ΠΜΣ ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑ ΑΕ 09ΚΕιδικά θέματα στην Κοινωνική Οργάνωση: Κοινωνιολογία και Δίκαιο της Ανθρώπινης Αναπαραγωγής-ΒιοηθικήΠΜΣ ΒΙΟΗΘΙΚΗ ΚΟΙΝ 105

Διδάσκουσα: Βασιλική Πετούση

Κοινωνιολογία και Δίκαιο της Ανθρώπινης Αναπαραγωγής Εαρινό εξάμηνο 2012

Ώρες Γραφείου: Δευτέρα 12.00-15.00, Τρίτη 9.30-14.30ή μετά από συνεννόηση

Τρίτη 14.30-17.30Αίθουσα Α3-3 Τμήμα Κοινωνιολογίας

Τηλ. Γραφείου 28310-77469e-mail: petousiv@uoc.gr

Σκοπός και στόχος του σεμιναρίου: (Κοινό σεμινάριο ΠΜΣ Κοινωνιολογία και ΠΜΣ Βιοηθική)Η ανθρώπινη αναπαραγωγή αποτελεί κομβικό σημείο της κοινωνικής οργάνωσης καθώς βρίσκεται σε σχέση αμοιβαίας εξάρτησης και αλληλοκαθορισμού με τα υφιστάμενα σε κάθε ιστορική στιγμή οικονομικά, πολιτικά, πολιτισμικά, εθνικά, φυλετικά κλπ χαρακτηριστικά αυτών των κοινωνιών. Ιδεολογικά φορτισμένη η νοηματοδότηση της ανθρώπινης αναπαραγωγής αποκτά ιδιαίτερη σημασία για την έμφυλη δόμηση ανδρών και γυναικών και αποτελεί αιτία, αφορμή και βάση για πλέγμα ρυθμίσεων (δικαιικών και άλλων) που καθορίζουν συγγενικές, κληρονομικές, συζυγικές, αδελφικές και πλήθος άλλες δια-προσωπικές σχέσεις. Κατά τη διάρκεια των τελευταίων δεκαετιών βιο-ιατρικές εξελίξεις εισάγουν στην προβληματική και τους προβληματισμούς για την ανθρώπινη αναπαραγωγή και τις, από αυτή και σε συνάρτηση με αυτή, σχέσεις, ζητήματα που προκύπτουν από την ιατρική υποβοήθησή της διευρύνοντας, περιπλέκοντας, αμφισβητώντας, αναιρώντας, επαναπροσδιορίζοντας και επανανοηματοδοτώντας όχι μόνο τις κοινωνικο-πολιτικές, οικονομικές και νομικές σχέσεις αλλά ακόμη και βιολογικές κανονικότητες και δεδομένα. Στο πλαίσιο των κοινωνιών της νεωτερικότητας και της ύστερης νεωτερικότητας η ανθρώπινη αναπαραγωγή εν γένει και η υποβοηθούμενη αναπαραγωγή ειδικότερα καθίστανται επομένως, πεδία έντονων πολλαπλών αντιπαραθέσεων και συγκρούσεων αναδεικνύοντας την προβληματική αλλά και τις συνέπειες ρητών και υπόρρητων αξιωμάτων και κανονικοτήτων. Στο βαθμό και στην έκταση που πολλές από τις σχέσεις που συναρτώνται με την ανθρώπινη αναπαραγωγή αντιμετωπίζονται θεσμικά, το σχετικό ρυθμιστικό πλαίσιο καθίσταται ιδιαιτέρως σημαντικό. Έτσι, στο πλαίσιο του συγκεκριμένου σεμιναρίου θα προσεγγίστουν υπό το πρίσμα της κοινωνιολογίας και ειδικότερα της κοινωνιολογίας του δικαίου και της κοινωνιολογίας της βιοηθικής οι κοινωνικο-πολιτικές και δικαιικές συνισταμένες του φαινομένου της ανθρώπινης αναπαραγωγής (υποβοηθούμενης και μη). Ειδικότερα θα προσεγγιστούν ζητήματα που αναφέρονται: στη συγκρότηση έμφυλων αναπαραγωγικών ταυτοτήτων και σχέσεων, στην έννοια και το βίωμα της μητρότητας, της πατρότητας και της γονεϊκότητας, στις πολιτικές και ιδεολογικές διαστάσεις της έκτρωσης και της αντισύλληψηςης, της ιατρικοποίησης της εγκυμοσύνης και του τοκετού, του προγεννητικού ελέγχου (ιδίως με τη χρήση απεικονιστικών πρακτικών), της ιδεολογικο-πολιτικής και κοινωνικής διάστασης της υπογονιμότητας, της υιοθεσίας, της υποβοήθησης της αναπαραγωγής και της παρένθετης μητρότητας. Τέλος, στο πλαίσιο του συγκεκριμένου σεμιναρίου θα συζητηθούν οι νομοθετικές ρυθμίσεις και οι βιοηθικές προεκτάσεις των παραπάνω ζητημάτων υπό το πρίσμα της κοινωνιολογίας του δικαίου.

Οργάνωση σεμιναρίου, κείμενα, βιβλιογραφία: Το σεμινάριο διαρθρώνεται στη βάση συγκεκριμένων θεματικών οι οποίες παρουσιάζονται αναλυτικά στο περίγραμμα. Για κάθε μια από τις θεματικές προτείνεται συγκεκριμένη βιβλιογραφία η οποία αναφέρεται στο περίγραμμα και η οποία αποτελεί τη βάση για συζήτηση. Τα κείμενα που περιλαμβάνονται στο περίγραμμα είναι διαθέσιμα ηλεκτρονικά στο studentweb.

Αξιολόγηση: Η αξιολόγηση των φοιτητών και φοιτητριών που θα συμμετέχουν στο σεμινάριο θα γίνει στη βάση μίας προφορικής παρουσίασης ενός εκ των κειμένων της βιβλιογραφίας του σεμιναρίου και μίας συνθετικής εργασίας. Για τη συνθετική εργασία οι φοιτητές και φοιτήτριες που συμμετέχουν θα πρέπει να επιλέξουν 2 από τα κείμενα της βιβλιογραφίας τα οποία διαπραγματεύονται ένα συγκεκριμένο θέμα, να

1

τα παρουσιάσουν κριτικά και να διατυπώσουν το δικό τους επιχείρημα στη συγκεκριμένη θεματική. Το επιχείρημά τους πρέπει να υποστηρίζεται βιβλιογραφικά από επιπλέον κείμενα.

Υπενθύμιση: Οι παρακολουθήσεις των σεμιναρίων είναι υποχρεωτικές

ΘΕΜΑΤΙΚΕΣ ΕΝΟΤΗΤΕΣ

Ημερομηνία Θεματική 19/2/2013 Εισαγωγή στο σεμινάριο 26/2/2013 Αναπαραγωγή και επιλογή (αντισύλληψη, έκτρωση)5/3/2013 Δίκαιο και Ανθρώπινη Αναπαραγωγή

Νομοθετική Ρύθμιση (Ελλάδα)12/3/2013

Αναβολή μαθήματος (αναπλήρωση)

Βιοηθική και υποβοηθούμενη αναπαραγωγή

19/3/2013 Έμφυλη, ενσώματη εμπειρία της αναπαραγωγής (I). Ορισμοί και έννοια μητρότητας, πατρότητας και γονεϊκότητας

26/3/2013 Έμφυλη, ενσώματη εμπειρία της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής (II). Απεικόνιση εμπειρίας. Σχέση προσωπικού-πολιτικού

2/4/2013 Βιοηθική/βιοπολιτική9/4/2013 Κοινωνιολογία και Ανθρώπινη Αναπαραγωγή

16/4/201323/4/2013 Εμπειρία υπογονιμότητας. Η ‘αξία’ των παιδιών

29/4-12/5/2013 Διακοπές Πάσχα14/5/2013 Αναπαραγωγικός τουρισμός21/5/2013 Αξιολόγηση σεμιναρίου

KΕΙΜΕΝΑ ΘΕΜΑΤΙΚΩΝ ΕΝΟΤΗΤΩΝ

(26/2/2013) Αναπαραγωγή και επιλογή (έκτρωση)

Burt, S. 1994. “Reproductive responsibilities: Rethinking the fetal rights debate.” Policy Sciences 27:179-196.

Dinas, K, Hatzipantelis, E., Mavromatidis, G., Zepiridis, L., Tzafettas, J. 2008. “Knowledge and practice of contraception among Greek female medical students.” The European Journal of Contraception and Reproductive Health Care, 13(1):77-82.

Gleeson, K. 2009. “The other abortion myth—the failure of the common law.” Bioethical Inquiry 6:69-81

Georges, E. 1996. “Abortion policy and practice in Greece.” Social Science and Medicine 42(4):509-519.

Heriot, M. Jean. 1996. “Fetal Rights versus the Female Body: Contested Domains.” Medical Anthropology Quarterly 10(2):176-194.

Jebereanu, L. Jebereanu, D., Alaman, R., Tofan, A., Jebereanu, S., Pauncu, S. 2006. Penn Bioethics Journal II(ii): 25-28.

Νομοθετικά κείμεναΝ. 1609/1986 «Τεχνητή διακοπή εγκυμοσύνης και προστασία της υγείας της γυναίκας και

άλλες διατάξεις» Εφημερίς της Κυβερνήσεως ΦΕΚ 86/3-7-198Griswold v. Connecticut 1965 (περίληψη)Roe v. Wade 1973 (περίληψη και πλήρες κείμενο)Webster v Reproductive Health Services, 1989 (περίληψη) 2

Planned Parenthood v Casey, 1992 (περίληψη και πλήρες κείμενο)Boso v Italy 2002 (περίληψη και πλήρες κείμενο)Tysiac v Poland 2007 Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (περίληψη)Acuna v Turkish 2007 Supreme Court of New Jersey (περίληψη και πλήρες κείμενο)

(5/3/2013) Δίκαιο και (υποβοηθούμενη) ανθρώπινη αναπαραγωγή

Σούρλας, Π. 2007-2008. «Μέλλοντα πρόσωπα-Future Persons.» Επιθεώρηση Βιοηθικής, 1(1):58-76. Διαθέσιμο στο:http://www.bioethicsreview.uoc.gr/Vol1/Issue1/v1i1ax2_Sourlas.pdfΗμερομηνία πρόσβασης: 16/3/2012

Bender, Leslie. 2003. “Genes, Parents, and Assisted Reproductive Technologies: Technological Mistakes, Sex, Race, & Law.” Columbia Journal of Gender and Law 12(1):1-78.

Facio, A. 1995. “From basic needs to basic rights.” Gender and Development 3(2):16-22. Khader, S. J. 2008. “When equality justifies women’s subjection: Luce Irigaray’s critique of

equality and the fathers’ rights movement.” Hypatia 23(4):48-74.Lenoir, N. 2006. “Biotechnology, bioethics and law: Europe’s 21st century challenge.” The

Modern LawReview 69(1):1-6. Naffine, N. 2003. “Who are law’s persons? From Cheshire cats to responsible subjects.” The

Modern Law Review 66(3):346-367. Pearson, Y.E. 2007. “Storks, cabbage patches, and the right to procreate.” Bioethical Inquiry

4:105-115.Spilker, K., Lie, M. 2007. “Gender and bioethics intertwined: Egg donation within the context of

equal opportunities.” European Journal of Women’s Studies 14(4):327-340.

(5/3/2013) Νομοθετική ρύθμιση υποβοηθούμενης αναπαραγωγής (Ελλάδα)

Βάρκα-Αδάμη, Αλεξάνδρα. 2003. «Ο Ν. 3089/2002 για την ‘ιατρική υποβοήθηση στην ανθρώπινη αναπαραγωγή’. Μια πρώτη προσέγγιση» Ελληνική Δικαιοσύνη 44:1511-1518.

Βιδάλης, Τ.Κ. 2003. «Το πρόταγμα της οικογένειας: Η συνταγματικότητα του νόμου για την‘ιατρική υποβοήθηση στην ανθρώπινη αναπαραγωγή’.» Νομικό Βήμα 51:832-840.

Ευαγγελίδου-Τσικρικά, Φ. 2002. «Ζητήματα από τη βιολογική διάσπαση της μητρότητας.»Ελληνική Δικαιοσύνη 43:33-43.

Καράσης, Μ. Δ. 2004. «Η κρίση του οικογενειακού δικαίου μετά τον Ν. 3089/2002 για την‘Ιατρική υποβοήθηση στην ανθρώπινη αναπαραγωγή’.» Αρμενόπουλος 58(9):1233-1249.

Καράσης, Μ. Δ.. 2002. «Lex dei, lex populi και η μονοδιάστατη άποψη.» Αρμενόπουλος 12:1896-1897.

Κουνουγέρη-Μανωλεδάκη, Ε. 2005. «Ο νέος Ν. 2205/2005 για την ‘εφαρμογή της ιατρικώςυποβοηθούμενης αναπαραγωγής’: Ζητήματα από το συσχετισμό των διατάξεών του μεταξύτους και με τις ρυθμίσεις του Ν. 3089/2002.» Αρμενόπουλος 59(5):669-681.

Μηλαπίδου, Μαρία. 2005. «Παρατηρήσεις επί του νέου νόμου για την εφαρμογή της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής.» Ποινική Δικαιοσύνη 78:137-141.

Παντελίδου, Κ. Δ. 2004. «Ζητήματα του νέου θεσμού της ‘παρένθετης’ μητρότητας.» Αρμενόπουλος 58(7):977-986.

Παπαχρίστου, Θ. Κ. 2002. «Lex dei, lex populi.» Χρονικά Ιδιωτικού Δικαίου Β:673-675.Πετούση-Ντούλη, Β. (υπό έκδοση) «Δικαιική ρύθμιση της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής: σκέψεις

για τη διαφορά και την ισότητα.» Στο Τσινόρεμα, Στ., Λούης, Χρ. (επ.) Συλλογικός Τόμος για τη Συγκρότηση της Βιοηθικής στην Ελλάδα. Ηράκλειο: Πανεπιστημιακές εκδόσεις Κρήτης.

Πετούση-Ντούλη, Β. 2010. «Έμφυλη ισότητα και υποβοηθούμενη αναπαραγωγή: η πρόκληση του τεκμηρίου μητρότητας.» Στο Πιστελά, Α. (επ) Εγκληματολογικές αναζητήσεις: Τιμητικός τόμος για τον Στέργιο Αλεξιάδη-Criminology: Searching for answers: Essays in honour of Professor Stergios Alexiadis. Αθήνα-Θεσσαλονίκη: Εκδόσεις Σάκκουλα, σελ. 837-872.

Hatzis, A.N. 2009. “From soft to hard paternalism and back: the regulation of surrogate 3

motherhood in Greece.” Portuguese Economic Journal 49(3). DOI 10.1007/s10258-009-0049-5.

Ελληνικά Νομοθετικά κείμενα Ν.3089/2002 «Ιατρική υποβοήθηση στην ανθρώπινη αναπαραγωγή» Εφημερίς της

Κυβερνήσεως ΦΕΚ 327/23-12-2002. Ν. 3305/2005 «Εφαρμογή της Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής» Εφημερίς της

κυβερνήσεως ΦΕΚ 17/27-1-2005.

Εκθέσεις-Γνωμοδοτήσεις

Εισηγητική Έκθεση στο σχέδιο νόμου «Ιατρική υποβοήθηση στην ανθρώπινη αναπαραγωγή.»Διαθέσιμο στο http://www.hellenicparliament.gr/UserFiles/2f026f42-950c-4efc-b950-340c4fb76a24/i-human-eisig.pdf Ημερομηνία πρόσβασης 16/3/2012.

Εθνική Επιτροπή Βιοηθικής. Εισήγηση στο Σχέδιο Νόμου «Ιατρική υποβοήθηση στην ανθρώπινη αναπαραγωγή.» Διαθέσιμο στο: http://www.bioethics.gr/media/pdf/recommendations/recom_med_ass_reprod_gr.pdfΗμερομηνία πρόσβασης: 16/3/2012.

Εισηγητική έκθεση στο νομοσχέδιο «Εφαρμογή των μεθόδων ιατρικώς υποβοηθούμενης αναπαραγωγής.» Διαθέσιμο στο: http://www.hellenicparliament.gr/UserFiles/7b24652e-78eb-4807-9d68-e9a5d4576eff/E-MEDIPAR-EPIS.pdf Ημερομηνία πρόσβασης 16/3/2012.

Εθνική Επιτροπή Βιοηθικής. Γνώμη για την προγεννητική και προεμφυτευτική διάγνωση και τη μεταχείριση του εμβρύου. Διαθέσιμο στο: http://www.bioethics.gr/media/pdf/recommendations/rec_pd_gr.pdf Ημερομηνία πρόσβασης 16/3/2012.

Εθνική Επιτροπή Βιοηθικής. Εισήγηση για τη χρήση των βλαστοκυττάρων στην βιοϊατρική έρευνα και την κλινική ιατρική. Διαθέσιμο στο: http://www.bioethics.gr/media/pdf/recommendations/recom_stem_cells_gr.pdfΗμερομηνία πρόσβασης 16/3/2012.

Εθνική Επιτροπή Βιοηθικής. Γνώμη για τις συλλογές ομφαλοπλακουντιακού αίματος. Διαθέσιμο στο: http://www.bioethics.gr/media/pdf/recommendations/opinion_uc_gr.pdfΗμερομηνία πρόσβασης 16/3/2012.

(12/3/2013) Βιοηθική και υποβοηθούμενη αναπαραγωγή

Asch, A., Marmor, R. 2008. “Assisted Reproduction,” in Crowley, M (ed) From Birth the Death and Bench to Clinic: The Hastings Center Bioethics Briefing Book for Journalists, Policymakers, and Campaigns. Garrison, NY: The Hastings Center, pp. 5-10.

Coeytaux, F., Darnovsky, M, Fogel, S.B., 2011. “Assisted reproduction and choice in the biotech age: recommendations for a way forward.” Contraception, 83:1-4.

Little, O. M. 1996. “Procreative Liberty, Biological Connections, and Motherhood” Kennedy Institute on Ethics Journal 6(4):392-396.

Malek, J. 2006. “Identity, harm, and the ethics of reproductive technology.” Medicine and Philosophy, 31:83-95.

Pennings, G and de Wert, G. 2003. “Evolving ethics in medically assisted reproduction.” Human Reproduction Update 9(4):397-404.

WHO. 2002. Current Practices and Controversies in Assisted Reproduction. Geneva.Williams, C. 2005. “Framing the fetus in medical work: rituals and practices.” Social Science &

Medicine, 60:2085-2095.

(19/3/2013) Έμφυλη, ενσώματη εμπειρία της αναπαραγωγής (I). Ορισμοί και έννοια μητρότητας, πατρότητας και γονεϊκότητας.

Ιγγλέση, Χ. 1994. «Φεμινιστικές θεωρίες για τη μητρότητα: Οι γυναίκες εξερευνούν τα σκοτεινά 4

τοπία της φαντασίωσης.» Δίνη, φεμινιστικό περιοδικό, 7:10-31.

Gedge, E. 2011. “Reproductive choice and the ideals of parenting.” International Journal of Feminist Approaches to Bioethics, 4(2):32-47.

Grace, V. M, Daniels. K. R, Gillett, W. 2008. “The donor, the father, and the imaginary constitution of the family: Parents’ constructions in the case of donor insemination.” Social Science & Medicine 66:301-314.

Gupta, J. A. Richters, A. 2008. “Embodied subjects and fragmented objects: Women’s bodies, assisted reproduction technologies and the right to self-determination.” Bioethical Inquiry 5:239-249

Hammons, S. A. 2008. “Assisted reproductive technologies: Changing conceptions of motherhood?” Affilia 23:270-280.

Klein, R. 2008. “From test-tube women to bodies without women.” Women’s Studies International Forum 31:157-175.

Kukla, R. 2008. “Measuring mothering.” International Journal of Feminist Approaches to Bioethics, 1(1):67-90.

Morris, C. 2007. “Evans v United Kingdom: Paradigms of Parenting.” The Modern Law Review 70(6):979-1007.

Percheski, C., Wildeman, C. 2008. “Becoming a Dad: Employment trajectories of married, cohabiting, and nonresident fathers.” Social Science Quarterly, 89(2):482-501.

Ploeg, I. van der. 2004. “’Only angels can do without skin’: On reproductive technology’s hybrids and the politics of body boundaries.” Body & Society 10(2-3):153-181.

Purewall, S. and Akker, van der O., 2007. “The socio-cultural and biological meaning of parenthood.” Journal of Psychosomatic Obstetrics & Gynecology 28(2):79-86.

Sheldon, S. 2005. “Fragmenting fatherhood: the regulation of reproductive technologies.” The Modern Law Review 68(4):523-553.

Williams, S., 2008. “What is fatherhood? Searching for the reflexive father.” Sociology, 42:487-502.

(26/3/2013) Έμφυλη, ενσώματη εμπειρία της αναπαραγωγής (II). Απεικόνιση εμπειρίας. Σχέση προσωπικού-πολιτικού.

Βαρίκα, Ε. 2000. «Μητρότητα, πατρότητα, συμβόλαιο και άλλοι μύθοι της κλασσικής πολιτικής θεωρίας» σελ. 41-56. Στο Ελένη Βαρίκα. Με διαφορετικό πρόσωπο: φύλο, διαφορά και οικουμενικότητα Αθήνα: Κατάρτι.

Βαρίκα, Ε. 2000. « ‘Το προσωπικό είναι πολιτικό’ Οι περιπέτειες μιας ανατρεπτικής υπόσχεσης» σελ. 352-377. Στο Ελένη Βαρίκα. Με διαφορετικό πρόσωπο: φύλο, διαφορά και οικουμενικότητα Αθήνα: Κατάρτι

Athanassiou, A. 2006. “Bloodlines: Performing the body of the ‘Demos,’ reckoning the time of the ‘Ethnos’. Journal of Modern Greek Studies 24:229-256.

Conrad, K. 2009. “Surveillance, gender and the virtual body in the information age.” Surveillance & Society, 6(4):380-387.

Draper, J. 2002. “’It was a real good show’: The ultrasound scan, fathers and the power of visual knowledge.” Sociology of Health and Illness 24(6):771-795.

Draper, J. 2003. “Blurring, moving and broken boundaries: Men’s encounters with the pregnant body.” Sociology of Health & Illness 25(7):743-767.

Garcia, J., Bricker, L., Henderson, J., Martin, M.A., Mugford, M., and Roberts, T. 2002. “Women’s views of pregnancy ultrasound: a systematic review.” Birth 29(4):225-250.

Georges, E. 1996. “Fetal ultrasound imaging and the production of authoritative knowledge in Greece.” Medical Anthropology Quarterly 10(2):157-175.

Halkias, A. 2003. “Money, God and Race: The politics of reproduction and the nation in modern Greece.” European Journal of Women’s Studies 10(2):211-232.

5

Mitchell, L. M. and Georges,E. 1997. “Cross-cultural cyborgs: Greek and Canadian women’s discourses on fetal ultrasound.” Feminist Studies 23(2):373-401.

Paxson, Heather. 2003. “With or against nature? IVF, gender and reproductive agency in Athens, Greece.” Social Science and Medicine 56:1853-1866.

Suton, D. 2006. “The modern Greek foetus.” South European Society & Politics, 11(2):307-312.Zechmeister, I. 2001. “Foetal images: the power of visual technology in antenatal care and the

implications for women’s reproductive freedom.” Health Care Analysis 9:387-400.

(2/4/2013) Βιοπολιτική/Βιοηθική

Bishop, J.P., Jotterand, F. 2006. “Bioethics as Biopolitics.” Journal of Medicine and Philosophy, 31:205-212.

Shildrick, M. 2004. “Genetics, normativity, and ethics. Some bioethical concerns.” Feminist Theory, 5(2):149-165.

Turner, L. 2005. “Bioethics, Social Class, and the Sociological Imagination”. Cambridge Quarterly of Healthcare Ethics 14:374-378.

Zylinska, J. 2009. Bioethics in the Age of New Media. Cambridge, Mass: The MIT Press. (Chapter 1 “Bioethics: A Critical Introduction” pp. 3-34)

(9/4/2013, 16/4/2013) Κοινωνιολογία και ανθρώπινη αναπαραγωγή.

Κουνουγέρη-Μανωλεδάκη, Ε. 2001. «Το δίκαιο ως εργαλείο κοινωνικού έλεγχου της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής.» Ίνδικτος 14:145-154.

Baker, M. 2008. “Restructuring reproduction: International and national pressures.” Journal of Sociology 44:65-81.

ESHRE, The Capri Workshop Group, 2001. “Social determinants of human reproduction.” Human Reproduction, 16(7):1518-1526.

Gleicher, N. 2005. “Reflections and comments on regulations of biotechnologies that touch the beginning of human life.” Journal of Assisted Reproduction and Genetics, 22(1):41-46.

Kemkes-Grottenthaler, A. 2003. “Postponing or rejecting parenthood? Results of a survey among female academic professionals.” Journal of Biosocial Science, 35:213-226.

Kittay, E. F. 2010. “Planning a trip to Italy, arriving in Holland: The delusion of choice in planning a family.” The International Journal of Feminist Approaches to Bioethics 3:9-24.

Koch, T. 2006. “Bioethics as ideology: Conditional and unconditional values.” Journal of Medicine and Philosophy, 31:251-267.

MacInnes, J. and Diaz, J.P. 2009. “The reproductive revolution.” The Sociological Review, 57(2):262-284.

McGlynn, C. 2006. “Families, partnerships and law reform in the European Union: Balancing disciplinarity and liberalization.” The Modern Law Review 69(1):92-107.

Nusbaum, J. 2006. “Childbirth in modern Athens: The transition from homebirth to hospital birth.” Penn Bioethics Journal, II(ii):33-37.

Lesthaeghe, R. 1980. “On the social control of human reproduction.” Population and Development Review, 6(4):527-548.

Petoussi, V. 2007. “Feminist voices in the law: Debating equality, neutrality and objectivity.” In Papageorgiou, Y. (ed) Gendering Transformations. Rethymno:e-media, pp 351-364.

Petoussi, Vassiliki. 1998. From Reified Abstractions to Situated Contexts: Feminist Jurisprudence, Paradigm Shift, and Legal Change. Αδημοσίευτη Διδακτορική Διατριβή. Τμήμα Κοινωνιολογίας Virginia Polytechnic Institute and State University. http://scholar.lib.vt.edu/theses/available/etd-1598-162149/

Sage, W.M. “The lawyerization of medicine.” Journal of Health Politics, Policy and Law, 26(5):1179-1195.

Stephen, E. H. 2000. “Demographic implications of reproductive technologies.” Population Research and Policy Review”, 19:301-315.

6

(23/4/2013) Εμπειρία υπογονιμότητας. Η ‘αξία’ των παιδιών

Cassidy, T. and Sintrovani, P. 2008. “Motives for parenthood, psychosocial factors and health in women undergoing IVF.” Journal of Reproductive and infant psychology 26(1):4-17.

Colpin, H., de Munter, A. , Vandermeulebroecke, L. 1998. “Parenthood motives in IVF mothers.” Journal of Psychosomatic Obstetrics & Gynecology 19(1):19-27.

Greil, A. L., McQuillan, J. 2010. “ ‘Trying’ times: Medicalization, intent, and ambiguity in the definition of infertility.” Medical Anthropology Quarterly, 24(2):137-156.

Langdridge, D., Connoly, K. & Sheeran, P. 2000. “Reasons for wanting a child: a network analytic study.” Journal of Reproductive and Infant Psychology 18(4):321-338.

Langdridge, D., Sheeran, P. and Connolly, K. (2005). “Understanding the reasons for parenthood.” Journal of Reproductive and Infant Psychology 23(2):121-133.

Lotz, M. 2009. “Procreative reasons-relevance: On the moral significance of why we have children.” Bioethics 23(5):291-299.

McLeod, C., Ponesse, J. 2008. “Infertility and moral luck: The politics of women blaming themselves for infertility.” International Journal of Feminist Approaches to Bioethics, 1(1):126-144.

Nauck, B. and Klaus, D. 2007. “The varying value of children: Empirical results from eleven societies in Asia, Africa and Europe.” Current Sociology 55(4):487-503.

Peronace, L. A., Boivin, J.and Schmidt, L. 2007. “Patterns of suffering and social interactions in infertile men: 12 months after unsuccessful treatment.” Journal of Psychosomatic Obstetrics & Gynaecology 28(2):105-114.

Terzioglu, F. 2007. “Anxiety of infertile men who undergo genetic testing for assisted reproductive treatment.” Journal of Psychosomatic Obstetrics & Gynecology 28(3):147-153.

Throsby, K., Gill, R. 2004. “It’s different for men’. Masculinity and IVF.” Men and Masculinities 6(4):330-348.

(14/5/2013) Αναπαραγωγικός τουρισμός

Blyth, E., Farrand, A. 2005. “Reproductive tourism-a price worth paying for reproductive autonomy?” Critical Social Policy, 25(1):91-114.

Donchin, A. 2010. “Reproductive tourism and the quest for global gender justice.” Bioethics, 24(7):323-332

McKelvey, A., David, AL, Shenfield, F., Jauniaux, ER. 2009. “The impact of cross-boarder reproductive care or ‘fertility tourism’ on NHS maternity services.” BJOG: An International Journal of Obstetrics & Gynaecology, 116(11):1520-1523.

Pennings, G. 2004. “Legal harmomization and reproductive tourism in Europe.” Human Reproduction, 19(12):2689-2694.

Points, K. 2009. “Commercial surrogacy and fertility tourism in India: The case of Baby Manji.” The Kenan Institute for Ethics at Duke University. Case Studies in Ethics. Διαθέσιμο στο http://www.duke.edu/web/kenanethics/CaseStudies/BabyManji.pdf Ημερομηνία πρόσβασης 17/3/2012.

Shenfield, F., de Mouzon, J., Pennings, G., Ferraretti, A.P., Andersen, A.N., de Wert, G and Gooseens, V., ESHRE. 2010. “Cross boarder reproductive care in six European countries.” Human Reproduction, 25(6):1361-1368.

Spar, D. 2005. “Reproductive tourism and the regulatory map.” The New England Journal of Medicine, 352:531-533.

Δημοσιεύματα εφημερίδων.

Λυβιάκης, Γ. 2009. «Έρχονται στα Χανιά για εξωσωματική.» Ελευθεροτυπία, 20 Μαΐου. 7

Διαθέσιμο στο: http://www.enet.gr/?i=news.el.article&id=46002 Ημερομηνία πρόσβασης: 17/3/2012.

Φυντανίδου, Ε. 2010. «Ανθεί ο τουρισμός της εξωσωματικής: Μονάδα-πόλος έλξης ζευγαριών με προβλήματα τεκνοποίησης.» Το Βήμα-Κοινωνία, 21/9. Διαθέσιμο στο http://www.tovima.gr/society/article/?aid=355627Ημερομηνία πρόσβασης: 17/3/2012

Chopa, A.J, 2012. “The Word’s baby factory.” Foreign Policy, February, 10. Διαθέσιμο στο: http://www.foreignpolicy.com/articles/2012/02/10/the_worlds_baby_factory?page=0,0#Ημερομηνία πρόσβασης: 17/3/2012.

Devlin, K. 2009. “Hundreds of women risk health be ‘fertility tourism’.” The Telegraph 29 June. Διαθέσιμο στο http://www.telegraph.co.uk/health/healthnews/5685785/Hundreds-of-women-risk-health-by-fertility-tourism.html Ημερομηνία πρόσβασης 17/3/2012.

The politics of Women’s Health. Emerging Issues: Assisted Reproductive Technologies and Fertility Tourism Διαθέσιμο στο: http://www.ourbodiesourselves.org/book/excerpt.asp?id=93Ημερομηνία πρόσβασης: 17/3/2012.

Ιστοσελίδες αναπαραγωγικού τουρισμούhttp :// www . fertilitycenter - crete . gr / default . aspx ? id =4& lang = el http://www.globalivf.com/http://www.globalivf.com/Country_cont.php?lid=94&counid=31http :// www . creatingafamily . org / infertility - resources / fertility - tourism . html http :// technorati . com / lifestyle / travel / article / fertility - tourism - selling - womens - eggs - for / http://nordicalagos.org/ http://nordicalagos.org/ftap.phphttp://www.globalivf.com/blog/?tag=fertility-tourismhttp://www.multiplymagazine.com/articles/fertility_tourism

8