Περίληψη Α κεφαλαίου Α τόμου, μέχρι σελ. 40

16oς ΑΙΩΝΑΣ: ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΣ ΕΘΝΟΚΕΝΤΡΙΣΜΟΣ Η Ευρώπη της αυλικής αριστοκρατίας χρησιμοποιεί το ρήμα ΕΚΠΟΛΙΤΙΖΩ= SIVILIΖΕ για να δηλώσει την δική

της υπεροχή. Ευρωπαϊκός Εθνοκεντρισμός= (Ο λευκός ευρωπαίος, ο μόνος «πολιτισμένος»)

Ευπρέπεια, κοσμιότητα, ευγένεια τρόπων της

Αριστοκρατίας

Προβολή ανωτερότητας δικού τους προτύπου συμπεριφοράς

Έναντι των τρόπων των κατώτερων κοινωνικών τάξεων + Βαρβάρων (υποδουλωμένων στις αποικίες Ν. Κόσμου)

ΜΟΝΑΧΙΚΟΣ ΑΝΤΙΛΟΓΟΣΜichel de Μοntaigne (1580)

Αντιπαραθέτει στον ευρωπαϊκό εθνοκεντρισμό τον

ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΟ ΣΧΕΤΙΚΙΣΜΟδεν έχουμε άλλο κριτήριο για την αλήθεια και τη λογική, εκτός από την εικόνα των

αντιλήψεων και συνηθειών του τόπου που βρισκόμαστε. Εκεί είναι η τέλεια θρησκεία, το τέλειο πολίτευμα, ο τέλειος και πλέον άψογος τρόπος που γίνεται

το κάθε τι.(βαρβαρότητα δεν υπάρχει στους λαούς, εκτός απ’ ότι καθένας ονομάζει βαρβαρότητα

ότι είναι έξω απ’ τις συνήθειές του.

Είναι ο μόνος που αντέδρασε στον Ευρωπαϊκό Εθνοκεντρισμόκαι συγκρίνοντας τα ήθη των υποτιθέμενων «βαρβάρων» και Ευρωπαίων οι οποίοι επιδείκνυαν βαναυσότητα τόσο απέναντί τους όσο και μεταξύ τους στις θρησκευτικές και δυναστικές διαμάχες οι οποίες σπάρασσαν την Ευρώπη, ο Μontaigne συμπεραίνει:

Μπορούμε να τους ονομάζουμε βάρβαρους αλλά όχι σε σύγκριση με μας

που τους ξεπερνάμε σε βαρβαρότητα

Υπήρξε υπέρμαχος της ηθικής τελείωσης και ειλικρίνειας

17 ος αιώνας . Ο Μontaigne δεν βρήκε ανταπόκριση.

Σύμφωνα με τον L. Fevre (1998), οι γάλλοι συγγραφείς ταξινομούν τους λαούς

σύμφωνα με μια αρκετά σαφή ιεραρχία,

στη βάση της οποίας ήταν οι ΑΓΡΙΟΙ στη μέση ΟΙ ΒΑΡΒΑΡΟΙ, και στην κορυφή

ΟΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΕΝΟΙ (civilizes). (θα επανέλθουμε σ’ αυτό λεπτομερώς παρακάτω, στο 1.1)

1

18 ος αιώνας : Αυτή η αντίληψη αρχίζει να κλονίζεται.

Περιηγητές, μεταφράσεις, ηθολ+ γλωσσ. Μελέτες

ενδιαφέρον για λαούς Ασίας, Ινδίας αποδείχνουν την

ατέλεια των ευρωπαϊκών ηθών

Montesquieu = με την αφέλεια του αποστασιοποιημένου περιηγητή με το

τέχνασμα της οπτικής του ξένου (ανήκει στη παράδοση του πολιτισμικού σχετικισμού)

1758 Rousseau Η ανάπτυξη των επιστημών, τεχνών, ο εξευγενισμός του γούστου και κανόνων

συμπεριφοράς οδηγεί στη διαφθορά των ηθών

Μόνο ο ενάρετος βίος οδηγεί στην ανάπτυξη των ανθρωπίνων ηθών

Πολεμική στο θέατρο = ψεύτικο και διεφθαρμένο αντιπροσωπεύει

τα διεφθαρμένα ήθη

Στροφή στην εθνική κληρονομιά, λαϊκές γιορτές

Σημαντική εξέλιξη του όρου

Μαρ quis de Μ irabeau = Κριτική στην κυρίαρχη τάξη αξιών.

Απόρριψη του πολιτισμού της εποχής του «ως κίβδηλο».

«Ο πολιτισμός δεν κάνει τίποτα για την κοινωνία, εάν δεν της δίνει την ουσία και τη

μορφή της αρετής».

Ασκεί κριτική στην κυρίαρχη τάξη αξιών της εποχής του και δημιουργεί το ουσιαστικό

ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ (civilization)

Διάδοση του όρου ανάμεσα στους διανοούμενους

Το καινούργιο ουσιαστικό ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ (civilization)

συμπυκνώνει τα δύο χαρακτηριστικά του Διαφωτισμού:

1) Αμφισβήτηση απολυταρχίας

2) Διαμόρφωση εναλλακτικού μεταρρυθμιστικού πολιτικο-πολιτισμικού οράματος

Και γίνεται το έμβλημα της πολιτικής και φιλοσοφικής στάσης

του Διαφωτισμού

2

Ο νεολογισμός «Πολιτισμός» δεν αναφέρεται πλέον σε άτομα όπως οι έννοιες της ευπρέπειας,

ευγένειας κλπ., ούτε σε μια παγιωμένη κατάσταση, αλλά προβάλλει τον πολιτισμό ως μια

οικουμενικής κλίμακας ιστορική διαδικασία διαμόρφωσης και τελειοποίησης των κοινωνικών

ηθών και θεσμών, η οποία δεν έχει ακόμα ολοκληρωθεί, ενώ η πρόοδός της, απαιτεί την

ανάπτυξη και διάδοση της γνώσης και της επιστήμης.

Holbach : Ο πολιτισμός των λαών δεν έχει ακόμα ολοκληρωθεί. Αναρίθμητα εμπόδια

αντιτάχθηκαν μέχρι τώρα στις προόδους των χρήσιμων γνώσεων, των οποίων η προώθηση μπορεί

μόνο να τελειοποιήσει τις κυβερνήσεις, τους νόμους, την παιδεία, τους θεσμούς.

Condorcet: η αντίληψη του διαφωτισμού για τον πολιτισμό, ως μια δυναμική, προοδευτική πορεία

προς την τελειοποίηση στο έργο του «ιστορικό σχεδίασμα των προόδων του ανθρώπινου πνεύματος

(1794). Περιγράφεται η πορεία της ανθρωπότητας μέσα από δέκα στάδια εξέλιξης από τους

πρωτόγονους και τελειώνει στο μέλλον, σε μια ιδανική μελλοντική κοινωνία.

Κουλτούρα: Από τον Κικέρωνα μέχρι τον Χέρντερ

1ος αι. π.χ. Κικέρων: cultura animi = μεταφορικά: «καλλιέργεια ψυχής».

Ύστερη Αναγέννηση: Ουμανιστές Τhomas Moore, Roger Bacon: cultura intellecti «καλλιέργεια του νου».

3

18ος αιώνας: Η έννοια κουλτούρα καθιερώνεται μ’ αυτήν ακριβώς την μεταφορική της έννοια

«καλλιέργεια νου» σε Αγγλία, Γαλλία, καθώς και της ταυτόσημης λέξης «καλλιέργεια» (cultivation)

σηματοδοτεί την αυξανόμενη βαρύτητα μιας ολιγάριθμης αλλά σταθερά ανερχόμενης ΑΣΤΙΚΗΣ

ΤΑΞΗΣ με προσόν τη ΜΟΡΦΩΣΗ

Έτσι έχουμε δίπλα στην η Αστική τάξη

Αριστοκρατία που όφειλε στην καταγωγή της Νέα κοινωνική ελίτ, στηρίζει την κοινωνική της

την κοινωνική της θέση (status) αξία στην πνευματική της υπεροχή,

στην κατοχή της κουλτούρας

ΓΑΛΛΙΑ-ΑΓΓΛΙΑ: Αστοί διανοούμενοι έχουν μια καθοριστική συμμετοχή στην πολιτική ζωή,

διαθέτουν κοινωνική αναγνώριση και συμπυκνώνουν το αντιπολιτευτικό, μεταρρυθμιστικό τους

πρόταγμα σε μια έννοια περί πολιτισμού που συμπεριλαμβάνει την κουλτούρα ως κοινωνικό αγαθό.

Αντίθετα στη ΓΕΡΜΑΝΙΑ: (επισημαίνει ο Νorbet Elias (1997): Οι αστοί διανοούμενοι είναι

παραγκωνισμένοι από κάθε πολιτική δραστηριότητα και επιρροή, καταφεύγουν έτσι στο χώρο

του πνεύματος (φιλοσοφία, επιστήμη, τέχνη). Στα πλαίσια αυτής της ιδιαίτερης κατάστασης, οι

γερμανοί αστοί διανοούμενοι επιλέγουν να εκφράσουν το δικό τους πολιτισμικό ιδεώδες (μέσα στα

εθνικά τους όρια) την «κουλτούρα» (kultur), την οποία αντιδιαστέλλουν προς τον πολιτισμό

(Zivilisation) (εννοείται της Ευρώπης, ιδίως της Γαλλίας).

Κουλτούρα (kultur) VS τον πολιτισμό (Zivilisation)

Αληθινή αρετή, ηθικότητα, μόρφωση, Ρηχή, εξωτερική ευγένεια και ευπρέπεια

εσωτερικό πλούτο του ατόμου

Σ’ αυτή την αντίθεση θα συγκροτηθεί η κριτική των γερμανών αστών διανοούμενων απέναντι στην

αριστοκρατική ηγεμονική κάστα που κυβερνούσε τη Γερμανία με στυγνό δεσποτισμό και ματαιοδοξία,

έχοντας υιοθετήσει όχι μόνο την εθιμοτυπία αλλά και τη γαλλική γλώσσα της γαλλικής αυλής έχοντας

απορρίψει τη γερμανική γλώσσα ως γλώσσα τραχειά. Η γαλλομανία της γερμανικής αριστοκρατίας θα

αποτελέσει τη βάση για την αντιπαράθεση των αντιπολιτευόμενων σε επίπεδο πλέον εθνικό ενάντια

στα ξενόφερτα ήθη που μαϊμουδίζουν οι γερμανοί αριστοκράτες.

Η αντιπαράθεση κουλτούρα/πολιτισμού αντανακλά την αντιπαράθεση ανάμεσα στην

Αυτόχθονη γερμανική γλώσσα, τέχνη, παραδόσεις vs ξενόφερτα ήθη κυρίως των Γάλλων

4

Κριτική Ρουσσώ και Μιραμπώ ότι η έννοια της κουλτούρας παρουσιάζεται με «εσωστρεφή»

εστίαση στη διάπλαση του νου και χαρακτήρα και αντιδιαστέλλεται προς την «εξωστρέφεια»

της έννοιας του πολιτισμού.

Το 1747 ο Johann Elias Schlegel απορρίπτει τον γαλλικό νεοκλασικισμό και υποστηρίζει

ότι μια χώρα πρέπει να αναπτύξει τη δική της λογοτεχνία και να μη μιμείται άλλες χώρες.

Λίγο μετά ο Herder (1744-1803) τονίζει τη σπουδαιότητα και ομορφιά της γερμανικής λαϊκής

παράδοσης, της κέλτικης και μεσαιωνικής γοτθικής τέχνης που είχαν κατηγορηθεί ως

πρωτόγονες κλπ., σε σύγκριση με τη λεπτότητα της γαλλικής τέχνης

Θεώρησε επίσης ότι η γλώσσα και η λογοτεχνία εκφράζουν το ιδιόμορφο πνεύμα ενός λαού,

Η ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΤΗΣ ΜΗΤΡΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΚΑΝΕΙ ΕΝΑ ΛΑΟ ΝΑ ΒΓΕΙ ΑΠΟ ΤΗ

ΒΑΡΒΑΡΟΤΗΤΑ

Ο Herder υιοθέτησε βασικές ιδέες του Rousseau: Έμφαση στη κοινότητα και τη φύση,

καχυποψία για τον ορθολογισμό και την επιστημονική πρόοδο.

Ο Ηerder προχώρησε σε ευθεία αντιπαράθεση με το Διαφωτισμό και διαμόρφωσε μια έννοια

περί κουλτούρας που αμφισβήτησε ριζικά την αντίληψη του Διαφωτισμού περί πολιτισμού.

Στο έργο του «Ιδέες περί της φιλοσοφίας της ιστορίας του ανθρώπου, 1784-91) ο Ηerder

απορρίπτει ριζικά τον οικουμενισμό. Αντί για τον άνθρωπο ως επίκεντρο της κοινής

ιστορικής νομοτέλειας σύμφωνα με το Διαφωτισμό, στρέφει το ενδιαφέρον του στην ποικιλία

της ανθρώπινης φύσης της ΚΑΘΕ ΦΥΛΗΣ η οποία ενσαρκώνεται στα ιδιόμορφα ήθη και

έθιμα. Απορρίπτει τον πολιτισμό ως ενιαία γραμμική πορεία τελειοποίησης της

ανθρωπότητας στην οποία προπορεύεται de facto η Ευρώπη, ο Herder αντιπαραθέτει την

κουλτούρα την οποία θεωρεί ότι περικλείει πολλές κουλτούρες (πληθυντικός), κάθε λαού

Οι διαφορές ανάμεσα στις κουλτούρες είναι απόλυτες και αγεφύρωτες.

Κάθε άλλη κουλτούρα, όπως και κάθε ιστορική εποχή αντιπροσωπεύει μια ασύγκριτη

ΜΟΝΑΔΙΚΟΤΗΤΑ

Δίδεται επίσης έμφαση στην ΕΝΟΤΗΤΑ ΤΟΠΟΥ ΚΑΙ ΚΟΥΛΤΟΥΡΑΣ, όπου εδώ ο Herder ορίζει

το ΕΘΝΟΣ ΩΣ ΑΔΙΑΡΡΗΚΤΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΜΙΑΣ ΙΔΙΑΙΤΕΡΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΚΑΙ ΚΟΥΛΤΟΥΡΑΣ

5

Και θεωρεί

ΤΟ ΕΘΝΙΚΟ ΚΡΑΤΟΣ ΩΣ ΦΥΣΙΚΟ ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΘΕΣΜΟ

ΘΕΜΕΛΙΑΚΗ, ΜΟΝΑΔΙΚΗ ΝΟΜΙΜΗ ΑΡΧΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ

Στην εποχή του επρόκειτο για ιδέα εξαιρετικά ριζοσπαστική, ακριβώς γιατί από τη μια

αμφισβητούσε τη νομιμότητα της γαλλικής αυτοκρατορίας και της ιμπεριαλιστικής πολιτικής

της και απ’ τη άλλη επειδή πρόβαλε το όραμα της ΓΕΡΜΑΝΙΚΗΣ ΣΥΝΕΝΩΣΗΣ, της

ενοποίησης των πολυάριθμων γερμανικών κρατιδίων.

Οι αντιλήψεις του Herder υιοθετήθηκαν από την κίνηση των νέων Γερμανών συγγραφέων

«Θύελλα και Ορμή» (και ο Γκαίτε) και αποτέλεσαν την έμπνευση του καλλιτεχνικού και

αισθητικού κινήματος του Ρομαντισμού.

Ρομαντισμός: Αρχικά έντονος πατριωτισμός λόγω της γαλλογερμανικής διένεξης,

επανεκτίμηση της λαϊκής ποίησης και παράδοσης στη Γερμανία, πρόκειται για συνειδητά

πλέον ΑΥΤΟΑΠΟΚΑΛΟΥΜΕΝΗ ΕΘΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΚΑΙ ΤΕΧΝΗ. Εδώ τονίζεται η εκλεκτική

συγέννεια του ΡΟΜΑΝΤΙΣΜΟΥ με το πολιτικό φαινόμενο που συνδέθηκε με τις ιδέες του

Herder, τον ΕΘΝΙΚΙΣΜΟ

ΕΘΝΟΤΙΚΟ ΔΟΓΜΑ: Η ιδέα ότι κάθε έθνος, κάθε πολιτισμικά διακριτή κοινότητα, δικαιούται να

αποτελεί και μια εξίσου διακριτή αυτόνομη πολιτική οντότητα.

Αυτή η διατύπωση υπήρξε θεμελιακή για την ανάπτυξη των ευρωπαϊκών εθνικών κρατών

κατά τον 19ο αιώνα. Υιοθετήθηκε από τα εθνικοαπελευθερωτικά και αποσχιστικά κινήματα στο

δεύτερο μισό του 20ου αιώνα.

Ο kulturcharakter του Herder αποδείχτηκε το πρώτο βήμα για την εδαφοποίηση της

κουλτούρας (με τη μετατροπή της από παιδεία σε επικράτεια (ορισμό πολιτισμικών συνόρων,

έννοια έθνους), από μόρφωση σε οροθέτηση, καθώς και την πολιτικοποίηση της κουλτούρας,

από χώρο δημιουργίας και έκφρασης σε χώρο κυριαρχίας και αποκλεισμού του

ΑΛΛΟΥ(εκείνου που βρίσκεται έξω απ’ το εθνικό έδαφος με άλλη κουλτούρα).

Η επίθεση του Herder κατά του Διαφωτισμού και του εθνοκεντρισμού που τον διέκρινε ήταν

δικαιολογημένη. Παρέβλεπε όμως τις σχετικιστικές θέσεις επιφανών διαφωτιστών Fontenelle,

Diderot, Helvetius. Π.χ. η πρόταση του Herder για «πληθυντικοποίηση» της κουλτούρας

συνέπεσε με αντίστοιχες προτάσεις των Γάλλων διαφωτιστών.

6

Η βασική αντίθεση στην περίπτωση Herder ήταν η προσπάθεια δικαίωσης της γερμανικής

ιδιαιτερότητας απέναντι στην γαλλική ανωτερότητα. Η εμφάνιση ταξιδιωτικών αφηγήσεων και

γλωσσολογικών μελετών έστρεψαν το ενδιαφέρον στην πλούσια ποικιλία των ανθρώπινων

ηθών, θεσμών, εθίμων και από τα μέσα του 19ου αιώνα έγινε το αντικείμενο μιας νέας

κοινωνικής επιστήμης της ΕΘΝΟΛΟΓΙΑΣ ή ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΙΑΣ

Αφετηρία νέας επιστήμης: Ε.Β. Τylor: «Κουλτούρα ή πολιτισμός με την ευρεία εθνογραφική

έννοια είναι το σύνθετο σύνολο των γνώσεων, της τέχνης, ηθικής, νόμων ήθη, έθιμα του

ανθρώπου ως μέλος της κοινωνίας.» (Primitive Culture, 1871).

Κατ’ αυτό τον τρόπο η εθνογραφική έννοια της κουλτούρας χαρακτηρίζεται από τη διττή

έμφαση:

εθνογραφική έννοια της κουλτούρας

συνοχή των διαφορετικών ευρύτητά της (συμπεριλαμβάνει

συστατικών της κάθε πλευρά της κοιν.ζωής)

Η αντίληψη του Herder για την κουλτούρα επηρέασε καταλυτικά και την επιστήμη της

ιστορίας.

Η έμφαση στην πολιτισμική συνοχή και μοναδικότητα των ιστορικών εποχών οδήγησε στα

μέσα περίπου του 19ου αιώνα στη διαμόρφωση μια ιδιαίτερη σχολής ιστορικής σκέψης

του ΙΣΤΟΡΙΣΜΟΥ. Βασικό χαρακτηριστικό του ιστορισμού ήταν:

ΙΣΤΟΡΙΣΜΟΣ

Εξατομικευτική θεώρηση Κάθε εποχή ως αυτόνομη ενότητα

παρελθόντων εποχών Με δική της πολιτισμική φυσιογνωμία

(ιδιαίτερο κύκλο ζωής, γέννηση, ακμή

παρακμή)

Η ιδέα του Herder για την ποικιλομορφία της ανθρώπινης φύσης, για την ύπαρξη ποικιλίας

ανθρώπινων φυλών που αναπτύσσουν διαφορετικές κουλτούρες λόγω διαφορετικών

ιδιοσυγκρασιών, αξιοποιήθηκε για να υποστηριχθεί η εγγενής ηθική και πνευματική ανωτερότητα της

λευκής φυλής έναντι όλων των υπολοίπων. Η αντίληψη αυτή, γνωστή ως φυλετισμός ή ρατσισμός,

έμελλε να στιγματίσει τη μεταγενέστερη ευρωπαϊκή σκέψη (και πράξη αφού υλοποιήθηκε πάμπολλες

φορές στην ιστορία θα έλεγα εγώ).

7

Ο πολιτισμός ως εξέλιξη και ως φυλετική ιεραρχία (ΠΟΛΥ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ.

Εξηγεί καλύτερα τον Herder.)

Ο Herder αναπόφευκτα παρά το σχετικισμό του, κατατάσσει τους λαούς ανάλογα με την εξέλιξη του

πολιτισμού τους. (ευρωκεντρική στάση που αρχικά πολεμούσε).

Αυτή η ασυνέπεια έχει την εξήγησή της.

Αυτός ο τρόπος κατάταξης είχε διαποτίσει την ευρωπαϊκή σκέψη για αιώνες. Ενώ ο Tylor (όπως

είδαμε) θεμελιώνει τη νέα κοινωνική επιστήμη της εθνολογίας, ΔΕΝ ΑΜΦΙΒΑΛΛΕΙ ΚΑΘΟΛΟΥ για την

ορθότητα της παραδοσιακής τριμερούς διαίρεσης της ανθρωπότητας σε αγρίους, βάρβαρους και

πολιτισμένους λαούς που σπεύδει να επαναλάβει.

Επίσης ο Lewis A. Morgan δίνει σ’ αυτή τη διάκριση το χαρακτήρα μιας συστηματικής επιστημονικής

θεωρίας

ΤΟ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΔΟΓΜΑ ΤΗΣ ΕΠΟΧΗΣ (19ος)

H ιδέα για τη μονόδρομη πορεία της ανθρωπότητας από την αγριότητα στο πολιτισμό που

αντιπροσώπευε η Ευρώπη συνοψίζεται στον όρο ΕΞΕΛΙΚΤΙΣΜΟΣ

και διαπνέει το έργο όλων των σημαντικών κοινωνικών επιστημόνων του 19ου αιώνα

(Auguste Comte, Gustave Klemm, Friedrich Engels κ.ά.

Τι είχε μεσολαβήσει, ώστε η ιδέα του πολιτισμού του Διαφωτισμού να μη θεωρείται πλέον ως

διαδικασία αλλά ως κατάσταση? (εγώ εδώ το καταλαβαίνω ως κατεστημένο, παρακμιακό σελ. 38), η

οποία χάνει την κριτική-προοδευτική της πλευρά και καταντά το ΠΡΟΣΧΗΜΑ ΜΕ ΤΟ ΟΠΟΙΟ Η

ΕΥΡΩΠΗ ΕΝΘΡΟΝΙΖΕΙ ΤΟΝ ΕΑΥΤΟ ΤΗΣ ΟΠΩΣ Η ΠΑΛΙΑ ΑΡΙΣΤΟΚΡΑΤΙΑ. Δηλαδή:

Η παρακμή της Γαλλικής Επανάστασης έφερε την παραφθορά των ιδεών του Διαφωτισμού περί

πολιτισμού, και μετέτρεψαν τον πολιτισμό σε «έννοια νομιμοποίησης των επεκτατικών και

εποικιστικών προσπαθειών της Γαλλίας».

Ο 19ος αιώνας χαρακτηρίζεται ως μια έντονη εποχή αποικιοκρατίας, όπου λίγα ευρωπαϊκά κράτη

διαμοιράζουν και διαφεντεύουν τη μισή Ασία και ολόκληρη την Αφρική. Αναπόφευκτα, ο πολιτισμός

των Διαφωτιστών που όριζε ως αέναη οικουμενική διαδικασία κοινωνικής προόδου, θεωρείται τώρα

ότι έχει ολοκληρωθεί και τα κράτη αυτά αισθάνονται ότι είναι ΚΟΜΙΣΤΕΣ ΕΝΟΣ ΥΠΑΡΧΟΝΤΟΣ ή

ΤΕΛΕΙΩΜΕΝΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ», σημαιοφόροι του πολιτισμού ΠΡΟΣ ΤΑ ΕΞΩ.

Αυτή η αίσθηση ισχυροποιούνταν με την ευρωπαϊκή εκβιομηχάνιση και τα τεχνολογική πρόοδο.

8

Αυτή η συνείδηση της πολιτισμικής ανωτερότητας γίνεται το σύνθημα των ευρωπαίων αποικιοκρατών

και συγχρόνως το επιχείρημα με το οποίο νομιμοποιούν την κυριαρχία τους επί των «απολίτιστων» και

«καθυστερημένων» υποτελών τους. Μοιραία η ιδέα του εξελικτικισμού έγινε «η λαϊκή θρησκεία της

αποικιοκρατίας» (Servier, 1993, σ.92, αυτό το βιβλίο πρέπει να είναι πολύ ενδιαφέρον).

ΡΑΤΣΙΣΜΟΣ

Μετά το Ηerder, ο Carl von Linne προχωρά συστηματικά κατατάσσοντας τις φυλές σε ιεραρχική

κλίμακα όπου στην κορυφή τοποθετεί τον ΛΕΥΚΟ, ΕΥΓΕΝΙΚΟ, ΝΟΜΟΤΑΓΗ ΕΥΡΩΠΑΙΟ.

Ο εθνικιστικός πυρετός του 19ου αιώνα συνέβαλε καταλυτικά στην καθιέρωση της ιδέας περί φυλής.

Οι εθνικοί ιστοριογράφοι θεωρούν ότι ιστορούν την περιπέτεια και το πεπρωμένο μιας ιδιαίτερης

φυλής.

Η ιδέα της πολιτισμικής ανωτερότητας που υπέβαλλε ο εθνικιστικός ναρκισισμός συνδυάστηκε συχνά

με τη φυλετική ανωτερότητα του εντεινόμενου αποικιοκρατικού επεκτατισμού

ΛΕΥΚΟΣ, ΕΥΓΕΝΙΚΟΣ, ΝΟΜΟΤΑΓΗΣ ΕΥΡΩΠΑΙΟΣ

Πολιτισμική ανωτερότητα + φυλετική ανωτερότητα

Το 1830 ο Friedrich Liszt υποστήριζε ότι το πεπρωμένο της γερμανικής φυλής είναι να κυβερνήσει τον

κόσμο και έχει επιλεγεί από τη Θεία Πρόνοια για να εκπολιτίσει τις άγριες χώρες.

Έτσι λοιπόν ο ΛΕΥΚΟΣ, ΕΥΓΕΝΙΚΟΣ, ΝΟΜΟΤΑΓΗΣ ΕΥΡΩΠΑΙΟΣ, δηλ. η αποικιοκρατία νομιμοποιείται

και θεσμοποιεί την ιεράρχηση των φυλών. Από τότε

μέχρι σήμερα τα πρωτεία του πολιτισμού της Ευρώπης συνδέονται συστηματικά

με τα πρωτεία της λευκής φυλής

Ο Πανγερμανισμός και Πανσλαβισμός, δηλ. ο θανατερός συνδυασμός Herder, Liszt πυροδότησαν

επανειλημμένα την ευρωπαϊκή πυριτιδαποθήκη, με σύνθημα «τη διαφύλαξη, ανάδειξη και επικράτηση

μιας ανώτερης φυλετικής κουλτούρας».

Η υιοθέτηση των ιδεών του Liszt από τους Ναζιστές μας θυμίζει ότι το μίγμα εθνικισμού με το ρατσισμό

είχε ως θύμα όχι μόνο τον αποικιοκρατούμενο κόσμο αλλά και την ίδια την Ευρώπη.

9