ΜΟΥΣΙΚH ΤΟΥ 20ΟΥ ΑΙΩΝΑ

Ο 20ος αιώνας είναι ο αιώνας της "Νέας Μουσικής". Ο όρος έχει χρησιμοποιηθεί και στο παρελθόν για να περιγράψει σημαντικές αλλαγές όπως, η Ars Nova περί το 1320 στον Μεσαίωνα, η Ars Nova γύρω στο 1430 στην Αναγέννηση, η Musica nova περί το 1630 στο Μπαρόκ κ.ά. Ωστόσο, ποτέ μέχρι τώρα η ρήξη με την παράδοση δεν ήταν τόσο βαθιά. Μπορεί να ειπωθεί ότι οι αλλαγές ξεκινούν με την εγκατάλειψη της τονικότητας από τον Arnold Schonberg (1874 - 1951) για να καταλήξουν σε συνολική απόρριψη της παραδοσιακής έννοιας της μουσικής και του μουσικού έργου από τον John Cage (1912).

Ο 20ος αιώνας χαρακτηρίζεται από έναν πρωτοφανή στιλιστικό πλουραλισμό, που αντικατοπτρίζει το πνεύμα των καιρών. Σε αντίθεση με παλαιότερες εποχές - όπου υπάρχουν έγκυροι όροι για να περιγράψουν το χαρακτήρα και τις κυρίαρχες τάσεις - ο 20ος αιώνας δεν προσφέρεται για παρόμοιες κατηγοριοποιήσεις, ακριβώς λόγω των πολλαπλών κατευθύνσεων. Η πολυμορφία αυτή οφείλεται τόσο στην έντονη παρουσία του παρελθόντος και της διεύρυνσης της γνώσης για τη μουσική έξω -δυτικών πολιτισμών, όσο και στην ανάπτυξη της τεχνολογίας και των μέσων διάδοσης της μουσικής.

Μπορούμε να διακρίνουμε δύο φάσεις στη μουσική δημιουργία του. Στην πρώτη φάση, 20ου αιώνα: τη μουσική των αρχών του αιώνα και τη μουσική μετά το 1950. Στην πρώτη φάση, στην αλλαγή του αιώνα, ανήκουν τα εξής ρεύματα:

Ιμπρεσιονισμός: κατεξοχήν γαλλικό κίνημα που χαρακτηρίζεται από δύναμη και λεπτότητα των συναισθημάτων και το οποίο άνοιξε νέους ηχητικούς ορίζοντες.

Εξπρεσιονισμός: κατεξοχήν γερμανικό κίνημα που αναφέρεται στην έκφραση του εσωτερικού κόσμου και ξεπερνά τους φραγμούς της καθιερωμένης αισθητικής.

Φουτουρισμός: κίνημα που ενθάρρυνε την ενσωμάτωση τεχνολογικών και βιομηχανικών θορύβων στη μουσική.

Νεοκλασικισμός: κίνημα που διερεύνησε την επιστροφή στα κλασικά πρότυπα ως αντίδραση στον όψιμο Ρομαντισμό.

Στη δεύτερη φάση, στη μουσική μετά το 1950, ανήκουν τα εξής ρεύματα:

Σειραϊκή μουσική: βασικό δομικό στοιχείο είναι η κατασκευή "θέματος" με όλες (12) τις χρωματικές νότες σε διατάξεις (σειρές), όπου κάθε φθόγγος μπορεί να εμφανίζεται μόνο μια φορά. Μια σειρά μπορεί να υπόκειται σε μεταλλάξεις / παραλλαγές, όπως αναστροφή, αντιστροφή, κ.ά. Αργότερα, στον ολοκληρωτικό σειραϊσμό, παραμετροποιούνται και άλλες ιδιότητες του ήχου, όπως η ένταση, η διάρκεια και το ηχόχρωμα.

Ηλεκτρονική μουσική: χρήση νέων τεχνολογιών που καθιστούν δυνατή τη παραγωγή νέων ήχων, παραγόμενων από ηλεκτρικές γεννήτριες.

Αλεατορική μουσική: προγραμματισμένη χρήση του τυχαίου το οποίο επαναφέρει το στοιχείο της φαντασίας μέσα στο ορθολογικό περιβάλλον. Αυτό μπορεί να εκφράζεται είτε ως ελευθερία στην επιλογή των φθόγγων, των διαρκειών, ή της σειράς στην εκτέλεση των μερών ενός έργου,

Μετασειραϊκή μουσική: εκλεπτύνει ακόμα περισσότερο τις δομές και τις παραμέτρους φτάνοντάς τες στα άκρα. Επέδρασε αναζογωνητικά στο πειραματικό μουσικό θέατρο.

Νέα απλότητα: επαναφέρει την υποκειμενική, άμεση έκφραση του συναισθήματος, ενώ η αμερικανικής προέλευσης μουσική minimal υπηρετεί μια απλότητα που στοχεύει στο διαλογισμό.

Κώστας Βακιάνης Κώστας Κατσάνος