1ο Γενικό Λύκειο ΥμηττούΣχολ. Έτος 2012-2013Τάξη: Β1

Το θέατρο Σκιών

Ερευνητική εργασία

ΚΑΤΑΓΩΓΗ ΘΕΑΤΡΟΥ ΣΚΙΩΝ

ΟΙ ΡΙΖΕΣ ΤΟΥ ΘΕΑΤΡΟΥ ΣΚΙΩΝ

Οι ρίζες του θεάτρου σκιών είναι ασιατικές. Σ΄ αυτό συμφωνούν οι ερευνητές και υπάρχουν χώρες όπου το θεατρικό αυτό είδος αποτελεί μια από τις αρχαιότερες παραδόσεις, όπως η Ταϋλάνδη, η Ινδία, η Ιάβα, η Κίνα. Ασφαλώς, σε κάθε χώρα οι φιγούρες, οι χαρακτήρες, η θεματολογία του συνδέονται με τις παραδόσεις των τοπικών κοινωνιών. Από την Άπω Ανατολή θα φτάσει σταδιακά στις Μεσογειακές χώρες.

Στην Κίνα, εμφανίζεται γύρω στα 200 μ.Χ. από ένα μάγο, που για να παρηγορήσει τον Βασιλιά Βού - Τί, που έχασε τη γυναίκα του, αναπαριστάνει τη σκιά της, τότε ο μάγος προκάλεσε μιαν εικόνα με τη μορφή της σ'ένα σκοτεινό δωμάτιο προβάλλοντας τη σκιά της σ'ένα πανί.

Τον ίδιο αιώνα σημειώνεται η ύπαρξη του θεάτρου σκιών και στον μουσουλμανικό κόσμο σαν μυστηριακό που συμβόλιζε την δημιουργία του κόσμου και μερικοί μυστικοί άραβες της Αιγύπτου το μεταχειρίζονταν σαν μέσο διδασκαλίας των δογμάτων τους.

Στο ταξίδι του από την Απω Ανατολή προς τα Δυτικά, η Περσία είναι ο πρώτος φυσικός σταθμός. Στο Ιράν, τα έργα Σκιών είναι γνωστά μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα.

Απ` όλες τις Αραβικές χώρες της Μέσης Ανατολής και της Βόρειας Αφρικής, μόνο η Αίγυπτος μας παρέχει τα πρώτα τεκμήρια για Θέατρο Σκιών, παρ` όλο που κάπου κάπου τ` αχνάρια του παρουσιάζονται στα μεγάλα Αραβικά αστικά κέντρα όπως η Δαμασκός και η Βαγδάτη.

Εκτός της Αλγερίας, η Τυνησια και το Μαρόκο, έχουν να επιδείξουν ένα δικό τους Θέατρο Σκιών. Η μόνη απ` όλες τις χώρες, που κατέχει τα πρώτα γραπτά κείμενα, παιγμένα σε παραστάσεις Θεάτρου Σκιών, είναι η Αίγυπτος στις αρχές του 20ου Αιώνα.

Το θέμα πολλών συζητήσεων και διαφωνιών, ανάμεσα στους ερευνητές,της τέχνης του Θεάτρου Σκιών, είναι ο τρόπος με τον οποίο αυτό ταξιδεύει Δυτικά, φθάνει στη Μεσόγειο, και καταλήγει στην Τουρκία και την Ελλάδα.Το πιο πιθανό είναι να ταξίδεψε μαζί με τους Τσιγγάνους,από την Ινδία.

Η ΓΕΝΝΗΣΗ ΤΟΥ ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗ

Η γέννηση του Καραγκιόζη δεν είναι απόλυτα εξακριβωμένη και έχουν διατυπωθεί πολλές απόψεις πάνω στο θέμα αυτό. Η πιο διαδεδομένη ιστορία αναφέρεται στον γνωστό θρύλο του Καραγκιόζη και του Χατζηαβάτη που ζούσαν στην Προύσα.Ο Χατζηαβάτης ήταν εργολάβος οικοδομών και είχε αναλάβει να χτίσει το σαράϊ του πασά της Προύσας.Ο πασάς βαζει τον Καραγκιόζη αρχιμάστορα,ο οποίος έλεγε αστεία στους εργάτες.

Αυτό είχε ως αποτέλεσμα το παλάτι να αργήσει να χτιστεί,πράγμα που εξοργίζει τον πασά.Ο πασάς φοβέρισε τον Καραγκιόζη αλλά εκείνος εξακολούθησε να αστειεύεται. Ετσι ο πασάς τον θανάτωσε.Μετά απο λίγο καιρό ο πασάς αρρώστησε και ο Χατζηαβάτης,για να αισθανθεί καλύτερα ο πασάς έκοψε έναν χάρτινο Καραγκιόζη, τέντωσε ένα πανί που το φώτισε και έλεγε τα αστεία του Καραγκιόζη.Ο πασάς ευχαριστήθηκε τόσο που του έδωσε άδεια να παίζει παραστάσεις όπου θέλει.

Οι πρώτες ιστορικά βεβαιωμένες πληροφορίες για το θέατρο του Καραγκιόζη εντοπίζονται στα μέσα του 17ου αιώνα και μας τον παρουσιάζουν να εκφράζει εικόνες από την ζωή των Τούρκων.Παρουσίαζε την τούρκικη ζωή ο Καραγκιόζης επειδή διαμορφώθηκε μέσα στην τουρκοκρατία και απευθυνόταν κυρίως προς τους Τούρκους. Ηταν ανάγκη, επομένως, να καλυφθεί με τούρκικο όνομα ο κεντρικός του ήρωας, γιατί διαφορετικά ήταν αδύνατον να ελέγχει τα φαινόμενα και τους τύπους της τούρκικης κοινωνικής ζωής.

Ο ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Από το 1830,στην Ελλάδα,το θέατρο σκιών αποτελούσε διασκέδαση.Ο λαός θεωρούσε τον Καραγκιόζη ενα διασκεδαστικό θέαμα.Είναι λαϊκό θέατρο και παιζόταν σε μικρούς χώρους ή καφενεία.Οι λαϊκοί αυτοί καραγκιοζοπαίχτες,κατάφεραν με την τέχνη τους να εκφράσουν την ψυχή του απλού Έλληνα.

Με την εισβολή του έγχρωμου κινηματογράφου ο Καραγκιόζης και η τέχνη του έτεινε να εκλείψει, ωστόσο η επίπονη και επίμονη προσπάθεια του αξιόλογου καλλιτέχνη Ευγένιου Σπαθάρη ξαναζωντάνεψε τον λαϊκό μας ήρωα.

Σήμερα,η θεατρική αυτή παράδοση συνεχίζεται με ενδιαφέρον από διάφορους παίχτες σε όλη την Ελλάδα και οι θεατές εξακολουθούν να τη δέχονται με μεγάλη αγάπη και απέραντη νοσταλγία.Πρόκειται για μια κληρονομιά πολύτιμη που δεν πρέπει να χαθεί και αξίζει γιατί ο ήρωάς της είναι ο καθρέφτης της γνήσιας ελληνικής ψυχής.

Εργάστηκαν για την εργασία

Αντωνίου Αγγελική Βασιλακάκης Αντώνης Βλαχούλης Αλέξανδρος Γκραντίτσα Έντζι Κολόϊ Ελεονώρα

Θεματολογία του θεάτρου σκιών

ΕΡΓΑΣΙΑ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΜΑΘΗΤΕΣ

ΔΗΜΟΠΟΥΛΟΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣΚΙΟΥΛΟΣ ΑΝΔΡΕΑΣ

ΚΕΡΚΕΜΕΖΟΣ ΤΑΣΟΣΚΥΡΙΑΚΟΥΣΗΣ ΜΑΝΟΣ

ΕΡΓΑ ΕΝΤΥΠΩΣΙΑΣΜΟΥ ΤΟΥ ΚΟΙΝΟΥ

Έργα που δεν μπορούν εύκολα να ενταχθούν στις τρείς πρώτες κατηγορίες και που ανεβάζονται είτε για να υποδηλώσει ο καραγκιοζοπαίχτης πόσο πολλές φιγούρες και φωνές διαθέτει, είτε πόσο πολλά τεχνικά μέσα για παραγωγή σκιών ή ήχων έχει, είτε πόσες γραμματικές γνώσεις διαθέτει,που επίσης δε λειτουργεί απλώς σαν μια ηρωϊκή παράσταση.Το ίδιο συμβαίνει και με το έργο <<Ο Θησέας και ο Μινώταυρος>>.

Σε αυτό τον <<καμβά>> κινούνται περίπου διακόσιες διαφορετικές παραστάσεις που εχω παρακολουθήσει απο πενήντα τρεις διαφορετικούς καργκιοζοπαίχτες( και όλες αυτές,φυσικά,που έχουν κατά καιρούς δημοσιευτεί και είναι κείμενα ζωντανών παραστάσεων και όχι αποκυήματα της φαντασίας του συγγραφέα τους).

Ο καθηγητής Γ.Σηφάκης έχει όμως εν μέρει άδικο όταν γράφει οτι το <<ρεπερτόριο κάθε καραγκιοζοπαίχτη συμπίπτει στο μεγαλύτερο μέρος του με το ρεπερτόριο όλων των άλλων συναδέλφων του>>.Ας δούμε μερικά ενδιαφέροντα στοιχεία.

ΟΙ ΚΩΜΩΔΙΕΣ

ΔΟΜΗ ΚΑΙ ΔΡΑΣΗ

Τα σενάρια των κωμωδιών κατάγονται από δύο βασικά είδη αφηγηματικών μορφών:α. Από μαγικές λαϊκές ιστορίες είτε ελληνικές είτε διαμορφωμένες από προϋπάρχουσες μορφές του τούρκικου καραγκιόζη όπως "Το στοιχειωμένο δέντρο" , "Ο Μέγας Αλέξανδρος και το καταραμένο φίδι", "Ο Καραγκιόζης κουνιέρης".

β. Από κωμικά θέματα και φάρσες της δυτικής παράδοσης της κωμωδίας, όπως "Ο Καραγκιόζης γιατρός" , "Επτά γαμπροί και μία νύφη" , "Οι δύο πρίγκηππες" , "Καλώς το αφεντικό απ'όξω".Συχνά όμως συναντάμε στον μπερντέ και διασκευές εμπνευσμένες από θέματα και πρόσωπα της εκάστοτε επικαιρότητας όπως "Ο Καραγκιόζης αστροναύτης" , "Η δολοφονία του Αθανασόπουλου" , "Ο λήσταρχος Φώτης Γιαγκούλας".

ΚΩΜΩΔΙΕΣ

Οι κωμωδίες του Καραγκιόζη προβάλλουν το κοινωνικό χάος της αναπτυσσόμενης πόλης του 19ου αιώνα.Άνθρωποι από διάφορες μεριές της Ελλάδας και της πρώην Οθωμανικής Αυτοκρατορίας με τα δικά τους ήθη και έθιμα,γλώσσα ή διάλεκτο συνωστίζονται στα νέα αστικά κέντρα.Οι κωμωδίες αντανακλούν τον κόσμο της φτωχολογίας των ανερχόμενων πόλεων, όπου τα βασικά προς το ζείν, η εξασφάλιση ενός πιάτου φαγητού, είναι ο πρωταρχικός στόχος.Ο κόσμος τους ταυτίζεται με τον κεντρικό ήρωα, τον Καραγκιόζη, του οποίου βασικός και αναγκαίος στόχος είναι η απόκτηση τροφής.Η δράση της κωμωδίας καθοδηγείται απο την πείνα του.

Τα έργα συνήθως ξεκινούν με τη διαμαρτηρία του Καραγκιόζη ένα μονόλογο για την πείνα του και τα φαγητά που ονειρεύεται.Η ανάγκη να ικανοποιήσει την πείνα του είναι το κίνητρο, βάση του οποίου συνεργάζεται με τον Χατζηαβάτη , το δεύτερο κεντρικό ήρωα, για να εκτελέσει εργασία για τον Πασά.Το να είναι κανείς φτωχός στον κόσμο του Καραγκιόζη σημαίνει να πεινάει και ο μόνος λόγος για να νιώθει κανείς δυστυχής είναι η πείνα.Ο Καραγκιόζης νιώθει ικανοποίηση όταν καταφέρει να αποκτήσει ένα καλό πιατο φαγητό.

Η ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΔΡΑΣΗ

Η κοινωνική δράση στις κωμωδίες έχει να κάνει με τα κόλπα του Καραγκιόζη για να βρεί φαγητό.Παρ'όλο που πετυχαίνει το στόχο του, η κοινωνική του θέση παραμένει στο τέλος πάντοτε η ίδια, αν και μερικά έργα κλείνουν με τον Καραγκιόζη χορτάτο και πλούσιο, όπως "Ο γάμος του Καραγκιόζη" ή "Ο Καραγκιόζης γιατρός" όπου ο Χατζηαβάτης λέει στον Καραγκιόζη καθώς τελειώνει το έργο: "Καραγκιόζη μου αφήσαμε γειά στην φτώχεια". Όμως σε κάθε νέο έργο που παίζεται ο Καραγκιόζης ξεκινά πάντα φτωχός και πεινασμένος.

Η ΔΟΜΗ ΤΗΣ ΔΡΑΣΗΣ

Η δράση στις κωμωδίες μπορεί να χαρακτηριστέι ως κυκλική. Ο κόσμος της αρχής του έργου παραμένει ίδιος με εκείνον στο τέλος του έργου. Αν και ο Καραγκιόζης συχνά πετυχαίνει το στόχο του,να αντιστρέψει δηλαδή την κοινωνική του θέση,σύντομα επιστρέφει στην αρχική του κατάσταση. Σε μερικές ώρες ο Καραγκιόζης "θα έχει χωνέψει το φαγητό του" και θα έχει επιστρέψει στην καλύβα

ΗΡΩΙΚΑ ΕΡΓΑ

Η εμφάνιση των ηρωϊκών έργων στα τέλη του 19ου αιώνα και τις αρχές του 20ου αιώνα δεν ηταν τυχαία.Η ξαφνική δημιουργία των έργων αυτών μοιάζει να έρχεται σαν αντίδραση στην κοινωνική πραγματικότητα της εποχής, την ήττα της Ελλάδας το 1897 απο τον οθωμανικό στρατό στην εκστρατεία της για κατάκτηση περισσότερο του ελληνικού εδάφους.Η ήττα του 97 έφερε το έθνος αντιμέτωπο με την πραγματικότητα, τη φτώχεια και την αδυναμία του να κερδίσει στον πόλεμο.

Την αντίδραση στην ήττα του 97 εκδήλωσαν πρώτοι οι θεατρικοί θίασοι με το ανέβασμα έργων για την επανάσταση του 21'.Σκοπός του ήταννα τονώσουν το ηθικό θυμίζοντας τις ιστορίες και τους θρύλους των ηρώων της Επανάστασης.Τα έργα αυτα ήταν γραμμένα απο τους διανοούμενους της εποχης και συνήθως παίζονται είτε στην αρχική τους μορφή είτε σε φτηνές διασκευές μελοδραματικού λαϊκού ύφους, με λίγους ηθοποιούς.Τα έργα όμως αυτα δεν κατάφεραν να κερδίσουν την αγάπη του κοινού.

Μόνο όταν αντίστοιχα έργα ανέβηκαν στο μπερντέ, τα <<ηρωικά έργα>>, με έντονη κίνηση και δράση και μακριά απο το λόγιο ρητορικά κλίμα των θεατρικών παραστάσεων, άρχισαν να έχουν μεγάλη απήχηση στο κοινό.

Πρώτα ο Μίμαρος έπαιξε τα ηρωϊκά έργα και στην συνέχεια ακολούθησαν και οι άλλοι.Το πρώτο έργο που ανέβασε ήταν "Ο ήρωας Κατσαντώνης",περίπου το 1900, και ακολούθησαν πολλά άλλα τις επόμενες δύο δεκαετίες με πρωταγωνιστές τους "καπετανέους" της Ελληνικής επανάστασης.

Τα περισσότερα έργα της κατηγορίας αυτής ειναι εμπνευσμένα απο τους αγώνες του '21 και μερικά και απο το Βυζάντιο και απο την αρχαιότητα.Και αυτα με την σειρά τους υποδιαιρούνται σε τέσσερις υποκατηγορίες ανάλογα με το απο το πού άντλησε ο καραγκιοζοπαίχτης στοιχεία :

α)έργα που βασίζονται σε παλαιότερα λαϊκά αναγνώσματα και λαϊκές φυλλάδες, β)έργα που βασίζονται σε θρύλους και στην προφορική παράδοση, γ)έργα που βασίζονται σε δημοτικά τραγούδια,τα οποία λειτούργησαν ως πηγή έμπνευσης για τους

παλιούς καργκιοζοπαίχτες, δ)έργα που βασίστηκαν στην επικαιρότητα των αρχών του 20ου αιώνα.

ΕΡΓΑ ΕΜΠΝΕΥΣΜΕΝΑ ΑΠΟ ΠΑΡΑΜΥΘΙΑ

Παραμύθια Έργα εμπνευσμένα από λαογραφία,

παραδόσεις, βιβλία, θρύλους και παραμύθια. Το Στοιχειωμένο δέντρο Το μαγικό μπουκάλι Η μάγισσα του νεκροταφείου Η Μάγισσα Στρίγκλα Τα τρία αινίγματα Το φίδι

Μυθολογία Έργα εμπνευσμένα από την Ελληνικά μυθολογία

όπου ο Καραγκιόζης παίρνει το ρόλο βοηθού ενός μυθικού ήρωα ή απλώς συμμετέχει ως αφηγητής.

Θησέας και Μινώταυρος Η Λερναία Ύδρα

ΠΡΟΣΩΠΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΘΕΑΤΡΟΥ ΣΚΙΩΝ

ΕισαγωγήΤο ελληνικό κοινό δεν μπορούσε να ταυτιστεί με τους τούρκικους χαρακτήρες του θεάτρου σκιών γι’ αυτό αντικαταστάθηκαν. Το ίδιο συνέβη και με το ρεπερτόριο το οποίο διαμορφώθηκε σύμφωνα με τα ελληνικά δεδομένα. Τα σπουδαιότερα πρόσωπα που προστέθηκαν για το ελληνικό θέατρο σκιών ήταν:

Ο Καραγκιόζης• Ο Καραγκιόζης: Είναι ο ιδανικός τύπος του φτωχού Έλληνα.

Είναι αγαθός, σκληρός καμία φορά στα αστεία του, αλλά καλόκαρδος στο βάθος. Γεμάτος τεμπελιά και αισιοδοξία, αλλά και γεμάτος διάθεση ν' ανακατεύεται σε όλα. Τον ενδιαφέρει κάθε τι που γίνεται γύρω του, όλους τους πειράζει και τους κοροϊδεύει και προ πάντων τον ίδιο τον εαυτό του. Το χέρι του είναι εξαιρετικά ευκίνητο και υπερβολικά μακρύ, για σκηνικούς λόγους, για να μπορεί να ξύνει την πλάτη του και το κεφάλι του ή για να χειρονομεί. Επίσης έχει συμβολική σημασία γιατί εκπροσωπεί το έξυπνο πνεύμα του. Καρπαζώνει προθυμότατα, δέρνει αλλά και δέρνεται. Είναι ευφυολόγος, ετοιμόλογος και αστείος, ποτέ όμως γελοίος. Δεν είναι ταπεινός, ούτε όταν δέρνεται. Το δέχεται κι αυτό σαν μια κακοτυχία του και σαν συνέπεια της κακοκεφαλιάς του, με την ίδια εύθυμη εγκαρτέρηση και το ίδιο ειρωνικό του κέφι. Είναι ο άνθρωπος του λαού. Έξυπνος, τραγουδιστής, καλόκαρδος, πατριώτης, πολιτικός, ετοιμόλογος, ερωτιάρης. Πότε είναι πλούσιος, πότε φτωχός, πότε κάνει τον κουτό, πότε τον παλικαρά. Όπου θέλεις τον βρίσκεις.

Ο Πασάς Είναι ο εκπρόσωπος της τούρκικης εξουσίας και την επισημότητά του

την εκδηλώνει με το σοβαρό, αυστηρό ύφος του και με τον στόμφο της ομιλίας του. Είναι επιβλητικός, με πλούσιο ντύσιμο και δεν τραγουδάει ποτέ όπως τα άλλα πρόσωπα του θιάσου επειδή θεωρείται

αξιοσέβαστος.

Ο Σταύρακας Ντυμένος κουτσαβάκικα, ο Σταύρακας, έχει θεωρία παλληκαρά αλλά

συνέχεια τρώει ξύλο. Δεν έχει χρήματα,παρ’όλο που κάνει τον πλούσιο. Εμφανίζεται πότε ως μάγκας και πότε ως ψευτόμαγκας. Με το γιλέκο και το σακάκι να κρέμεται στον έναν ώμο, το κομπολόι, το καβουράκι και το μαχαίρι περασμένο στο ζωνάρι του, υπήρξε μορφή που τριγύριζε στους τεκέδες και στα ρεμπέτικα στέκια. Είναι λεβέντης και δεν μασάει τα λόγια του.

Τα κολλητήρια

• Συχνά εμφανίζονται τρία παιδιά: ο Κολλητήρης, ο Κοπρίτης και ο Πιτσικόκος. Το καθένα από αυτά έχει διαφορετική προσωπικότητα, ανάλογα με τη σειρά γέννησης, η οποία μάλιστα σχετίζεται με τις αρχές της ψυχολογίας!

Ο Πιτσιόκος

Είναι το μικρότερο παιδί του Καραγκιόζη. Μιλάει μπεμπεκίστικα με το "λ".

Ο Κοπρίτης

Είναι το μεσαίο παιδί του Καραγκιόζη και όλη η οικογένεια απορεί πως παχαίνει χωρίς να τρώει.

Ο Μορφονιός

Ονομάζεται Ζαχαρίας,είναι μικρόσωμος με πελώριο κεφάλι και μακριά μύτη, με την οποία μιλάει. Έχει μεγάλη ιδέα για τον εαυτό του.Νομίζει ότι είναι ωραίος και κοροϊδεύει τους άσχημους.Καλοαναθρεμμένος και λιγόψυχος.Όταν τον φοβερίζει ο Καραγκιόζης λιποθυμάει.

Ο Μπαρμπα-Γιώργος

Εκπροσωπεί τον βουνίσιο έλληνα, τον γνήσιο ρουμελιώτη που ο χαρακτήρας του παρέμεινε αδιάφθορος μέσα στο πέρασμα του χρόνου. Είναι τύπος αγαθός, ηθικός και δυνατός. Χαρακτηριστικό του είναι η μεγάλη φωνή του και η μιλιά του με βλάχικους ιδιωματισμούς. Καμαρώνει που είναι θείος του Καραγκιόζη και γι'αυτό του προσφέρει στοργικά την προστασία του,κάθε φορά που ο Καραγκιόζης,εκμεταλλευόμενος την καλοσύνη του,τον μπλέκει.Του αρέσει το τζάμπα και έχει μεγάλη μανία να παντρευτεί.

Ο Βεληγκέκας

• Αντιπροσωπεύει την εκτελεστική εξουσία της δημόσιας τάξης. Είναι τουρκαλβανός στην καταγωγή, κουτός, λιγόλογος και μιλά άσχημα τα ελληνικά με ανάμικτες αρβανίτικες και τούρκικες εκφράσεις. Είναι άνθρωπος του Βεζίρη. Πολλές φορές κακομεταχειρίζεται τον Καραγκιόζη αλλά κατά βάθος τον φοβάται για την πονηριά του. Μόνο ο Μπάρμπα Γιώργος τα βάζει με τον Βελιγκέκα και πολλές φορές τον δέρνει.

Ο Σιορ ΔιονύσιοςΕκπροσωπεί τον νησιώτη Έλληνα, που κρατά τις παραδόσεις.Ρομαντικός χαρακτήρας,φλογερό ταπεραμέντο,κομψοί τρόποι και λεπτή και καλοντυμένη παρουσία.Φοράει ψηλό καπέλο,φράκο,παπιγιόν και έχει ιταλό-ελληνική του κουλτούρα.Ο Σιορ Διονύσιος εμφανίζεται πάντοτε τραγουδώντας ένα παραδοσιακό τραγουδάκι από το «Τσάντε». Είναι σχεδόν πάντοτε ενημερωμένος για τα δρώμενα, ευγενής και χαριτωμένος.Συχνά η φλογερή του ιδιοσυγκρασία είναι αντιστρόφως ανάλογη από τα κότσια του, αλλά, όπως και να 'χει,ο Ζακυνθινός τολμά...

«Ματάκια μου, Καραγκιόζο», λέει με τη συνήθη γλύκα του και γίνεται αμέσως συμπαθής...

Η Αγλαΐα

H γυναίκα του Καραγκιόζη. Πάντα υπομονετική με τα καμώματα του άντρα της. Εκπροσωπεί τον χαρακτήρα της φτωχής Ελληνίδας νοικοκυράς που προσπαθεί να βοηθήσει την οικογένειά της δουλεύοντας.

Ο ΧατζηαβάτηςΟ τύπος του ραγιά που ζει ακόμα με την ανάμνηση της τουρκοκρατίας. Παμπόνηρος,ανήσυχος για όλα, αδύνατος, δειλός και κόλακας,κυρίως απέναντι στους ισχυρούς. Προσποιείται τον μισοκακόμοιρο ενώ ο νους του δουλεύει και ειδικά στις βρομοδουλειές.Εκπροσωπεί τον τύπο του βιοπαλαιστή αστού. Το επάγγελμά του είναι τελάλης, μεσίτης και ταχυδρόμος που εκτελεί παραγγελίες του Μπέη και του Πασά.Ευγενικός,αξιοπρεπής και αξιόπιστος.Είναι πιο μορφωμένος από τον Καραγκιόζη και γνωρίζοντας καλύτερα τον κόσμο προσπαθεί πάντα να διορθώνει τον φίλο του ή να τον δασκαλεύει. Έγινε έτσι σύμβολο των γραμματιζούμενων.

Η Βεζυροπούλα Είναι η κόρη του Πασά. Καλομαθημένη,και δείχνει να σέβεται τον πατέρα της, ωστόσο,καταφέρνει πάντα να πετυχαίνει αυτό που θέλει. Αποτελεί σύμβολο ομορφιάς και γυναικείας καπατσοσύνης,αντικείμενο έρωτα.

Ο ΜπέηςΑντιπροσωπεύει τον εύπορο αστό και γενικά τον άνθρωπο της ανώτερης κοινωνικής τάξης. Είναι καλός οικογενειάρχης,ηθικός και συνήθως δίνει παραγγελίες στον Χατζηαβάτη για διάφορες υποθέσεις του,χρησιμοποιώντας τον σαν τελάλη ή μεσίτη και ξεκινώντας μ'αυτόν τον τρόπο την πλοκή της υπόθεσης.

ο Εβραίος

Το όνομά του είναι Σολομών ή Σολωμός,όπως τον αποκαλεί ο Καραγκιόζης.Έμπορος της πόλης και συγκεκριμένα της Θεσσαλονίκης,αρκετά πλούσιος,πολύ τσιγγούνης όμως,πονηρός και δειλός.Σαν φιγούρα είναι πολύ ευχάριστη γιατί είναι δεμένος σε δυο μεριές και όταν χορεύει σαν να είναι ‘ξεβιδωμένος’ κάνοντας τους θεατές να γελάνε.

ΘΕΑΤΡΟ ΣΚΙΩΝΥΠΟΘΕΜΑ: ΤΑ ΣΚΗΝΙΚΑ ΠΙΣΩ ΑΠΟ ΤΟΝ ΜΠΕΡΝΤΕ

Από τους μαθητές:

Αράμπαλη Ιωάννα

Βοργιά Νίκο

Γιαννοπούλου Σοφία

Κουκουβέτσο Πέτρο

Κουκουράβα Κρυσταλλία

1.ΠΡΟΛΟΓΟΣ

O Καραγκιόζης δεν ήταν απλώς ένα λαϊκό θέαμα σκιών πάνω σ' ένα

πανί΄ ήταν ένα λαϊκό δρώμενο. Οι παραστάσεις του Θεάτρου Σκιών

έχουν μια μαγεία που αρχίζει με το άναμμα των φώτων του μπερντέ και

τελειώνει με το σβήσιμό τους. Οι δύο διαστάσεις στο Θέατρο Σκιών

αφαιρούν το ρεαλισμό ενώ ταυτόχρονα τον αναδημιουργούν με ένα

διαφορετικό τρόπο. Στα σκηνικά, στις φιγούρες, στην κίνηση, στη

μουσική και στους ήχους συνυπάρχουν αρμονικά το στιλιζάρισμα και η

περιγραφή, η υπερβολή και η απόλυτη πιστότητα.

2.Ο ΧΩΡΟΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΘΕΑΤΡΟΥ ΣΚΙΩΝ

Ο χώρος του Θεάτρου Σκιών ουσιαστικά υποδιαιρείται σε δύο

αλληλοσυμπληρωνόμενους υποχώρους: τον οπτικό και τον ακουστικό.

Ο οπτικός του χώρος ορίζεται από το ίδιο το πανί,στις δύο άκρες του

οποίου υπάρχουν συνήθως δύο οικοδομήματα που αντιπροσωπεύουν μια

απόλυτη ταξική και αισθητική αντίθεση.

Τ ο ένα,που βρίσκεται πάντα στο δεξιό μέρος του πανιού-οθόνης (σε

σχέση με τους θεατές), είναι ένα κτίριο που συμβολίζει την εξουσία

ή/και τον πλούτο.

2.Ο ΧΩΡΟΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΘΕΑΤΡΟΥ ΣΚΙΩΝ

Το άλλο, στην αριστερή πλευρά, αντιπροσωπεύει κοινωνικά και

αρχιτεκτονικά την κατοικία του οικονομικά φτωχού , αλλά κοινωνικά

πλουσίου παμπόνηρου πολίτη .Ανάμεσα τους μεσολαβεί ένας γενικά

αόριστος θεατρικός χώρος που αντιπροσωπεύει μια πόλη της οποίας το

όνομα δε μαθαίνουμε ποτέ ,ενώ η απόσταση ανάμεσα στα δύο κτίρια

είναι άλλοτε μικρή (οι φιγούρες χρειάζονται μερικά μόνο βήματα για να

τη διασχίσουν) και άλλοτε μεγάλη.

2.Ο ΧΩΡΟΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΘΕΑΤΡΟΥ ΣΚΙΩΝ

3.Η ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΤΗΣ ΣΚΗΝΗΣ

3.Η ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΤΗΣ ΣΚΗΝΗΣ

4. Η ΔΙΠΛΗ ΣΚΗΝΗ

Τα πολλά διαλείμματα κουράζουν τους θεατές και

σπάνε τη συνέχεια του έργου. Η λύση με τους δύο μπερντέδες

στημένους πλάι πλάι έχει άλλα μειονεκτήματα.Η λύση έρχεται από τη

Θεσσαλονίκη, όπου ο φημισμένος καραγκοιοζοπαίχτης Χαρίλαος

Πετρόπουλος κατασκευάζει τα επάλληλα τελάρα στον ίδιο μπερντέ. Τα τελάρα

ανεβοκατεβαίνουν με σκοινιά και τροχαλίες με πολύ απλό

σύστημα. Έτσι χωρίς διάλειμμα μπορεί να κυλήσει η παράσταση, όσες

αλλαγές σκηνικών κι αν έχει. Την ώρα που οι θεατές βλέπουν το ένα

σκηνικό, το άλλο βρίσκεται πίσω απο την “ποδιά” και μπορούν οι βοηθοί

να καρφιτσώσουν καινούριο σκηνικό.

4. Η ΔΙΠΛΗ ΣΚΗΝΗ

5. Η ΣΟΥΣΤΑ

Ειναι σημαντική η εφεύρεση,γιατί δίνει τη δυνατότητα στη

φιγούρα να στρέφεται πότε δεξιά και πότε αριστερά ,ανάλογα με την

ανάγκη της στιγμής.Αυτό επιτυγχάνεται με ένα σύστημα μεντεσέ που

συνδέει τη φιγούρα με τη λαβή.Πριν εφευρεθεί αυτό το σύστημα,οι

φιγούρες ήταν καρφωμένες σε ξύλινη λαβή με αδυναμία

περιστροφής

5. Η ΣΟΥΣΤΑ

6. Η ΣΚΗΝΗ ΓΙΝΕΤΑΙ ΗΧΕΙΟ

Μια από τις μεγαλοφυείς επινοήσεις η μετατροπή του κουβούκλιου

της σκηνής σε ηχείο .Τη λύση έδωσε ο πολυτάλαντος

Κώστας Καράμπαλης.Εκείνη την εποχή πολλοί θεατές δεν άκουγαν καλά

έτσι κάλεσε ένα αρχιτέκτονα .Του είπε να γίνει στη σκηνή ένα πηγάδι

για να έχει αντίλαλο.Με την λύση αυτή όλοι πια άκουγαν τον

καραγκιοζοπαίχτη.

7.Η ΜΟΥΣΙΚΗ ΣΤΟΝ ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗ

Η μουσική στον "Καραγκιόζη" είναι ένα από τα βασικά

χαρακτηριστικά του γνωρίσματα και αναπόσπαστο μέρος της

παράστασης. Δίνει ένα κλίμα γιορτής και κεφιού και ελκύει το

κοινό.

Η μουσική αλλά και ο χορός παίζουν κυρίαρχο ρόλο στην

υποδήλωση της ταυτότητας του ήρωα, της προσωπικότητας του

και της καταγωγής του.

7.Η ΜΟΥΣΙΚΗ ΣΤΟΝ ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗ

Κάθε φιγούρα, κάθε πρόσωπο εισάγεται

με ένα χαρακτηριστικό τραγούδι. Έτσι κάθε μορφή σημαίνεται

διπλά: και με τη σκιασμένη φιγούρα της και με το τραγούδι που

την χαρακτηρίζει. Μ' αυτόν τον τρόπο διευκολύνεται η αναγνώριση της

φιγούρας από το θεατή.

Η μουσική που συνόδευε παλαιότερα την παράσταση ήταν ζωντανή. Ο

ρόλος του τραγουδιστή και της ορχήστρας – το μουσικό μέρος δηλαδή

της παράστασης - ήταν εξίσου σημαντικός με το υπόλοιπο έργο.

Υπόθεμα: Η ζωή και η δράση των καραγκιοζοπαιχτών

Από τους μαθητές:Aθανασίου Παναγιώτης Αναλυτή ΔανάηΒογιατζάκης ΓιώργοςΚαποδίστρια Νεφέλη

Οι πρώτοι Καραγκιοζοπαίχτες στα Ιωάννινα ήταν Αθίγγανοι και Εβραίοι. Το θεατρικό θέαμα διαδόθηκε και άρχισε έκτοτε να παίζεται στην ελληνική γλώσσα. Στην Ελλάδα ο Καραγκιόζης, ως λαϊκός ήρωας, εκπροσωπεί το φτωχό, εξαθλιωμένο, πονηρό Έλληνα, στο περιβάλλον της Τουρκοκρατίας. Oί Καραγκιοζοπαίχτες είναι ταλαντούχοι, μετρημένοι στα δάχτυλα, αλλά και αποφασισμένοι να κρατήσουν το πνεύμα του Καραγκιόζη ζωντανό!

Οι αποθανόντες Έλληνες καραγκιοζοπαίχτες είναι οι εξής: -Αθηναίος Μάνθος (Λιονέττης) -Ασπιώτης Μίμης (Δημήτρης) -Ευάγγελος Κορφιάτης (Βάγγος) -Μόλλας Αντώνης (Παπούλιας) -Ξάνθος Μάρκος (Ξανθάκης) -Σπαθάρης Ευγένιος -Χαρίδημος Γιώργος

Οι εν ζωή έλληνες καραγκιοζοπαίχτες είναι οι εξής:

-Αγραφιώτης Θωμάς -Καπετανίδης Πάνος -Κίτσος Νικόλαος -Μαμαής Γιώργος -Μουρελάτος Γιάννης (Γιάνναρος) -Παλαιοθόδωρος Παναγιώτης (Μώρος) -Σπυρόπουλος Θανάσης

Στις 6 Μαΐου του 2009 και ενώ βρισκόταν στο Ινστιτούτο Γκαίτε Αθηνών για να παραστεί σε εκδήλωση προς τιμήν του, έχασε την ισορροπία του και έπεσε από σκάλες, με αποτέλεσμα να υποστεί πολλά κατάγματα και να δημιουργηθεί σοβαρό αιμάτωμα στον εγκέφαλο, με την κατάστασή του να χαρακτηριστεί ως κρίσιμη. Τελικά, στις 9 Μαΐου, ύστερα από τρεις ημέρες νοσηλείας απεβίωσε, σε ηλικία 85 ετών. Η σορός του εξετέθη σε λαϊκό προσκύνημα στο Σπαθάρειο Μουσείο Θεάτρου Σκιών και η κηδεία έγινε στις 13 Μαΐου του 2009, στο Μαρούσι, με δημόσια δαπάνη.

Γεννήθηκε στην Πάτρα το 1865 και πέθανε το 1912. Θεωρείται ο θεμελιωτής και αναμορφωτής του Ελληνικού Καραγκιόζη, τον οποίο απάλλαξε από τις βωμολοχίες και τις ανηθικότητες του Τουρκικού Θεάτρου Σκιών και εισήγαγε στο ρεπερτόριό του νέα θεματολογία. Παράλληλα, έκανε σκηνικές αλλαγές, καινοτομίες στην κατασκευή των φιγούρων και μια νέα σπάνια μουσική διάλεκτο.

Ο Πάνος Καπετανίδης γεννήθηκε το 1958 στο Κερατσίνι. Από το 1976 μέχρι το 1984 ασχολήθηκε με το θέατρο και ερμήνευσε ρόλους από έργα κλασσικού ρεπερτορίου και έλληνες συγγραφείς. Το ίδιο διάστημα ασχολήθηκε και με το παιδικό Θέατρο.

Το 1989 παίζει στην ομογένεια στον Πολιτιστικό Μήνα Καναδά παίζει σε 10 πόλεις του Καναδάς , ενώ το 1990 επισκέπτεται το Βέλγιο την Γερμανία και την Ολλανδία, όπου δίνει δέκα παραστάσεις.

Στα 2 του ταξίδια 1994 και 1995 στην Προύσα της Τουρκίας υπερασπίστηκε στο εκεί διεθνές φεστιβάλ Θεάτρου Σκιών, τον Ελληνικό Καραγκιόζη. Το 1996, ’97 και ’98 δίδαξε παιδιά του δημοτικού σχολείου την τέχνη του Καραγκιόζη, σε σχετικό πρόγραμμα του Π.Κ. Δήμου Βύρωνα.

Γεννήθηκε στην Αθήνα, στο Βατραχονήσι, δίπλα στο Στάδιο. Αναγνωρίστηκε παγκόσμια από Γάλλους, Άγγλους, Ρώσους, Γερμανούς, Αμερικάνους και από κορυφαίους Έλληνες διανοούμενους ρεπερτόριό του πρέπει να είχε γύρω στις 100 με 120 παραστάσεις. Κωμωδίες έργα ηρωικά, δράματα, κωμωδιούλες. Τις παραστάσεις τις συμπλήρωνε με ζωντανή μουσική.

O καλύτερος σκαλιστής φιγούρων και σκηνικών. Στη σκηνή μπήκε οκτώ μόλις χρονών. Το καλοκαίρι του 1965 πραγματοποιεί το μεγάλο του όνειρο, την δημιουργία ενός πραγματικά μοντέρνου Θεάτρου Σκιών με την πνοή και τον αέρα του αληθινού Θεάτρου.

Το Πανελλήνιο Σωματείο Θεάτρου Σκιών τον έχει τιμήσει για την συνολική προσφορά του με την τιμητική διάκριση του «Επίτιμου Προέδρου»

Το πραγματικό του όνομα ήταν Δημήτρης Νταλιάνης και είχε γεννηθεί στην Αμαλιάδα το 1885. Ήταν βοηθός και μαθητής του Μίμαρου και ήταν εισήγαγε πολλές καινοτομίες στον Καραγκιόζη. Ήταν ο πρώτος που έφτιαξε φιγούρες από δέρμα. Ήταν αυτός που σκέφτηκε και έφτιαξε τα κολλητήρια.

Γεννημένος στο Κοπανάκι Μεσσηνίας, πρωτοείδε Καραγκιόζη στο καφενείο του πατέρα του. Στην ηλικία περίπου των 15 χρόνων, βοηθό-μαθητή στον τοπικό Καραγκιοζοπαίχτη Βασίλη Φιλντισάκο. Μαθητεύοντας κοντά του έμαθε τις παραστάσεις και τα βασικά μυστικά της τέχνης αυτής.

Έζησε πολλά χρόνια στην Αυστραλία όπου έπαιξε και αρκετές παραστάσεις. Τα τελευταία χρόνια ζούσε με την οικογένεια του στο Περιστέρι. Το παράπονο του ήταν ότι δεν μπόρεσε λόγω των συγκυριών να αφιερώσει μεγαλύτερο κομμάτι της ζωής του στο Θέατρο Σκιών

Βιβλιογραφία

Γιώργος Ιωάννου: «Ο Καραγκιόζης» εκδόσεις Ερμής

Γ.Κοτοπούλης: «Ο Καραγκιόζης στην Πάτρα 1890-1906» εκδόσεις περί τεχνών

Μ. Ιερωνυμίδης: «Πίσω από τον Μπερντέ» εκδόσεις άμμος

Web Sites:http://www.karagiozismuseum.gr/theatro_skion/index.htmhttp://www.greekshadows.com/gr/http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9A%CE%B1%CF%81%CE%B1%CE%B3%CE%BA%CE%B9%CF%8C%CE%B6%CE%B7%CF%82