόνο τη χάρη να μας επιτρέψουν να κάνουμε σεξ αν μοναδικός σκοπός μας είναι η τεκνοποίηση – όχι, όμως, και η ευχαρίστησή μας). Για το ιερατείο, το σεξ είναι μια βιολογική λειτουργία αντίθετη στην πνευματικότητα του ανθρώπου. Φυσικά, ο Ιησούς δεν είπε ποτέ κάτι τέτοιο. Αντίθετα, μίλησε επανειλημμένα για την ηρεμία και τη γαλήνη του ανθρώπου (στοιχεία που ακολουθούν τη σεξουαλική πράξη).

Γνωρίζουμε σήμερα τη σημασία και τις συνέπειες της σεξουαλικής καταπίεσης του ανθρώπου. (Δεν χρειάζεται να επαναλάβει κανείς τα όσα έχει αποδείξει εδώ και εκατό χρόνια ο Φρόιντ). Γνωρίζουμε, επίσης, ότι η ταύτιση του σεξ με την αμαρτία βοηθάει τη θρησκευτική εξουσία να ελέγχει τους υπηκόους της (αφού ουσιαστικά όλοι κάποια τέτοια αμαρτία θα έχουν κάνει, έστω και στο μυαλό τους – ακόμα και η «αμαρτωλή» σκέψη έχει τις ίδιες συνέπειες).

Όλη αυτή η αντίδραση δεν έχει κανέναν άλλο λόγο, δεν έχει κανέναν άλλο στόχο, παρά μονάχα έναν: το σεξ (το ισχυρότερο, ίσως, εργαλείο καταπίεσης και ελέγχου του ανθρώπου). Το ιερατείο αγωνίζεται με νύχια και με δόντια να

102

κρατήσει το σεξ στον χώρο της αμαρτίας – και να το δεχτεί, κατ’ οικονομίαν, όταν ΔΕΝ συνδυάζεται με την ευχαρίστηση.

Τον τελευταίο χρόνο έχει φουντώσει, ακόμα και στην Ελλάδα, η παιδεραστία. Έχετε ακούσει κανέναν κληρικό να λέει τίποτα; Είναι κάτι που δεν ενδιαφέρει το ιερατείο, αφού ψυχολογικά ελέγχει τα άτομα με σεξουαλική διαστροφή: γνωρίζει ότι η σεξουαλική διαστροφή είναι το φυσιολογικό αποτέλεσμα της καταπίεσης του σεξουαλικού ενστίκτου. Η πλειοψηφία των διεστραμμένων ατόμων, τουλάχιστον κάποιες στιγμές, θα έχουν τύψεις – άρα θα ελέγχονται ψυχολογικά. Το ίδιο επιδιώκουν όταν μιλάνε για το «κουσούρι» των ομοφυλόφιλων: κάνε τους να νιώσουν τύψεις για να τους ελέγχεις. (Οι ίδιοι, βέβαια, δεν έχουν πρόβλημα να είναι ομοφυλόφιλοι, αφού –κατ’ αυτούς– η βασική αμαρτία είναι η σχέση με γυναίκα κι όχι με άντρα).

Αυτός είναι και ο στόχος των σημερινών «προοδευτικών» κληρικών στο ευρύτερο κοινό των νέων. Λένε: Οι προγαμιαίες σχέσεις είναι αμαρτωλές. (Γιατί; Γιατί έτσι το λέμε εμείς – πουθενά δεν αναφέρεται ότι ο Χριστός είπε κάτι τέτοιο). Ξέρουμε, όμως, πως εσύ, κατά πάσα πιθανότητα, θα έχεις κάποια προγαμιαία σχέση (αφού αυτό είναι το φυσιολογικό – και το αναγκαίο, θα πρόσθετα εγώ, μαζί με όλους τους ψυχολόγους, για να επιλέξεις σωστά τον σύντροφό σου, ώστε να κάνεις έναν πραγματικά ταιριαστό γάμο, που πρέπει να σε ικανοποιεί και στο σεξ, αλλιώς θα αρχίσουμε σύντομα να μιλάμε για εξωσυζυγικές σχέσεις). Επειδή, όμως, εμείς (δηλαδή το ιερατείο) είμαστε επιεικείς και μεγάθυμοι, αν έρθεις μετά σε μας και ομολογήσεις την αμαρτία σου (άρα θα έχεις αποδεχθεί και ο ίδιος ότι αυτό που έκανες δεν είναι σωστό και είναι αμαρτία), θα σε συγχωρήσουμε. Έτσι, θα θεωρείς ότι είσαι αμαρτωλός –έστω και συχωρεμένος– έχοντας τύψεις σε όλη σου τη ζωή. Κι αν το επαναλάβεις (πράγμα πάρα πολύ πιθανό) είσαι ψυχολογικά υποταγμένος απόλυτα σε μας. (Φοβού τους «προοδευτικούς» κληρικούς και «δώρα» φέροντας).

Μια ερώτηση μόνο: Για τους άντρες προγαμιαία σχέση θεωρείται και η επίσκεψη ενός πορνείου ή αυτό είναι «μικρότερη» αμαρτία και «δικαιολογείται»;

Το βασικό επιχείρημα του ιερατείου για την υποστήριξη των απόψεών του για το σεξ δεν είναι τα τέσσερα Ευαγγέλια, αλλά η υποτιθέμενη «παράδοση» που δημιουργείται από τις αποφάσεις των ιεραρχών. Δεν ξέρω γιατί αυτό μπορεί να θεωρηθεί ως σοβαρό επιχείρημα. Δεν φαντάζομαι πως το Άγιο Πνεύμα είναι τόσο διεστραμμένο που, για παράδειγμα, βοήθησε στην εκλογή των επισκόπων της Ιεράς Εξέτασης ή κάποιων άλλων «ποιμένων». Και, σίγουρα, ο κύριος

103

Βαβύλης (μαζί με τον «κύριο» Γιάννη και τον «πατέρα» Νικόδημο) βοήθησε περισσότερο από τους Άγιους Κανόνες στην εκλογή του κυρίου Ειρηναίου στα Ιεροσόλυμα..

Μέσα στη σύγχυση, όμως, εκείνο που ξεχνά το ιερατείο είναι ότι η βάση της χριστιανικής ηθικής είναι η αγάπη (και όχι ο διωγμός του σεξ). Το μόνο που δεν εκπέμπουν τα πρόσωπα του ιερατείου είναι η αίσθηση της αγάπης (μιας αληθινής αγάπης, που δεν μπορεί να υπάρχει σε έναν σεξουαλικά καταπιεσμένο). Τα κηρύγματα των ιερωμένων, συνήθως, εκφράζουν μίσος για τις μικρές ή μεγάλες χαρές της ζωής. Από μικρό παιδί απορούσα γιατί με κοίταζαν πάντα σαν να ήμουνα ύποπτος για κάτι κακό, κουνώντας μου το δάχτυλό τους, ενώ τα λόγια τους ήταν γεμάτα απειλές….

Και, βέβαια, η λέξη «λαγνεία» (που τόσο καταγγέλλεται από εκείνους που δεν θέλουν να αισθανθούν την αγάπη) θεωρώ ότι εκφράζει τα πιο όμορφα πράγματα που μπορεί να ζήσει ένας άνθρωπος, αφήνοντας τον εαυτό του ελεύθερο.

Οκτώβριος 2013

104

Παράδεισος και Κόλαση

Τι είναι, λοιπόν, η Κόλαση και γιατί μας τρομάζει τόσο; Ο Σαρτρ, σε ένα από τα θεατρικά του έργα, διατύπωσε την άποψη ότι «η Κόλαση είναι οι άλλοι». Οι συνηθισμένες περιγραφές της Κόλασης (από εκείνους που την πιστεύουν) δεν απέχουν πολύ από τις περιγραφές των βασανιστηρίων της Ιεράς Εξέτασης και από τους σχετικούς πίνακες του Hieronymus Bosch.

[Τώρα που τα γράφω αυτά, θυμήθηκα μια δική μου ιστορία. Ήμουνα 10 ή 11 χρόνων και μου άρεσε να ανακατεύομαι με μπαταρίες, καλώδια και άλλα τέτοια εντυπωσιακά πράγματα. Είχα μάθει να χρησιμοποιώ κι ένα κολλητήρι για να κολλάω τα καλώδιά μου με μπαταρίες και κινητηράκια.

Κάποια μέρα ήρθε μια μακρινή ξαδέλφη μου (6 ή 7 χρόνων) με τη μητέρα της από το χωριό. Θέλησα, λοιπόν, να κάνω επίδειξη και να της δείξω πώς κολλάω με το κολλητήρι μου. Το έβαλα στην πρίζα να ζεσταθεί και ύστερα το βούτηξα μέσα στο κουτί με τη σολντερίνη (για να καθαριστεί). Η σολντερίνη είχε ένα πολύ σκούρο καφέ χρώμα και, μόλις μπήκε η μύτη του κολλητηριού μέσα, άφρισε λίγο και τσιτσίρισε. Τότε η ξαδελφούλα μου με ρώτησε, γουρλώνοντας τα μάτια της με αγωνία, αν «αυτή είναι η κόλαση»!...]

105

Επομένως, δεν είναι ούτε παράλογο, ούτε περίεργο να τη φοβόμαστε. Ο έντονος σωματικός πόνος δεν αντέχεται εύκολα. Εκείνο που φαίνεται περίεργο είναι το αντίθετο της Κόλασης: ο Παράδεισος, έτσι όπως περιγράφεται.

Υποτίθεται, λοιπόν, πως ο Αδάμ και η Εύα ήταν ευτυχισμένοι στον Παράδεισο. Γιατί ήταν, όμως, ευτυχισμένοι; Η Εύα δημιουργήθηκε για να έχει ο Αδάμ ένα σύντροφο – αλλά όχι ερωτικό. Τα γεννητικά τους όργανα τα είχαν, βέβαια, από πριν, γιατί ο θεός ήξερε ότι κάποια στιγμή θα έτρωγαν το μήλο κι έτσι θα μάθαιναν πώς να τα χρησιμοποιούν – και θα ντρέπονταν κι από πάνω γι’ αυτό. Και η Εύα είχε το κατάλληλο στήθος για να θηλάσει όταν «θα γεννούσε με πόνο» τα παιδιά της. Ως εδώ τα πράγματα είναι τα συνηθισμένα: το σεξ είναι αμαρτία.

Το πρόβλημα είναι άλλο. Γιατί φανταζόμαστε ως Παράδεισο (δηλαδή το πιο ωραίο, ευχάριστο, ευτυχισμένο μέρος) έναν τόπο όπου κανείς δεν κάνει τίποτε απολύτως (ούτε καν σεξ), εκτός από μερικές βόλτες ανάμεσα στα δέντρα, στα

106

(προφανώς φυτοφάγα) λιοντάρια και στα χρωματιστά πουλιά (που κελαηδούν υπέροχα). Άντε και να πετάξεις μερικά βότσαλα στη λίμνη. Δηλαδή ο Παράδεισος είναι χειρότερος κι από ΚΑΠΗ. Εκεί, τουλάχιστον, μπορείς να σκοτώσεις την ανία σου παίζοντας λίγη πρέφα, κουβεντιάζοντας για τα πολιτικά (αναλύοντας το πώς θα έσωζες τη χώρα αν σε έκαναν «για μια μέρα» πρωθυπουργό) και οργανώνοντας και κάποια θεατρική παράσταση.

Το πιο σημαντικό, όμως, είναι άλλο: η έμφαση που δίνεται στο «κι ύστερα θα κάααθεσαι» έτσι όπως το έλεγε ο Φωτόπουλος (και με το οποίο ξεκίνησε την θεατρική του καριέρα). Προφανώς εκείνο που δεν θέλουμε είναι να δουλεύουμε. Κι αυτό σημαίνει πολλά. Το πιο σημαντικό είναι πως δεν ενδιαφερόμαστε για τη δημιουργία, δηλαδή για τον πολιτισμό. Είναι κάτι που δεν αξίζει τον κόπο.

Τις σκέψεις αυτές τις έκανα τις τελευταίες μέρες, βλέποντας στις ειδήσεις κάποιες Γαλλίδες μαθήτριες να διαδηλώνουν, φωνάζοντας πως θέλουν να πάρουν σύνταξη σε πιο μικρή ηλικία – προφανώς βιάζονται να πάνε στον Παράδεισο…

Οκτώβριος 2010

Υ.Γ. Υπάρχει, βέβαια, πάντα μια απορία για το μήλο (όχι το δαγκωμένο μήλο της Apple Computers). Αναφέρεται ως το «μήλο της γνώσης». Με αυτή την έκφραση εννοούν πως πρόκειται για τη γνώση του σεξ ή αφορά και άλλες γνώσεις που είναι απαγορευμένες; Για παράδειγμα, τη γνώση των Μαθηματικών, της Φυσικής, της Χημείας, της Γραφής και της Ανάγνωσης, της Ιστορίας (για να μην ξεχνάμε τις θηριωδίες και τις γελοιότητες που έχει κάνει ο άνθρωπος) ή τη βαθύτερη γνώση της Φύσης (για να σκεφτόμαστε πριν την καταστρέψουμε);

107

Μια απόπειρα ιστορικής ερμηνείας ενός άθεου φίλου που υποστηρίζει, όμως, τις ηθικές αρχές του Χριστιανισμού

(σε αντίθεση με πολλούς που δηλώνουν Χριστιανοί αλλά δεν εφαρμόζουν τις βασικές ηθικές αρχές του Χριστιανισμού)

Ο φίλος μου άρχισε τη διήγησή του σε μένα λέγοντας πως δεν υπάρχει σήμερα κανένα ιστορικό στοιχείο για τα γεγονότα της εποχής του Ιησού. Τα κείμενα του Ρωμαίου ιστορικού Τάκιτου (της εποχής του Ιησού) καταστράφηκαν από την εκκλησία. Τα μόνα στοιχεία που έχουμε είναι από τα Ευαγγέλια, δηλαδή από κείμενα που γράφηκαν τουλάχιστον 150 χρόνια μετά τον Ιησού και μεταφέρουν την προφορική παράδοση τόσων χρόνων.

Σκέψου, μου είπε, πως σήμερα, με τόσα άμεσα μέσα μαζικής ενημέρωσης, με βίντεο, φωτογραφίες, δηλώσεις αυτοπτών μαρτύρων κλπ., υπάρχουν τόσες αμφισβητήσεις αντικειμενικών δεδομένων. Εκείνη την εποχή δεν υπήρχε τίποτε άλλο από τις διηγήσεις από πατέρα σε γιο και από παππού σε εγγονό. Και μάλιστα από ανθρώπους αγράμματους, θρησκόληπτους και προληπτικούς. (Ας θυμηθούμε και το σχετικό παραμύθι του Άντερσεν «Μια αληθινή ιστορία» για το πώς αλλάζουν και διογκώνονται οι πληροφορίες από στόμα σε στόμα).

Θα πρέπει, λοιπόν, να προσπαθήσουμε να εξηγήσουμε τα γεγονότα με λογική, στηριγμένοι στα βασικά στοιχεία της παράδοσης.

Το πρώτο θέμα είναι η γέννηση του Ιησού. Η περίφημη σφαγή των νηπίων από τον Ηρώδη αποδεικνύει πως ο Ιησούς ήταν παιδί του ισχυρότερου βασιλιά των Εβραίων. Διαφορετικά δεν είχε λόγους να φοβηθεί ο Ηρώδης.. Εξάλλου, η προσφορά πολύτιμων δώρων στη γέννηση του Ιησού από τους τρεις πρεσβευτές (μάγους) των ανατολικών χωρών δείχνει τις προσπάθειές τους για συνεργασία με τους Εβραίους εναντίον της επιδίωξης των Ρωμαίων για την επέκτασή τους ανατολικά.

Ακολουθεί (σύμφωνα με την παράδοση) η φυγή στην Αίγυπτο για την προστασία του Ιησού και τη σωστή ανατροφή του. Αυτή η ανατροφή με βάση την εβραϊκή θρησκεία αποδεικνύεται όταν 12 χρόνων επιστρέφει στην Παλαιστίνη και αντιμετωπίζει ισάξια τους εκκλησιαστικούς ηγέτες στην Ιερουσαλήμ.

Στη συνέχεια ξαναφεύγει από την Παλαιστίνη και πηγαίνει ανατολικά προς Περσία και Ινδία. Εκεί είναι προφανές πως επηρεάζεται ουσιαστικά από τις ανατολικές θρησκείες (της μη βίας) κι έτσι εγκαταλείπει το «οφθαλμόν αντί

108

οφθαλμού» των Εβραίων με το «αν κάποιος σε χτυπήσει στο ένα μάγουλο, εσύ γύρισέ του και το άλλο για να σε χτυπήσει».

Μέσα σε είκοσι περίπου χρόνια ολοκληρώνει τη δική του φιλοσοφική θέση και ταυτόχρονα μαθαίνει τα «απόκρυφα» της Ανατολής με την επιβολή της σκέψης πάνω στο σώμα και με τη γνώση τεχνικών (όπως αυτές των φακίρηδων) που θα χρειαστούν για την παρουσίασή του ως Μεσσία.

Στο σημείο αυτό θα πρέπει να σημειώσουμε πως οι Εβραίοι εκείνης της εποχής ζούσαν με την ελπίδα του ερχομού του Μεσσία που θα τους ελευθέρωνε από τα δεσμά τους. Διάφοροι προφήτες-οραματιστές έλεγαν κατά καιρούς τα σημεία (φαινόμενα) που θα φανέρωναν τον ερχομό του Μεσσία. Έπρεπε, λοιπόν, να γίνουν όσα πρόβλεπαν οι προφήτες (δηλαδή: «κατά τας γραφάς») για να πιστέψουν οι Εβραίοι πως ο Ιησούς ήταν ο προβλεπόμενος Μεσσίας.

Έτσι, ο Ιησούς γυρίζει στην Παλαιστίνη και αρχίζει την πορεία του προς την Ιερουσαλήμ. Στην πορεία αυτή διδάσκει τη φιλοσοφία του, αποκτά μαθητές και οπαδούς και κάνει θαύματα.

Εδώ ο φίλος μου σταμάτησε τη διήγησή του και μου είπε: Δεν θέλω να θίξω την πίστη κανενός, αλλά να θυμίσω πως «θαύματα» έχουν κάνει πολλοί και τα πιστεύουν πολλοί σε όλες τις θρησκείες των ανθρώπων. «Θαύματα» είχε κάνει στην εποχή μας ακόμα και η «Αγία Αθανασία» του Αιγάλεω και τα πίστευαν πολλοί. Εκείνη την εποχή με έναν θρησκόληπτο αγράμματο πληθυσμό ήταν πολύ εύκολο για τον Ιησού να κάνει διάφορα θαύματα, σχεδιασμένα έτσι που να ταιριάζουν με τα λόγια των προφητών.

Μετά από αυτή την παρένθεση, ο φίλος μου συνέχισε: Είχε έρθει, όμως, η ώρα για να γίνει η μεγάλη απόδειξη, σύμφωνα με τους προφήτες. Ο Ιησούς έπρεπε να πεθάνει και σε τρεις μέρες να αναστηθεί. Πώς θα γινόταν αυτό; Πρώτα απ’ όλα έπρεπε να συλληφθεί και να καταδικαστεί. Έπρεπε να υπάρξει μια προδοσία (αν και δεν νομίζω πως ήταν τόσο δύσκολο να τον παρακο-λουθήσουν οι Ρωμαίοι και να τον πιάσουν την ώρα που δίδασκε σε τόσο κόσμο ανοιχτά – αν ήθελαν).

Υποτίθεται πως ο Ιούδας ήταν αυτός που τον πρόδωσε για τριάντα αργύρια (ένα μάλλον ευτελές ποσό). Πράγμα περίεργο, αφού ο Ιούδας ήταν ο μόνος πλούσιος από τους μαθητές του και χρηματοδότης της εκστρατείας του Ιησού. Και, βέβαια, ο Πόντιος Πιλάτος δεν ήθελε να σκοτώσει τον Ιησού, αφού προτιμούσε να υπάρχει μια εμφύλια θρησκευτική σύγκρουση μεταξύ των Εβραίων, που θα έκανε πιο εύκολη τη δουλειά του ως διοικητή της Παλαιστίνης. (Ας μη ξεχνάμε πως έπρεπε κάθε τόσο να καταπνίγει εξεγέρσεις διαφόρων επαναστατικών ομάδων των Εβραίων, όπως εκείνης του Βαραββά).

109

(Κι εδώ μια παρένθεση: το ένα μόνο από τα τέσσερα Ευαγγέλια λέει πως ο Ιούδας μετανιωμένος κρεμάστηκε. Ακόμα κι αν αυτοκτόνησε, αυτό μπορεί να έγινε αν πίστεψε πως τελικά δεν θα κατάφερνε να σωθεί ο Ιησούς και δεν άντεξε αυτή την κατάληξη του σχεδίου).

Τελικά, ο Πιλάτος υπέκυψε στις πιέσεις των Εβραίων θρησκευτικών ηγετών και έδωσε την εντολή για σταύρωση. Αλλά τότε συνέβησαν μερικά «περίεργα» πράγματα. Πρώτον, ο εκατόνταρχος που ανέλαβε τη διαδικασία της σταύρωσης ήταν εκείνος που, όπως λένε προηγουμένως τα Ευαγγέλια, ήταν ένας από τους ευεργετηθέντες από τον Ιησού, που θεράπευσε τον αγαπημένο του υπηρέτη.

Μια διευκρίνιση τώρα: Η συνηθισμένη διαδικασία της σταύρωσης ήταν να κρεμιέται το σώμα με δεμένα τα χέρια από το οριζόντιο ξύλο του σταυρού και ελεύθερα τα πόδια. Οι πόνοι σε αυτή την περίπτωση είναι φοβεροί και ο θάνατος δεν επέρχεται γρήγορα, μπορεί να χρειαστεί και μέρες – και γι’ αυτό η σταύρωση ήταν ταυτόχρονα και φοβερό βασανιστήριο-τιμωρία, δεν ήταν μια απλή εκτέλεση.

Ενώ, λοιπόν, τους δύο ληστές τους σταύρωσαν με τον συνηθισμένο τρόπο, τον Ιησού δεν τον κρέμασαν στον Σταυρό. Του κάρφωσαν και τα χέρια, αλλά και τα πόδια. Από τη στιγμή που δεν προκλήθηκε σοβαρή αιμορραγία (και σε εκείνα τα μέρη των χεριών και των ποδιών είναι πολύ εύκολο για κάποιον που ξέρει να μη χτυπήσει μια ζωτική αρτηρία ή φλέβα), δεν ήταν δυνατόν να πεθάνει παρά μόνο από έλλειψη νερού μετά από λίγες μέρες.

Το τρίτο «περίεργο» ήταν η βιασύνη να τον κατεβάσουν από τον σταυρό. Κι επειδή, ούτε οι δύο ληστές μπορούσαν να πεθάνουν μέσα σε λίγες ώρες, τους έσπασαν τα πόδια (κατέαξαν τα σκέλη) για να πεθάνουν γρήγορα. Αυτό ήταν εντελώς αντίθετο με τη συνηθισμένη πρακτική που ήθελε τη σταύρωση να γίνεται ανοιχτά στο κοινό για μέρες ώστε να υπάρχει παραδειγματισμός. Αν υπήρχε φόβος επεισοδίων από τους οπαδούς του Ιησού, θα μπορούσαν να κατεβάσουν εκείνον και να αφήσουν τους άλλους. Φαίνεται, όμως, πως κάποιοι ήθελαν να κλείσουν το ταχύτερο δυνατό την υπόθεση, χωρίς να πεθάνει πραγματικά ο Ιησούς..

Βέβαια, έγιναν και άλλα «περίεργα» πράγματα, όπως να κοιμηθεί την κρίσιμη στιγμή ο φρουρός του τάφου.

Εκείνο, όμως, που ίσως δίνει κάποια διαφορετική τροπή στην ιστορία είναι η εμφάνιση του Αποστόλου Παύλου (Σαούλ). Υποτίθεται πως ο Παύλος ήταν διώκτης των οπαδών του Χριστιανισμού, αλλά πηγαίνοντας προς τη Δαμασκό (όπως λέει ο ίδιος) εμφανίστηκε μια μεγάλη λάμψη που του είπε πως είναι ο

110

Χριστός και δεν πρέπει να τον καταδιώκει. Από κει και ύστερα ο Παύλος έγινε ο καλύτερος Απόστολος της Χριστιανικής θρησκείας.

Δεν υπάρχει κανένα στοιχείο για τη ζωή του Παύλου πριν τη σταύρωση του Ιησού, παρά μόνο όσα έχει πει και έχει γράψει ο ίδιος (ο οποίος ήταν συνομήλικος του Ιησού). Φυσικά, αν πιστεύει κάποιος στις μεταφυσικές δυνάμεις δεν χρειάζεται να προβληματίζεται για το πώς ξαφνικά ο Παύλος όχι μόνο σταματά να είναι ο πιο φανατικός διώκτης των Χριστιανών, αλλά γίνεται ο καλύτερος γνώστης του Λόγου του Χριστού. Μπορεί να αποδώσει αυτό στο Άγιο Πνεύμα.

Διαφορετικά είναι εύκολο να σκεφτεί κανείς πως ο Παύλος είναι ο ίδιος ο Ιησούς. Καταλαβαίνοντας πως θα ήταν πολύ δύσκολο να ξεκινήσει το κήρυγμά του από τους φανατικούς και αγράμματους Εβραίους απευθύνθηκε στους πολύ λιγότερο φανατικούς και πολύ πιο πολιτισμένους Εθνικούς, γυρίζοντας αρχικά όλη την Ελλάδα.

Και κατέληξε ο φίλος μου: Εκείνο, όμως, που έχει πραγματική σημασία είναι η διδασκαλία του Ιησού πάνω στις τρεις μεγάλες βάσεις της: – στη «μη βία» – στο «αγαπάτε αλλήλους» και – στο «όποιος έχει δύο χιτώνες, δίνει τον ένα σ’ εκείνον που είναι γυμνός»

Με δυο λόγια, όποιος δηλώνει Χριστιανός, αλλά δεν ακολουθεί τη διδασκαλία του Χριστού απλώς είναι υποκριτής (κρατάει το μεταφυσικό που τον βολεύει και πετάει την εφαρμογή της διδασκαλίας που δεν τον βολεύει).

Προτιμώ, λοιπόν, κάποιον που δεν δηλώνει Χριστιανός, αλλά ακολουθεί τη διδασκαλία του Ιησού.

Τι μπορώ να πω εγώ τώρα στον φίλο μου;

Απρίλιος 2012

111

Σκέψεις ακολουθώντας τον Επιτάφιο

Το βράδυ της περασμένης Μεγάλης Παρασκευής ακολουθήσαμε με τη γυναίκα μου την περιφορά του Επιταφίου από την εκκλησία του Προφήτη Ηλία στο Παγκράτι. Πολύς κόσμος και αρκετοί οικονομικοί μετανάστες (που θέλουν να ενταχθούν στην πολιτιστική μας παράδοση).

Η γυναίκα μου (που πέρασε τα παιδικά και εφηβικά της χρόνια στο Παρίσι) εξακολουθεί ακόμα (μετά από τόσα χρόνια) να εντυπωσιάζεται με τη μεγάλη διαφορά που βλέπει στη σχέση των Ελλήνων με τη θρησκεία – πολύ διαφορετική με εκείνη των καθολικών. Και πράγματι, έτσι είναι.

Περπατώντας στη γλυκιά ελληνική ανοιξιάτικη νύχτα (άγνωστη στους βόρειους) χωρίς τον φόβο να σβήσουν τα κεριά μας (αφού δεν φύσαγε καθόλου), συζητούσαμε το θέμα, ενώ από μερικά φωτισμένα μπαλκόνια έραιναν με κάποια μυρωδικά.

Της είπα πως για να καταλάβει τη διαφορά ανάμεσα στην ορθοδοξία και τον καθολικισμό θα πρέπει να συγκρίνει τη θρησκεία που επικρατεί στην Ελλάδα (που είναι η πραγματική βάση της ορθοδοξίας – καμιά σχέση με τη Ρωσική ορθοδοξία) και εκείνην που επικρατεί στην Ιταλία (που είναι η βάση του καθολικισμού).

Οι δύο θρησκείες (που ξεκίνησαν από την ίδια βάση) ακολούθησαν έναν τελείως διαφορετικό δρόμο εξαιτίας μιας τελείως διαφορετικής πολιτιστικής παράδοσης. Ο καθολικισμός στηρίχθηκε πάνω στον ρωμαϊκό πολιτισμό, ο οποίος αναπτύχθηκε μέσα από τον πολιτικό και κοινωνικό αυταρχισμό, καθώς και από τη μαζική λειτουργία του όχλου.

Αντίθετα, η ορθοδοξία στηρίχθηκε πάνω στην ελληνική και ελληνιστική παράδοση, η οποία αναπτύχθηκε πάνω στην ελευθερία του ατόμου, τις δημοκρατικές αξίες και τη λειτουργία της αρχαίας αγοράς. Δεν θα πρέπει να συγχέουμε τις διάφορες μορφές δικτατορίας που υπήρξαν κατά καιρούς (ας πούμε οι 30 τύραννοι κλπ.) με την επικρατούσα νοοτροπία και τις αντιλήψεις του λαού.

Η διαφορά ανάμεσα στην ορθοδοξία και τον καθολικισμό είναι καθαρή. Στην ορθοδοξία ο λαός είναι πολύ κοντά στην εκκλησία μέσα από τις λαϊκές παραδόσεις του. Αλλά η καθημερινότητά του δεν καθορίζεται απόλυτα από την εκκλησία.

112

Αντίθετα, στον καθολικισμό δεν υπάρχουν ιδιαίτερες λαϊκές παραδόσεις συμμετοχής, ενώ η καθημερινότητα καθορίζεται σε μεγάλο βαθμό από την εκκλησία (απαγόρευση διαζυγίων, εκτρώσεων, προφυλακτικών κλπ.).

Της είπα μια δική μου ιστορία. Πλησίαζα να κλείσω τα δεκαπέντε. Ως έφηβος έκανα την επανάστασή μου απέναντι στις «κατεστημένες» αντιλήψεις. Ήταν, λοιπόν,. Μεγάλη Πέμπτη πρωί. Σηκώθηκα και πήγα στην κουζίνα για να φτιάξω και να πιω το γάλα μου.

Με βλέπει η μητέρα μου και μου λέει: «Μην πιεις γάλα, αφού θα πας πρώτα να κοινωνήσεις». Τότε εγώ γυρίζω και της λέω: «Δεν θα πάω να κοινωνήσω γιατί δεν υπάρχει Θεός. Κάτσε κάτω να στο αποδείξω».

Αν ήταν μια μέση Ιταλίδα μάνα, θα είχε χλομιάσει και θα έκανε τον σταυρό της, προσπαθώντας να αντιμετωπίσει τη βλασφημία μου.

Η δική μου μητέρα, η οποία είχε μια πολύ απλή, καθαρή και ελεύθερη σχέση με τη θρησκεία (όπως οι περισσότερες Ελληνίδες μάνες), χαμογέλασε και μου είπε: «Έχεις δίκιο αγόρι μου, αλλά δεν πας να κοινωνήσεις για καλό και για κακό;».

Δηλαδή, όπως οι αρχαίοι Έλληνες έφτιαχναν αγάλματα αφιερωμένα στον «Άγνωστο Θεό». (Όχι όπως οι Ρωμαίοι αυτοκράτορες, στρατηγοί κλπ., που αυτοανακηρύσσονταν θεοί και τους προσκυνούσε ο λαός).

[Δεν πρέπει να συγχέουμε τις γελοίες απάτες της εξουσίας με τη λαϊκή αντίληψη για την πίστη και τη σχέση του λαού με την εκκλησιαστική εξουσία. Για παράδειγμα, η μεγάλη πλειοψηφία του ελληνικού λαού απλώς δέχεται, ως παράδοση και συμβολισμό, την «αφή του ιερού φωτός» στην Ιερουσαλήμ (όπου παλιότερα πήγαινε να προσκυνήσει και έπαιρνε το προσωνύμιο «Χατζής»), τάχατες χωρίς σπίρτα και αναπτήρα, καθώς και τους θεατρίνους που τρέχουν με τα κεριά μέσα στον ναό φωνάζοντας. Κάνει τα στραβά μάτια στα έξοδα του αεροπλάνου που το μεταφέρει με τις εξωφρενικές τελετές του αρχηγού κράτους στο κόκκινο χαλί. Και προσπαθεί να ξεχάσει τον προηγούμενο Πατριάρχη Ιεροσολύμων που έφαγε τα λεφτά της εκκλησίας με τον νεαρό γκόμενο που έγινε μετά μοντέλο στο Παρίσι, βουτώντας τις κοινές καταθέσεις που είχε με τον Πατριάρχη και ανήκαν στο Πατριαρχείο – κι εκείνου του Πατριάρχη, φυσικά, του έκαναν σωματική έρευνα για σπίρτα και αναπτήρα, χωρίς να ξέρουμε πού ακριβώς έβαζαν τα χέρια τους αυτοί που τον έψαχναν].

Πάσχα 2013

113

Ιστορίες του παππού μου (σαν παραμύθι) Όταν ήμουνα μικρός μου άρεσε να ακούω από τον παππού μου τον Αναστάση ιστορίες από τον τόπο του. Έτσι όπως μου τα έλεγε έμοιαζε ο τόπος αυτός με τον Κήπο της Εδέμ. Βρισκόταν δίπλα στη θάλασσα, στην είσοδο του Ελλήσποντου από τη μεριά της θάλασσας του Μαρμαρά. Ήταν μια πολύ εύφορη περιοχή, προφανώς επειδή ήταν κοντά στο δέλτα του ποταμού Έβρου, με τους παραποτάμους του.

Έτσι, είχαν οπωροφόρα δέντρα κι ένα αμπέλι. Έφτιαχνε και ούζο στο υπόγειο του σπιτιού του, όπου υπήρχε κι ένας μικρός αποστακτήρας. Μια φορά, μάλιστα, ο πατέρας μου (δέκα χρόνων τότε) μέθυσε αναπνέοντας τις αναθυμιάσεις του ούζου από τον αποστακτήρα.

Παρένθεση: Βέβαια, ο παππούς μου ήταν γιος παπά. Δεν ήξερε τραγούδια, αλλά ήξερε να ψέλνει. Όταν, λοιπόν, ήταν ευχαριστημένος και είχε κέφι αντί να τραγουδάει έψελνε. Αυτό με έκανε να προσπαθήσω να καταλάβω τα λόγια των τραγουδιών-ψαλμωδιών του. Έτσι, κάθε βράδυ τη Μεγάλη Εβδομάδα παρακολουθούσα από το ραδιόφωνο τη Θεία Λειτουργία, έχοντας ανοιχτή μια «Σύνοψη», διαβάζοντας αυτά που άκουα. Εκείνη την εποχή, στο Δημοτικό σχολείο μαθαίναμε την καθαρεύουσα. Γι’ αυτό μου ήταν σχετικά εύκολο να καταλαβαίνω τα κείμενα. Κι αν υπήρχε κάποια άγνωστη σε μένα λέξη, ρωτούσα τον παππού μου. Πάντα ήθελα να καταλαβαίνω πριν αποδεχτώ οτιδήποτε – τελείως αντίθετος στο «πίστευε και μη ερεύνα», απόλυτος ορθολογιστής. Κι ας μου αρέσουν πολύ τα παραμύθια…

Οι ιστορίες, όμως, που με εντυπωσίαζαν περισσότερο ήταν εκείνες που είχαν σχέση με το «περίεργο» ψάρεμα. Κάθε οικογένεια του χωριού μπορούσε να φτιάξει και ένα «νταλιάνι». Δηλαδή μια «σκάλα» (μικρή ξύλινη προβλήτα) τρία περίπου μέτρα μέσα στη θάλασσα. Στην άκρη της «σκάλας» υπήρχε μια πολύ μικρή καλύβα. Στο πάτωμα της καλύβας υπήρχε μια μεγάλη τρύπα. Το βράδυ ο παππούς πήγαινε και έριχνε ένα δίχτυ από την τρύπα. Το πρωί το μάζευε και είχε μέσα πάντα αρκετά ψάρια.

Μου έλεγε πως τα σκουμπριά πέρναγαν τον Ελλήσποντο, τη θάλασσα του Μαρμαρά και το Βόσπορο και πήγαιναν στη Μαύρη θάλασσα για να γεννήσουν. Και ύστερα γύριζαν πίσω στο Αιγαίο σαν τσίροι. Πήγαιναν σκουμπριά και γύριζαν τσίροι. Εντυπωσιακό.

Τον χειμώνα, που δεν υπήρχαν ιδιαίτερες αγροτικές ασχολίες, ο παππούς έπαιρνε την οικογένεια και πήγαινε στην Κωνσταντινούπολη. Εκεί έφτιαχνε τις

114

γύψινες καλλιτεχνικές διακοσμήσεις στα ξύλινα ταβάνια των σπιτιών της Πόλης. Πολλά από τα σπίτια των Ελλήνων (στην Πόλη και στα Πριγκηποννήσια) ήταν διώροφα ή τριώροφα με ξύλινα (και όχι τσιμεντένια) πατώματα. Διακοσμούσαν, λοιπόν, τα ταβάνια τους με γύψινα σχέδια.

Όταν ήρθε με την οικογένειά του πρόσφυγας το ’22 στον Βύρωνα, δούλεψε οικοδόμος (σε όλες τις τέχνες του οικοδόμου). Ήταν, όμως, τόσο περήφανος με τη δουλειά που έκανε στην Πόλη, ώστε στην ταυτότητά του έβαλε ως επάγγελμα τη λέξη «Λεπτουργός»…

25 Δεκεμβρίου 2011

115

Περί αστρολογίας, εφορίας και κρατικής ηθικής

Μια αλληλογραφία μου με τη Γενική Γραμματεία Καταναλωτή (αφαιρώντας τα ονόματα και τα τηλέφωνα) νομίζω πως τα λέει όλα.

Στις 9/8/11 έστειλα το ακόλουθο mail:

Αξιότιμοι κύριοι / αξιότιμες κυρίες

Οι συνεχείς παραπλανητικές διαφημίσεις (σε τηλεοπτικά κανάλια και σε πλήθος περιοδικά) από μέντιουμ, αστρολόγους, ειδικούς στα Ταρώ, στο διάβασμα του καφέ και από πλήθος άλλων γελοίων ειδικών απατεώνων δεν εμπίπτουν στη Γενική Γραμματεία Καταναλωτή;

Πάντως (όπως φαίνεται) το περίφημο ΕΣΡ καταδικάζει μόνον όσους χρησιμοποιούν «κακές» λέξεις, αλλά όχι όσους εξαπατούν τους αμόρφωτους Έλληνες.

Εσείς τι θα κάνετε γι’ αυτό το πρόβλημα; (Ή, μήπως, κι εσείς αποτελείτε μέρος του πληθυσμού που, ίσως λόγω της κρίσης, περιμένει τις λύσεις των προβλημάτων του από τους ειδικούς απατεώνες «και συνεργάτες»;)

Με εκτίμηση

Τ.Α.

Στις 2/9/11 πήρα το ακόλουθο mail:

Κύριε Α.

Η καταγγελία σας έχει αριθ. πρωτ. Ζ2:13091 και ημερομηνία 10/08/2011. Η δε χειρίστρια αυτής είναι η κυρία Μ. στην οποία μπορείτε να απευθυνθείτε στο τηλ. 210....

Σας ευχαριστούμε για την συνεργασία και την κατανόηση.

(Χωρίς υπογραφή)

Αυθημερόν έστειλα την ακόλουθη απάντηση με mail:

Αγαπητή κυρία Τ.

Υποθέτω (βλέποντας το mail σας) πως εσείς μου απαντήσατε, γιατί δυστυχώς δεν θυμηθήκατε να υπογράψετε την απάντησή σας.

Υποθέτω, επίσης, πως έχετε πολύ χιούμορ, παραπέμποντάς με σε κάποια κυρία Μ. που «χειρίζεται» την «καταγγελία» μου.

116

Προφανώς δεν έχετε καταλάβει (ούτε εσείς ούτε η κυρία Μ.) πως η καταγγελία μου απευθυνόταν σε σας (στη Γ.Γ.Κ.), αφού δεν κάνετε τη δουλειά σας. Μη μου πείτε πως κανείς εκεί μέσα (στη Γ.Γ.Κ.) δεν έχει δει ούτε μία από τις χιλιάδες διαφημίσεις σε εκατοντάδες περιοδικά (κάθε βδομάδα) που παραβιάζουν τον Νόμο (για τις «εμπορικές ανακοινώσεις που οφείλουν να μην εκμεταλλεύονται τις δεισιδαιμονίες και τις προλήψεις των ανθρώπων»). Δεν αγοράζετε ούτε καν ένα περιοδικό για να δείτε τα προγράμματα της τηλεόρασης; Πού ζείτε, τελοσπάντων;

Πάντως, σας στέλνω συνημμένα μια ανάλογη διαφήμιση, ώστε αν θέλετε να μάθετε για τα αισθηματικά σας, τα οικονομικά σας και την πιθανότητα να απολυθείτε (και να μπείτε σε «εργασιακή εφεδρεία») δεν έχετε παρά να τηλεφωνήσετε στο 14980, πληρώνοντας 2 ευρώ το λεπτό, για να μιλήσετε με τους «συνεργάτες» των εικονιζόμενων διεθνούς φήμης αστρολόγων… Δυστυχώς, δεν μας λένε αν μπορούν να κάνουνε «βουντού» στους κρατικούς υπεύθυνους… Επιτέλους, σε ποια γελοία χώρα ζούμε;

Με εκτίμηση

Τ.Α.

117

Και η τελική απάντηση από τη Γενική Γραμματεία Καταναλωτή (Αχ αείμνηστη καφετζού μου Γεωργία Βασιλειάδου):

Θέμα: Σχετικά με την καταγγελία σας.

Σχετικά με τα παραληφθέντα από την Υπηρεσία μας ηλεκτρονικά σας μηνύματα, θα θέλαμε να σημειώσουμε ότι η παροχή «αστρολογικών και πνευματιστικών υπηρεσιών» είναι μια νομίμως ασκούμενη δραστηριότητα (με κωδικό στο σχετικό πίνακα της Γενικής Γραμματείας Πληροφοριακών Συστημάτων του Υπουργείου Οικονομίας και Οικονομικών: 96091901).

Ως εκ τούτου και δεδομένου ότι δεν υφίσταται καταγγελία για συγκεκριμένο παρέχοντα τις ως άνω υπηρεσίες, είναι εξαιρετικά δυσαπόδεικτη τυχόν συμπεριφορά παραπλάνησης.

Ο Διευθυντής της Γ.Γ.Κ.

_______________________________________________________________

Όπως καταλαβαίνετε, η ηθική του κράτους είναι απλή: Κοροϊδεύετε τον κοσμάκη, αρκεί να μπορεί το κράτος να εισπράττει. Μήπως σας θυμίζει αυτό τίποτα από τα σημερινά τεκταινόμενα;

Σεπτέμβριος 2011

118