ΛΑΤΙΝΙΚΑ ΛΥΚΕΙΟΥ | μάθημα 11ο

40

Μάθημα 11ο – Lectio undecima «Η Ρώμη και η Καρχηδόνα»

① Μετάφραση κειμένου

Κείμενο στα λατινικά Μετάφραση στην ελληνική

Hannibal, Ο Αννίβας,

dux Carthaginiensis, ο Καρχηδόνιος στρατηγός, natus VI et XX annos, σε ηλικία είκοσι έξι χρονών,

superavit νίκησε omnes gentes Hispaniae όλα τα έθνη της Ισπανίας

bello με πόλεμο et Saguntum και το Σαγούντο

expugnavit vi. κυρίευσε με τη βία. Postea cum elephantis Έπειτα με ελέφαντες

transiit Alpes, διέσχισε τις Άλπεις, quae seiungunt που χωρίζουν

Italiam ab Gallia. την Ιταλία από τη Γαλατία. Ubi fuit in Italiam, Όταν βρέθηκε στην Ιταλία,

profligavit et delevit κατατρόπωσε και εξολόθρευσε copias Romanorum τις στρατιές των Ρωμαίων

apud Ticinum, κοντά στον Τίκινο (ποταμό), Trebiam, στον Τρεβία (ποταμό),

Trasumenum στη Τρασιμένη (λίμνη) et Cannas. και στις Κάννες.

Romanus populus Ο ρωμαϊκός λαός audivit pavidus πληροφορήθηκε έντρομος

cladem Cannensem. τη συντριβή των Καννών. Hannibal expedivit se Ο Αννίβας ξέφυγε

ex insidiis Fabii Maximi από την παγίδα του Φαβίου Μάξιμου in agro Falerno. στον Φαλερνό αγρό.

Postquam complevit Αφού συμπλήρωσε in Italia XIV annos, στην Ιταλία δεκατέσσερα χρόνια

Carthaginienses revocaverunt eum οι Καρχηδόνιοι τον ανακάλεσαν in Africam. στην Αφρική.

Ibi Hannibal Εκεί ο Αννίβας cupivit frustra προσπάθησε μάταια

componere bellum να τελειώσει το πόλεμο cum Romanis. με τους Ρωμαίους.

Denique Τελικά dimicavit αγωνίστηκε

cum P. Scipione ενάντια στον Πόπλιο Σκιπιώνα apud Zamam, στη Ζάμα,

sed Romani αλλά οι Ρωμαίοι reportaverunt κατάκτησαν

victoriam. τη νίκη.

ΛΑΤΙΝΙΚΑ ΛΥΚΕΙΟΥ | μάθημα 11ο

41

② Γραμματική κειμένου

1) ΡΗΜΑΤΑ

αρχικοί χρόνοι των ρημάτων : είναι οι ρηματικοί τύποι από τους οποίους σχηματίζονται όλοι οι χρόνοι των ρημάτων. Ως αρχικούς χρόνους θεωρούμε :

την οριστική ενεστώτα

την οριστική παρακειμένου

το σουπίνο

το απαρέμφατο ενεστώτα

σημείωση : το σουπίνο σχηματίζεται από το ρηματικό θέμα και την προσθήκη των καταλήξεων tum ή sum. παρακείμενος ενεργητικής φωνής : ο παρακείμενος ενεργητικής φωνής είναι ένας από τους αρχικούς χρόνους του ρήματος και γι’ αυτόν τον επιπρόσθετο λόγο η γνώση του καθίσταται απαραίτητη. Εξάλλου από το θέμα του παρακειμένου σχηματίζονται ο παρακείμενος, ο υπερσυντέλικος και ο συντελεσμένος μέλλοντας. Ο παρακείμενος της ενεργητικής φωνής σχηματίζεται από το θέμα του παρακειμένου και τις βασικές καταλήξεις του ενεργητικού παρακειμένου. Δηλαδή :

θέμα παρακειμένου + βασικές καταλήξεις παρακειμένου

καταλήξεις παρακειμένου

sum 1η συζυγία

2η συζυγία 4η συζυγία

- i fui amavi delevi audivi - isti fuisti amavisti delevisti audivisti - it fuit amavit delevit audivit

- imus fuimus amavimus delevimus audivimus - istis fuistis amavistis delevistis audivistis

- erunt/ere fuerunt/ fuere

amaverunt/re deleverunt/re audiverunt/re

☞παρακείμενος του ρήματος (trans)eo

σχηματίζεται από το θέμα του παρακειμένου και τις βασικές καταλήξεις του παρακειμένου. Το ρήμα λοιπόν έχει ως εξής :

πρόσωπο

οριστική παρακειμένου

α’ ενικό (trans) – ii/- ivi β’ ενικό (trans) – isti γ’ ενικό (trans) – iit α’ πληθ. (trans) – iimus β’ πληθ. (trans) – istis γ’ πληθ. (trans) – ierunt / - iere

③ Συντακτικό κειμένου

ΧΡΟΝΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Οι χρονικές προτάσεις στη λατινική γλώσσα εισάγονται με τους συνδέσμους ut / ubi (όταν), simul (μόλις) και postquam (αφού). Οι χρονικές προτάσεις εκφέρονται κατά κύριο λόγο με οριστική παρακειμένου όταν αναφέρονται σε ένα γεγονός που συνέβη μια φορά στο παρελθόν. Ο σύνδεσμος ubi δείχνει κυρίως το σύγχρονο (ταυτόχρονη πράξη με τη πράξη του ρήματος) ή κάτι που συνέβη με μικρή χρονική διαφορά από τη πράξη του ρήματος. Ο σύνδεσμος postquam φανερώνει απλά το προτερόχρονο.

ΛΑΤΙΝΙΚΑ ΛΥΚΕΙΟΥ | μάθημα 11ο

42

ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ Carthaginiensis : το τριτόκλιτο επίθετο δεν σχηματίζει παραθετικά γιατί είναι εθνικό όνομα και παράγωγο ουσιαστικού. natus : μετοχή παθητικού παρακειμένου του ρήματος nascor – natus sum – nasci (3/αποθετικό). omnes : το επίθετο δεν σχηματίζει παραθετικά ως απόλυτη έννοια. vi : προσοχή στη κλίση του ! elephantis : ετερόκλιτο ουσιαστικό που κλίνεται και ως πρωτόκλιτο (elephantus – i) και ως τριτόκλιτο (elephas – antis). Alpes/Cannas : το ουσιαστικό δεν σχηματίζει ενικό αριθμό. copias : στον ενικό αριθμό το ουσιαστικό μεταφράζεται ως «αφθονία», ενώ στο πληθυντικό αριθμό ως «στρατιωτικές

δυνάμεις». Publio : προσοχή στη κλητική ενικού. Σχηματίζεται ως Publi.

ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟ natus : χρονική μετοχή συνημμένη στο Hannibal. Εκφράζει το προτερόχρονο. Μπορεί όμως να χαρακτηριστεί και

επιθετική μετοχή ως παράθεση στο Hannibal. annos : αιτιατική του χρόνου που δείχνει χρονική διάρκεια. omnes : κατηγορηματικός προσδιορισμός στο gentes. quae…seiungunt : δ/α αναφορική πρόταση προσδιοριστική στο Alpes . Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία quae και

εκφέρεται με οριστική ενεστώτα γιατί δηλώνει κάτι το πραγματικό. ubi…fuit : δ/α χρονική πρόταση. Εισάγεται με τον χρονικό σύνδεσμο ubi εκφέρεται με οριστική παρακειμένου και

φανερώνει το προτερόχρονο στο παρελθόν. pavidus : επιρρηματικό κατηγορούμενο του τρόπου στο populus. ex insidiis : εμπρόθετος προσδιορισμός της απομάκρυνσης. postquam…complevit : δ/α χρονική πρόταση. Εισάγεται με τον χρονικό σύνδεσμο postquam, εκφέρεται με οριστική

παρακειμένου και δηλώνει το προτερόχρονο στο παρελθόν. cum P. Scipione : εμπρόθετος προσδιορισμός του εναντίον ή της εχθρικής κατεύθυνσης.

© Θάνος Σταυρόπουλος – φιλόλογος, MSc. thanosstavropoulos@yahoo.gr