ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ:2013-20143lyk-thivas.voi.sch.gr/autosch/joomla15/projects/2013_14/... ·...

PROJECT Β΄ ΤΕΤΡΑΜΉΝΟΥ

Α ΄ΛΥΚΕΙΟΥ

“ΣΧΟΛΙΚΟΣ ΕΚΦΟΒΙΣMOΣ: ΜΙΑ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΓΙΑ

ΤΗΝ Μ.ΒΡΕΤΑΝΙΑ, ΜΙΑ ΑΠΕΙΛΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ”

ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ:2013-2014

‘Σχολικός Εκφοβισμός: Μια πραγματικότητα για την Μ. Βρετανία, μια απειλή για την Ελλάδα’

ΣΧΟΛ.ΕΤΟΣ 2013-2014 2

2

ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ:

Αλχαζίδη Βασιλική

Αχμετάι Ολγκέρτα

Βλάχος Βασίλης

Βλάχος Βαγγέλης

Δραγανούδης Bασίλης

Ζορμπάς Δημήτρης

Καφές Σπύρος

Κοκκίνης Θανάσης

Ματσαγγούρας Λευτέρης

Μποτώνη Αγγελική

Παναβίγια Κλέιντα

Πήλιουρης Δημήτρης

Σταυρίδης Γιάννης

Ταρώνη Μαρίνα

Χαντρόι Δήμητρα

Υπεύθυνη καθηγήτρια: Δουκίδου Άννα


ΣΧΟΛ.ΕΤΟΣ 2013-2014 3

3

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Πρόλογος..................................................................................................5

Οργάνωση ομάδων εργασίας..................................................................6

Ενότητα 1η.................................................................................................9

Εισαγωγή...................................................................................................9

Ορισμός.....................................................................................................9

Ιστορική Αναδρομή................................................................................11

Βασικές μορφές σχολικού εκφοβισμού...............................................12

Ενότητα 2η ..............................................................................................15

Παράγοντες που συντελούν στην εμφάνιση του σχολικού

εκφοβισμού..............................................................................................15

1. Παράγοντες που σχετίζονται με τον μαθητή................................16

1.1. Χαρακτηριστικά θύματος...............................................................16

1.2.Χαρακτηριστικά θύτη......................................................................18

1.3.Ο ρόλος του μάρτυρα......................................................................20

2. Ο ρόλος της οικογένειας και οι σχέσεις με το παιδί..................22

2.1. Η οργάνωση, η δομή και η εσωτερική λειτουργία της

οικογένειας.............................................................................................22

2.2. Η σχέση του παιδιού με τα πρόσωπα της οικογένειας............22

2.3 Η αγωγή που δέχεται το παιδί από την οικογένεια..................23

2.4 Ο βαθμός αποδιοργάνωσης της οικογένειας.............................24

3.Οι εκπαιδευτικοί και το σχολείο.....................................................25

Πρόληψη – αντιμετώπιση.....................................................................27


ΣΧΟΛ.ΕΤΟΣ 2013-2014 4

4

1.Πρόληψη...............................................................................................27

1.1.Ενημέρωση........................................................................................27

1.2.Άλλοι τρόποι πρόληψης..................................................................29

2.Αντιμετώπιση.....................................................................................30

3. Επιπτώσεις ενδοσχολικής βίας.....................................................32

Ενότητα 4...............................................................................................36

Μεγάλη βρετανία και σχολικός εκφοβισμός......................................36

Ενότητα 5...............................................................................................40

Συμπεράσματα-σύγκριση Ελλάδας και Μ. Βρετανίας......................40

Η δική μας έρευνα................................................................................43

Βιβλιογραφία – ιστοσελίδες..................................................................56


ΣΧΟΛ.ΕΤΟΣ 2013-2014 5

5

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Οι μαθητές της Ά Λυκείου τάξης κατά τη διάρκεια του μαθήματος

της ερευνητικής εργασίας του β΄τετραμήνου ασχοληθήκαμε με το

θέμα: «Σχολικός Εκφοβισμός : Μία πραγματικότητα για την Μ.

Βρετανία, μία απειλή για την Ελλάδα».

Στις επόμενες σελίδες υπάρχει μία ολοκληρωμένη μελέτη των

προβλημάτων συμπεριφοράς των μαθητών στο σχολικό

περιβάλλον, που περιλαμβάνει μεταξύ άλλων τον ορισμό του

σχολικού εκφοβισμού, τα είδη του και μία σύντομη ιστορική

αναδρομή. Επιπλέον συμπεριλαμβάνονται οι αιτιώδεις παράγοντες

(οικογένεια, μαθητής, εκπαιδευτικοί και σχολείο) που ευθύνονται

για την εκδήλωση ανεπιθύμητων μορφών μαθητικής συμπεριφοράς.

Παράλληλα ασχοληθήκαμε με την πρόληψη και αντιμετώπιση

αυτού του βάναυσου φαινομένου.

Η παρούσα εργασία στοχεύει στην ενημέρωση και την

ευαισθητοποίηση των μαθητών σχετικά με τον σχολικό εκφοβισμό

και τις μορφές του και την ενημέρωσή τους σχετικά με την

κατάσταση που επικρατεί στην Ελλάδα σε αντιπαράθεση με την

κατάσταση που βιώνει η Μ. Βρετανία. Τέλος, πραγματοποιήσαμε

στα πλαίσια του μαθήματος ένα ερωτηματολόγιο σχετικά με το

θέμα του σχολικού εκφοβισμού το οποίο περιέχει 9 (εννέα)

ερωτήσεις και στο οποίο απάντησαν 75 (εβδομήντα πέντε)

μαθητές.

Ευχαριστούμε πολύ όσους βοήθησαν την έρευνά μας. Ιδιαιτέρως

θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε την κ. Μπισιώτη Αρετή, για την

πολύτιμη βοήθειά της στην ολοκλήρωση της εργασίας μας.


ΣΧΟΛ.ΕΤΟΣ 2013-2014 6

6

ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΟΜΑΔΩΝ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

1. ΟΡΙΣΜΟΣ

ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ

ΜΟΡΦΕΣ ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΕΚΦΟΒΙΣΜΟΥ

Κοκκίνης Θανάσης

Πήλιουρης Δημήτρης

Σταυρίδης Γιάννης

2. ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΣΥΝΤΕΛΟΥΝ ΣΤΗΝ ΕΜΦΑΝΙΣΗ

ΤΟΥ ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΕΚΦΟΒΙΣΜΟΥ

Αλχαζίδη Βασιλική

Δραγανούδης Βασίλης

Ζορμπάς Δημήτρης

Χαντρόι Δήμητρα

3. ΠΡΟΛΗΨΗ – ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ

Βλάχος Βασίλης

Βλάχος Βαγγέλης

Καφές Σπύρος

Ματσαγγούρας Λευτέρης


ΣΧΟΛ.ΕΤΟΣ 2013-2014 7

7

4. ΜΕΓΑΛΗ ΒΡΕΤΑΝΙΑ ΚΑΙ ΣΧΟΛΙΚΟΣ ΕΚΦΟΒΙΣΜΟΣ





5. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ-ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΕΛΛΑΔΑΣ ΚΑΙ Μ.

ΒΡΕΤΑΝΙΑΣ





6. Η ΔΙΚΗ ΜΑΣ ΕΡΕΥΝΑ => ΟΛΟΜΕΛΕΙΑ

Επεξεργασία αποτελεσμάτων

Δραγανούδης Βασίλης


ΣΧΟΛ.ΕΤΟΣ 2013-2014 8

8

Ημερολόγιο του 13χρονου Vijay Singh

Θα θυμάμαι για πάντα και ποτέ δεν θα ξεχάσω.

Δευτέρα: Μου πήραν τα χρήματά μου.

Τρίτη: Με έβριζαν

Τετάρτη: Έσκισαν την στολή μου.

Πέμπτη: Έτρεχε αίμα από το σώμα μου

Παρασκευή: Τελείωσε

Σάββατο: Ελευθερία.

Την Κυριακή, ο 13χρονος βρέθηκε κρεμασμένος στην εσωτερική του σκάλα του σπιτιού του στην Αγγλία.

(Πρεκάτε et al., 2006)


ΣΧΟΛ.ΕΤΟΣ 2013-2014 9

9

ΕΝΟΤΗΤΑ 1η

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Ορισμός

Ο σχολικός εκφοβισμός ή αλλιώς bullying είναι ένα ραγδαία

αναπτυσσόμενο φαινόμενο το οποίο έχει πάρει τεράστιες

διαστάσεις. Το φαινόμενο αυτό έχει οδηγήσει στο ξεκίνημα

σημαντικών και ενδιαφέροντων ερευνών σε διάφορες χώρες.

Ωστόσο, ο σχολικός εκφοβισμός κίνησε το ενδιαφέρον του κόσμου

τις τελευταίες δύο δεκαετίες. To bullying χαρακτηρίζεται από

επιθετικές συμπεριφορές οι οποίες περιλαμβάνουν σωματική ή

ψυχική βία, η οποία δεν είναι τόσο ακραία όσο ένα κακούργημα

αλλά εξίσου σημαντική. Τα χαρακτηριστικά μιας συμπεριφοράς που

αποτελεί δείγμα σχολικού εκφοβισμού είναι τρία:

(α) έχει σκοπό να προκαλέσει δυσφορία ή βλάβη στο θύμα,

(β) περιλαμβάνει ανισορροπία δύναμης ή εξουσίας μεταξύ του θύτη

και του θύματος και

(γ) εμφανίζεται κατ 'επανάληψη στην πάροδο του χρόνου.

(Olweus, D.1993a)

O Rigby ορίζει το bullying ως σκληρή και επαναλαμβανόμενη

καταπίεση, φυσικής ήψυχολογικής φύσης, από τον ισχυρό προς τον

ανίσχυρο χωρίς καμία αιτιολογία.

Ευρωπαϊκές και Αμερικανικές μελέτες έχουν δείξει ότι ο σχολικός

εκφοβισμός είναι άμεσα συνδεδεμένος με την επιθετικότητα. Ο

εκφοβισμός αποτελεί μία μορφή βίας μεταξύ παιδιών/εφήβων και

εμφανίζεται τόσο στο σχολικό περιβάλλον, όσο και στο εσωτερικό

της κοινότητας (γειτονιά), αλλά ορισμένες φορές ακόμα και στο


ΣΧΟΛ.ΕΤΟΣ 2013-2014 10

10

οικογενειακό περιβάλλον. Στο οικογενειακό περιβάλλον μπορεί να

νοηθεί μόνο για συμπεριφορές εκφοβισμού μεταξύ των

ανήλικωνμελών της οικογένειας. Στις περιπτώσεις όπου ο

εκφοβισμός λαμβάνει μέρος εντός του οικογενειακού

περιβάλλοντος γίνεται αντιληπτός και αντιμετωπίζεται ως μορφή

παιδικής κακοποίησης ή κακομεταχείρισης. Τις περισσότερες

φορές τα περιστατικά bullying εμφανίζονται κατά την απουσία

ενηλίκων, αν και έχουν παρατηρηθεί περιπτώσεις όπου ενήλικοι

είναι παρόντες, αλλά αδυνατούν να παρέμβουν. Η παρουσία

φαινομένων bullying στο χώρο του σχολείου είναι δυνατόν να

επηρεάσει το συνολικό κοινωνικό περιβάλλον και να δημιουργήσει

ένα αίσθημα φόβου μεταξύ των μαθητών επηρεάζοντας αρνητικά

όχι μόνο τις σχολικές τους επιδόσεις, αλλά και οδηγώντας και σε

άλλες αντικοινωνικές συμπεριφορές.


ΣΧΟΛ.ΕΤΟΣ 2013-2014 11

11

Ιστορική Αναδρομή

Γενικά ο εκφοβισμός υπάρχει από τότε που υπάρχει και ο

ανθρώπινος πολιτισμός. Αυτό συμβαίνει γιατί ο άνθρωπος έχει

την τάση να εκμεταλλεύεται όποιον είναι πιο αδύναμος από αυτόν

Παρόλο που η συστηματική μελέτη του εκφοβισμού είναι

πρόσφατη, το φαινόμενο καθεαυτό σίγουρα δεν είναι καινούργιο.

Ο Dan Olweus, για περίπου 40 χρόνια ασχολήθηκε με ερευνητικές

και παρεμβατικές εργασίες σχετικά με τον εκφοβισμό σε μαθητές

και νέους. Το 1970, ξεκίνησε μια μεγάλη ερευνητική εργασία, η

οποία σήμερα θεωρείται η πρώτη επιστημονική μελέτη

παγκοσμίως για τα προβλήματα εκφοβισμού. Το 1980 διεξήγαγε

την πρώτη συστηματική παρεμβατική μελέτη για την παρενόχληση,

η οποία κατέγραψε σημαντικό αριθμό θετικών αποτελεσμάτων

(“Bullying Prevention Program”) . Προς το τέλος του αιώνα , ο

Dan Olweus μαζί με την ερευνητική και παρεμβατική ομάδα του,

στο Πανεπιστήμιο του Bergen, διεξήγαγε μεγάλες παρεμβάσεις

καταγράφοντας και πάλι θετικά αποτελέσματα. Σε γενικές

γραμμές, ο Olweus θεωρείται ο πρωτοπόρος και ο πατέρας της

έρευνας σε προβλήματα παρενόχλησης. Το πρωτοποριακό

πρόγραμμα κατά του εκφοβισμού έχει κερδίσει τον σεβασμό σε

πολλές χώρες και έχει αναγνωριστεί από πολλούς.


ΣΧΟΛ.ΕΤΟΣ 2013-2014 12

12

Βασικές μορφές σχολικού εκφοβισμού είναι :

α. Σωματικός εκφοβισμός

Ο θύτης μεταχειρίζεται φυσική βία, όπως χτυπήματα, σπρωξιές,

καταστροφή προσωπικών αντικειμένων του θύματος.

β. Λεκτικός εκφοβισμός

Περιλαμβάνει την επανειλημμένη χρήση λέξεων ικανών να

ντροπιάσουν ή να πληγώσουν το θύμα. Τέτοιες λέξεις μπορεί να

είναι προσβλητικά λόγια, παρατσούκλια, αισχρά και ταπεινωτικά

σχόλια, σχόλια ρατσιστικά, ομοφοβικά, ρατσιστικά, σεξιστικά.

γ. Κοινωνικός ή έμμεσος εκφοβισμός

Στις περιπτώσεις αυτές, ο δράστης ή οι δράστες απομονώνουν

κοινωνικά το θύμα και το αποκλείουν από το σύνολο των μαθητών

ή της ομάδας των ομότιμων και από τις δραστηριότητες της

ομάδας. Ο κοινωνικός εκφοβισμός μπορεί να περιλαμβάνει

συμπεριφορές που συνδέονται με την αδιαφορία προς το θύμα, τη

συμπεριφορά προς αυτό ως ανεπιθύμητο πρόσωπο (το αγνοούν,

δεν του απευθύνουν το λόγο, του αναθέτουν δυσάρεστα ή

ταπεινωτικά καθήκοντα και ρόλους). Ο κοινωνικός εκφοβισμός

στοχεύει ,κυρίως, στις διαπροσωπικές σχέσεις του θύματος και

περιλαμβάνει ύπουλα κυρίως μέσα, όπως την διάδοση κακοήθων

φημών, κουτσομπολιού, δημοσιοποίηση ντροπιαστικών (πολλές

φορές ψευδών) στοιχείων για τη ζωή και την προσωπικότητα του

θύματος.


ΣΧΟΛ.ΕΤΟΣ 2013-2014 13

13

δ. Ρατσιστικός εκφοβισμός

Το είδος αυτό αποτελεί ειδική περίπτωση εκφοβισμού, που

εκφράζεται σωματικά, κοινωνικά και ψυχολογικά και στοχεύει στο

στιγματισμό του θύματος, λόγω εθνικότητας, κοινωνικής

προέλευσης ή οικονομικής κατάστασης, κάποιας ιδιαίτερης

προφοράς που προδίδει την οικογενειακή ή τοπική προέλευση του

θύματος κτλ.

ε. Ο οπτικός εκφοβισμός (visual bullying)

Αυτό το είδος εκφοβισμού περιλαμβάνει συμπεριφορές που

συνδέονται με την κυκλοφορία μεταξύ των μαθητών σημειωμάτων

με κακόηθες ή ταπεινωτικό περιεχόμενο για το θύμα, ανάρτηση

τέτοιων μηνυμάτων σε χώρους του σχολείου,ορατούς προς το

σύνολο των μαθητών (τοίχος, πόρτας, πίνακας) ή ακόμα και πάνω

στο θύμα (σημειώματα στην πλάτη, στο θρανίο, στην τσάντα του

θύματος κτλ.)

στ. Ηλεκτρονικός εκφοβισμός.

Ο εκφοβισμός αυτός περιλαμβάνει τη χρήση ηλεκτρονικών μέσων,

όπως κινητά τηλέφωνα, internet, e‐mails κτλ., για την ανάρτηση

και διακίνηση προσβλητικών για το θύμα κειμένων, φωτογραφιών

ή βίντεο. Το cyberbullying λαμβάνει χώρα στο διαδίκτυο και

εμφανίζεται συχνότερα σε ιστοχώρους όπου συγκεντρώνεται

μεγάλος αριθμός εφήβων.

Χαρακτηριστικά του θύτη και του θύματος

Ο θύτης νιώθει ότι κατέχει έναν ηγετικό ρόλο και είναι αρκετά

εύκολο να αναγνωριστεί από όλους τους μαθητές. Νιώθει ότι είναι


ΣΧΟΛ.ΕΤΟΣ 2013-2014 14

14

κοινωνικά ανώτερος, δεν έχει άγχος και παρουσιάζει αδυναμία

αυτοελέγχου. Επίσης στο μέλλον ένα μεγάλο ποσοστό από τους

θύτες καταφεύγει σε προβατικές συμπεριφορές καθώς οι

περισσότεροι από αυτούς είναι ικανοί να ξεφύγουν από δύσκολες

καταστάσεις και δεν έχουν τύψεις ή ηθικούς ενδοιασμούς.

Αντίθετα, τα παιδιά θύματα καταβάλλονται από ανασφάλεια και

άγχος, είναι εσωστρεφή και μοναχικά και δεν μπορούν να

υπερασπίσουν τον εαυτό τους με ευκολία.


ΣΧΟΛ.ΕΤΟΣ 2013-2014 15

15

ΕΝΟΤΗΤΑ 2η

ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΣΥΝΤΕΛΟΥΝ ΣΤΗΝ ΕΜΦΑΝΙΣΗ ΤΟΥ

ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΕΚΦΟΒΙΣΜΟΥ

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Ένα σημαντικό πρόβλημα σήμερα, που αφορά το σχολικό

περιβάλλον και έχει επεκταθεί παγκοσμίως, είναι το φαινόμενο

του σχολικού εκφοβισμού. Το φαινόμενο αυτό που σχετίζεται με

την επιθετική συμπεριφορά κάποιων παιδιών εις βάρος κάποιων

συμμαθητών τους, συνήθως πιο αδύναμων, παρατηρείται σε παιδιά

και των δύο φύλων και έχει πάρει τεράστιες διαστάσεις το

τελευταίο διάστημα. Όπως επισημαίνουν πολλοί επιστήμονες, τα

μοναχικά παιδιά, με χαμηλή αυτοπεποίθηση και αυτοεκτίμηση,

κινδυνεύουν περισσότερο να γίνουν θύματα και αντίστοιχα,

παιδιά, ιδιαίτερα δημοφιλή και δυνατά, έχουν περισσότερες

πιθανότητες να γίνουν θύτες.

Σύμφωνα και με τους περισσότερους ερευνητές, καθοριστικοί

παράγοντες που ευθύνονται για τα την εκδήλωση προβλημάτων

βίας στα σχολεία είναι τόσο ο ρόλος της οικογένειας όσο και η

παρουσία των εκπαιδευτικών, του σχολείου και τα ιδιαίτερα

εσωτερικά και εξωτερικά χαρακτηριστικά του παιδιού. Δηλαδή η

δράση των εκπαιδευτικών, η πολιτική του κάθε σχολείου σχετικά

με το φαινόμενο, η παρουσία και ο ρόλος της οικογένειας και τα

γνωρίσματα του θύματος και του θύτη μπορούν όλα να επηρεάσουν

το πρόβλημα του εκφοβισμού. Αυτά είναι τα κυριότερα αίτια του

φαινομένου, ωστόσο οι ειδικοί επισημαίνουν πως υπάρχουν και

άλλοι παράγοντες που παίζουν ρόλο σε αυτό, όπως για παράδειγμα

η γειτονιά και η τοπική κοινωνία, στην οποία λειτουργεί το

σχολείο.


ΣΧΟΛ.ΕΤΟΣ 2013-2014 16

16

Ποια είναι όμως αναλυτικότερα τα αίτια του σχολικού

εκφοβισμού; Πόσο καθοριστική είναι η συμβολή των γονέων στην

αποτροπή του σχολικού εκφοβισμού; Ποιοι είναι οι παράγοντες

που σχετίζονται με το σχολείο και τους εκπαιδευτικούς και ποιοι

αυτοί που έχουν να κάνουν με το ήθος του μαθητή; Όλα τα αίτια

του σχολικού εκφοβισμού και οι παράγοντες που τον επιβαρύνουν

ή τον μειώνουν θα αναλυθούν στην παρακάτω εργασία.

1. ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΣΧΕΤΙΖΟΝΤΑΙ ΜΕ ΤΟΝ

ΜΑΘΗΤΗ

Η τεράστια έκταση που έχει λάβει το φαινόμενο του σχολικού

εκφοβισμού οδήγησε τους ερευνητές στην αναζήτηση των

παραγόντων που ευθύνονται για το πρόβλημα. Από τις έρευνες

που πραγματοποιήθηκαν γίνεται ορατό ότι το ζήτημα του σχολικού

εκφοβισμού προσεγγίζεται δίνοντας έμφαση στα κοινωνικά και

δημογραφικά χαρακτηριστικά των μαθητών, στις κοινωνικές

διεργασίες και τη δυναμική της σχολικής τάξης, την

προσωπικότητα των μαθητών και τη διαδικασία της μάθησης.

Πρωταρχικός παράγοντας όμως του φαινομένου είναι τα ιδιαίτερα

γνωρίσματα του ίδιου του μαθητή, είτε του θύματος είτε του θύτη.

1.1. Χαρακτηριστικά θύματος

Στην πραγματικότητα δεν υπάρχει κάποιο χαρακτηριστικό που

εξ’ ορισμού να μπορεί να θεωρηθεί ως αίτιο για τη θυματοποίηση

ορισμένων μαθητών. Ωστόσο μελέτες έδειξαν πως παιδιά που

παρουσιάζουν κάποια συγκεκριμένα χαρακτηριστικά μπορεί να

προκαλέσουν εύκολα την προσοχή των θυτών.

Γενικά, οι περισσότεροι επιστήμονες υποστηρίζουν πως οι

ιδιαίτερα υψηλές σχολικές επιδόσεις, η απουσία κοινωνικών


ΣΧΟΛ.ΕΤΟΣ 2013-2014 17

17

δεξιοτήτων και ικανοτήτων επικοινωνίας με άλλα παιδιά, καθώς

και τα διαφορετικά κοινωνικά, γλωσσικά και πολιτισμικά

χαρακτηριστικά κάποιων παιδιών, είναι όλα χαρακτηριστικά ικανά

να μετατρέψουν ένα παιδί σε θύμα. Σύμφωνα με τον Olweus,

μεγαλύτερο ρόλο παίζουν τα εσωτερικά χαρακτηριστικά των

παιδιών παρά οι εξωτερικές αποκλίσεις. Υποστηρίζει ακόμα πως

εξωτερικά χαρακτηριστικά, όπως η παχυσαρκία, τα γυαλιά και η

διαφορετική εκφορά λόγου δεν είναι ικανά από μόνα τους να

δικαιολογήσουν την θυματοποίηση αυτών των παιδιών. Δηλαδή, τα

παραπάνω χαρακτηριστικά, όταν συνοδεύονται από υψηλή

αυτοπεποίθηση και αυτοεκτίμηση μπορούν να κάνουν τους

μαθητές αυτούς ιδιαίτερα δημοφιλείς.

Επομένως, καθοριστικό παράγοντα αποτελούν το ήθος και τα

γνωρίσματα των παιδιών-θυμάτων. Έχει υποστηριχθεί ότι τα

παιδιά αυτά διακατέχονται από αισθήματα ανασφάλειας και

χαμηλής αυτοπεποίθησης, είναι εσωστρεφή, μοναχικά χωρίς

φίλους και παρέες, ήσυχα και με ελλιπείς δεξιότητες

επικοινωνίας. Πρόκειται, συνήθως για παιδιά ευαίσθητα, που

γίνονται θύματα χωρίς να αναπτύσσουν τα ίδια κάποια προκλητική

ή επιθετική συμπεριφορά. (Κumpulainen et al). Άλλοι ερευνητές,

όπως οι Schwartz, Dodge και Coie, τονίζουν πως η έλλειψη ή

αδυναμία διεκδικητικής συμπεριφοράς και η τάση των θυμάτων να

ακολουθούν τις οδηγίες άλλων κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού και

άλλων δραστηριοτήτων, αποτελούν συμπεριφορές που ευθύνονται

για τη θυματοποίηση τους. Η απαθής στάση τους, δηλαδή, και η

έλλειψη πρωτοβουλιών τα κάνουν ευάλωτα σε επιθετικές

συμπεριφορές από μέρους των συμμαθητών τους. Τα θύματα

εκφοβισμού σπάνια αντιδρούν προστατεύοντας τον εαυτό τους

από τις επιθέσεις και συχνά αποσύρονται κρατώντας μέσα τους

τον θυμό τους και ξεσπώντας σε κλάματα, συμπληρώνουν οι

επιστήμονες. Είναι σημαντικό να ειπωθεί η άποψη πως οι θύτες


ΣΧΟΛ.ΕΤΟΣ 2013-2014 18

18

επιλέγουν σε μεγάλο βαθμό παιδιά-θύματα μη δημοφιλή, τα οποία

οι άλλοι μαθητές δε σπεύδουν να βοηθήσουν.

Πολλά θύματα επιλέγουν να μην απευθυνθούν σε εκπαιδευτικούς

ζητώντας βοήθεια γιατί φοβούνται έναν εντονότερο εκφοβισμό

από τους θύτες. Επιπλέον, επιλέγουν να μην μιλήσουν στους

γονείς τους, είτε γιατί ντρέπονται, είτε γιατί δεν θέλουν να τους

στεναχωρήσουν, είτε γιατί εκείνοι έχουν σοβαρότερα προβλήματα

(οικονομικά, επαγγελματικά κ.α ) και πιθανόν να μην ασχοληθούν

με τα δικά τους.

Εκτός όμως από την υψηλή απόδοση στο σχολείο, την κάποιας

μορφής αναπηρία ή τα τυχόν διαφορετικά εξωτερικά

χαρακτηριστικά, σημαντικό παράγοντα για την πρόκληση σχολικού

εκφοβισμού είναι και ο ρατσισμός. Παιδιά διαφορετικής εθνότητας

με διαφορετικά πολιτισμικά χαρακτηριστικά συχνά γίνονται, μόνο

για αυτό, στόχος των θυτών.

1.2.Χαρακτηριστικά θύτη

Στις περισσότερες μελέτες οι θύτες παρουσιάζονται ως παιδιά

αυταρχικά, επιθετικά -ακόμα και προς τους ενήλικες- ,

παρορμητικά, σκληρά, με υψηλή αυτοπεποίθηση, χωρίς αισθήματα

συμπόνιας προς τα θύματά τους και με σχολικές επιδόσεις κάτω

του μέσου όρου. Παρά τις απόψεις για την ελλειμματική επάρκεια

κοινωνικών δεξιοτήτων και την προβληματική επεξεργασία

κοινωνικών μηνυμάτων (Crick and Dodge) πολλοί είναι οι θύτες

που μπορούν να χαρακτηριστούν κοινωνικά έξυπνοι και επαρκείς

με αρκετές ικανότητες χειρισμού των άλλων. Είναι πολλοί πιθανό

επομένως να συμπεριφέρονται εκφοβιστικά έχοντας επίγνωση των

πράξεων τους, καθώς και του πόνου που προκαλούν στα θύματα.

Ωστόσο, ακόμα και αν είναι κοινωνικά επαρκή άτομα, δεν είναι σε


ΣΧΟΛ.ΕΤΟΣ 2013-2014 19

19

θέση να καταλάβουν τα συναισθήματα των θυμάτων και να

ενδιαφερθούν για αυτά. Έχουν αναπτύξει δηλαδή ελάχιστα την

«ικανότητα ενσυναίσθησης». Ακόμη, οι Menesini et all

υποστηρίζουν πως αυτά τα παιδιά που οδηγούνται σε επιθετικές

συμπεριφορές έχουν αναπτύξει ελάχιστα την ηθική τους και

αντιλαμβάνονται διαφορετικά την έννοια του δικαίου. Δεν

αισθάνονται ντροπή και δεν ενδιαφέρονται για τις προσωπικές

τους ευθύνες (Menesini E). Εξάλλου, πολλοί επιστήμονες

υποστηρίζουν πως έχουν μάθει να γίνεται πάντα το δικό τους και

να τιμωρούν οποιονδήποτε αποτελεί εμπόδιο στις επιθυμίες τους.

Επιπλέον, σύμφωνα με τον Slee, οι δράστες έχουν μέτρια

αυτοεκτίμηση και παρά το κοινωνικό κύρος τους στο σχολείο δεν

είναι αγαπητά στους δασκάλους και ευχαριστημένα στο σχολικό

περιβάλλον.

Αξίζει να σημειωθεί ότι οι ερευνητές ξεχωρίζουν τον θύτη

σχολικού εκφοβισμού από ένα απλό επιθετικό παιδί, καθώς το

δεύτερο δεν στρέφεται εναντίον συγκεκριμένων πάντα παιδιών, με

σκοπό να τα βλάψει.

Σε μία προσπάθεια να καταταγούν τα χαρακτηριστικά των

παιδιών-θυτών, οι κοινωνικοί επιστήμονες κατέληξαν πως ένα

κοινό στοιχείο όλων των θυτών είναι η καταγωγή τους από

οικογένειες που θεωρούν τη βία και την επιθετικότητα ως μόνη

λύση αντιμετώπισης των προβλημάτων. Μελέτες έδειξαν ότι

πατέρες θυτών υπήρξαν και οι ίδιοι θύτες στα παιδικά τους

χρόνια και συνεχίζουν να διατηρούν την αυταρχικότητα τους ως

γονείς. Αυτό οδηγεί και στο δεύτερο κοινό χαρακτηριστικό των

θυτών, δηλαδή την πιθανότητα να έχουν υποστεί και τα ίδια

ανάλογες συμπεριφορές στο οικογενειακό τους περιβάλλον. Το

ίδιο είναι δυνατό να συμβαίνει και με τα θύματα, ωστόσο η ίδια

οικογενειακή εμπειρία μπορεί να ωθεί τα παιδιά σε δύο εντελώς


ΣΧΟΛ.ΕΤΟΣ 2013-2014 20

20

διαφορετικές συμπεριφορές, επισημαίνουν πολλοί κοινωνιολόγοι.

Οι θύτες δεν ξέρουν να εσωτερικεύσουν τα συναισθήματά τους και

πολλές φορές δεν τους επιτρέπεται, ενώ απλά αρέσκονται στο να

είναι αρχηγοί και να εδραιώνουν την «εικόνα» τους μέσα από

τέτοιες συμπεριφορές.

Ωστόσο, ένα μεγάλο μέρος των ερευνητών συμπληρώνουν πως

είναι αναγκαίο να γνωρίζουμε τις αιτίες που οδηγούν κάποια

παιδιά σε επιθετική συμπεριφορά, γιατί αφενός έτσι βρίσκουμε

τρόπους πρόληψης και αντιμετώπισης του φαινομένου, αλλά και

γιατί αφετέρου και ο θύτης χρειάζεται, λόγω της οικογενειακής

του κατάστασης, βοήθεια και προστασία.

1.3.Ο ρόλος του μάρτυρα

Σημαντικός είναι και ο ρόλος του μάρτυρα στο φαινόμενο του

σχολικού εκφοβισμού, καθώς από την παρέμβαση του μπορεί να

επηρεάσει σημαντικά το πρόβλημα. Οι επιστήμονες ονομάζουν

μάρτυρα ή αλλιώς θεατή σχολικού εκφοβισμού εκείνον που, χωρίς

να είναι θύτης ή θύμα, γνωρίζει ή παρακολουθεί το περιστατικό,

ενώ ο ίδιος δε συμμετέχει ενεργά σε αυτό. Ο μάρτυρας μέσα από

την έμμεση δράση του μπορεί να αποδειχθεί εξαιρετικά ωφέλιμος

για το θύμα.

Ο μάρτυρας παρατηρώντας τη συμπεριφορά του δράστη μπορεί

είτε να αδιαφορήσει είτε να επιδοκιμάσει τον θύτη είτε να

βοηθήσει το θύμα, κάνοντας το παρέα, υπερασπίζοντάς το ή

μιλώντας σε κάποιον εκπαιδευτικό. Οι μισοί από τους μαθητές

που συμμετείχαν στην έρευνα των Cullingford και Brown, έχουν

υπάρξει στο παρελθόν μάρτυρες σχολικού εκφοβισμού.


ΣΧΟΛ.ΕΤΟΣ 2013-2014 21

21

Από την άλλη, και ο Clarkson οδηγήθηκε, από τα αποτελέσματα

της δικής του έρευνας, στην κατηγοριοποίηση των παιδιών-

μαρτύρων σε κατηγορίες όπως

Ουδέτερος

Αναποφάσιστος

Ισορροπιστής

Συγχυσμένος

Ασαφής

Ασήμαντος και Ανίκανος να βοηθήσει

Ευπειθής και

Αυτός που θεωρεί υπεύθυνο το θύμα.

Σε κάθε μία από τις παραπάνω περιπτώσεις η μη εμπλοκή του

θύματος συνδέεται συνήθως με την ανασφάλεια, την

αναποφασιστικότητα, τον φόβο και την ενοχή του μάρτυρα, ενώ

πολλές είναι και οι περιπτώσεις που ο μάρτυρας επιθυμεί να μην

παρέμβει, προστατεύοντας έτσι και τον εαυτό του από την

ανάμειξη σε έναν καυγά.


ΣΧΟΛ.ΕΤΟΣ 2013-2014 22

22

2. Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ ΚΑΙ ΟΙ ΣΧΕΣΕΙΣ ΜΕ

ΤΟ ΠΑΙΔΙ

2.1. Η οργάνωση, η δομή και η εσωτερική λειτουργία της

οικογένειας

Η ψυχοσυναισθηματική κατάσταση του παιδιού επηρεάζεται

άμεσα από την οικογένεια και κυρίως από τα πρότυπα του πατέρα

και της μητέρας. Είναι ενδεικτικό από επιστημονικές έρευνες ότι

το διαζύγιο μεταξύ των γονιών, ασκεί ιδιαίτερη επίδραση στη

διαμόρφωση της συμπεριφοράς του παιδιού, κάνοντάς το επιθετικό

και κατ’ επέκταση απείθαρχο.

Σύμφωνα, επίσης με πολλούς ειδικούς, όπως τη Νόβα-

Κάλτσούνη (2005), ο θάνατος του γονέα, η εγκατάλειψη και το

διαζύγιο, καθώς και η «μη πλήρης από άποψη λειτουργίας»

οικογένεια με φαινόμενα αποδιοργάνωσης, όπως κακοποίηση και

παραμέληση παιδιών, αλκοολισμός, χρήση ναρκωτικών και άλλα,

θεωρούνται αιτίες, οι οποίες οδηγούν στην εκδήλωση

αποκλίνουσας συμπεριφοράς.

Τέλος, σημαντική θέση στην εκδήλωση προβλημάτων

συμπεριφοράς των παιδιών καταλαμβάνουν η έλλειψη πειθαρχίας

από τους γονείς τους, το χαμηλό οικογενειακό εισόδημα αλλά και

οι έντονες διαμάχες μεταξύ των δύο γονέων, ακόμη και σε

περιστάσεις κατά τις οποίες οι γονείς δεν έχουν πάρει διαζύγιο.

2.2. Η σχέση του παιδιού με τα πρόσωπα της οικογένειας

Η σχέση που αναπτύσσει το παιδί με τα υπόλοιπα μέλη της

οικογένειας είναι άκρως σημαντική. Τα παιδιά που έχουν καλές


ΣΧΟΛ.ΕΤΟΣ 2013-2014 23

23

σχέσεις με τα άτομα που απαρτίζουν την οικογένεια και λαμβάνουν

αγάπη, κατανόηση και ενδιαφέρον, αποκτούν αισθήματα ασφάλειας,

αυτοπεποίθησης και προσωπικής επάρκειας. Όλα τα παραπάνω

παίζουν σημαντικό ρόλο στην ψυχολογία του παιδιού και πιο

συγκεκριμένα στη διαμόρφωση των τρόπων συμπεριφοράς, στην

απόκτηση συνηθειών και στην ενσωμάτωση των στοιχείων, που

επηρεάζουν την προσωπικότητα του ατόμου και ειδικότερα του

παιδιού.

Σε αντίθεση με την παραπάνω περίπτωση, οι οικογένειες με

τιμωρητική και αυταρχική διάθεση στερούν από τα παιδιά τα

αισθήματα της αγάπης, της αλληλοβοήθειας και της ασφάλειας,

μεταδίδοντας τους τα ακριβώς αντίθετα και κάνοντάς τα να

εκδηλώνουν προβλήματα συμπεριφοράς (π.χ απειθαρχία,

επιθετικότητα).

2.3 Η αγωγή που δέχεται το παιδί από την οικογένεια

Η οικογένεια εκτός από το ότι αποτελεί πρωτογενή φορέα

κοινωνικοποίησης, αναλαμβάνει το άτομο-παιδί από τη στιγμή της

γέννησής του και το επηρεάζει καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του,

μεταφέροντάς του αξίες, πρότυπα και τρόπους συμπεριφοράς.

Το παιδί σ’ αυτή τη μικρή ηλικία υιοθετεί συμπεριφορές και

ρόλους που οδηγούν το άτομο στο να αναγνωρίζει τον εαυτό του

σε έναν από τους δύο γονείς του. Συνήθως το άτομο ταυτίζεται με

πρόσωπα του περιβάλλοντός του. Αρκετά παιδιά όμως έρχονται

στο σχολείο χωρίς να έχουν την απαιτούμενη συμπεριφορά, την

οποία θα πρέπει να είχαν πάρει από την οικογένεια.

Αυτή ίσως η μετάβαση που συντελείται από τους κόλπους της

οικογένειας στο σχολικό περιβάλλον θα είναι μάλλον δύσκολη για


ΣΧΟΛ.ΕΤΟΣ 2013-2014 24

24

τα παιδιά που δεν θα έχουν αποκομίσει τα αναγκαία εφόδια για την

ένταξη τους σε ένα νέο τυπικό φορέα κοινωνικοποίησης, όπως

είναι το σχολείο. Γι ‘ αυτό και πολλά παιδιά τα οποία έχουν λάβει

μηδαμινή διαπαιδαγώγηση από το σπίτι, προσπαθούν να

εναρμονιστούν στη σχολική ζωή με βάναυσο και πολλές φορές

επιθετικό τρόπο, νομίζοντας ότι έτσι θα διακριθούν σε σχέση με

τα άλλα παιδιά.

Συμπερασματικά, αυτά ενδεχομένως να οφείλονται όχι μόνο

στην οικογένεια αλλά και στους εκπαιδευτικούς, οι οποίοι ίσως να

αναμένουν από το παιδί περισσότερα από όσα μπορεί να

κατανοήσει, ενώ συχνά η ανταγωνιστικότητα που καλλιεργείται

στο σχολείο μεταξύ των μαθητών προωθεί τα κρούσματα

επιθετικότητας και βίας.

2.4 Ο βαθμός αποδιοργάνωσης της οικογένειας

Ειδικές έρευνες έχουν δείξει ότι εκλείπει ο τύπος της

παραδοσιακής οικογένειας, ενώ αναδεικνύεται ένας νέος τύπος

αποδιοργανωμένης έως διαλυμένης οικογένειας. Αυτό οφείλεται

αφενός στα πολλά διαζύγια και αφετέρου στις σχέσεις μεταξύ των

γονιών σήμερα. Ένας πιθανός παράγοντας που να οδηγεί το παιδί

σε επιθετική συμπεριφορά είναι η ενδοοικογενειακή βία και η

ανεπαρκής επίβλεψη των παιδιών από τους γονείς. Μάλιστα

εκτιμάται ότι 10.000.000 ετησίως στις Η.Π.Α γίνονται μάρτυρες

της βίας μεταξύ των γονιών τους, μέσα στο ίδιο τους το σπίτι.

Γι’ αυτό ίσως αργότερα το παιδί προσπαθεί να αντιγράψει τις

καταστάσεις βίας και να τις μεταφέρει στο σχολικό περιβάλλον.


ΣΧΟΛ.ΕΤΟΣ 2013-2014 25

25

3.ΟΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΙ ΚΑΙ ΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ

Από έρευνες επισημαίνεται ότι οργανωτικοί ή περιβαλλοντικοί

παράγοντες στο σχολείο, όπως χαμηλό επίπεδο συνεργασίας

μεταξύ εκπαιδευτικού-μαθητή μέσα στην τάξη και μεταξύ των

ίδιων των εκπαιδευτικών, χαμηλό επίπεδο απόδοσης των

μαθητών, αδιαφορία και μη τήρηση των κανόνων της τάξης

αποτελούν μερικούς από τους παράγοντες υψηλού κινδύνου για

την εκδήλωση βίαιης συμπεριφοράς από την πλευρά των μαθητών.

Ο χαρακτήρας των σχολικών προγραμμάτων που είναι

προσανατολισμένα περισσότερο στη μετάδοση «γνώσης» μέσω της

σχέσης πομπού (δάσκαλος) και παθητικού δέκτη (μαθητή) όχι

μόνο αποκλείει τη συμμετοχική διαδικασία στη μάθηση, αλλά

περιορίζει στο ελάχιστο δραστηριότητες ζωτικής σημασίας για το

παιδί, όπως είναι τα σπορ και το παιχνίδι. Με βάση τα σύγχρονα

ερευνητικά δεδομένα, οι εκπαιδευτικοί συνήθως έχουν την τάση να

συνδέουν την προβληματική και βίαιη συμπεριφορά των μαθητών

με το οικογενειακό τους περιβάλλον. Μόνο όταν δεν υπάρχει

λογική ερμηνεία συνδέουν το πρόβλημα με τη διδασκαλία τους και

τους ίδιους.

Συμπερασματικά, ο ρόλος των εκπαιδευτικών στη διαμόρφωση

της συμπεριφοράς των μαθητών είναι ιδιαίτερα σημαντικός, αφού

όπως επισημαίνει ο Χρηστάκης (2001) οι σημαντικότεροι

παράγοντες που οδηγούν τα παιδιά στην άνοια και κατά συνέπεια

στην εκδήλωση βίας είναι πράξη των εκπαιδευτικών απέναντι

στους μαθητές, όπως:

Η δημιουργία αισθημάτων αποτυχίας στους μαθητές.

Το αυταρχικό στυλ διδασκαλίας των εκπαιδευτικών.

Ο περιορισμός αυθορμητισμού και πρωτοβουλίας.

Οι εκρήξεις θυμού-οργής.


ΣΧΟΛ.ΕΤΟΣ 2013-2014 26

26

Οι συλλογικές τιμωρίες και επιπλήξεις χωρίς διακρίσεις.

Οι άσκοπες επαναλήψεις ύλης που έχει κατανοηθεί.

Η απασχόληση για πολλή ώρα με κάποιον μαθητή που έχει

πρόβλημα.

Έπειτα, στην κατηγορία των παραγόντων που σχετίζονται με το

σχολείο, εντάσσονται τα αίτια που αφορούν το εκπαιδευτικό

σύστημα , το εξεταστικό σύστημα, τα αναλυτικά προγράμματα, την

τακτική και τις πρακτικές του σχολείου, τη διαμόρφωση του

σχολικού χώρου και χρόνου, τη σχολική οργάνωση και τις

συνθήκες λειτουργίας του σχολείου, δηλαδή τις υποδομές, το

κυλιόμενο ωράριο και τον κανονισμό του σχολείου. Σύμφωνα με

τον Χρηστάκη (2001), όταν το εκπαιδευτικό σύστημα είναι

αυταρχικό τότε, τόσο πιο πολύ αυξάνονται οι μαθησιακές

δυσκολίες και η εκδήλωση βίας στο σχολείο.


ΣΧΟΛ.ΕΤΟΣ 2013-2014 27

27

ΕΝΟΤΗΤΑ 3η

ΠΡΟΛΗΨΗ – ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ

1.ΠΡΟΛΗΨΗ

Το φαινόμενο του σχολικού εκφοβισμού εμφανίζεται σε πολλά μέρη

του πλανήτη, όπως και στην Ελλάδα. Χαρακτηρίζεται από την

επαναλαμβανόμενη, απρόκλητη παρενόχληση κάποιου παιδιού το

οποίο δυσκολεύεται να υπερασπιστεί από τον εαυτό του. Τα παιδιά

αντιμετωπίζουν καταστάσεις σχολικού εκφοβισμού λόγω της

ελλιπής ενημέρωσης που έχουν.

1.1.ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ

Tον Δεκέμβριο του 2012 πραγματοποιήθηκε μια έρευνα ανάμεσα

στις χώρες της Ελλάδας, Ιταλίας, Λιθουανίας, Βουλγαρίας,

Εσθονίας και Λετονίας. Η έρευνα διεξήχθη στο πλαίσιο της

Ευρωπαϊκής καμπάνιας κατά του σχολικού εκφοβισμού

(Europe’s antibullying campaign project).

Συντονιστής του έργου για τη χώρα μας ήταν το ΧΑΜΟΓΕΛΟ

ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ. Σύμφωνα, λοιπόν, με την έρευνα για το

φαινόμενο του σχολικού εκφοβισμού, οι πηγές ενημέρωσης των

παιδιών στην Ελλάδα για τον σχολικό εκφοβισμό είναι οι

ακόλουθες:


ΣΧΟΛ.ΕΤΟΣ 2013-2014 28

28

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΕΛΛΑΔΑΣ

Σχολείο : 39.00 %

Τηλεόραση : 20.00%

Γονείς : 12.00%

Φίλοι : 9.00%

Δεν έχουν ενημερωθεί : 8.00%

Άλλες πηγές πληροφόρησης 12.00%

Όπως είναι φυσικό στην πρώτη θέση πληροφόρησης

βρίσκεται το σχολείο με ποσοστό 39.00%. Σύμφωνα με τα

στοιχεία αυτά, το σχολείο κατέχει την πρώτη θέση γιατί μέσα σε

αυτό υπάρχουν τα περισσότερα φαινόμενα αυτού του τραγικού

γεγονότος. Την δεύτερη θέση πληροφόρησης κατέχει η τηλεόραση

με 20.00%, το αφύσικο όμως είναι ότι μόνο το 12.00% προέρχεται

από την πληροφόρηση των γονιών. Αυτό το ποσοστό δείχνει ότι οι

γονείς λόγω των καθημερινών προβλημάτων, δεν διαθέτουν τον

απαραίτητο χρόνο για να ενημερώσουν «σωστά» τα παιδιά τους για

το πρόβλημα. Αντίθετα η τηλεόραση βρίσκεται στην δεύτερη

πληροφόρηση με 20.00%. Όμως, η τηλεόραση με τα μέσα που

διαθέτει π.χ. διαφημίσεις μπορεί να φτάσει ακόμα και στην

παραπληροφόρηση.

Βέβαια υπάρχουν και άλλοι τρόποι πληροφόρησης (π.χ.

εφημερίδες, ραδιόφωνο, διαδίκτυο). Η ενημέρωση είναι το πιο

σημαντικό μέτρο πρόληψης και αυτό γιατί εάν τα παιδιά γνωρίζουν


ΣΧΟΛ.ΕΤΟΣ 2013-2014 29

29

για το πρόβλημα της σχολικής βίας μπορούν να το

αντιμετωπίσουν και να αναπτύξουν σωστούς μηχανισμούς

αντίστασης σε αυτό.

1.2.ΑΛΛΟΙ ΤΡΟΠΟΙ ΠΡΟΛΗΨΗΣ

Επιπλέον υπάρχουν και άλλοι τρόποι πρόληψης που μπορούν να

εφαρμοστούν στα σχολεία.

1) Αύξηση επίβλεψης του σχολικού χώρου.

2) Ευαισθητοποίηση και συνεργασία με τους γονείς προκειμένου να

σταματήσει ο κύκλος αναπαραγωγής και ενθάρρυνσης της

σχολικής βίας.

3) Συζήτηση στη τάξη για τον ορισμό και τις μορφές της σχολικής

βίας και του εκφοβισμού, για τους κανόνες συμπεριφοράς στο

σχολείο, για τα δικαιώματα και τον σεβασμό κάθε ανθρώπινης

ύπαρξης, για τη σημασία της αλληλεγγύης μεταξύ των μαθητών.

4) Παροχή ευκαιριών για θετική έκφραση της επιθετικότητας

(π.χ. μέσω των αθλημάτων).

5) Εκπαίδευση στην εξωτερίκευση του θυμού με ήπιο και

πολιτισμένο τρόπο και στην ικανότητα διαπραγμάτευσης και

συμβιβασμού.

6) Ο εκπαιδευτικός πρέπει να αναζητά και να αντιμετωπίζει τις

αιτίες που προκαλούν την απομόνωση και την περιθωριοποίηση

των μαθητών και να δείχνει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την ένταξη

των νεοφερμένων μαθητών ή των μαθητών με ειδικές ανάγκες.


ΣΧΟΛ.ΕΤΟΣ 2013-2014 30

30

2.ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ

Η αντιμετώπιση έρχεται μετά από επαναλαμβανόμενα κρούσματα

σχολικής βίας. Κάθε μέλος της σχολικής κοινότητας έχει ρόλο και

ευθύνη για την αντιμετώπιση του σχολικού εκφοβισμού. Αυτό

επηρεάζεται από τη γνώση των μελών της κοινότητας του

σχολείου (π.χ. δάσκαλοι, διευθυντές, συμμαθητές, γονείς).

Αναλυτικά, ο ρόλος που πρέπει να έχει ο διευθυντής κάθε

σχολείου θα πρέπει να είναι :

Να καταγράφει κάθε περιστατικό όπως πού έγινε, πιο ήταν το

θύμα και ποιος ο θύτης, ποιοι ήταν παρόντες στο συμβάν και ποια

ήταν η μορφή του εκφοβισμού.

Πρέπει να διατηρεί αρχείο με όλα τα περιστατικά και να

υπάρχει εύκολη πρόσβαση σε αυτά.

Παραδειγματική τιμωρία του θύτη.

Ο τρόπος αντιμετώπισης από τον εκπαιδευτικό :

Ο εποικοδομητικός διάλογος ανάμεσα στον εκπαιδευτικό με το

θύμα για να διαβεβαιώσει το παιδί-θύμα ότι δεν ευθύνεται το

ίδιο για ότι του έχει συμβεί και ότι έιναι δίπλα του, τον

νοιάζεται και θέλει να το προστατεύσει

Ξεχωριστός διάλογος ανάμεσα στον εκπαιδευτικό και το θύτη

για τους κανόνες συμπεριφοράς στο σχολείο

Πρέπει να ενθαρρύνει το θύμα να μιλήσει ανοιχτά στον

διευθυντή για το πρόβλημά του.


ΣΧΟΛ.ΕΤΟΣ 2013-2014 31

31

Πρέπει να είναι σε θέση να προτείνει πρακτικούς τρόπους

αντιμετώπισης.

Ο εκπαιδευτικός ενημερώνει άμεσα τον διευθυντή του

σχολείου.

Συζήτηση ανάμεσα στον γονέα του θύματος ή τον θύτη με τον

εκπαιδευτικό και έκφραση ανησυχιών του εκπαιδευτικού προς

τους γονείς των παιδιών.

Τρόποι δράσης – αντιμετώπισης του γονέα για να βοηθήσει το

εκφοβισμένο παιδί του

Στενή συνεργασία γονέα-σχολείου για την πληροφόρηση του

γονέα για την έκβαση του προβλήματος.

Παροχή υποστήριξης και ασφάλεια από το γονέα προς το θύμα –

παιδί του χωρίς να το κρίνει.

Παρακολούθηση της εξέλιξης του προβλήματος καθώς και της

υγείας του παιδιού - θύματος

Τρόποι δράσης- αντιμετώπισης του γονέα για να βοηθήσει το

παιδί του – θύτη

Συζήτηση με το διευθυντή του σχολείου για το περιστατικό

εκφοβισμού που προκλήθηκε από το παιδί σας.

Συνεργασία με το σχολείο για την αντιμετώπιση του

προβλήματος του παιδιού σας, σχετικά με τη βία.


ΣΧΟΛ.ΕΤΟΣ 2013-2014 32

32

Συνεργασία καθηγητών και διευθυντή για την εφαρμογή των

κανόνων και τη πρόληψη τέτοιων συμπεριφορών.

Τέλος τα μέλη της κοινότητας των σχολείων θα πρέπει να

εφαρμοστούν όλα τα παραπάνω έτσι ώστε να τερματιστεί αυτό το

φαινόμενο στην Ελλάδα και όχι μόνo.

3. ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΕΝΔΟΣΧΟΛΙΚΗΣ ΒΙΑΣ

Τάση αποφυγής του σχολείου

Χαμηλή ακαδημαϊκή επίδοση

Άγχος

Μελλοντική παραβατική συμπεριφορά

Αίσθημα μοναξιάς

Ενίοτε και χαμηλή αυτοεκτίμηση

Συναισθηματικές δυσκολίες

Έλλειμμα σε κοινωνικές δεξιότητες

Κατανάλωση αλκοόλ

Αίσθημα μοναξιάς

Φτωχές φιλικές σχέσεις

Κατάθλιψη

Ψυχοσωματικά συμπτώματα

Αυξημένη συχνότητα ψυχικών διαταραχών

Αυτοκτονικές τάσεις

Η σχολική βία επιδρά αρνητικά τόσο στους θύτες και τα θύματα,

όσο και στους παρευρισκόμενους τέτοιων συμβάντων. Οι


ΣΧΟΛ.ΕΤΟΣ 2013-2014 33

33

επιπτώσεις αυτές σχετίζονται με την κοινωνική ζωή, τη σωματική

και ψυχική υγεία των αναφερόμενων.

Όσον αφορά τους θύτες, επηρεάζονται αρνητικά όχι μόνο επειδή

ασκούν βία, αλλά κι επειδή πιθανόν να έχουν δεχθεί οι ίδιοι

παρόμοιες καταστάσεις στο παρελθόν ή στο παρόν.

Συγκεκριμένα:

1) Τα άτομα που ασκούν σχολικό εκφοβισμό πιθανόν να

παρουσιάσουν απροσδόκητη μαθησιακή πτώση που αποτυπώνεται

με βαθμούς που πέφτουν. Η επίπτωση αυτή οφείλεται στο γεγονός

ότι δεν διαθέτουν χρόνο για να αφοσιωθούν στα μαθήματά τους,

καθώς έχουν πιθανόν μπλέξει με ακατάλληλες παρέες

2) Μία ακόμη επίπτωση της σχολικής βίας στους θύτες είναι το

γεγονός ότι αποκτούν υψηλή αυτοεκτίμηση και έτσι ασκούν όλο και

πιο συχνά βία πιστεύοντας πως θα γίνουν δημοφιλέστεροι και θα

ανέβουν στα μάτια των συμμαθητών και φίλων τους.

3) Επίσης οι θύτες πολλές φορές χωρίς να το καταλαβαίνουν και

νομίζοντας ότι πράττουν σωστά, γίνονται επιθετικοί προς την ίδια

τους την οικογένεια, με αποτέλεσμα να πληγώνονται γιατί

στεναχωρούν τους γονείς τους και τον οικογενειακό τους

περίγυρο.

4) Επιπλέον, έχουν φτωχές φιλικές σχέσεις εξαιτίας της

ανάρμοστης συμπεριφοράς και επιθετικότητάς τους. Συχνά, οι

περισσότεροι ή τους φοβούνται ή τους απεχθάνονται, κι έτσι

έχουν πολύ λίγες φιλικές σχέσεις οι οποίες είναι μόνο με άτομα

επίσης επιθετικά και χωρίς διαγωγή.


ΣΧΟΛ.ΕΤΟΣ 2013-2014 34

34

Όσον αφορά τα θύματα της ενδοσχολικής βίας :

Οι μαθητές/τριες που βιώνουν πιο άμεσα τις οδυνηρές συνέπειες

της ενδοσχολικής βίας είναι αναμφίβολα τα θύματα που

εμφανίζουν σημάδια, τα οποία αν παρατηρηθούν εγκαίρως θα

βοηθήσουν στη γρήγορη επίλυση του προβλήματος. Σημάδια

εμφανίζονται τόσο στο σώμα όσο και στη συμπεριφορά του.

Το παιδί μπορεί να παρουσιάσει εμφανή έλλειψη διάθεσης να πάει

σχολείο. Αυτό μπορεί να το οδηγήσει στο να επικαλεστεί αδιαθεσία

στους γονείς του γα να μην πάει. Ως αποτέλεσμα, θα κάνει πολλές

απουσίες και αυτό θα οδηγήσει σε πτώση της βαθμολογίας του

αφού θα χάνει αρκετές ώρες διδασκαλίας. Όταν αποφασίσει να

πάει σχολείο, προσπαθεί να καθυστερήσει, όσο γίνεται, να φτάσει

ώστε να αποφύγει το πρωινό διάλειμμα. Στο δρόμο για το σχολείο,

ή φεύγοντας από αυτό, τείνει να αλλάζει το καθιερωμένο

δρομολόγιό του και να κοιτάζει πάντα πίσω για να σιγουρευτεί ότι

δεν το ακολουθεί κανείς.

Στο σχολείο, κατά τη διάρκεια των διαλειμμάτων, προσπαθεί να μη

βγαίνει από την τάξη. Αν του απαγορεύσουν την παραμονή σε

αυτή, κινείται κοντά στα γραφεία των καθηγητών επειδή πιστεύει

ότι κανένας δεν θα καταφέρει να το πειράξει εκεί.

Επίσης, αρνείται να πάρει μέρος σε σχολικές παραστάσεις μη

θέλοντας να εκτεθεί σε άτομα που τον ξυλοκόπησαν.

Στο σπίτι, ο μαθητής-θύμα γυρνάει συχνά με μελανιές ή σκισμένα

ρούχα χωρίς να θέλει να εξηγήσει στους γονείς του τι συνέβη. Το

μεσημέρι, στο τραπέζι του φαγητού, αποφεύγει να απαντήσει στην

ερώτηση αν πέρασε καλά τη μέρα του στο σχολείο. Επίσης, μπορεί


ΣΧΟΛ.ΕΤΟΣ 2013-2014 35

35

να παρουσιάσει ανορεξία, αφού σκέφτεται τι του συνέβη στο

σχολείο ή, ακόμα χειρότερα, το τι πρόκειται να του συμβεί.

Υπάρχει η πιθανότητα να μην έχει διάθεση να πάει βόλτα με

συμμαθητές. Αντιθέτως, θα δείχνει ανεξήγητη επιθυμία να μένει

σπίτι και να μην πολύ βγαίνει. Εξίσου μεγάλο είναι το πρόβλημα

του ύπνου του. Υποφέρει από αϋπνίες σκεπτόμενος όλα τα

γεγονότα που έχουν προηγηθεί ή έχει εφιάλτες.


ΣΧΟΛ.ΕΤΟΣ 2013-2014 36

36

ΕΝΟΤΗΤΑ 4η

ΜΕΓΑΛΗ ΒΡΕΤΑΝΙΑ ΚΑΙ ΣΧΟΛΙΚΟΣ ΕΚΦΟΒΙΣΜΟΣ

Ο αριθμός περιστατικών σχολικού εκφοβισμού στη Μ. Βρετανία

είναι συνεχώς αυξανόμενος. Μεγάλα ποσοστά μαθητών έχουν

υπάρξει θύμα, θύτης ή μάρτυρας σε περιστατικό σχολικού

εκφοβισμού.

Στην Μ. Βρετανία η κυβέρνηση προσπαθεί να είναι ενεργό

μέλος στην αντιμετώπιση του Bullying. Επιβάλει σε κάθε σχολείο

της χώρας να δημιουργήσει και να προσαρμόσει τους δικούς του

κανόνες και τις τιμωρίες σύμφωνα με το περιβάλλον του σχολείου

αλλά και τους χαρακτήρες των μαθητών του. Επίσης, τα σχολεία

προσπαθούν να δημιουργήσουν ένα περιβάλλον στο οποίο δεν θα

προκαλούνται περιστατικά σχολικού εκφοβισμού. Τα σχολεία

έχουν ειδικές πολιτικές για αυτό το θέμα. Το προσωπικό του

σχολείου καθώς και ο διευθυντής είναι ειδικευμένοι πάνω σε

αυτό. Προσπαθούν να δημιουργήσουν ηθικές αξίες ανάμεσα στους

μαθητές και να τους μάθουν να σέβονται ο ένας τον άλλον. Ακόμα

τους εξηγούν πως οι ενέργειες τους επηρεάζουν το κοινωνικό

περιβάλλον του σχολείου. Κάποιες από τις μεθόδους που μπορεί

να επιλέξει να χρησιμοποιήσει ένα σχολείο είναι η μέθοδος της

υποστήριξης από την ομάδα (support group method),

προγράμματα υποστήριξης συνομιλήκων (peer support

programmes), η μέθοδος του κύκλου (circle time), παρέμβαση

μεταξύ του θύτη και του θύματος (mediation between the bully

and the victim) κ.α.

Σε περίπτωση, όμως, που συμβεί κάποιο περιστατικό σχολικού

εκφοβισμού στα σχολεία πρέπει να υπάρχουν κάποιες πειθαρχικές


ΣΧΟΛ.ΕΤΟΣ 2013-2014 37

37

τιμωρίες. Αυτές οι τιμωρίες πρέπει να είναι αντικειμενικές και

ισάξιες με την παράβαση του μαθητή.

Ακόμα, πολλά σχολεία έχουν οργανώσει κάποιες ομάδες σε

κύκλους όπου υπάρχει και κάποιος παιδοψυχολόγος, στις οποίες

οι μαθητές, είτε είναι θύματα ή θύτες ή μάρτυρες, μιλούν μεταξύ

τους προσπαθώντας να επιλύσουν το πρόβλημα. Οι θύτες μιλούν

για τους λόγους που τους ώθησαν να τρομοκρατήσουν ένα άλλο

παιδί. Μέσα από τις συζητήσεις που κάνουν τα παιδιά μπορούν να

βρουν το πρόβλημα και να το επιλύσουν. Από την άλλη τα παιδιά-

μάρτυρες-θύματα μέσα από αυτές τις ομάδες μπορούν να βρουν

τρόπους για να αντιμετωπίσουν κάποιο περιστατικό εκφοβισμού.

Αυτές οι ομάδες πραγματοποιούνται σε αίθουσες του σχολείου και

οι ειδικοί βάζοντας μαξιλάρια αντί για καρέκλες, κάνουν το

περιβάλλον πιο οικείο.

Συμφώνα με μια έρευνα, όπου ερωτήθηκαν 1000 γονείς και τα

παιδιά τους από 10 έως 14 ετών, το 33% των γονέων φοβούνται

ότι τα παιδιά τους με την μετάβασή τους από την πρωτοβάθμια

στην δευτεροβάθμια εκπαίδευση μπορεί να γίνουν θύματα

σχολικού εκφοβισμού. Ακόμα, μέσα από αυτή την έρευνα βρήκαμε

ότι πολλοί από τους θύτες εκφοβίζουν τους συμμαθητές τους

λόγω εθισμού σε εξαρτησιογόνες ουσίες.

Κάποια από τα παιδιά που έχουν δεχτεί βία, έχουν φτάσει να

αυτοκτονήσουν γιατί δεν άντεχαν να τους παρενοχλούν.

Τουλάχιστον 20 παιδιά ετησίως αυτοκτονούν. Βέβαια η

αυτοκτονία δεν μπορεί να λύσει το πρόβλημα αλλά σίγουρα θα

κάνει τον θύτη να σκεφτεί ότι αυτός έφταιγε και έτσι να

σταματήσει να ασκεί επανειλημμένη βία γιατί ίσως να μην θέλει να

φτάσουν αλλά παιδιά στο ίδιο σημείο. Για αυτό το λόγο μερικοί

παιδοψυχολόγοι διοργανώνουν κάποιες εκδηλώσεις για να


ΣΧΟΛ.ΕΤΟΣ 2013-2014 38

38

ενημερώσουν τους γονείς αλλά και τους εκπαιδευτικούς πώς θα

πρέπει να αντιμετωπίσουν ένα τέτοιο περιστατικό.

Μέσα από έρευνα που πραγματοποιήθηκε από το National

Bullying Survey το 2006 σχετικά με τον εκφοβισμό στην Μ.

Βρετανία διαπιστώνουμε ότι 69% των παιδιών έχουν ύπαρξει

θύματα σχολικού εκφοβισμού. Με ένα μικρό ποσοστό, βλέπουμε

ότι μόνο το 20% έχουν αναφέρει ότι υπήρξαν θύματα, ενώ σε

μεγάλο ποσοστό είναι οι μάρτυρες με 85%. Κάτι απρόσμενο από τα

δεδομένα είναι ότι το 82% από τους μάρτυρες έχουν επέμβει στο

περιστατικό. Μπορούμε να καταλάβουμε από τα αποτελέσματα ότι

το μεγαλύτερο ποσοστό που είναι μάρτυρες σε κάποιο περιστατικό,

δεν μπορούν να είναι άπραγοι και να αντέχουν να βλέπουν τους

συμμαθητές τους να εξευτελίζονται μπροστά σε όλο το σχολειό,

αλλά επεμβαίνουν χωρίς να σκεφτούν τις συνέπειες που μπορεί να

έχει αυτή η πράξη τους, όπως το να υποστούν και οι ίδιοι βία από

τους θύτες.

Άλλη μια συνέπεια που μπορεί να υποστεί ένα παιδί-θύμα είναι να

αποχωρήσει από το σχολικό περιβάλλον και να μορφώνεται στο

σπίτι. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να μην κοινωνικοποιηθεί σωστά

και σε μεγάλη ηλικία να φοβάται να εμπιστευτεί, και να φοβάται να

αντιμετωπίσει τους άλλους ανθρώπους πιστεύοντας ότι τον

σχολιάζουν αρνητικά ή ότι κάποιος θα τον πλησιάσει και θα

χειροδικήσει εναντίον του.

Επίσης, τα σχολεία στην Μεγάλη Βρετανία έχουν αφιερώσει μια

εβδομάδα, από τις 18 έως τις 22 Νοεμβρίου, στον αγώνα κατά του

σχολικού εκφοβισμού. Σκοπός αυτής της εβδομάδας είναι να

ενημερώσουν τους εκπαιδευτικούς, τους γονείς και τα παιδιά για

αυτό το φαινόμενο και να τους υποδείξουν τρόπους με τους

οποίους θα μπορούν να το αντιμετωπίσουν. Τους παρέχουν

πληροφορίες για όλους τους τομείς του σχολικού εκφοβισμού και


ΣΧΟΛ.ΕΤΟΣ 2013-2014 39

39

διαπροσωπικά και από το διαδίκτυο. Μέσα από διάφορα βίντεο

προσπαθούν να τους κεντρίσουν το ενδιαφέρον πάνω σε αυτό το

θέμα. Έτσι, μπορούν να κατανοήσουν τον αντίκτυπο που έχει αυτό

το φαινόμενο και στο μαθητή αλλά και στην κοινωνία. Τέλος, κατα

την διάρκεια αυτής της εβδομάδας, τους μαθαίνουν να σέβονται

τους άλλους και να καταλαβαίνουν τη σημασία της φιλίας.

Ένα περιστατικό που μπορούμε να αναφέρουμε ως χαρακτηριστικό

παράδειγμα παιδιού με εμπειρίες σχολικού εκφοβισμού είναι αυτό

του Daniel Leslie Tomlinson. Ο Daniel Tomlinson από μικρό παιδί

αντιμετώπισε το φαινόμενο του σχολικού εκφοβισμού. Στην αρχή

οι συμμαθητές του άρχισαν να τον κοροϊδεύουν χωρίς όμως να

έχει συμπαράσταση από τους εκπαιδευτικούς του σχολείου. Μετά

από 5 χρόνια ο Daniel άλλαξε σχολείο ελπίζοντας για ένα

καλύτερο σχολικό περιβάλλον. Όμως αυτό δεν κράτησε πολύ. Τα

παιδιά άρχισαν να τον κοροϊδεύουν για την εξωτερική του

εμφάνιση και πιο συγκεκριμένα για το βάρος του. Ο Daniel

προσπάθησε να ζητήσει βοήθεια από τους δασκάλους αλλά χωρίς

ανταπόκριση. Μετά από κάποια χρονική περίοδο οι γονείς του

κατάλαβαν ότι κάτι συνέβαινε. Έτσι τον ρώτησαν και έμαθαν ότι

ήταν θύμα σχολικού εκφοβισμού. Μετά από αυτό προσπάθησαν να

μιλήσουν με τους καθηγητές, ακόμα, και με τον ίδιο τον διευθυντή,

όμως οι εκπαιδευτικοί δεν ασχολήθηκαν για να επιλύσουν το

πρόβλημα. Όταν κατάλαβε ότι κανένας δεν θα τον βοηθούσε

άρχισε να απελπίζεται. Καθώς ο θυμός μεγάλωνε μέσα του άρχισε

να γίνεται βίαιος απέναντι σε αυτούς που τον κορόιδευαν. Παρ’

όλα αυτά ούτε αυτό έλυσε το πρόβλημά του. Ύστερα, όμως, βρήκε

τρόπο για να τα ξεχάσει όλα αυτά. Ασχολήθηκε με τον

προγραμματισμό. Μέσα από τον προγραμματισμό έμαθε να

συνεργάζεται με άλλους χωρίς να θέλει να εκφράζει πλέον τον

θυμό του. Βέβαια το πρόβλημα με τον σχολικό εκφοβισμό δεν

σταμάτησε εκεί αλλά συνέχισε για χρόνια. Κατά τη διάρκεια αυτών


ΣΧΟΛ.ΕΤΟΣ 2013-2014 40

40

των χρόνων βρήκε κάποιους καθηγητές οι οποίοι τον βοήθησαν.

Τέλος, μέσα από την δουλειά του έγινε παγκόσμια γνωστός. Έτσι

του δόθηκε η ευκαιρία να βοηθήσει άλλους που αντιμετωπίζουν το

πρόβλημα του σχολικού εκφοβισμού.

ΕΝΟΤΗΤΑ 5η

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ-ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΕΛΛΑΔΑΣ ΚΑΙ Μ.

ΒΡΕΤΑΝΙΑΣ

Μέσα από την μελέτη της κατάστασης στην Ελλάδα και την

Μεγάλη Βρετανία διαπιστώσαμε ότι υπάρχουν πολλές διαφορές

ανάμεσα στις δύο χώρες. Στην Μ. Βρετανία, όπως αναφεέρθηκε

και στην προηγούμενη ενότητα, η κυβέρνηση επιβάλει στα σχολεία

να προσαρμόσουν τους δικούς τους κανόνες και τιμωρίες για ένα

περιστατικό, σύμφωνα με το περιβάλλον του σχολείου, δηλαδή

τους μαθητές. Διοργανώνουν επίσης ομάδες στις οποίες τα παιδιά

θύματα, θύτες ακόμα και μάρτυρες μιλούν για τον ρόλο τους σε

ένα περιστατικό. Επίσης διοργανώνουν και σεμινάρια στα οποία

μιλάνε ειδικοί παιδοψυχολόγοι για το πώς θα μπορέσουν να

αντιμετωπίσουν τα θύματα ένα τέτοιο περιστατικό.

Στην Ελλάδα η αντιμετώπιση του σχολικού εκφοβισμού

επιχειρείται να αντιμετωπιστεί με ολοκληρωμένο τρόπο με τον

θεσμό του Παρατηρητηρίου ενδοσχολικής βίας που εγκαινιάστηκε

από το Υπουργείο Παιδείας στις 17/12/2012. Σύμφωνα με τις

πληροφορίες που εντοπίσαμε στην ιστοσελίδα του Παρατηρητηρίου

ο λόγος που συστάθηκε το «Παρατηρητήριο για τη σχολική βία και

το σχολικό εκφοβισμό» και στην Ελλάδα είναι πολλαπλός. Υπάρχει

κατ’αρχήν ανάγκη για κάλυψη αυτού του βιβλιογραφικού και

ερευνητικού κενού αναφορικά με την καταγραφή των

κοινωνικοδημογραφικών χαρακτηριστικών της σχολικής βίας στη


ΣΧΟΛ.ΕΤΟΣ 2013-2014 41

41

χώρα μας. Μέχρι τώρα γνωρίζαμε μόνο ό,τι γίνεται στο εξωτερικό.

Ο δεύτερος λόγος είναι η πρόβλεψη πως οτιδήποτε συμβαίνει στις

ξένες κοινωνίες αργά ή γρήγορα μετακυλίεται και στη δική μας, και

είναι ασφαλέστερος δρόμος η πρόληψη από την αντιμετώπιση. Ο

τρίτος λόγος είναι η έξαρση της δυσλειτουργίας των σχέσεων

λόγω της οικονομικής κρίσης και των κοινωνικών αλλαγών που

αντιμετωπίζει εσχάτως η Ελλάδα. Στο πλαίσιο αυτό ο στόχος του

Παρατηρητηρίου είναι η μέριμνα για την πρόνοια και ασφάλεια των

μελών της σχολικής κοινότητας . Μέλημα του Παρατηρητηρίου

είναι: - η καταγραφή, η μελέτη και η ταυτοποίηση των

περιπτώσεων σχολικής βίας και παράλληλα η διοχέτευσή τους σε

πιστοποιημένους φορείς για τη διαχείρισή τους.

– ο σχεδιασμός, η υποστήριξη και η εποπτεία δράσεων που θα

υλοποιούνται στην εκπαιδευτική κοινότητα

- η παροχή κατευθύνσεων και οδηγιών προς τη σχολική κοινότητα

αναφορικά με τα βήματα διαχείρισης των συμβάντων (κοινό

πρωτόκολλο διαχείρισης)

- εκπόνηση μελετών και ανατροφοδότηση της έρευνας.

Για την πρόληψη και αντιμετώπιση του φαινομένου δίνεται

ιδιαίτερη έμφαση στα προγράμματα Αγωγής Υγείας στα σχολεία με

κέντρο τον άξονα «Διαπροσωπικές Σχέσεις-Ψυχική Υγεία» και τα

προγράμματα που προσεγγίζουν θέματα όπως η πρόληψη βίας, η

διαχείριση συγκρούσεων, ο ρατσισμός κ.α. Το άλλο καινούριο

στοιχείο που εισάγει ο θεσμός είναι η ενιαία και συνολική

εκπόνηση προγραμμάτων και δράσεων κατά της ενδοσχολικής

βίας.

Επομένως, αυτό που διαπιστώνουμε είναι ότι η προσπάθεια για

την ευαισθητοποίηση της σχολικής κοινότητας και όχι μόνο, έχει

ξεκινήσει δυναμικά και στην χώρα μας. Σίγουρα χώρες όπως η

Μεγάλη Βρετανία, λόγω της μεγάλης έκτασης που έχει ήδη λάβει


ΣΧΟΛ.ΕΤΟΣ 2013-2014 42

42

το πρόβλημα, ανέπτυξαν πολύ νωρίτερα τους κατάλληλους

μηχανισμούς για την αντιμετώπιση τέτοιου είδους φαινομένων.

Αυτό που επίσης συνειδητοποιήσαμε είναι η τεράστια αξία της

πρόληψης, γι’ αυτό και θεωρούμε ότι οι προσπάθειες που

λαμβάνουν χώρα στην Ελλάδα είναι ιδιαίτερα σημαντικές και

πρέπει να ενισχύονται με κάθε δυνατό τρόπο.


ΣΧΟΛ.ΕΤΟΣ 2013-2014 43

43

Η ΔΙΚΗ ΜΑΣ ΕΡΕΥΝΑ

Στην προσπάθειά μας να μάθουμε κάποια πράγματα για τον

σχολικό εκφοβισμό και τι πιστεύουν οι Έλληνες μαθητές γι’αυτό,

προσπαθήσαμε να διερευνήσουμε τις απόψεις τους με ένα

ερωτηματολόγιο 9 ερωτήσεων.


ΣΧΟΛ.ΕΤΟΣ 2013-2014 44

44

ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ

Φύλο:

□ αγόρι □ κορίτσι

Ηλικία :

□ 12-14 □ 15-17

1. Πιστεύεις ότι το να πειράζεις ή να κοροϊδεύεις κάποιον εξαιτίας της

εξωτερικής του εμφάνισης αποτελεί σχολικό εκφοβισμό;

□ ΝΑΙ □ ΟΧΙ □ ΔΕΝ ΓΝΩΡΙΖΩ/ΔΕΝ ΑΠΑΝΤΩ

2. Πιστεύεις ότι το να κοροϊδεύεις κάποιον, κάνοντας πλάκα εις βάρος

του και ασκώντας του φυσική ή λεκτική βία μόνο μια φορά συνιστά

σχολικό εκφοβισμό;

□ ΝΑΙ □ ΟΧΙ □ ΔΕΝ ΓΝΩΡΙΖΩ/ΔΕΝ ΑΠΑΝΤΩ

3. Ποιόν από τους παρακάτω παράγοντες θεωρείς ότι παίζει πρωτεύοντα

ρόλο στο να γίνει ένας μαθητής ‘θύμα’ σχολικού εκφοβισμού;

Τα εξωτερικά χαρακτηριστικά και η εμφάνιση □

Τα ρούχα που φοράει □

Η αδυναμία/ανικανότητα του να αμυνθεί □

Η εθνικότητα του □

Η θρησκεία του □

4. Υπήρξες ποτέ θύμα σχολικού εκφοβισμού ;

□ ΝΑΙ □ ΟΧΙ □ Προτιμώ να μην απαντήσω

5. Εάν υπήρξες θύμα σχολικού εκφοβισμού, πού θα απευθυνόσουν για

βοήθεια;

Γονείς □

Εκπαιδευτικός □

Φίλος / Συμμαθητής □

Γραμμή Βοήθειας / κοινωνική υπηρεσία □

Άλλο □

Πουθενά □


ΣΧΟΛ.ΕΤΟΣ 2013-2014 45

45

6.Υπήρξες ποτέ θύτης σχολικού εκφοβισμού, δηλαδή εκφόβισες ποτέ

κάποιον ;

□ ΝΑΙ

□ ΟΧΙ

□ Προτιμώ να μην απαντήσω

7.α) Υπήρξες ποτέ μάρτυρας σχολικού εκφοβισμού ;

□ ΝΑΙ □ ΟΧΙ

β) Αν απάντησες ναι στην ερώτηση 7α ποια ήταν η συχνότητα των

περιστατικών στα οποία ήσουν μάρτυρας ;

όχι συχνά – μόνο μία φορά □

μερικές φορές □

πολύ συχνά □

8. Ποια πιστεύεις ότι θα είναι η αντίδρασή σου αν παρευρεθείς ως

μάρτυρας σε ένα περιστατικό σχολικής βίας ;

Θα βοηθήσω το θύμα □

Θα ενθαρρύνω τον θύτη □

Θα αγνοήσω το περιστατικό □

Θα παρακολουθήσω το περιστατικό □

9. Θεωρείς ότι οι εκπαιδευτικοί στο σχολείο σου βοηθούν στην

αντιμετώπιση φαινομένων σχολικού εκφοβισμού ;

□ ΝΑΙ □ ΟΧΙ □ Προτιμώ να μην απαντήσω


ΣΧΟΛ.ΕΤΟΣ 2013-2014 46

46

Ευχαριστούμε για την βοήθεια σας.

Από τους ερωτηθέντες τα κορίτσια ήταν λίγο περισσότερα από τα

αγόρια.

Επιπλέον, την πλειοψηφία έχουν τα παιδιά 15 – 17 ετών

(64%) έναντι των παιδιών 12-14 ετών, που ήταν το 36% .


ΣΧΟΛ.ΕΤΟΣ 2013-2014 47

47

Στην 1η ερώτηση, η συντριπτική πλειοψηφία απάντησε ότι το να

πειράζεις ή να κοροϊδεύεις κάποιον εξαιτίας της εξωτερικής του

εμφάνισης αποτελεί σχολικό εκφοβισμό (61%) . Αντίθετα το 23%

των ατόμων απάντησαν πως η παραπάνω συμπεριφορά δεν

αποτελεί σχολικό εκφοβισμό, ενώ το 16% των ατόμων προτιμούν

να μην απαντήσουν ή δεν γνωρίζουν. Μέσα από τις απαντήσεις

αυτές γίνεται ορατό πώς τα περισσότερα παιδιά γνωρίζουν για το

σχολικό εκφοβισμό. Ωστόσο πολλά είναι τα παιδιά που παρά την

έκταση που έχει πάρει το φαινόμενο τη σύγχρονη εποχή , δεν

θεωρούν σχολικό εκφοβισμό το πείραγμα και την κοροϊδία λόγω

της εξωτερικής εμφάνισης ή προτιμούν να μην απαντήσουν .


ΣΧΟΛ.ΕΤΟΣ 2013-2014 48

48

Στην 2η ερώτηση, τα περισσότερα άτομα (61%) απάντησαν πως το

να πειράζεις κάποιον κάνοντας πλάκα εις βάρος του ή ασκώντας

του λεκτική και φυσική βία μόνο μια φορά συνιστά σχολικό

εκφοβισμό . Στην ερώτηση αυτή τα άτομα που απάντησαν «όχι» είναι

πολύ λιγότερα (12%). Ωστόσο, μεγάλος είναι ο αριθμός αυτών που

προτίμησαν να μην απαντήσουν (27%). Από αυτό συμπεραίνουμε

ότι οι περισσότεροι μαθητές θεωρούν τη βία (λεκτική ή σωματική)

και την κοροϊδία σχολικό εκφοβισμό, ακόμα και αν συμβαίνει μόνο

για μια φορά . Οπότε, τα παιδιά δεν έχουν ενημερωθεί σωστά

σχετικά με αυτό το φαινόμενο. Δεν έχουν ιδέα πότε ασκούμε βία

σε έναν άτομο ιδίου ή διαφορετικού φύλου.


ΣΧΟΛ.ΕΤΟΣ 2013-2014 49

49

Στην 3η ερώτηση, οι περισσότεροι μαθητές απάντησαν πως

πρωτεύοντας ρόλος στο να γίνει κάποιος « θύμα» σχολικού

εκφοβισμού είναι η εθνικότητά του (34%) και αμέσως μετά η

αδυναμία του να αμυνθεί (32%) . Τα εξωτερικά χαρακτηριστικά

και η εμφάνιση έρχονται τρίτα με 16% απαντήσεις και αμέσως μετά

ακολουθούν τα ρούχα και η θρησκεία του ατόμου με 9% το καθένα

. Επομένως , ακόμα και στη σύγχρονη πολυπολιτισμική κοινωνία ,

η εθνικότητα των παιδιών παίζει τον κυρίαρχο ρόλο στην

εμφάνιση σχολικού εκφοβισμού, πιο πάνω και από την αδυναμία

του να αμυνθεί .


ΣΧΟΛ.ΕΤΟΣ 2013-2014 50

50

Στην 4η ερώτηση , η πλειοψηφία των ατόμων που ρωτήθηκαν

απάντησαν πως δεν έχουν υπάρξει ποτέ θύμα σχολικού

εκφοβισμού (58%). 25% ήταν το ποσοστό των ατόμων που

προτίμησαν να μην απαντήσουν , ενώ μόνο το 17% των

ερωτηθέντων απάντησαν πως έχουν υπάρξει στο παρελθόν θύμα

σχολικού εκφοβισμού. Ωστόσο, δεν πρέπει να θεωρηθούν ψευδείς

οι 43/75 απαντήσεις «όχι» , καθώς στο ερωτηματολόγιο υπήρχε

και η επιλογή «προτιμώ να μην απαντήσω» για όσους δεν ήθελαν

να δηλώσουν ότι υπήρξαν θύματα . Σχετικά με τα δεδομένα αυτά

καταλαβαίνουμε πως δεν υπάρχει μεγάλο ποσοστό θυμάτων διότι

διακρίνουμε ότι η περισσότερη πλειοψηφία δεν υπήρξε ποτέ θύμα .


ΣΧΟΛ.ΕΤΟΣ 2013-2014 51

51

Στην 5η ερώτηση, τα περισσότερα άτομα απάντησαν πως αν

υπήρξαν θύματα σχολικού εκφοβισμού, θα απευθύνονταν στους

γονείς τους (47%). 17% των ατόμων απάντησαν πως θα

απευθύνονταν στους εκπαιδευτικούς και 16% ήταν το ποσοστό

των μαθητών που θα απευθύνονταν σε έναν φίλο ή συμμαθητή.

Το 13% απάντησε πως δεν θα μιλούσε πουθενά, ενώ μόλις το 4%

θα μιλούσε σε μια γραμμή βοήθειας. Τέλος, το 3% των παιδιών

που ρωτήθηκαν απάντησαν πως θα απευθύνονταν κάπου αλλού.

Ωστόσο, δεν περιμέναμε αυτό το αποτέλεσμα λόγω της άποψης

που επικρατεί πως ένα παιδί θα δίσταζε να μιλήσει για τα

προβλήματά του στους γονείς του, αφού εκείνοι πιθανώς δε θα το

καταλάβαιναν και θα αδιαφορούσαν. Αντίθετα με τις απόψεις

αυτές, παρατηρούμε, πως τα παιδιά, σήμερα, έχουν μια στενή

σχέση με την οικογένειά τους , υπάρχει αγάπη, ειλικρίνεια,

κατανόηση και εμπιστοσύνη και από τις δυο μεριές (γονείς –

παιδιά) και αυτό τα κάνει να θεωρούν τους γονείς τους το κατ’


ΣΧΟΛ.ΕΤΟΣ 2013-2014 52

52

εξοχήν άτομο, στο οποίο θα απευθύνονταν σε περίπτωση

σχολικού εκφοβισμού.

Στην 6η ερώτηση, 33/75 άτομα απάντησαν ότι έχουν υπάρξει

θύτες σχολικού εκφοβισμού ενώ 29 άτομα απάντησαν «όχι» .

Τέλος , 13/75 δεν ήθελαν να απαντήσουν. Υπάρχει λοιπόν ένα

συντριπτικό ποσοστό των μισών σχεδόν μαθητών από τους

ερωτηθέντες, που έχουν υπάρξει θύτες σχολικού εκφοβισμού, το

οποίο είναι πολύ ανησυχητικό.


ΣΧΟΛ.ΕΤΟΣ 2013-2014 53

53

Στην 7η ερώτηση το 60% των μαθητών απάντησε ότι στο

παρελθόν έχει υπάρξει μάρτυρας σχολικού εκφοβισμού, ενώ το

40% απάντησε πως δεν υπήρξε ποτέ μάρτυρας σχολικού

εκφοβισμού . Στο 2ο υποερώτημα για τη συχνότητα περιστατικών


ΣΧΟΛ.ΕΤΟΣ 2013-2014 54

54

των οποίων υπήρξαν μάρτυρες , 21/75 άτομα απάντησαν «όχι

συχνά – μόνο μια φορά» , 18/75 άτομα απάντησαν «μερικές φορές

» , ενώ η μειοψηφία των 6 ατόμων απάντησαν «πολύ συχνά ».

Συμπεραίνουμε λοιπόν ότι το φαινόμενο του σχολικού εκφοβισμού

δεν έχει πάρει ακόμη μεγάλες διαστάσεις .

Στην 8η ερώτηση , «ποια πιστεύεις ότι θα είναι η αντίδρασή σου αν

παρευρεθείς ως μάρτυρας σε ένα περιστατικό βίας » , το 60%

των ατόμων απάντησε πως θα βοηθήσει το θύμα , το 19%

απάντησε πως θα παρακολουθήσει το περιστατικό , το 14% πως

θα αγνοήσει το περιστατικό , ενώ το 7% απάντησε πως θα

ενθαρρύνει τον θύτη . Άρα το συμπέρασμα είναι ότι η πλειοψηφία

θα βοηθήσει το θύμα ενώ αυτοί που επέλεξαν διαφορετική

απάντηση μάλλον φοβούνται ή τους αρέσει αυτό το γεγονός , τους

διασκεδάζει .


ΣΧΟΛ.ΕΤΟΣ 2013-2014 55

55

Στην 9η ερώτηση , για το αν «θεωρείς ότι οι εκπαιδευτικοί στο

σχολείο σου βοηθούν στην αντιμετώπιση σχολικού εκφοβισμού » οι

μαθητές σε ποσοστό 44% απάντησαν ναι , σε ποσοστό 37%

απάντησαν όχι , ενώ το 19% προτίμησε να μην απαντήσει .

Σύμφωνα με αυτά τα δεδομένα , πρέπει να λάβουμε υπόψη μας και

τις αρνητικές απαντήσεις των παιδιών . Εφόσον τα περισσότερα

άτομα πιστεύουν το αντίθετο, θα πρέπει κατά κάποιο τρόπο οι

εκπαιδευτικοί να συμβάλλουν σε αυτό το γεγονός όσο μπορούν και

να βοηθούν τα παιδιά που τους έχουν ανάγκη .


ΣΧΟΛ.ΕΤΟΣ 2013-2014 56

56

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ - ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΕΣ

Rigby, K. (2008) Σχολικός εκφοβισμός. Σύγχρονες απόψεις. Αθήνα:

Τόπος.

Ελένη Δ. Τρίγκα – Μερτικά (2011) Σχολική Βία – Σχολικός εκφοβισμός-

Θυματοποίηση – Ο ρόλος οικογένειας-σχολείου. Αθήνα, Εκδόσεις

Γρηγόρη

Γκουντσίδου, Β. (2007) Το φαινόμενο bullying και πως να το

αντιμετωπίσετε. Επιτροπή Κοινωνικής Πολιτικής Α.Π.Θ. (διαθέσιμο στο

http://www.auth.gr/students/services/spc/resources/Bullying_greyscale.

pdf).

Χιόνη, Μ. (2011α) Αγωγή υγείας στο σχολικό περιβάλλον. Παρέμβαση

για την πρόληψη του φαινομένου του σχολικού εκφοβισμού (bullying).

Αθήνα.

Χιόνη, Μ. (2011β) Σχολικός εκφοβισμός(bullying):εκπαιδευτικοί και

γονείς. (διαθέσιμο στο

http://www.ssneond.sch.gr/keimena%20se%20word/via/5%20ekfobism

os%20xioni.pdf).

Olweus Dan, Bullying at school, what we know and what we can do,

Blackwell Publishing

Κακοποίηση παιδιού και εφήβου, Ανίχνευση, Πρόληψη, Αντιμετώπιση,

επιμέλεια Γιωτάκος Ορέστης, Τσιλιάκου Μαρία, Τσιτσίκα Άρτεμις,

Εκδόσεις Πεδίο

http://www.bullyingstatistics.org/

https://www.gov.uk/bullying-at-school/the-law

Europe’s Anti-bullying Campaign - http://www.e-abc.eu/gr/

Δίκτυο κατά της βίας στο σχολείο - http://www.anti-bullying network.gr

ΕΝΤΥΠΟ ΥΛΙΚΟ ΓΙΑ ΤΟΝ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΚΦΟΒΙΣΜΟ:

http://epsype.blogspot.com/2012/02/6.html

http://www.0-18.gr/

http://3pdeserron.blogspot.gr/2012/03/0-0-1-112-640-5-1-751-14.html

http://www.auth.gr/students/services/spc/resources/Bullying_greyscale.pdf

http://www.auth.gr/students/services/spc/resources/Bullying_greyscale.pdf

http://www.ssneond.sch.gr/keimena%20se%20word/via/5%20ekfobismos%20xioni.pdf

http://www.ssneond.sch.gr/keimena%20se%20word/via/5%20ekfobismos%20xioni.pdf

https://www.gov.uk/bullying-at-school/the-law

http://epsype.blogspot.com/2012/02/6.html

http://www.0-18.gr/


ΣΧΟΛ.ΕΤΟΣ 2013-2014 57

57

ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ:2013-20143lyk-thivas.voi.sch.gr/autosch/joomla15/projects/2013_14/... ·...

Documents

Transcript of ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ:2013-20143lyk-thivas.voi.sch.gr/autosch/joomla15/projects/2013_14/... ·...