ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3ΤΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΒΑΣΙΛΕΙΟ (σελ. 128-130)

Πιέρια Όρη – εγκατάλειψη νομαδικής ζωής – νικηφόροι πόλεμοι – επέκταση

βασιλείου – καλλιέργεια γης –

• δημιουργία πόλεων οι οποίες ήσαν μονάδες του ενιαίου μακεδονικού βασιλείου

(Διαφορά με τις ανεξάρτητες ελληνικές πόλεις και στο πολίτευμα:ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΒΑΣΙΛΕΙΟ: μοναρχία ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΠΟΛΕΙΣ: δημοκρατία)

Αναδιοργάνωση μακεδονικού βασιλείου1. Αναδιοργάνωση στρατού Σάρισα (νέα πολεμική τακτική)

2. Σχεδιασμός φάλαγγας σαρισοφόρων που είχε την υπεροχή

3. Δημιουργία μακεδονικών πόλεων με μετακίνηση πληθυσμών

4. Ανάπτυξη της γεωργίας και του εμπορίου (περιοριζόταν έτσι ο νομαδικός

τρόπος ζωής

5. Οι πόλεις αποτελούσαν σημαντική πηγή στρατολόγησης ανδρών

(Στρατός ήταν η βάση του βασιλείου)

Διακρίσεις που ίσχυαν μόνο στο στρατό Πεζέταιροι (παλαιό βασίλειο)

Ασθέταιροι (από νέες πόλεις

Κάθε πόλη είχε τοπική πολιτοφυλακή6. Ισχυροποίηση συνόρων Δυτικά και ανατολικά.

7. Έλεγχος μεταλλείων χρυσού και αργύρου

Οργάνωση παραγωγής1. Ώθηση στην καλλιέργεια της γης

2. Αρδευτικά έργα, αποξηράνσεις

3. Εκμετάλλευση ορυκτού πλούτου (εξόρυξη χρυσού και αργύρου)

4. Νομίσματα Ο πρώτος βασιλιάς που έκοψε χρυσά νομίσματα.

Α) Αρχικά απεικόνιζαν τον ΗρακλήΒ) Χρυσοί στατήρες – Φιλίππειοι (απεικόνιζαν το θεό Απόλλωνα)

1

Δραστηριότητα 1/ΤΡΙΑ ΜΕΤΡΑ ΠΟΥ ΣΥΝΕΒΑΛΑΝ ΣΤΗΝ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΙΣΧΥ ΤΟΥ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΥ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

1. Η αναδιοργάνωση του στρατού2. Ενίσχυση της γεωργίας3. Εκμετάλλευση ορυκτού πλούτου

ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΒΛΕΨΕΙΣ ΦΙΛΙΠΠΟΥ (σελ. 131)Αφού ενίσχυσε τα σύνορά του φιλοδοξούσε να πάρει το ρόλο της Αθήνας στην ηγεμονία της Αθηναϊκής Συμμαχίας και να αναλάβει την αρχηγία στον πόλεμο κατά των Περσών.Η εκδίκηση ήταν το πρόσχημα. Ο Φίλιππος είχε σαν στόχο την Ασία και την προσάρτηση εδαφών της στο μακεδονικό βασίλειο.Γι’ αυτό το λόγο ενεπλάκη στον ΙΕΡΟ ΠΟΛΕΜΟ)Για τον πολιτικό και οικονομικό έλεγχο του Ιερού του Απόλλωνα στους Δελφούς.

Ο πόλεμος έληξε με διπλωματική νίκη του Φιλίππου.Πλειοψηφία Μακεδόνων στο Αμφικτυονικό Συνέδριο Εκλογή Φιλίππου για Πρόεδρος των Πυθικών ΑγώνωνΑθήνα + Σπάρτη αντίθετες (με το μέρος των Φωκαέων)

Δύο πολιτικές τάσεις στις ελλληνικές πόλεις Φιλομακεδονικές (Ισοκράτης)Αντίθετες (Δημοσθένης)

Μάχη της Χαιρώνειας Διάλυση της Β΄ Αθηναϊκής Συμμαχίας (338 π.Χ.)Υπογραφή Συμφωνίας Μακεδονίας – Αθήνας

Επικύρωση σχεδίου Ομοσπονδίας Φιλίππου στην Κόρινθο

Όλοι πλήν Σπάρτης

Δημιουργείται Συμμαχία της οποίας τα μέλη για πρώτη φορά ονομάζονταν ΕΛΛΗΝΕΣ (Το Κοινό των Ελλήνων). Συμφώνησαν να περιφρουρούν την ειρήνη μεταξύ τους.Προετοιμασία και απόφαση πολέμου ενάντια στην Περσία.

Δολοφονία Φιλίππου (336 π.Χ.).

2

Εδώ επειδή το βιβλίο (σελ. 133 πάνω-πάνω) με παραπέμπει στη Μοσσέ κράτησα

σημειώσεις. Από Μοσσε

Ομοσπονδίες = ΚοινάΑ) Δεν αποτελούσαν υπέρβαση της πόλης

Β) Δεν εμφάνιζαν ενωτικά χαρακτηριστικά

Περίπτωση Βοιωτικού κοινού όπου τα κράτη που αποτελούσαν τη Βοιωτική

Συνομοσπονδία είχε

ΟΛΙΓΑΡΧΙΚΟ ΠΟΛΙΤΕΥΜΑ και 11 περιφέρειεςΗ πόλη που προσαρτούσε περισσότερες περιφέρειες υπερτερούσε των άλλων και

υπερίσχυε των άλλων και ηγεμόνευε όπως η ΘΗΒΑ.

ΘεσσαλίαΤαγός = ύψιστο ομοσπονδιακό αξίωμα

Χαλκιδική ΣΥΜΠΟΛΙΤΕΙΑ Πολιτικό σχήμα πιο δεμένο από τα ΚοινάΟ όρος προϋποθέτει όλοι οι πολίτες να έχουν κοινά πολιτικά δικαίωματα +

δικαίωμα γάμου (επιγαμία) + δικαίωμα απόκτησης περιουσίας (έγκτησις)

Είναι γνήσιο ομόσπονδο κράτος (προάγγελος της πολιτειακής οργάνωσης

επόμενου αιώνα)

Τέλος (προς το παρόν) Μοσσέ

Δραστηριότητα 2/ Ποιος ο άξονας της πολιτικής του Δημοσθένη (σελ. 133)

Ήταν η διατήρηση της αυτονομίας της Αθήνας και μέσω αυτής η διατήρηση του θεσμού της πόλης-κράτους έναντι της μακεδονικής ηγεμονίαςΟι ενέργειές του:Παρακίνηση του Τιμάρχου να κατηγορήσει τον Αισχίνη για το πώς χειρίστηκε τα αθηναϊκά συμφέροντα στη β΄ πρεσβεία προς Φίλιππο.Η προσπάθεια προσέλκυσης της Θήβας στη συμμαχία της Αθήνας

3

Δραστηριότητα 3/ Οι κυριότεροι σταθμοί της εκστρατείας Αλέξανδρου (αρχικός στόχος)

Τροία (Γρανικός ποταμός) – Ισσός – Τύρος – Συρία – Παλαιστίνη – Αίγυπτος (ιδρύει Αλεξάνδρεια) – Γαυγάμηλα – Βαβυλώνα – Περσέπολη – Πασαργάδες. Εδώ τελειώνει ο στόχος της εκστρατείας της κατάλυσης του περσικού κράτους, … απολύει όλους τους συμμάχους (τους πληρώνει) και συνεχίζει ακάθεκτος!!

Η Οργάνωση του κράτους της Ασίας( επί Αλέξανδρου) σελ. 139Διοικητικό σύστημα Η σατραπεία με τροποποιήσεις.

Πολιτικές, στρατιωτικές, οικονομικές αρμοδιότητες σε

ΤΡΕΙΣ ΑΞΙΩΜΑΤΟΥΧΟΥΣ υπόλογοι στον ΑλέξανδροΚαι όχι σε ένα σατράπη όπως ήταν το περσικό έθιμο.

Σχέσεις με υπηκόους

Α) Ο Αλέξανδρος όρισε ότι όλοι οι υπήκοοί του είχαν το δικαίωμα να απευθύνονται

με αναφορές στον ίδιο ή στους αντιβασιλείς. Το μέτρο αυτό συνέβαλε στη

διατήρηση της τάξης ανάμεσα στους πολυάριθμους λαούς της αυτοκρατορίας.

Β) Επίσης φυλάκιζε ή και θανάτωνε τους ανίκανους σατράπες.

Γ) Προώθησε τον εποικισμό των νέων πόλεων

Δ) Εγκατέστησε φρουρές σε ορισμένες περιοχές.

Ο Αλέξανδρος ως ηγεμόνας Απολυταρχικές τάσεις (σελ. 140-141)

(εξηγείται εν μέρει από το μέγεθος της

αυτοκρατορίας και το μωσαϊκό των λαών)

Απολυταρχικές σχέσεις με τις ελληνικές πόλεις Μ. Ασίας οι οποίες πλήρωναν εισφορές στα

ιερά

Περσικές συνήθειες

Απαιτούσε θεϊκές τιμές - Έχουμε θεοποίηση του ηγεμόνα(γιός του Δία, Φαραώ) και προσκύνηση

4

Η Αίγυπτος διαφέρει απ' όλα τα βασίλεια σελ. 140

2 Αιγύπτιους διοικητές2 Έλληνες στη Λιβύη – Αραβία2 Μακεδόνες επικεφαλής στρατεύματος1 ναύαρχο στόλου

Ο Αλέξανδρος διατηρούσε συχνά στην εξουσία ντόπιους βασιλείς και τις δυναστείες τους για να μη δυσαρεστήσει τους κατακτημένους λαούςΓια να πετύχει τη συνεργασία των ντόπιων παραχωρούσε πολιτικά και στρατιωτικά αξιώματα και στρατολογούσε Ασιάτες, Πέρσες για το ιππικό του

Εδώ έχουμε ΠΑΡΆΛΛΗΛΑ ΚΕΙΜΕΝΑ ΣΕΛ. 142 για την εκστρατείαδεν έχουν κρατηθεί περιλήψεις

5

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΟΣ ΚΟΣΜΟΣ σελ. 147

Μάχες επιγόνων για την εξουσία της αυτοκρατορίας. Αφού έβγαλε το μάτι ο ένας

του άλλου το 303-280 οριστικοποιήθηκαν

5 βασίλεια

1. Πτολεμαίων (Αίγυπτος)2. Σελευκιδών (Βαβυλωνία – Συρία) ΤΟ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΟ3. Ατταλιδών (Μ. Ασία Πέργαμος)4. Λυσιμάχου στη Θράκη και Εύξεινο Πόντο5. Αντιγονιδών (Μακεδονία)

ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ σελ. 154-1551) Πολίτευμα: Μοναρχικό (δεν υπέστη αλλαγές στην ελληνιστική περίοδο).

Όμως: Οι εταίροι (φίλοι) έπαψαν να είναι αποκλειστικά

Μακεδόνες και έγιναν αποδεκτοί σε αυτό τον κύκλο και

άνθρωποι άλλων περιοχών της Ελλάδας. Εξελικτικά υιοθετούνται

αξιώματα όπως του γραμματέα του κράτους, του αρχηγού

της φρουράς και σωματοφυλάκων.

2) Ίδρυση νέων πόλεων (χαρακτηριστικό του Μακ. Κράτους)

(Κασσάνδρεια, Θεσσαλονίκη) οι οποίες διέθεταν Βουλή, (π.χ. Κασσάνδρεια)

ενώ η Θεσσαλονίκη είχε και Βουλή και Εκκλησία του Δήμου.

Διαίρεση σε ΦΥΛΕΣ και ΔΗΜΟΥΣΑναφέρονται σε άλλες

Στρατηγοί Νομοφύλακες Άρχοντες, Ταμίες

Οι πόλεις συμμετείχαν ενεργά στην ανταλλαγή πρεσβειών με άλλες πόλεις

σαν να ήταν ανεξάρτητες. Στην πραγματικότητα βρίσκονταν

κάτω από τον έλεγχο του βασιλιά και είχαν τοπική μόνο αυτονομία.

Αυτό φανερώνει η ύπαρξη βασιλικών επιστατών στις μεγάλες πόλεις της Μακεδονίας.

6

3) Αστικοποίηση η οποία είχε αναπτυχθεί πολύ στη Μακεδονία. Παρ’ όλα αυτά ο

αριθμός των αγροτών εξακολουθούσε να είναι μεγάλος.

Η δουλεία δεν γνώρισε μεγάλη διάδοση στη Μακεδονία.

Οικονομική κατάσταση Μακεδονίας: ΛΙΓΑ ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ.

Λιγότερες προσόδους από τα μεγάλα ελληνιστικά βασίλεια π.χ. την Αίγυπτο.

Οικονομικό πλήγμα από τους συνεχείς πολέμους και το μεταναστευτικό ρεύμα

Ενδείξεις ευημερίας (αργότερα Αντίγονος Γονατάς) κυκλοφορία αργυρών

νομισμάτων.

Μέτρο του Φιλίππου Ε΄: ΚΟΠΗ ΝΟΜΙΣΜΑΤΩΝ από τοπικά νομισματοκοπεία για διευκόλυνση εμπορίου και αύξηση προσόδων του κράτους.

Δραστηριότητα 2Να περιγραφεί συνοπτικά το καθεστώς των ελληνιστικών πόλεων

της Μακεδονίας.

Παρά τη σχετική αυτονομία που χαρακτήριζε το καθεστώς των μακεδονικών πόλεων, ιδιαίτερα στον οικονομικό τομέα, αυτές υπόκειντο στον έλεγχο του βασιλιά, που ασκούνταν μέσω των απεσταλμένων του

Σχέσεις Μακεδονίας με ελληνικές πόλεις, συμπολιτείες σελ. 156Η Πολιτική της δυναστείας των Αντιγονιδών εστιάστηκε στον πλήρη έλεγχο της

ηπειρωτικής Ελλάδας από τις επιβουλές άλλων ηγεμόνων για να μην απειληθεί η

δική τους ασφάλεια. Γι’ αυτό το λόγο εγκαθιστούσαν φρουρές σε ισχυρές θέσεις

όπως Αθήνα, Κόρινθο, Χαλκίδα Δημητριάδα.

Η πολιτική αυτή έφερε αντιδράσεις στην επιθυμία των Ελλήνων για αυτονομία

Με υποκίνηση του Πτολεμαίου Β΄

Ξέσπασε μεγάλη εξέγερση των παλιών ελληνικών πόλεων εναντίον της

Μακεδονίας γνωστή ως Χρεμωνίδιος πόλεμος που έληξε με ήττα των Ελλήνων

και ίδρυση τυραννικών καθεστώτων στη Πελοπόννησο.

7

Επίσης:

Συμμαχία Αχαϊκής και Αιτωλικής Συμπολιτείας

Ενάντια στους Μακεδόνες

Ο Φίλιππος ο Ε΄ κάνει δική του ευρύτερη συμμαχία ομοσπονδιών.

ΗΤΑΤΑΙ ΑΠΟ ΤΗΝ

Αιτωλική ΣυμπολιτείαΑ΄ Μακεδονικός Πόλεμος Συμμαχία Φιλίππου Εναντίον Ρώμης

Αιτωλική Συμπολιτεία Μαζί με τη Ρώμη

Β΄ Μακεδονικός Πόλεμος Μακεδονία εναντίον Ρώμης

Οι Αχαιοί μαζί με τη ΡώμηΉττα Μακεδονίας, συρρίκνωση κράτους στα παλιά της σύνορα

Γ΄ Μακεδονικός Πόλεμος Περσέας εναντίον Ρώμης

ΤΕΛΟΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΑΝΤΙΓΟΝΙΔΩΝΚατακερματισμός της Μακεδονίας σε 4 ανεξάρτητες μεταξύ τους δημοκρατίες

Εξελίχθηκε σε ρωμαϊκή επαρχία.

Ο παλαιός ελληνικός κόσμοςΚυρίαρχο πολιτειακό σύστημα στην ηπειρωτική/νότια Ελλάδα

Η ΣυμπολιτείαΚυριότερες Αιτωλική και Αχαϊκή Συμπολιτεία

Αιτωλική

Α) Συνέλευση με επικεφαλής τον στρατηγόΒ) Συμβούλιο εκπροσώπων πόλεων

Γ) Απόκλητοι = Ολιγομελής επιτροπή (30) Θέματα εξωτερικής πολιτικής

Οι πολίτες των απομακρυσμένων πόλεων της συμπολιτείας απολάμβαναν ΙΣΟΠΟΛΙΤΕΙΑ

Αχαϊκή Συμπολιτεία Η κάθε πόλη είχε δικούς της νόμους παράλληλα με τους

νόμους της Συμπολιτείας

Τα δικά της νομίσματα και εξελικτικά για πρώτη φορά ΝΟΜΙΣΜΑΤΑ ΣΥΜΠΟΛΙΤΕΙΑΣ

8

Δραστηριότητα 3/Σκιαγραφήσετε τις σχέσεις της αιτωλικής και Αχαϊκής Συμπολιτείας με τη

Μακεδονία (Αμφιταλαντεύσεις της πολιτικής των συμπολιτειών)

Η αιτωλική και Αχαϊκή Συμπολιτεία αρχικά συνασπίστηκαν για να ανακόψουν

ή και να καταλύσουν τη μακεδονική κυριαρχία και να αποκτήσουν αυτονομία.

Η συμμαχία αυτή διασπάστηκε από τις επεκτατικές βλέψεις της Σπάρτης που

οδήγησαν την Αχαϊκή συμπολιτεία σε προσέγγιση της Μακεδονίας.

Μόνη της η Αιτωλική Συμπολιτεία κατάφερε νίκη επί του Φιλίππου. Ε΄ και της

ευρύτερης συμμαχίας του συμπεριλαμβανομένης και της Αχαϊκής.

Η Αιτωλία πήγε εν συνεχεία με το μέρος των Ρωμαίων ενάντια στους

Μακεδόνες, και στο Β΄ μακεδονικό πόλεμο η Αχαΐα παρατάχθηκε και αυτή

μαζί με τους Ρωμαίους ενάντια στους Μακεδόνες. Η αμφιταλάντευση αυτή

φανερώνει τον περιστασιακό χαρακτήρα των βλέψεων των συμπολιτειών οι

οποίες για ίδιο όφελος προσεταιρίζονταν πότε τους Μακεδόνες και πότε τους

Ρωμαίους με τελικό αποτέλεσμα να συμπαραταχθούν (υποταχθούν) στην

ανερχόμενη δύναμη των Ρωμαίων.

ΑΥΤΟ ΕΙΝΑΙ ΔΙΚΗ ΜΟΥ ΑΠΟΨΗ/ ΔΕΝ ΞΕΡΩ ΑΝ ΕΙΝΑΙ ΣΩΣΤΗ ΔΕΣ ΤΟ ΚΑΙ ΣΥ

ΑΙΓΥΠΤΟΣ Πτολεμαίος Λάγος σελ. 158-

Μεγάλη ακμή βασιλείου μέχρι 3ο αιώνα. Το βασίλειο ισχυροποιήθηκε από τον:

1) Επεκτατισμό με σκοπό την ενίσχυση του θαλάσσιου εμπορίου, εξασφάλιση

προϊόντων που έλειπαν από το βασίλειο (π.χ. πολύτιμα μέταλλα).

2) Μεταφορά πρωτεύουσας από τη Μέμφιδα στην Αλεξάνδρεια

3) Εμπορικές σχέσεις με κτήσεις και την ανεξάρτητη Ρόδο.

4) Προστασία του κοινού των νησιωτών (κτήσεών της)

5) Εποικισμός (μεγάλος αριθμός εποίκων κυρίως Έλληνες και Εβραίοι οι

οποίοι οργανώνονταν σε «πολιτεύματα» σε κατά «έθνη» αυτοδιοικούμενες

ενώσεις δημοσίου δικαίουΔιοίκηση1) Έλληνες στελεχώνουν τον κρατικό μηχανισμό και τον πτολεμαϊκό στρατό.

Οι Αγύπτιοι σε κατώτερες θέσεις.

2) Βασιλικοί λαοί. Ονομασία των Αιγυπτίων σήμαινε την υποτέλειά τους στον

βασιλέα, βαρύνονταν με πολλές υποχρεώσεις.

9

3) Οι Πτολεμαίοι σεβάστηκαν τη θρησκεία και τους νόμους των Αιγυπτίων για να τους προσεγγίσουν.

4) Κράτησαν το ρόλο του Φαραώ, ο οποίος τους καθιστούσε κυρίαρχους της γης και του φυσικού πλούτου.

5) Σταδιακή βελτίωση της ζωής των Αιγυπτίων

Οικονομική πολιτική σελ. 159

ΔΙΑΦΟΡΑ ΜΕ ΟΛΑ ΤΑ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΑ ΒΑΣΙΛΕΙΑ1) Συγκεντρωτικό κράτος – Ισχυρός διοικητικός μηχανισμός.

2) Απόλυτη εξουσία του Μονάρχη3) ΜΟΝΟΠΩΛΙΑΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ

Διοικητικές μονάδες Νομοί, οι «τόποι» (επαρχίες και οι κώμες.

1) Αύξηση των εισοδημάτων με σκοπό την αυτάρκεια. Γι’ αυτό επέβαλαν

2) ΜΟΝΟΠΩΛΙΑ σε γεωργικά προϊόντα και

3) ΥΨΗΛΟΥΣ ΔΑΣΜΟΥΣ στις εισαγωγές + φόρους + μισθώματα4) Νομισματική πολιτική = Μονοπωλιακή πολιτική

Αντικατάσταση του αττικού συστήματος βάρους νομισμάτων με το Ροδιακό και εν συνεχεία το Φοινικικό (πιο ελαφρύ)Αυτή η απόφαση απέκοψε τους Πτολεμαίους από τον υπόλοιπο ελληνιστικό κόσμο που χρησιμοποιούσε ευρέως το Αττικό.

Χρυσά, αργυρά νομίσματα για χρήση στις εξωτερικές κτήσεις

Χάλκινα για εσωτερική κυκλοφορία

5) Βελτίωση οδικού δικτύου, διώρυγες.

6) Ανάπτυξη καλλιεργειών, (ελιά, αμπέλια, κηπευτικά)

7) Ανάπτυξη βιοτεχνίας (χρυσοχοϊα, κεραμική)

8) Εσωτερικό εμπόριο ΔΕΝ ΑΝΑΠΤΥΧΘΗΚΕ

9) Εξωτερικό. Ανάπτυξη στις εξωτερικές κτήσεις, Δ. Μεσόγειο, Κ. Ανατ. Αφρική

10)

Δραστηριότητα 4Αναφέρατε δύο τρόπους με τους οποίους οι Πτολεμαίοι διατήρησαν τις

λεπτές ισορροπίες ανάμεσα σε εποίκους και ντόπιο πληθυσμόΑ) Οι Πτολεμαίοι σεβάστηκαν τις θρησκευτικές τους παραδόσεις

Β) Διατήρησαν παραδοσιακούς τομείς οικονομικής δραστηριότητας (βιοτεχνία, χρυσοχοΐα κλπ.)

10

Βασίλειο Σελευκιδών σελ. 161

ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΜΕ ΠΤΟΛΕΜΑΙΟΥΣ1) Το σύστημά τους ήταν λιγότερο συγκεντρωτικό.

Λιγότερα Μονοπώλια2) Η βασιλική ιδιοκτησία και οι πρόσοδοι περιορισμένες

3) Αναγνώρισαν σχετική αυτονομία στις πόλεις και παραχώρησαν αρκετά δικαιώματα στους διοικητές των πόλεων

4) Εκχώρησαν γη σε πολλούς ναούς

Ανέπτυξαν τις ίδιες δομές με την προηγούμενη αυτοκρατορία των Αχαιμενιδών.

ΔιοίκησηΗ χώρα διαιρείται σε:

Α) βασιλική γη η οποία ελέγχονταν από το μονάρχη + ανώτερους αξιωματικούς

Β) Η Συμμαχία μικρότερα ημιαυτόνομα κρατίδια

με δικά τους νομίσματα

Υποχρεώσεις Παροχή στρατιωτικής βοήθειας

Καταβολή φόρων

Συντήρηση βασιλικών στρατευμάτων

Τα έθνη (διάφοροι λαοί)

Οι δυνάστες (ντόπιοι ηγεμόνες)

Ιερατείο Αυτοδιοικούμενες κοινότητες πλήρωναν φόρο

Εποπτεία από νεωκόρο (βασιλικός επίτροπος)

Πόλεις (ιθαγενών) διατήρησαν αυτονομία

Κατοικίες αποικίες στρατιωτικών κληρούχων (αν υπήρχαν

Έποικοι αναπτύσσονταν τα πολιτεύματα Όπως στην Αίγυπτο

Σχέση Σελευκιδών με ελληνικές πόλεις (κυρίως Μ. Ασίας)

Διατήρηση σχετικής αυτονομίαςΕπιβολή φόρων για κοινή άμυναΟι πόλεις απέδιδαν τιμές στο Μονάρχη

11

Δραστηριότητα 5 σελ. 205Σύγκριση καθεστώτος Μακεδονίας και Σελευκιδών

Βασικές ομοιότητεςΤο καθεστώς περιορισμένης και συχνά τυπικής αυτονομίας τόσο των

μακεδονικών όσο και των πόλεων του βασιλείου των Σελευκιδών καθώς και το χαρακτήρα τους ως κέντρα διάδοσης της ελληνικής παιδείας και

του ελληνικού τρόπου ζωής

Οικονομική πολιτική σελ. 163

Διέφερε από τους Πτολεμαίους (ισχυρό και συγκεντρωτικό κράτος)Εδώ έχουμε

Από τη διάκριση της γης σε βασιλική και συμμαχία παρατηρείται πως

1. Η κυριότητα των εδαφών που εκχωρούνταν στους ιθαγενείς παρέμενε στον μονάρχη και ήταν ανακλητές οι δωρεές γης και ο μονάρχης είχε δικαίωμα φόρου.Εσοδα κράτους από α) Φορολογία β) εκμετάλλευση περιουσιακών

στοιχείων γ) δημεύσεις, πρόστιμα, πολεμική λεία

2. Φορολογούνταν ολόκληρες κοινότητες και όχι μονάδες, στις Σατραπείες, πόλεις, έθνος και δυνάστες (όλη την κοινωνική βαθμίδα)3. Αρχικά διατήρηση του αττικού νομισματικού συστήματος μετά έκοψαν

χρυσά και αργυρά νομίσματαΔεν απαγόρευσαν όπως οι Πτολεμαίοι την κυκλοφορία άλλων νομισμάτων

Σύνθεση πληθυσμού Έντονη παρουσία Μακεδόνων, Ελλήνων, βοήθησαν στην

ανάπτυξη αστικών κέντρων, επάνδρωσαν κρατικό

μηχανισμό, τέχνες και επιστήμες. Βρίσκονταν σε σχέση με

τους άλλους λαούς σε πλεονεκτική θέση αλλά

ΑΠΟΚΤΟΥΣΑΝ ΤΑ ΠΟΛΙΤΙΚΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΤΟΥΣ ΠΡΟΝΟΜΙΑ ΜΕ ΤΗ ΣΥΓΚΑΤΑΘΕΣΗ ΤΟΥ ΒΑΣΙΛΙΑ (πάει

η ανεξαρτησία τους)

12

Δραστηριότητα 6Τα κοινά σημεία της πολιτικής των Σελευκιδών και Πτολεμαίων στους

ιθαγενείς. Σε ποιόν παράγοντα οφείλονται οι διαφορές τους?

Κοινά σημεία ήταν η ανοχή και ενίσχυση των θρησκευτικών τους παραδόσεων και η σταδιακή προώθηση σε κατώτερα αξιώματα κυρίως στρατιωτικά.Οι διαφορές που παρατηρούνται οφείλονται στο διαφορετικό πολιτικό και κοινωνικό υπόβαθρο των δύο βασιλείων

Βασίλειο ΠεργάμουΤο οικονομικό σύστημα παρουσιάζει ομοιότητες με της Αιγύπτου προσαρμοσμένο στο νέο βασίλειο.

Το σύστημα γαιοκτησίας παρόμοιο με Σελευκιδών (βασιλική γη και υπόλοιπη

που δίνονταν ως δωρεά)

Δουλοκτησία ήταν συνηθισμένο φαινόμενοΗ Πέργαμος ισχυρό πολιτιστικό κέντρο (Βιβλιοθήκη Περγάμου), παράδοση στη

γλυπτική τέχνη, και τα παλάτια.

Βασίλειο Βακτριανής (ήταν ανατολική επαρχία Σελευκιδών και αποσχίστηκε.

Σατράπης είχε τη διοικητική και στρατιωτική εξουσία

Εύφορη γη. Ανάπτυξη γεωργίας, κτηνοτροφίας.

Σταυροδρόμι Ευρώπης Ασίας ανάπτυξη εμπορίου οδήγησε σε ακμή της οικονομίας

Πληθυσμιακή σύνθεση ελληνιστικών βασιλείωνΚινητικότητα. Αρκετοί μετοίκησαν στα νέα βασίλεια και αποτέλεσαν

Ισχυρό πολιτιστικό παράγοντα.

(Πολλοί μάχιμοι και απόμαχοι, οι έποικοι σε ανώτερους κύκλους, μισθοφόροι, έμποροι και καιροσκόποι.Παραχώρηση πολιτικών δικαιωμάτων.

13

ΠΟΛΙΤΕΙΑΚΕΣ ΔΟΜΕΣ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΟΥ ΚΟΣΜΟΥ (ΣΗΜΑΝΤΙΚΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ)

σελ. 169

ΜΟΝΑΡΧΙΑ ΚΑΙ ΣΥΜΠΟΛΙΤΕΙΑ

ΑΙΤΙΑ ΕΠΙΚΡΑΤΗΣΗΣΣχετίζονται με τον στρατιωτικό και απολυταρχικό χαρακτήρα της εξουσίας του Μ. ΑλεξάνδρουΗ εξοικείωση των περισσότερων επαρχιών με τη μοναρχία, αφού αποτελούσε το παραδοσιακό τους πολίτευμαΘεωρητική προετοιμασία για εδραίωση της Μοναρχίας από τους Έλληνες φιλοσόφους, Πλάτωνα, Αριστοτέλη και ρήτορες Διογένη Αντισθένη, Επικούριοι, Ζήνωνας Μένανδρος

Ο χαρακτήρας της ελληνιστικής μοναρχίαςΕίχε βάση τις αρχές της ελληνομακεδονικής μοναρχίας σύμφωνα με τις επιρροές

από τα ανάλογα πολιτειακά συστήματα της Ανατολής.

Δραστηριότητα 7 σελ. 170 ΣΟΣΣυμβολή της μακεδονικής μοναρχίας στη δημιουργία του πολιτειακού

συστήματος της βασιλείας που επικράτησε στον ελληνιστικό κόσμο.

Οι ιδιαιτερότητες της μοναρχίας στα νέα βασίλεια εξετάζονται μέσα στις

τοπικές ιδιομορφίες.

Α) Οι σχέσεις του Μακεδόνα ηγεμόνα ήσαν στενότερες απ΄ ότι στα άλλα ελληνιστικά βασίλεια.Β) Απουσία δυναστικής λατρείαςΓ) Η προσθήκη στον τίτλο «Βασιλεύς των Μακεδόνων» δηλώνει πως ο τίτλος δεν σχετιζόταν με κατοχή της γης, ενώ οι άλλοι ηγεμόνες χαρακτηρίζονταν με γεωγραφικούς προσδιορισμούς. Δ) Οι επεκτατικοί πόλεμοι και οι προσαρτήσεις εδαφών ισχυροποιούσε τη θέση του ηγεμόνα απέναντι στους υπηκόους του και το στρατό.

14

(και σελ. 434-439 Μοσε) πάρε και ΜΟΣΕ για την ίδια δραστηριότητα.

Η ελληνική και φιλοσοφική σκέψη του 4ου αιώνα όρισε τα βασικά συστατικά της

βασιλείας μέσα στα πλαίσια της πόλης. Οι Έλληνες δεν δέχονταν την απόλυτη

μοναρχία, την ελευθερία μόνο του ενός μονάρχη, αλλά ένα σύνολο αρετών που

εξύψωναν κάποιον σε σύγκριση με τους συνανθρώπους του.

Εκείνοι που επέβαλαν τη μοναρχία δεν ήσαν Έλληνες έστω και αν επικαλούνταν

την ελληνική πολιτισμική παράδοση, αλλά κληρονόμοι της μακεδονικής μοναρχίας,

η οποία διέφερε από τις μοναρχίες της Ανατολής.

Πλάι στο βασιλιά ήταν οι Μακεδόνες που εκφράζονταν μεν με συνελεύσεις αλλά

δεν συζητιώταν εκεί η ύπαρξη της βασιλείας.

Στο πρόσωπο του Αλέξανδρου υπάρχουν τρεις συνιστώσες. Ήταν ταυτόχρονα βασιλεύς των Μακεδόνων και βασιλιάς Αλέξανδρος (προσωπική μοναρχία) και διάδοχος των Φαραώ και των Αχαιμενιδών. Αυτή την τριπλή ιδιότητα κληρονόμησαν οι ηγεμόνες της ελληνιστικής εποχής.Οι εθνικές μοναρχίες ιδρύθηκαν στην Ευρώπη με στρατιωτική δομή αρχικά από

τους Αντιγονίδες στη Μακεδονία.

Οι προσωπικές μοναρχίες είναι κύρια οι ανατολικές μοναρχίες, με διαφορετική

αντιμετώπιση στους ελληνομακεδόνες απ’ ότι στους υπηκόους τους, έχουν

χαρακτήρα προσωπικό και ασκούν απόλυτη εξουσία (Σελευκίδες), με διαφορά την

πρωτεύουσα της Περγάμου που είναι ελεύθερη πόλη και η προσωπική βασιλική

εξουσία είναι λιγότερο εμφανής και την διαφορά των Λαγιδών (Αίγυπτος). Γενικά

είχαν μεταξύ τους διαφορές.

ΤΕΛΟΣ ΜΟΣΕ

ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΕΑΠΣΕ ΟΛΑ ΤΑ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΑ ΒΑΣΙΛΕΙΑ

ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΚΗ ΜΟΝΑΡΧΙΑ Από τον πρωτότοκο(Περίπτωση Αιγύπτου δυναστείες γάμων μεταξύ αδελφών)

Σύμβολα εξουσίας (insignia) Λες να μπουν τι είναι τα ( insignia )??? 1) Στρατιωτική στολή με μπότες, χιτώνα και πλατύγυρο καπέλο2) Σύμβολα: Διάδημα, στέμμα, σκήπτρο, δακτυλίδι με σφραγιδόλιθο.

15

Δραστηριότητα 8 σελ. 171 (ΑΥΤΟ ΠΡΟΣΟΧΗ ΜΠΑΙΝΕΙ ΣΥΧΝΑ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ)

Προσδιορίστε τους λόγους για τους οποίους επικράτησε το μοναρχικό πολίτευμα στον ελληνιστικό κόσμο

• Σχετίζονται με τον στρατιωτικό και απολυταρχικό χαρακτήρα της εξουσίας του Μ. Αλεξάνδρου• Η εξοικείωση των περισσότερων επαρχιών με τη μοναρχία, αφού αποτελούσε το παραδοσιακό τους πολίτευμα• Θεωρητική προετοιμασία για εδραίωση της Μοναρχίας από τους Έλληνες φιλοσόφους, Πλάτωνα, Αριστοτέλη και ρήτορες Διογένη Αντισθένη, Επικούριοι, Ζήνωνας Μένανδρος

Μοναρχικό πολίτευμα (ιστορικές πηγές μόνο από Αίγυπτο)Έντονη γραφειοκρατία – Πολυπρόσωπη κεντρική εξουσία – Περιφερειακοί υπάλληλοι

1) Μονάρχης είχε την απόλυτη εξουσία αν και πλαισιωνόταν από αξιωματούχους

ΑξιωματούχοιΑυλικοί (περσικό και αιγυπτιακό στοιχείο)Δούλοι και ΕυνούχοιΦίλοι Ήταν μορφωμένοι, κυρίως Έλληνες και Μακεδόνες ανώτερα στρώματα.

Τιμητικός τίτλος Φίλοι, πρώτοι των φίλων

Η Πρωτεύουσα σελ. 172Η πρωτεύουσα των ελληνιστικών βασιλείων είχε ξεχωριστή θέση στις πόλεις.

1) Εκεί κατοικούσε ο μονάρχης 2) Βρισκόταν σε προνομιακή θέση3) Συγκέντρωνε το χρήμα και αναδεικνυόταν με μεγαλοπρέπεια (οικοδομικά κ.λπ.).4) Ήταν κέντρο πνευματικής και καλλιτεχνικής δημιουργίας. Καλλιεργούσε την εικόνα του μονάρχη-πάτρωνα των γραμμάτων και τεχνών.

16

Σχέσεις Μονάρχη με ελληνικές πόλεις σελ. 173Προσεταιρισμός και επιβολή ισχύος στις πόλεις που είχαν στρατηγική σημασία.

Επιτυγχάνονταν με ευεργεσίες, δώρα που είχαν πολιτική σκοπιμότητα.

Η ΠόληΕπιβίωση της πόλης με διαφορετική μορφή.

1) Αυτόνομες πόλεις Διατήρησαν την παραδοσιακή δομή τους.

Η αυτονομία τους εξαρτιόταν από την αφοσίωση στο Μονάρχη ή τη δύναμη της

πόλης να αντιμετωπίσει επίθεση από το Μονάρχη.

Μοναδική περίπτωση της Ρόδου η μόνη ανεξάρτητη πόλη2) Πόλεις που είχαν ενταχθεί σε συμπολιτεία3) Παλιές ελληνικές πόλεις εξαρτημένες από άλλους ηγεμόνες με επιτήρηση

4) Νέες πόλεις, χωρίς το ιστορικό υπόβαθρο της πόλης, απλές

αυτοδιοικούμενες ενώσεις

Σελ. 175 ΣΥΜΠΟΛΙΤΕΙΕΣ Ανώτερη πολιτειακή μορφή από τα ΚοινάΚυριότερες και ισχυρότερες η Αιτωλική και η ΑχαϊκήΣυμπολιτεία = Συνασπισμός πολλών πόλεων σε ισχυρή Ομοσπονδία, όπου

η αυτονομία και ανεξαρτησία των μελών χάνεται προς ενίσχυση του συνόλου. Σ’

αυτή συνασπίζονταν γειτονικές πόλεις.

Οι απομακρυσμένες πόλεις υπέγραφαν μεταξύ τους Συνθήκη Ισοπολιτείας=

παραχώρηση πολιτικών δικαιωμάτων σε κάθε συμβαλλόμενο μέρος.

Η Αχαϊκή είχε:Εκκλησία που συμμετείχαν α) Βουλή β) Άρχοντες (Στρατηγός ανώτατος άρχοντας, γραμματέας, ίππαρχος, ναύαρχος, δημιουργοί, νομογράφος)

17

Δραστηριότητα 9Να σχολιαστεί η επικράτηση της Συμπολιτείας στη νότια Ελλάδα

Α) Αιτίες εμφάνισης β) Αποτελεσματικότητα

Από ΜΟΣΕ (σελ. 439-441

Τα ομόσπονδα κράτη είναι η κύρια πολιτική δύναμη του παλιού ελληνικού κόσμου στην ελληνιστική εποχή. Συνασπίστηκαν πόλεις στη νότια Ελλάδα με σκοπό τα’ αντισταθούν ή να ανατρέψουν την κυριαρχία του Φιλίππου και ανακτήσουν την παλιά ανεξαρτησία τους. Όμως η αυταπάτη της επιστροφής στα παλαιά μεγαλεία δεν μπορούσε να σκεπάσει την ολοένα και μεγαλύτερη εξάρτηση. Έτσι το ψευδοπρόβλημα αν μπορούσαν να σώσουν την Ελλάδα οδηγεί στο συμπέρασμα ότι οι ομοσπονδίες κρατών δεν αποτέλεσαν κάποια πρόοδο σε σχέση με τις αυτόνομες πόλεις των προηγούμενων αιώνων. Οι ομοσπονδίες κρατών εμφανίστηκαν σε νέες κοινωνικές και πολιτικές συνθήκες σε ένα αλληλοσπαρασσόμενο κόσμο και προσπάθησαν να επωφεληθούν από τις αντιζηλίες τους.Αυτά γράφει η ΜΟΣΕ. ΔΕΣ ΤΟ ΚΑΙ ΣΥ

Οργάνωση οικονομίας σελ. 179Κάθε ελληνιστικό κράτος ανέπτυσσε τοπικές οικονομικές δραστηριότητες

χωριστά και αλληλεπιδρούσαν μεταξύ τους.

Ανταλλαγή αγαθών και εργατικού δυναμικού

α) ακμή ναυτικού εμπορίουβ) νομισματική κυκλοφορίαγ) προϊόντα Αιγύπτου σε ευρεία εξάπλωση

δ) ενιαία διακύμανση τιμών και αμοιβών

Εξαίρεση Αίγυπτος (υψηλούς τελωνειακούς δρασμούς)1. Πρωτογενής τομέας Μετακίνηση πληθυσμών, διάδοση ζώων, φυτών,

ώθηση στην καλλιέργεια νέων ποικιλιών.

Ανάπτυξη κτηνοτροφίας.

Μεγάλη ζήτηση μετάλλων, σκευών, κοσμημάτων.

18

2. Δευτερογενής τομέας Ανάπτυξη βιοτεχνίας, νέοι κλάδοι τεχνιτών

Ανάπτυξη πολεμικών μηχανών

Ανάπτυξη οικοδόμησης πόλεων, συνετέλεσε στη

Εξέλιξη μηχανημάτων ανύψωσης και σύνθλιψης

Ναυπηγική

Πολεοδομία (ραγδαία εξέλιξη)

3. Τριτογενής Ανθηση του εμπορίου

Εμπορικές ΣυναλλαγέςΑπλοποίηση και ανάπτυξη των εμπορικών συναλλαγών, αποτέλεσμα της

μείωσης των ανταγωνιστικών συστημάτων

Ενιαίο αττικό μετρικό σύστημα (εκτός της Αιγύπτου)Πληρωμές σε νόμισμα

Μετακίνηση πληθυσμών έφερε άνθηση στο εμπόριο (κυρίως Ελλήνων)

Ανάπτυξη συγκοινωνιακού δικτύου

Δραστηριότητα 10 σελ. 205Κύριοι τομείς ανάπτυξης της οικονομίας είναι

1) η γεωργία2) Η κτηνοτροφία3) Το εμπόριοΗ ανάπτυξη του εμπορίου ευνοήθηκε απόΑ) Απλοποίηση των συναλλαγών λόγω ενιαίας κυκλοφορίας νομίσματοςΒ) Αύξηση μετακινήσεων πληθυσμών και βελτίωσης συγκοινωνιών

ΤΕΧΝΕΣ ΚΑΙ ΓΡΑΜΜΑΤΑ σελ. 184Η παγκοσμιότητα ήταν το βασικό χαρακτηριστικό της ελληνιστικής τέχνης

Δηλαδή κοινή γλώσσα έκφρασης σε όλα τα βασίλεια

Α) Η κοσμοπολίτικη συνείδηση του ατόμου συνέβαλε στη διαμόρφωση της

ελληνιστικής τέχνης

Β) Οι αλλαγές στην πολιτική και κοινωνική δομή

Γ) Η άνθηση των επιστημών και της φιλοσοφίας

Δ) Ο θεσμός της βασιλείας και η απόδοση τιμών στον αυτοκράτορα και η

λατρεία του.

19

Ε) Ο συνδυασμός της ελληνικής με την ντόπια τέχνη

ΣΥΝΟΨΙΖΟΥΝ

Την απεικόνιση στην τέχνη του πραγματικού και εσωτερικού κόσμου με τάσεις Ρεαλισμού και άκρατη εκδήλωση συναισθημάτων και πάθους.

Η ΠολεοδομίαΕπικρατεί το Ιπποδάμειο σύστημα (Οικοδομικά τετράγωνα με παράλληλους

και κάθετους δρόμους) (Πέργαμος) εκτός νότιας Ελλάδας.

ΑρχιτεκτονικήΜνημειακή τάση και διακοσμητικότητα – Ιωνικός, κορινθιακός ρυθμόςΑρχιτεκτονικές καινοτομίες (εξέδρα θεάτρων), εξέλιξη της κατοικίας

ΓλυπτικήΑπεικόνιση καθημερινών ανθρώπων, απόδοση των ιδιαίτερων φυλετικών

χαρακτηριστικών (μαύρων), ηλικιωμένων. Δίδεται έμφαση στην απεικόνιση της

δυστυχίας (άρρωστοι, ακρωτηριασμένοι, νάνοι κλπ.)

Ρεαλιστική απόδοση ανατομικών λεπτομερειών (οιδήματα από αρρώστειες

κλπ)

Ανάπτυξη του πορτρέτου, έντονη απόδοση των ατομικών χαρακτηριστικών.

Εξειδανίκευση πορτρέτου του ηγεμόνα

Ανάπτυξη του νατουραλισμού παράλληλα με το ρεαλισμόΗ Πέργαμος αναδείχθηκε σε σημαντικό κέντρο γλυπτικής

Η τέχνη χρησιμοποιήθηκε από τους ηγεμόνες ως μορφή δυναστικής

προπαγάνδας

Με την κατάκτηση των Ρωμαίων παρατηρείται κλασικιστικό ρεύμα στη γλυπτική(από την αγάπη των Ρωμαίων για την ελληνική γλυπτική)

Ο κλασικισμός εκφράστηκε σε τρεις μορφές:

Πρωτότυπα έργα

Ελεύθερες μεταπλάσεις γνωστών κλασικών έργων

Πιστά αντίγραφα κλασικών έργων.

20

Δραστηριότητα 11Βασικά χαρακτηριστικά της ελληνιστικής αρχιτεκτονικής και γλυπτικής

(Μοσε σελ. 458-460)Στην αρχιτεκτονική αναπτύσσεται είδος γιγαντισμού με προώθηση του κορινθιακού ρυθμού, αναπτύσσεται δε η πολεοδομία και το ταίριασμα της αρχιτεκτονικής και του τοπίου. Η πόλη της Περγάμου ανεβαίνει κλιμακωτά σε τρία επίπεδα στο λόφο και συνιστούσε πρωτοτυπία. Στις άλλες πόλεις επικρατούσε η ιπποδάμεια αρχιτεκτονική. Αναπτύσσεται η μνημειακή γλυπτική, η αγαλματοποιΐα, η μικροπλαστική. Κυρίαρχο γλυπτικό στοιχείο το πάθος που επικράτησε ως «μπαρόκ». Στα μέσα του 2ου αιώνα έχουμε επιστροφή στον αρχαΐζοντα κλασικισμό με μικρού μεγέθους γλυπτό όπου μια άλλη τάση είναι ο ρεαλισμός, προχωρημένος κάποτε μέχρι την καρικατούρα.

ΖωγραφικήΔεν διασώθηκαν έργα της

Μέθοδος εγκαυστικής, υποθέτουμε την πολυχρωμία, και φυσικά την Τρίτη

διάσταση (την έννοια του βάθους) χρησιμοποιώντας τις αρχές της προοπτικής.

ΜικροτεχνίαΗ τορευτική Μικροτεχνία, έργα από χρυσό, ασήμι και χαλκό.

Η σφραγιδογλυφία, Η κοροπλαστική (μικρά πήλινα αγαλματίδια)

Γράμματα σελ. 192 ΑΝ ΤΑ ΒΑΛΕΙ ΚΑΗΚΑΜΕ!!! σοσΦιλοσοφικά ρεύματα

Επίκουρος και Ζήνωνας Στροφή στην ηθική (γενικότερο κλίμα της εποχής)

Περίπατος Αριστοτέλη Ακαδημία Πλάτωνα (συνέχιση διδασκαλιών Πλάτωνα

σε ηθικά ζητήματα, ενστερνίζονται εξελικτικά τις θεωρίες της σκεπτικής σχολής Πύρρωνα ο οποίος πρέσβευε ότι η πηγή της ευτυχίας είναι η γαλήνη στην οποία φτάνει ο άνθρωπος με την άρνησή του να προβεί σε

κατηγορηματικές κρίσεις (ΑΜΑΝ)

Επικούριοι ή Κήπος και Στωϊκοί Αναζήτηση της γαλήνης της ψυχής Οι Επικούριοι αποζητούσαν την ηδονή όχι από τις ανάγκες του ανθρώπου αλλά

από την αταραξία και γαλήνη της ψυχής. (ΚΑΤΙ ΣΑΝ ΑΝΑΙΣΘΗΣΙΑ μου φέρνει) το

21

σύνθημά τους ήταν «ΛΑΘΡΑΙ ΒΙΩΣΑΣ» (να ζης χωρίς να σε παίρνει χαμπάρι ο

άλλος.!!!

Απείχαν από τις πολιτικές δραστηριότητες και επεδίωκαν τη φιλία (ποιανού!)

Σχετικά με το θάνατο, πίστευαν ότι ο άνθρωπος όταν πεθαίνει βρίσκεται στην ίδια

κατάσταση πριν γεννηθεί, δηλαδή ΤΙΠΟΤΑ.

Ζήνωνας θεμελίωσε το στωϊκισμό.Οι αντιλήψεις των στωϊκών στηρίζονταν στη θεωρία του Ηράκλειτου για την

ταυτοσημία της τύχης και της ανάγκης και διατύπωσαν τη θεωρία ότι το

σημαντικότερο αγαθό για τον άνθρωπο είναι να ζει σύμφωνα με τη θέληση του

θεού ή της φύσης.

4 βασικές αρετές : ανδρεία, σωφροσύνη, φρόνηση και δικαιοσύνη με ρίζες στη

σωκρατική διδασκαλία «γνώθι σαυτόν».

Στωϊκοί και Επικούριοι ακολούθησαν την αριστοτέλεια διδασκαλία που

υποστήριζε ότι τίποτα δεν μετατρέπεται σε νοητική παράσταση αν δεν γίνει

πρώτα αντιληπτό με τις αισθήσεις.

Οι Κυνικοί αντιμετώπιζαν με σατιρικό και περιφρονητικό τρόπο τις καταστάσεις

της ζωής (πολιτισμό, θρησκεία) και συνδεόταν με την άρνηση των αγαθών του

πολιτισμού και την επιστροφή στην πρωτόγονη κατάσταση.

ΓΕΝΙΚΑ πρεύσβευαν περί ΗΘΙΚΗΣ

ΠΟΙΗΣΗ σελ. 194Οι λογοτεχνικές δημιουργίες αντανακλούσαν τα ενδιαφέροντα του ατόμου και όχι

του συνόλου

Οι ανώτερες κοινωνικά μορφωμένες τάξεις. Γνώρισε ιδιαίτερη άνθηση.

Στόχος ήταν η καλλιτεχνική απόλαυση.

Η αλλαγή θεματολογίας: Ο ανθρωπιστικός χαρακτήρας και η ενασχόληση με

τη ζωή των καθημερινών ανθρώπων. (δούλων, ξένων, γυναικών, αγροτών).

Ανάπτυξη της ελεγείας (ερμηνεία παράδοξων φυσικών η θρησκευτικών

φαινομένων)

Ανανέωση από τους Αλεξανδρινούς του μυθολογικού έπους,

Το επύλλιο, (επικό ποίημα)

Ο μίμος (σύντομη, ρεαλιστική παρουσίαση σκηνών καθημερινής ζωής).

Νέα αττική κωμωδία η οποία εξέφραζε με ρεαλιστικό τρόπο το μύθο και τη

φαντασία, χαρακτηριστικά της κωμωδίας της κλασικής περιόδου.

22

Δραστηριότητα 12Θεματολογία της ελληνικής ποίησης λαμβάνοντας υπόψη άλλες εκφάνσεις του ελληνικού πολιτισμού (τέχνες)Η κύρια αλλαγή στον τομέα της θεματολογίας είναι η στροφή προς θέματα και χαρακτήρες της καθημερινής ζωής, τοπικούς μύθους και θέματα ερωτικά, που επιτρέπουν την περιγραφή έντονων συναισθημάτων. Ομοιότητες παρατηρούνται ιδιαίτερα στη γλυπτική και τη ζωγραφική. Η απεικόνιση καθημερινών ανθρώπων στα γλυπτά της εποχής με έμφαση στην απόδοση των συναισθημάτων και του πάθους.

Επιστήμη και τεχνολογία σελ. 195

Ιατρική και βιολογία γνώρισαν μεγάλη άνθηση

Αστρονομία και μετεωρολογία

Η τριγωνομετρία

Ιδιαίτερη σημασία αποτελεί η συνεισφορά του Ευκλείδη (300 π.Χ.) στο έργο

του ''Στοιχείωσις'' όπου διατυπώνει τις αρχές και τα αξιώματα της γεωμετρίας.

Επίσης ο Αρχιμήδης ο οποίος συνεισέφερε στον προβληματισμό για τον

τετραγωνισμό του κύκλου

Τεχνολογικά επιτεύγματαΠολεμικές μηχανές, βαρούλκο, μοχλός, έλικα (κοχλίας).

Εφευρέσεις. Υψηλή τεχνολογική ανάπτυξη κατεργασίας μετάλλου και ξύλου και

κατασκευής οργάνων ακριβείας.

Δραστηριότητα 13 σελ. 206Οι επιστήμες και οι κυριότεροι εκπρόσωποί τουςΙατρική – Ηρόστρατος, ΕρασίστρατοςΑστρονομία – Αρίσταρχος, ΕρατοσθένηςΓεωμετρία – Ευκλείδης, Αρχιμήδης

Θρησκευτικές αναζητήσεις σελ. 200

Έντονο ενδιαφέρον για μυστηριακές θρησκείες. (Ελευσίνια μυστήρια)

Σταδιακή διείσδυση λατρειών της Αιγύπτου και της Ανατολής στον ελληνικό κόσμο (Λατρεία του Σέραπι και της Ίσιδας) ενώ ελληνικές θεότητες εισχώρησαν σε ελληνιστικά βασίλεια. (Διόνυσος στη Βακτριανή).

23

Ελληνιστικός κόσμος και Ρώμη σελ. 2011) Ο ρόλος των φιλορωμαϊκών παρατάξεων ΣΟΣ2) Τρεις συνέπειες της επαφής των ρωμαίων με τον ελληνικό πολιτισμό1) Στις πόλεις, συμπολιτείες και στα βασίλεια αναπτύχθηκαν φιλορωμαϊκές

παρατάξεις τις οποίες η Ρώμη εκμεταλλεύτηκε από τη στιγμή που εμφανίσθηκε

ως δύναμη άρχισαν τα κράτη να προσβλέπουν σ’ αυτήν για την εξασφάλιση της

ισχύος τους.

2) Η επαφή των Ρωμαίων με την Ελλάδα είχε σημαντικές επιπτώσεις στον τρόπο

ζωής τους.

Τα ελληνικά γράμματα και οι τέχνες με τις οποίες ήρθαν σε επαφή (με τις

λεηλασίες των πόλεων π.χ. Κόρινθος, Συρακούσες), πρόσφεραν πρότυπα και

κίνητρα για την ανάπτυξη αυτών των τομέων από τους Ρωμαίους.

Η χρήση της ελληνικής γλώσσας ήταν χαρακτηριστικό των μορφωμένων

Ρωμαίων

Οι επιδράσεις στη θρησκεία, όπως π.χ. η θεοποίηση και η απόδοση τιμών

στον αυτοκράτορα.

Διοικητική και κοινωνική οργάνωση σελ. 213-214

Τρεις κοινωνικές κατηγορίες Συγκλητική τάξη (επιφανείς)

Ιππική τάξη Τάξη των βουλευτών

Ανώτερες οι δύο πρώτες ομάδες.

Η νίκη του Οκταβιανού (Αύγουστος) επί του Μ. Αντωνίου το 31 π.Χ.σηματοδοτεί την έναρξη μιας νέας εποχής τόσο για τη Ρώμη όσο και για τον

ελληνικό κόσμο.Οι περισσότερες ελληνικές πόλεις υιοθετούν ένα νέο σύστημα χρονολόγησης με

αφετηρία την ημερομηνία του θριάμβου στο ΆκτιοΕγκαινιάζεται μια μακρά περίοδος ειρήνης, σταθερότητας, τάξης σελ. 214-215

Τρόπος διοίκησης των ρωμαϊκών επαρχιών

Ανθύπατοι ήταν οι διοικητές (κληρώνονταν όσοι είχαν διατελέσει πραίτορες)

Αξιωματούχος οικονομικών, ο ταμίας διάφοροι κατώτεροι αξιωματούχοι κυρίως

από την τάξη των δούλων ή απελεύθερων και ένας κύκλος συμβούλων

24

Στις συνοριακές επαρχίες οι αξιωματούχοι επιλέγονταν από τον αυτοκράτορα

από συγκλητικούς που είχαν διατελέσει πραίτορες ή ύπατοι και διορίζονταν με

τον τίτλο του πρεσβευτή Σεβαστού και είχαν βοηθό έναν ιππέα για τα οικονομικά

θέματα τον επίτροπο. Επίτροπος κυβερνούσε τις μικρότερες αυτοκρατορικές

επαρχίες. Η Αίγυπτος αποτελεί εξαίρεση. Διοικούνταν από έναν έπαρχο και μια

ομάδα αξιωματικών.

Σελ. 218

Ο ελλαδικός χώρος εντάχθηκε στο διοικητικό σύστημα της αυτοκρατορίας και

δημιουργήθηκαν δύο συγκλητικές επαρχίες της Μακεδονίας και της ΑχαΐαςΗ έκταση της Μακεδονίας περιορίζεται (είχε ήδη διαιρεθεί σε 4 μερίδες) ενώ η

Αχαϊα περιλαμβάνει τον ελλαδικό χώρο νότια της Μακεδονίας το μεγαλύτερο

τμήμα της Ηπείρου, τα Ιόνια και τις Κυκλάδες

Αργότερα (επί Κλαύδιου) ιδρύεται η επαρχία της Θράκης διοικούμενη από

επίτροπο, και της Ηπείρου (Αδριανός).

Παραχωρούνται κάποια προνόμια – απαλλαγή από φορολογία από το Νέρωνα με τη διακήρυξη της ελευθερίας των Ελλήνων (67 π.Χ.) στο κείμενο της οποίας Έλληνες νοοούνται μόνο οι κάτοικοι της ΑχαΐαςΑυτή η πομπώδης ενέργεια δεν παρέχει καμιά ουσιαστική ελευθερία, αφού η Αχαΐα εξακολουθεί να είναι ρωμαϊκή επαρχία. Ως ένδειξη ευγνωμοσύνης η Πελοπόννησος ονομάζεται «Νέρωνος νήσος».

Εσωτερική δομή και οικονομία των πόλεων σελ. 220

Ανάκαμψη της οικονομίας των πόλεων με την ειρήνη που επικρατεί

πνευματική ζωή γνωρίζει άνθηση. 2ος αιώνας στο απόγειό της. Ευμάρεια.

Οικοδομική δραστηριότητα, αύξηση επιγραφικών κειμένων επανακοπή

νομισμάτων

Ανατροπή της παλιάς εικόνας του ελληνικού χώρου: παλαιές πόλεις χάνουν

την αυτονομία τους και συγχωνεύονται με άλλες, ιδρύονται νέες ενώ άλλες

παρακμάζουν.

25

Οι ελληνικές πόλεις μέσα στα πλαίσια της ρωμαϊκής κυριαρχίας γενικά διατηρούν

την εσωτερική δομή τους, τους θεσμούς τους και τις πατροπαράδοτες

παραδόσεις τους. ως εχέγγυα της υπόστασής τους. Στα επίσημα κείμενα

αναφέρονται η Βουλή και ο Δήμος ωστόσο το κέντρο βάρους της λήψης

αποφάσεων μετατοπίζεται πλέον από το Δήμο στη Βουλή και τους άρχοντες.

Τα μέλη της Βουλής + Αξιωματούχοι πόλεων εκλέγονται με τιμοκρατικό σύστημα)

μέσα από την τοπική ευκατάσταση ελίτ.

Οι πολιτειακοί θεσμοί χάνουν κάθε πολιτική βαρύτητα διότι λειτουργούν

καθαρά σε δευτερεύουσες εσωτερικές υποθέσεις.

Για τα σημαντικά ζητήματα επεμβαίνει η κεντρική εξουσία περιορίζοντας τη

δυνατότητα της πόλης να πάρει αποφάσεις.

Οι οικονομικές δραστηριότητες ρυθμίζονται με διατάξεις της ρωμαϊκής διοίκησης

(Νόμος Αδριανού που ρυθμίζει την παραγωγή – εξαγωγή λαδιού και τις

οικονομικές υποχρεώσεις των ελαιοπαραγωγών προς το δημόσιο

Πώληση ιχθύων στην Ελευσίνα.

Διάταγμα Διοκλητιανού = καθόριζε το ανώτατο όριο των τιμών σε όλη την

αυτοκρατορία

Φόροι = Οικονομική αφαίμαξη των πόλεων

Νομικό καθεστώς των πόλεων σελ. 222Αθήνα εχθρική αντιμετώπιση (ήταν με το μέρος του Αντωνίου)Μόνο στη Σπάρτη παραχωρούνται προνόμια Σπάρτη = καθεστώς ελεύθερης πόλης, απαλλαγή της από φορολογία. (Είχε ταχθεί στο πλευρό του Αυγούστου στην αναμέτρησή του με τον Αντώνιο).Τους Ρωμαίους τους συγκινούσε η ομοιότητα της Σπάρτης με την εξιδανικευμένη εικόνα της αρχαίας Ρώμης: είχαν και οι δυο μικρή επαφή με τον έξω κόσμο, και περιορισμένο ενδιαφέρον για την τέχνη, αλλά η οργάνωση και η στρατιωτική πειθαρχία τις οδήγησε σε επιτυχίεςΟ άρχοντας της Σπάρτης Ευρυκλής απέκτησε το δικαίωμα του Ρωμαίου πολίτη

(ελάχιστοι συγκλητικοί ελληνικής καταγωγής) και του παραχωρήθηκε προσωπικά

η νήσος των Κυθήρων. ΕΙΔΕΣ ΑΜΑ ΔΙΑΛΕΓΕΙΣ ΤΟΥΣ ΦΙΛΟΥΣ ΣΟΥ????

26

Διαφοροποίηση (παράδειγμα Σπάρτης) ως προς το νομικό καθεστώς κάποιων

πόλεων.

Οι πιο ευνοημένες ήταν οι αποικίες (coloniae) οι οποίες ήσαν αρχικά

εγκαταστάσεις παλαίμαχων του ρωμαϊκού στρατού, στην αυτοκρατορική εποχή

δίδονταν τιμητικά. Κόρινθος, Δύμη, Πάτρα, Μέγαρα, Δίον, Πέλλα κλπ.

Η διοίκηση στις αποικίες δεν είχε ελληνικό χαρακτήρα, αλλά ήταν οργανωμένη κατά τα ρωμαϊκά πρότυπα με επικεφαλής duoviri και επίσημη γλώσσα τη λατινική.

Προνομιακές ήσαν και οι σπάνιες στο ανατολικό τμήμα ισοπολιτίδες πόλεις

που διοικούνταν από δικούς τους άρχοντες με δική τους νομοθεσία.

Ωστόσο και οι αποικίες και οι ισοπολιτίδες πλήρωναν φόρο. (εκτός Φίλιπποι,

Κασσάνδρεια και Δίον) με χρήση του ιταλικού δικαίου εξίσωσης με τις πόλεις της

Ιταλίας.

Ομόσπονδες πόλεις είχαν ευνοϊκή μεταχείριση με κάποια προνόμια

Στην πλειοψηφία τους οι πόλεις παρέμεναν υποτελείςΣε ελάχιστες είχε παραχωρηθεί το καθεστώς της ελεύθερης πόλης (Σπάρτη) και σε ακόμα λιγότερες της ελεύθερης και αφορολόγητης πόλης

Η κατάργηση των ορίων πόλης-κράτους ΣΟΣ σελ. 2231) Η κλασική πόλη ήταν μια αυτάρκης μονάδα με ένα αστικό και περιαστικό ζωτικό χώρο(αγροτική περιφέρεια), δικό της νόμισμα και οικονομία. Κάτω από τη ρωμαϊκή κυριαρχία η αυτονομία της πόλης-κράτους είναι στην πράξη μια ψευδαίσθηση. Οι ρωμαϊκές επεμβάσεις στο ελληνικό τοπίο καταργούν στην πραγματικότητα τα στενά όρια της πόλης-κράτους και συνδέουν τις πόλεις μεταξύ τους. (Υδραγωγεία, κτηματογραφήσεις αγροτικών δικτύων) εξαλείφουν τις μεταξύ τους διαχωριστικές γραμμές για την αποτελεσματικότερη εκμετάλλευση των αγροτικών περιοχών. Σημαντικό είναι το οδικό δίκτυο που συστηματικά κατασκευάζεται από τους Ρωμαίους. (Εγνατία οδός). 2) Το σπουδαιότερο βήμα κατάργησης των ορίων της πόλης-κράτους συντελείται με αργούς ρυθμούς από τη βάση της κοινωνίας.Ενώ η άρχουσα τάξη συντηρεί τους πατροπαράδοτους θεσμούς οι απλοί άνθρωποι απομακρύνονται σταδιακά από αυτές τις αξίες.

27

Η ιδιότητα του πολίτη μιας πόλης έχει πλέον ελάχιστη βαρύτητα, ο άνθρωπος συνειδητοποιεί ότι υπάρχουν πανανθρώπινες ανησυχίες και μια κοινή αναζήτηση λύτρωσης. Επέρχεται έτσι η σιωπηλή ρήξη των ορίων της κλασικής πόλης.

Τα κοινά σελ. 225ΚΟΙΝΑ = οργανισμοί που συστάθηκαν με πρωτοβουλία των πόλεων

Ευνοήθηκαν από τις ρωμαϊκές αρχές (αρκετά επαρχιακά κοινά)Κοινό των Αχαιών

Η λατρεία των Ρωμαίων αυτοκρατόρωνΑπόδοση θεϊκών τιμών στον αυτοκράτορα, απεικόνισή τους με σύμβολα θεοτήτων

με τις οποίες εξομοιώνονται

Σε μέλη του αυτοκρατορικού οίκου

Και στην προσωποποίηση της Ρώμης

Εκρωμαϊσμός του ελληνικού πληθυσμού σελ. 227 ΑΥΤΟ ΤΟ ΚΟΜΜΑΤΙ ΠΡΟΤΕΙΝΩ ΝΑ ΔΙΑΒΑΣΤΕΙ ΠΡΟΣΕΚΤΙΚΑ ΓΙΑΤΙ ΚΑΤΙ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΠΕΣΕΙ.

Η ελίτ των ελληνικών πόλεων βασιζόταν στους Ρωμαίους και αντλούσε τα

προνόμιά της απ’ αυτούς. Αυτοί οι άνθρωποι υπήρξαν οι βασικοί φορείς του εκρωμαϊσμού της ελληνικής κοινωνίας.

Εκρωμαϊσμός: Δεν πρόκειται για πλήρη αφομοίωση αλλά για σταδιακή αποδοχή

ρωμαϊκών στοιχείων σε ορισμένες εκφάνσεις του βίου τους. Η αποδοχή ήταν

συνειδητή προσπάθεια οικειοποίησης προνομίων για την επιβίωσή τους και

άλλοτε διείσδυση πολιτισμικών στοιχείων που οφειλόταν στην επαφή των δύο

κόσμων.

1) Διάδοση του δικαιώματος του Ρωμαίου πολίτη δηλ. κάτοχοι της πολιτείας

(οι επιφανέστεροι έλληνες)

2) Tria nomina (τρία στοιχεία ονόματος) Όνομα, όνομα γένους, παρωνύμιο.

Με το διάταγμα Constitutio Antoniniana (Κονστιτούτιο Αντονινιάνα) του Καρακάλλα χορηγήθηκε σε όλους τους ελεύθερους κατοίκους το δικαίωμα του Ρωμαίου πολίτη. (211/212 π.Χ.).

28

Ελλληνική πνευματική κληρονομιά ΣΟΣ σελ. 229 ΠΡΟΣΕΚΤΙΚΟ ΔΙΑΒΑΣΜΑ

Ο ελληνικός πολιτισμός ήταν βαθιά ριζωμένος ώστε δεν μπορούμε να μιλάμε για αφομοίωση του ελληνικού στοιχείου από το ρωμαϊκό.

Οι πόλεις διατήρησαν την παλιά εσωτερική οργάνωση, το γυμνάσιο παρέμενε στο κέντρο της δημόσιας ζωής, τα κείμενα συντάσσονταν στην ελληνική γλώσσα που ήταν η καθομιλουμένη.

Οι Ρωμαίοι δεν θέλησαν να υπονομεύσουν τον ελληνικό πολιτισμό πολλοί έγιναν δέκτες και φορείς της ελληνικής παιδείας.Ρωμαίοι ηγεμόνες (2ος αιώνας) συνειδητά χρησιμοποίησαν στοιχεία του ελληνικού πολιτισμού για να συντάξουν και να εδραιώσουν την πολιτική τους προπαγάνδα. (Ίδρυση του Πανελληνίου από τον Αδριανό) (διεξοδικά τι ήταν αυτόΑδριανός = φιλέλληνας το ίδιο και οι Αντωνίνοι.

Β΄ Σοφιστική ΣΟΣ ΣΕΛ. 229-230Η πνευματική αναγέννηση της εποχής των Αντωνίνων κορυφώθηκε στη Β΄ Σοφιστική με κυρίαρχο στοιχείο τον αρχαϊσμό, την αναδρομή και εντρύφηση στο ένδοξο ελληνικό παρελθόν, αναβίωση αρχαίων ελληνικών μύθων και παραδόσεων, φτάνοντας ως την αρχαιολατρία.

Αυρήλιος=επηρεασμένος από τους Στωϊκούς. Αναπτύχθηκαν φιλοσοφικά ρεύματα που ανάγονται στους σκεπτικιστές (επικούριοι) και νεοπλατωνιστές (Πλάτωνας).

ΥΣΤΕΡΗ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ

Μετά την πνευματική αναγέννηση βαρβαρικές ορδές εισβάλλουν και λεηλατούν τις

πόλεις βόρεια και ανατολικά συν τις εσωτερικές ανωμαλίες λόγω της καταπίεσης των

πόλεων οδηγούν σε

γενικευμένη οικονομική κρίση τον 3ο αιώνα που μαστίζει ολόκληρη την

αυτοκρατορία.

29

Το αυτοκρατορικό καθεστώς εξελίσσεται σε δεσποτεία = ολοκληρωτική υποταγή στον αυτοκράτορα

Οι πόλεις αναλαμβάνουν οι ίδιες την προστασία τους

Ανατροπή της παραδοσιακής αριστοκρατίαςΆνοδος νέων κοινωνικών δυνάμεων που κατέχουν πλούτοΚαταλαμβάνουν αξιώματα από κατώτερα κοινωνικά στρώματα δούλων,

απελεύθερων

(Διοκλητιανός=γιος απελεύθερου) αναδιοργάνωσε το στρατό και το κράτος

Εισάγει το θεσμό της τετραρχίας (συγκυριαρχία δύο Αυγούστων) καθένας βοηθείται από έναν Καίσαρα. Καθένας από τους τετράρχες έχει δική του πρωτεύουσα, δικό του διοικητικό μηχανισμό, και δικό του στρατό.Αρχίζουν να στρατολογούνται μισθοφόροι.

Οι μεταρρυθμίσεις του Διοκλητιανού, δεν έλυσαν τα προβλήματα της αυτοκρατορίας που οδηγήθηκε σε εμφύλια σύρραξη μεταξύ των τετραρχών όπου νικητής αναδείχθηκε ο ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ εγκαθιδρύοντας ΑΠΟΛΥΤΑΡΧΙΚΗ ΜΟΝΟΚΡΑΤΟΡΙΑ

ΠΡΟΤΕΙΝΕΤΑΙ: ΠΟΛΥ ΔΙΕΞΟΔΙΚΟ ΔΙΑΒΑΣΜΑ ΑΠΟ ΥΛΗ ΕΑΠ + ΜΟΣΣΕ ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΑ ΑΠΟ ΤΙΣ ΠΕΡΙΛΗΨΕΙΣΜΠΑΙΝΟΥΜΕ ΒΥΖΑΝΤΙΟ Β ΤΟΜΟΣΚΑΛΟ ΔΙΑΒΑΣΜΑ, ΚΑΛΟ ΚΟΥΡΑΓΙΟ, ΚΑΛΗ ΕΠΙΤΥΧΙΑ

ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΣΥΝΕΒΑΛΛΑΝ ΣΤΗ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΗΣ Βυζαντινής Αυτοκρατορίας

Οι Λόγοι και τα αίτια της μεταφοράς της πρωτεύουσας – ίδρυση Κωνστ\πολης, (330-1453).

30

Η ανάγκη νέου διοικητικού κέντρου, από τον Μ. Κωνσταντίνο , ο

οποίος το είχε κατανοήσει μέσα από το μεταρρυθμιστικό του έργο. Η

Ρώμη είχε πάψει να είναι το επίκεντρο της πολιτικής ζωής , ενώ μέσα

στο πνεύμα της ανανέωσης το προνομιούχο Βυζάντιο ήταν η καλύτερη

υποψήφια περιοχή. Βρισκόταν πάνω στο σταυροδρόμι της Ευρώπης και της Ασίας , στο πέρασμα μεγάλων χερσαίων και θαλασσίων δρόμων , σε απόσταση βολής αλλά και ασφάλειας από τα δύο επικίνδυνα σύνορα , το ανατολικό και το παραδουνάβιο. Η Κ. είχε τον Βόσπορο ανατολικά, τον Κεράτιο κόλπο βόρεια και την θάλασσα του Μαρμαρά νότια, τα οποία ήταν φυσική προστασία της πόλης και μόνο στα δυτικά σύνορα, που ήταν ευάλωτα στις εχθρικές επιθέσεις υψώθηκε ισχυρό τείχος.

ΣΚΟΠΟΣ Ίδρυσης Κωνστ\πολης

Η ίδρυση της Κωνστ\πολης έκρυβε πολλές σκοπιμότητες .

1. Ανταποκρινόταν στις πολιτικές και θρησκευτικές προσδοκίες της

ελληνόφωνης ρωμαϊκής Ανατολής

2. Σηματοδοτούσε την ειρηνική έναρξη μιας πολιτικής εξουσίας (της

ενωμένης Ρωμ. Αυτοκρ.) κάτω από το σκήπτρο του μονοκράτορα αλλά

και κάτω από την ενιαία θρησκευτική πίστη , τον χριστιανισμό.

3. Η Νέα Ρώμη, βρισκόταν στο μεταίχμιο του αρχαίου και του νέου

τρόπου ζωής και εγκαινίασε την ιστορία του οικουμενικού κράτους σε

πολιτικό και οικονομικό επίπεδο.

4. Δεν ήταν προϊόν στρατιωτικού κατορθώματος, αλλά αποτέλεσμα

πολιτικής οξυδέρκειας και έμπνευσης , ή όπως δήλωσε ο Κωνστ\νος,

ιδέα που του υποβλήθηκε από τον Θεό.

31

ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ ΣΤΗ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥΙΔΡΥΣΗ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗΣ (324-337)

1. ΡΩΜΑΙΚΕΣ ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ στην πολεοδομία της πόλης

Α) Διεύρυνε τον Ιππόδρομο (κέντρο ψυχαγωγίας, πανόραμα αυτοκρατορικής αίγλης,

όπου γίνονταν αυτοκρατορικές εθιμοτυπικές εκδηλώσεις.

Β) Δίπλα του κτίστηκε το αυτοκρατορικό ΠΑΛΑΤΙ ΤΗΣ ΔΑΦΝΗΣ (με απευθείας πρόσβαση

στην αυτοκρατορική εξέδρα του Ιπποδρόμου).

Γ) Το Αυγουσταίο (Μεγάλη Πλατεία προς τιμή της αυγούστας Ελένης)

Δ) ΣύγκλητοςΕ) Φιλαδέλφειον (σταυροδρόμι όπου υπήρχε σε βάθρο το χρυσό αντίγραφο του σταυρού

+ δικό του άγαλμα + μητέρας του + και όλο του το σόι (3 γιοί + ανηψιός) = εικαστική

έκφραση σταθεροποίησης της δυναστείας

2. ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΕΣ ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ στην πολεοδομία της πόλης ( λίγες αρχικά ) Ίδρυση εκκλησίας Αγίων Μοκίου και Ακακίου (πιθανόν Αγίων Αποστόλων

Καθεδρικός Ναός Αγίας Ειρήνης

Κατοικία Επισκόπου ΚΟΝΤΑ ΣΤΟ ΠΑΛΑΤΙ

ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΚΟ ΠΑΛΑΤΙ + ΚΑΤΟΙΚΙΑ ΕΠΙΣΚΟΠΟΥ(ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΚΑΙ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΚΗ ΕΞΟΥΣΙΑ = ΙΣΟΤΙΜΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ

ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΗ ΕΞΟΥΣΙΑ)

ΝΕΟ ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ

3. ΡΩΜΑΪΚΕΣ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΕΣ ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣΟ Κων/νος στο FORUM (Αγορά) πρόβαλε

ΤΙΣ ΔΙΚΕΣ ΤΟΥ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΕΣ ΠΕΠΟΙΘΗΣΕΙΣ (ΜΙΘΡΑΪΣΜΟΣ)

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ

= ρωμαϊκή παράδοση = Αυτοκρατορική λατρεία = ορειχάλκινο άγαλμα ακτινωτό διάδημα

=Απεικόνισή του ως ΘΕΟΥ ΗΛΙΟΥ = τονισμός της θείας υπόστασης του Αυτοκράτορα

Τιμή στη θεά Τύχη σύμφωνα με τις ρωμαϊκές θρησκευτικές παραδόσειςΌμως

Το ΧΡΥΣΟ ΑΝΤΙΓΡΑΦΟ ΤΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥ ΣΤΟ ΦΙΛΑΔΕΛΦΕΙΟΠΡΟΪΜΙΟ ΝΕΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΩΝ ΤΑΣΕΩΝ

32

3. ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΠΑΡΑΔΟΣΗ στην πολεοδομία της πόληςΙσχυρός παράγοντας. Η Κων/πολη γέμισε ελληνιστικούς κίονες και αγάλματα. Πλατειές

λεωφόροι. Ισχυρές επιδράσεις από τις ακμάζουσες ελληνιστικές πόλεις.

Τα παγανιστικά αγάλματα αποκομμένα από τους τόπους λατρείας τους έπαυαν να

αποτελούν αντικείμενα λατρείας και είχαν καθαρά διακοσμητικό χαρακτήρα. Νεωτερισμός

=Επιδίωξη του Κων/νου

ΞΕΧΩΡΙΣΤΟΣ ΤΡΟΠΟΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΤΗΣ ΠΑΡΑΔΟΣΗΣ ΜΕ ΜΙΑ ΚΑΙΝΟΥΡΓΙΑ

ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ

ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ ΘΕΣΜΩΝ

1. Ρωμαική κληρονομιά2. Ελληνική παράδοση.3. Χριστιανισμός.Ο κρατικός μηχανισμός βασίστηκε στους πολιτικούς θεσμούς της

Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Η ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΤΙΚΉ ΆΣΚΗΣΗ Της

ΚΡΑΤΙΚΉς διοίκησης και η εξύψωση του θεσμού του αυτοκράτορα

σε συνδυασμό με την εδραίωση της μονοκρατορίας του Κωνσ\νου

δηλώνει την ρωμαϊκή κληρονομιά του Βυζαντίου.

Η ελληνική γλώσσα και η κληρονομιά των ελληνιστικών βασιλείων των διαδόχων του Μ. Αλεξάνδρου, αποτελούσε τον

συνδετικό κρίκο εκατομμυρίων ανθρώπων, ποικίλων

θρησκευτικών , κοινωνικών και φυλετικών προελεύσεων για να

εκφράσουν με τον καλύτερο τρόπο την έννοια της πολιτικής συνοχής.(ιδιότητα του ρωμαίου πολίτη σε όλους τους υπηκόους ,

εκτός από τους δούλους. Constitutio Antoniniana )

Η χριστιανική θρησκεία με τα εσχατολογικά μηνύματα , τον

πλούσιο συμβολισμό , τα κηρύγματα για αλληλεγγύη, αδελφική

αγάπη , ανθρώπινη ισότητα και φιλανθρωπία, ασκούσε γοητεία και

με την γρήγορη και ευρεία εξάπλωσή της υποσχόταν πνευματική συνοχή.

33

Το βυζαντινό επίτευγμα στηρίχτηκε σε πνευματικές , πολιτιστικές

συνεκτικές δυνάμεις : στην Χριστιανική θρησκεία και την ελληνική

γλώσσα, οι οποίες δημιούργησαν ένα «ομόδοξον» και «ομότροπον»

περιβάλλον .Μέσα σε αυτό το πλαίσιο η βυζαντινή πολιτεία

κατάφερε να αναπλάσει την ρωμαϊκή σκέψη για συγχώνευση και

αφομοίωση επιδράσεων διαφορετικών κόσμων και πολιτιστικών

παραδόσεων και να παγιώσει το «ομότροπον» , δηλαδή την

ουσιαστική και συνειδητή συγκρότηση ενιαίας ανθρώπινης

κοινότητας.

34

ΤΑ ΣΥΝΕΚΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ

ΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΑΝ ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ σελ. 29Αντίθετα με τη ρωμαϊκή παράδοση (διοικητική προσέγγιση constitution Antoniniana =

δικαίωμα του Ρωμαίου πολίτη εκτός δούλων )

το Βυζάντιο στηρίχτηκε σε

ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΕΣ ΣΥΝΔΕΤΙΚΕΣ ΔΥΝΑΜΕΙΣ. Δηλαδή

Ισχυρές επιδράσεις δημιουργούν

1) ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΘΡΗΣΚΕΙΑ ΟΜΟΔΟΞΟ ΚΑΙ ΟΜΟΓΛΩΣΣΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ2) ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ

Εμπόδισαν το μοναρχικό πολίτευμα να μεταβληθεί σε δεσποτικό, τυραννικό καθεστώς και αναπτύχθηκαν: η Δικαιοσύνη, η φιλανθρωπία, η συνετή «κατ’ οικονομία

άσκηση αυτοκρ. Εξουσίας.

ΑΝΑΠΛΑΣΕ τη ρωμαϊκή σκέψη για συγχώνευση και αφομοίωση επιδράσεων

διαφορετικών κόσμων και πολιτισμικών παραδόσεων = παγίωσε το

ΟΜΟΤΡΟΠΟΝ που είναι = Η ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΗ ΚΑΙ ΣΥΝΕΙΔΗΤΗ ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ ΕΝΙΑΙΑΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗΣ

ΚΟΙΝΟΤΗΤΑΣΕνίσχυση της ιδέας της Οικουμενικότητας (με την επίδραση του χριστιανισμού

ΒΥΖΑΝΤΙΟ (σταυροδρόμι λαών και κράματος πολιτισμών)

Μετεξελίχθηκε σε

ΒΥΖΑΝΤΙΟ ΚΡΑΤΟΣ ΠΟΛΥΕΘΝΙΚΟ ΜΕ ΕΝΙΑΙΟΥΣ ΠΟΛΙΤΙΚΟΥΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΕΙΑΚΟΥΣ ΘΕΣΜΟΥΣ

ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΗ ΜΟΝΑΡΧΙΑ + ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΣΜΟΣ + ΝΕΑ ΚΡΑΤΙΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗΜΕ ΡΙΖΕΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΟΡΩΜΑΪΚΗ ΠΟΛΙΤΕΙΑΚΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΠΑΡΑΔΟΣΗ

Α. Ομόδοξον = χριστιανική θρησκείαΒ. ομόγλωσσον =ελληνική γλώσσαΓ . ομότροπον = συγκρότηση ενιαίας ανθρώπινου κοινότητας.

35

Η ιδέα της μίας και μοναδικής αυτοκρατορίαςΗ βυζαντινή αντίληψη αποδέχεται την ύπαρξη ηγεμόνων εκτός βυζαντινής

αυτοκρατορίας οι οποίοι είναι κατώτεροι

και γι’ αυτό δεν διασπάται η ιδέα της μίας και μοναδικής Αυτοκρατορίας

-Η ΘΕΣΠΙΣΗ ΤΟΥ ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΤΙΚΟΥ ΚΑΙ ΜΟΝΑΡΧΙΚΟΥ ΠΟΛΙΤΕΥΜΑΤΟΣ

Το μοναρχικό και συγκεντρωτικό πολίτευμα της Βυζ. Αυτοκρ.

θωρακίστηκε με την πίστη στην θεοπρόβλητη και θεοστήρικτη

εξουσία. Ο βυζαντινός αυτοκράτορας μέσα από δοξασίες ,

εθιμοτυπίες και συμβολισμούς είναι τοποτηρητής του Θεού.

Λειτουργεί κατά μίμησίν του , διέπεται από φιλανθρωπία και

αντιδρά στα όρια του καλύτερου δυνατού :κατ’ οικονομίαν.

Η παντοδυναμία του αυτ. περιορίζεται όμως από ιδεολογική και

ηθικούς φραγμούς μέσα από την χριστιανική σκέψη που λειτουργεί

σαν τροχοπέδη στον περιορισμό της υπέρβασης της

αυτοκρατορικής εξουσίας.

- ΠΙΣΤΗ ΣΤΟ ΚΡΑΤΟΣΚάθε ξένη απειλή, (εδαφική η οικονομική), προσέβαλε την Ουράνια

Βασιλεία επί της γης , την οποία αντιπροσώπευε ο αυτοκρ. Και

υπονόμευε την ασφάλεια και την σωτηρία των πολιτών.

Βάση αυτού του συλλογισμού αναπτύχθηκε η πεποίθηση ότι κάθε

πόλεμος είχε « αμυντικό χαρακτήρα» και καθιερώθηκε η έννοια

του «δίκαιου πολέμου».

Έτσι η βυζ.αυτοκρ. μετατράπηκε σε : φύλακα του ιερού , τιμωρός

της αυθαιρεσίας και προστάτης της τάξης και της ειρήνης.

- ΡΩΜΑΪΚΑ ΠΑΤΡΙΑ

36

Η Ρωμαϊκή κληρονομιά είναι το θεμελιώδες χαρακτηριστικό της

βυζαντινής πολιτείας , ενώ το ρωμαϊκό αυτοκρ. ιδεώδες , για την

αποκατάσταση του ρωμαϊκού κράτους στα πολιά σύνορα, επηρέασε

ιδιαίτερα το πολιτικό γίγνεσθαι της Κωνστ\λης.

Η κατοχύρωση της οικουμενικής δύναμης, του Αιώνιου και αήττητου

τη δυναστείας των Ρωμαίων , μέσα από τον τίτλο «αυτοκράτωρ

Ρωμαίων» αποκλείει κάθε δικαίωμα αμφισβήτησης της ρωμαϊκής

εξουσίας του βυζαντ. Αυτοκρ.

Ο αυτ. αναβαθμίζεται σε αιώνιο προστάτη της ρωμαϊκής

κυριαρχίας.

37

ΣΥΝΟΨΗ ΠΟΛΙΤΕΙΑΚΟΜοναρχικό ΠολίτευμαΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΑΣ = ΑΠΟΛΥΤΟΣ ΜΟΝΑΡΧΗΣ = ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΤΙΚΗ ΕΞΟΥΣΙΑΕπίγεια εικόνα του Θεού

Αυτοκρατορικό ιδεώδες – Αποκατάσταση της αυτοκρατορίας στα παλαιά σύνοραΠίστη στα πάτρια

Πίστη στο κράτος – Αμυντικός χαρακτήρας οποιοδήποτε πολέμου

Ρωμαϊκή επίδραση

Κρατική οργάνωση = πολιτικοί και πολιτειακοί θεσμοίΕμπλουτισμός ρωμαϊκής παράδοσης

Eλληνική πολιτιστική παράδοση + ελληνική γλώσσα + ΧριστιανισμόςΒΥΖΑΝΤΙΟ

ΝΕΟ ΚΡΑΤΟΣ + ΜΟΝΑΡΧΙΚΟ ΠΟΛΙΤΕΥΜΑ + ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΣΜΟΣ(βαθειά ριζωμένη στην ελληνορωμαϊκή πολιτειακή και πολιτιστική παράδοση)

Δραστ. 1 σελ.27

Ήθελε ο Κωνσταντίνος να δώσει στην νέα πρωτεύουσα Χριστιανικό χαρακτήρα?

Ο Κων\νος προσπάθησε να συνδυάσει το παρελθόν:

ρωμαιοελληνιστικό, με το παρόν: Χριστιανισμό.

Δεν έκτισε μεγάλο αριθμό εκκλησιών, αλλά η όλη διευθέτηση μοιάζει να

συμβολίζει το νέο θεσμικό πλαίσιο της αυτοκρατορίας. Εκκλησία και

εξουσία αποτελούν ισότιμους παράγοντες στην διασφάλιση του

χριστιανικού πνεύματος και την διευθέτηση των ανθρωπίνων σχέσεων.

38

39

Δραστ.4 σελ.31

Ήταν απολυταρχικός-δεσποτικός ο τρόπος διακυβέρνησης του Βυζαντίου?

Ο β.αυτοκρ. είχε συγκεντρώσει όλες τις εξουσίες στο πρόσωπο του,

ενώ η αυτοκρ. Εξουσία δεν δεχόταν κοινοβουλευτικό έλεγχο ούτε

βασιζόταν σε γραπτούς συνταγματικούς περιορισμούς. Ωστόσο το

μοναρχικό πολίτευμα από την φύση του , είχε δημιουργήσει

δεοντολογικούς και ηθικούς φραγμούς στην άσκηση εξουσίας.

Το θεοκρατικό περίβλημα της εξουσίας και ο χριστιανισμός, με το

μήνυμα αγάπης, ανεξικακίας και ευσπλαχνίας, ωθούσε τον αυτ. να

ενεργεί στα όρια του καλύτερου δυνατού και να σέβεται τον πολίτη.

Λειτουργούσε κατά μίμισιν του Θεού, συνεπώς ήταν φιλάνθρωπος.

Η υπέρβαση της εξουσίας προσέκρουε στην σθεναρή αντίσταση

πολιτικών και εκκλησιαστικών παραγόντων.

ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΑΤΟΡΙΚΟ ΑΞΙΩΜΑ σελ. 34

Imperator ή Αugustus

Εκφράζει στρατιωτική ιδιότητα Αντικαταστάθηκε με την ελληνική λέξη

Aυτοκράτωρ (Απόλυτη εξουσία)

Επικρατεί η ονομασία ΒΑΣΙΛΕΥΣ ενώ η ονομασία Αύγουστοςπεριορίζεται σε διοικητικά έγγραφα η ονομασία

(επί Ηρακλείου 610-641)

Επιβιώνει ο όρος ΑΥΤΟΚΡΑΤΩΡ ή ΒΑΣΙΛΕΥΣ ή ΔΕΣΠΟΤΗΣ

Ανάδειξη ΑυτοκράτοραΑναγόρευση ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΟ ΤΥΠΙΚΟ

40

Στέψη Αγ. Σοφία (διαχωρίστηκε από την αναγόρευση 7 ος αιώνας )

Θρησκευτική επικύρωση. Αλλά χωρίς την αναγόρευση δεν είχε

νομική ισχύ

ΕΚΛΕΚΤΟΡΕΣΣτρατόςΣύγκλητος Μόνοι, ή συνδυαστικά μπορούσαν να ανατρέψουν τον αυτοκράτορα

ΛαόςΣΥΜΒΟΛΑ α) Χλαμύδα β) Στέμμα

Πρώϊμη εποχή = επικράτηση στρατιωτικών

Μανιάκιον (περιδέραιο) + ασπίδα

10 ος αιώνας κόκκινα πέδιλαΔυναστική διαδοχή Ποτέ δεν καθιερώθηκε νομοθετικά ΣΤΗΝ ΠΡΑΞΗ ΟΜΩΣ

επικράτησε η Διαδοχή του Αυτοκράτορα = πρωτότοκο – εγγονό ανιψιό

Αναγόρευση ΣΥΝΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΑ

Απέκτησε θεσμική ισχύ

Aντιβασιλεία Σε περίπτωση ανήλικου. Εξελικτικά, πήρε συγκεκριμένη

πολιτειακή μορφή. Αρχικά επιτροπεία αναλάμβανε

η Σύκλητος αργότερα εξέχουσες προσωπικότητες,

10 ος αιώνας Στρατηγός-Αντιβασιλέας ή ναύαρχος.

ΓΕΝΙΚΑ ΣΕΒΟΝΤΑΝ ΤΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΩΝ ΑΝΗΛΙΚΩΝ ΔΙΑΔΟΧΩΝΗ κληρονομική διαδοχή είχε σαν αποτέλεσμα = Συρρίκνωση του ρόλου των εκλεκτόρων

Εκλογή αυτοκράτορα

Δεν υπήρχαν κοινωνικοί περιορισμοί Οροι: Αρτιμέλεια (με εξαιρέσεις)

Η ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ ΣΤΟ ΑΠΟΛΥΤΟ ΑΞΙΩΜΑ

Δεν υπήρχε συνταγματικός περιορισμός Σπάνια (λόγω χηρείας) (εξαιρέσεις )

Αλλά δεν είχαν τις θεμελειακές ιδιότητες Να γίνουν ιερείς + Διοίκηση στρατούΣτέψη αυτοκράτειρας Χωριστή στο παλάτι

Δεν υπήρχε φραγμός για την άσκηση εξουσίας από τις γυναίκες

(έκφραση αμηχανίας και συντηρητισμού, από την Βυζ. Αυτοκρατορική

γραφειοκρατία προς την καινοτομία). Η άνοδος της γυναίκας ,

προσέκρουε θεωρητικά σε δύο παράγοντες καθοριστικούς για την

θεσμική φυσιογνωμία του αυτοκράτ.: στην αδυναμία να γίνουν ιερείς =

πρωτοκαθεδρία στην Χρ. Εκκλησία, να ηγηθούν του στρατού= γενική

διοίκηση των ενόπλων δυνάμεων.

41

Ο Ιδανικός άρχοντας , αρετές του αυτοκρ.

Εκλεκτός του Θεού, όπως βασιλεύει ο Θεός το σύμπαν έτσι κυβερνά και ο αυτοκρ.

Φιλανθρωπία Γενναιοδωρία Αγνότητα Φιλαλήθεια Τήρηση του νόμου (ευνομία) Ευσέβεια

Η πολεμική ικανότητα παραμερίζεται μπροστά στην ιδιότητα του

ειρηνοποιού.

Ιερότητα του προσώπου του αυτοκράτοραΆγιος. Το παλάτι ιερό Δημόσιες εμφανίσεις: Τελετουργικές. Επευφημίες,.

Προσκύνηση

ΚΑΤΑΓΩΓΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΑ (ΣΕΛ. 47)Μέχρι τον 11 ο αιώνα οι αυτοκράτορες στην πλειοψηφία τους δεν προέρχονταν από πλούσια κοινωνική τάξη.Μετά τον 11ο αιώνα, η αριστοκρατική καταγωγή σε συνδυασμό με την ΠΟΛΕΜΙΚΗ ΤΟΛΜΗ του αυτοκράτορα αποτελεί σημαντικό στοιχεία της εκλογής του.11 ος αιώνας Γενικότερη κοινωνική μεταβολή Αναβάθμιση της αριστοκρατικής καταγωγής και άνοδος της ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗΣ ΑΡΙΣΤΟΚΡΑΤΙΑΣ (δες παρακάτω 11ος αιώνας)

ΓΙΑ ΤΙΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ-ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΑΛΛΑΓΕΣ ΣΤΟΝ 11 ο αιώνα δες ΠΑΡΑΚΑΤΩ

42

ΝΟΜΙΣΜΑΤΑ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ ΣΕΛ. 48-50

Πρώτο μέλημα κάθε αυτοκρ. Ήταν η κοπή νομισμάτων στο όνομα

του, ως πράξη κατοχυρώσεις της εξουσίας.

Το βυζ. Νόμισμα αποτελεί επίσημη εικαστική έκφραση της

προβολής του αυτοκρατορικού ιδεώδους . ήταν σύμβολο και

καθρέφτης, θεμέλιο και όπλο , ιδανικό μέσο αποτύπωσης και

μετάδοσης έντονου συμβολισμού και προπαγάνδας με επίκεντρο

την προσωπικότητα του αυτοκρ.

Δίνεται έμφαση στο συμβολισμό που εκφράζεται με τα αυτοκρ.

σύμβολα της αυτοκρ. Ένδυσης και εξουσίας και γίνεται πιο

συγκεκριμένο με την αντιπαραβολή της αυτοκρ. μορφής στην μία

όψη και της θεικής από την άλλη.

Έτσι εκφράζεται η θρησκευτική αποστολή του αυτοκρ. , ο ρόλος του

επί της γης ,η πηγή της δύναμης και της εξουσίας του , το πολιτικό

του κύρος.

Πρωτοβυζαντινή περίοδος (Επί Ιουστινιανού) Απομάκρυνση από στρατιωτικούς

Τύπους. Απεικόνιση στους σόλιδους με στρατιωτικήστολή να κρατά σταυροφόρο σφαίρα τονίζοντας πολιτική και θρησκευτική κυριαρχία.

7ος αιώνας Οριστική απομάκρυνση από τον τύπο του

αυτοκράτορα- Στρατιώτη.

Για πρώτη φορά απεικόνιση στην πρόσθια όψηΟ ΧΡΙΣΤΟΣ σε νομίσματα.

Εποχή εικονομαχίας Εξαφανίζεται ο σταυρός και αντικαθίσταται από τη

Μορφή του συναυτοκράτορα, νεκρών προκατόχων ή

βασιλικών μελών

Νίκη ορθοδοξίας αναστήλωση Επαναφορά της μορφής του Χριστού στους

σόλιδους.43

Εξελικτικά η απεικόνιση του αυτοκράτορα στα νομίσματα αποκαλύπτει νέα ιδιότηταΟ Αυτοκράτορας στέφεται από τον Χριστό, την Παναγία ή το Χέρι του Θεού. (Νομίσματα μακεδονικής δυναστείας κυρίως 12-13ος αιώνας υποδηλώνουνΘεία χάριτι μεταμόρφωση του αυτοκράτορα από κυρίαρχο βασιλέα σε επίγειο θεό.11ος αιώνας Επιβάλλεται το πρότυπο του αυτοκράτορα-πολεμιστή.

Κομνηνοί Τονίζεται η στρατιωτική υπόσταση του αυτοκράτορα.

12ος Δεν απεικονίζεται πλέον ως στρατιώτης.

Παλαιολόγεια εποχή Νέες εμπειρίες. Συρρικνωμένη αυτοκρατορία

Απεικόνιση αυτοκράτορα γονυπετής σε στάση μετάνοιας

44

ΣΥΝΟΨΗ1) Η θρησκευτική προέλευση της αυτοκρατορικής εξουσία = βάση πολιτικών

και πολτειακών θεσμών2) Ο βυζαντινός αυτοκράτορας ασκούσε την εξουσία του θεία χάριτι, όφειλε

όμως να κυβερνά κατά μίμηση του Ουράνιου Βασιλέα, σύμφωνα με τις χριστιανικές αρχές.

3) Ο τρόπος εκλογής του δηλώνει την παλιά ρωμαϊκή αντίληψη4) Η παραμονή του στο θρόνο εξαρτιόταν από την προσήλωση στα καθήκοντά

του.Αν παραμελούσε τα καθήκοντά του έχανε την θεία προστασία και ο λαός τον ανέτρεπε.

5) Δεν υπήρχε συνταγματική ρύθμιση για τη μοναρχική διαδοχή. Ο αυτοκράτορας όμως φρόντιζε για τη διαδοχή του με συναίνεση Στρατού συγκλήτου και λαού

6) Η θεϊκή προέλευση της εξουσίας επηρέασε την εικόνα του αυτοκράτορα. Μέχρι τον 11ο αιώνα υπερίσχυε η εικόνα του φιλάνθρωπου και ειρηνοποιού αυτοκράτορα. Αργότερα τονίστηκε η πολεμική αρετή και η αριστοκρατική καταγωγή.

7) Η εικόνα του αυτοκράτορα στα νομίσματα αναφερόταν στη νόμιμη εξουσία του και στη δημοσιοποίηση του αυτοκρατορικού προτύπου.

ΝΟΜΟΙ ΚΑΙ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ

Αυτοκρ. Και νόμοι

Ο αυτοκρ. Ήταν πηγή των νόμων αλλά απαλλασσόταν από κάθε

νομική εξάρτηση. Έπρεπε να ενεργεί βάση των νόμων που είχε

εκδώσει.

ΦΡΑΓΗ ΓΙΑ ΤΟ ΑΥΤΟΚΡ. ΑΞΙΩΜΑΤΟΣ ΗΤΑΝ ΟΙ ΝΟΜΟΙ

ΙΟΥΣΤΙΝΙΑΝΟΣΒασικές τρεις αρχές

Ο αυτοκρ. Εξαιρείται των νόμων (Πανδέκτες)

45

Ανύψωσε τον ηγεμόνα σε θέση παντοδυναμίας δηλαδή τον εξουσιοδότησε να θεσπίζει, να ερμηνεύει και να ανυψώνει.

Ορίστηκε από τον Θεό να κυβερνά ως απεσταλμένος του, ως έμψυχος νόμος. Ωστόσο,

Στην Ιουστινιάνεια νομοθεσία: υπάρχουν σαφείς ενδείξεις για αυτοκρατορική συμμόρφωση προς τους νόμους.(Εισηγήσεις) Οι δεσμεύσεις αυτές προκύπτουν από την ηθική υποχρέωση του αυτοκράτορα να υποτάσσεται στην ιερότητα των νόμων (αντίληψη με βαθειές ρίζες) και

προσαρμόζει την εξουσία του κατά μίμηση του θεού, γίνεται υπόδειγμα συμπεριφοράς.

ΘΕΣΠΙΣΗ ΚΑΙ ΤΗΡΗΣΗ ΤΩΝ ΝΟΜΩΝ ΜΕ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΑΛΛΑ ΚΑΙ ΗΘΙΚΕΣ ΚΑΙ ΔΕΟΝΤΟΛΟΓΙΚΕΣ ΔΕΣΜΕΥΣΕΙΣ

Έννομη επιστασία =Οι τρεις θεμελιακές νομοθετικές αρχές του

Ιουστινιανού (δες παραπάνω) παράλληλα με την ηθική

υποχρέωση του αυτοκράτορα να υποτάσσεται στην ιερότητα των

νόμων και να προσαρμόζει την εξουσία του κατά μίμηση θεού

Ο ΑΥΤ. ΥΠΌΔΕΙΓΜΑ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ . η εξουσία του δεν

αποτελεί δυνατότητα αυθαιρεσίας αλλά ευκαιρία να διδάξει με το

παράδειγμά του την τήρηση δικαίου , συνεπώς να επιβάλλει

δεοντολογικούς φραγμούς για την περιφρούρηση της ευνομίας.

Ο ΝΟΜΟΣ ΕΙΝΑΙ ΚΥΒΕΡΝΗΤΗΣ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΕΙΑΣ Στόχος του Ιουστινιανού: να περιορίσει τον τεράστιο όγκο των

νόμων (δωδεκάδελτος) και να εξαλείψει τυχόν επαναλήψεις,

αντιφάσεις και παραλήψεις στις παλιές διατάξεις.

Δραστηριότητα 9 σελ. 67Ο ορισμός των βυζαντινών ότι ο αυτοκράτορας ενεργεί σύμφωνα με το νόμο

ενώΟ τύραννος παρασύρεται από τις προσωπικές του βλέψεις αποτελεί τον πληρέστερο προσδιορισμό για το νομικό πλαίσιο της αυτοκρατορικής

εξουσίας.

46

Ο βυζαντινός αυτοκράτορας αν και πηγή όλων των νόμων, ανώτατος κριτής και δικαστής, υπέκυπτε στην υπεροχή του νόμου.

Η αυτοκρατορική εξουσία κάτω από την επιταγή ότι είναι μίμηση θεού έπρεπε να βασίζεται στο σεβασμό της δικαιοσύνης. Να θεωρεί το νόμο ως αληθινό και σοφό κυβερνήτη της πολιτείας και την εξουσία του όχι μέσο αυθαιρεσίας αλλά

φύλακα του νόμου.

47

Χαρακτήρας του βυζαντινού νομοθετικού οικοδομήματοςΟι νόμοι είναι νόμοι ρωμαϊκοίΩστόσο κάτω από το χριστιανισμό και την ελληνική παράδοση έγιναν ορισμένες

μεταβολές

Η Ιουστινιάνεια νομοθεσία διέπεται από πνεύμα κοινωνικής δικαιοσύνης και μέριμνας

για τη βελτίωση της θέσης των αδυνάτων.

Ιουστινιάνειες μεταρρυθμίσεις1) Επέβαλε περιορισμό στο ρωμαϊκό θεσμό του απόλυτου ελέγχου του πατέρα

της οικογένειας.2) Ενθάρρυνε και διευκόλυνε την απελευθέρωση δούλων3) Ευνοϊκές διατάξεις για τις γυναίκες

ΕΠΕΣΑΝ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ 2007 (τα έργα του Ιουστινιανού)ΕΡΓΑ : 1. ΠΑΝΔΕΚΤΕΣ

2. ΚΩΔΙΚΑΣ

3. ΕΙΣΗΓΗΣΕΙΣ.

4. ΝΕΑΡΕΣ.

ΛΕΟΝ Γ΄ (εικονομάχος)

Ο φιλανθρωπότερος χαρακτήρας των νόμων (ΕΚΛΟΓΗ)

Έκδοσε:

ΕΚΛΟΓΗ ΤΩΝ ΝΟΜΩΝ (κωδικοποίηση του αστικού, οικογενειακού και κληρονομικού δικαίου προς το φιλανθρωπότερον.

Η «Εκλογή» ήταν ένα σημαντικό βήμα στην εξέλιξη του

βυζαντινού δικαίου. Αποτελεί ένα είδος κωδικοποίησης των

βασικών για την καθημερινή ζωή κανόνων δικαίου και ειδικότερα

του αστικού , οικογενειακού και κληρονομικού δικαίου. (πρώτος χριστιανικός κώδικας νόμων)

48

Περιορισμός θανατικής ποινής, αντικατάσταση με ακρωτηριασμό

Αναγνώριση χριστιανικού γάμου Δικαίωμα στην εκκλησία να ασκεί την επιμέλεια στα

ορφανά. Αποκλεισμός της φρενοβλάβειας ως λόγος διαζυγίου Βελτίωση της θέσης της γυναίκας (ίσο μερίδιο με τον άνδρα

στην κοινή περιουσία)

49

Βασίλειος Α΄ και Λέοντας ΣΤ΄ Σοφός

ΕΡΓΑ

1. ΠΡΟΧΕΙΡΟΣ ΝΟΜΟΣ2. ΕΠΑΝΑΓΩΓΗ-ΕΙΣΑΓΩΓΗ3. ΒΑΣΙΛΙΚΕΣ 4. ΝΕΑΡΕΣ (μικρότερα ή ειδικότερα νομοθετικά

κείμενα)Ταυτόχρονα εμφανίστηκαν και μικρότερα ή ειδικότερα

νομοθετικά νομικά κείμενα οι ΝΕΑΡΕΣ

Βασιλικά ξ΄ βιβλία = κωδικοποιητικό έργο που περιείχε το

πλάτος των νόμων

Το πρόβλημα των «δύο εξουσιών» ΣΟΣ

Μία μεγάλη καινοτομία στην ΕΠΑΝΑΓΩΓΗ/ΕΙΣΑΓΩΓΗ είναι

ο καθορισμός των καθηκόντων και δικαιωμάτων του αυτοκρ.

και του πατριάρχη, ως ισοδύναμων φορέων στο πολιτικό οικοδόμημα.

Ο ΑΥΤΟΚΡ. Θα πρέπει να μεριμνά για την γαλήνη και την

ασφάλεια του κράτους , την φροντίδα και την μέριμνα των

πολιτών, ενώ ο ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ για την ΠΕΡΙΦΡΟΎΡΗΣΗ ΚΑΙ

ΤΗΝ ΟΡΓΆΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΊΑΣ.

Με τον τρόπο αυτό εισάγεται η έννοια των «ΔΥΟ ΕΞΟΥΣΙΏΝ»

Η ρύθμιση αυτή αποτελεί σοβαρή παρέκκλιση από το πρώιμο

σύστημα ρύθμισης των σχέσεων κράτους και Εκκλησίας στο

Βυζάντιο, σύμφωνα με το οποίο υπήρχε μόνο ένας θεσμός και

οι δύο εξουσίες δεν ήταν ανεξάρτητες.

Αργότερα, απαλείφθηκε από τον Λέοντα ΣΤ΄ διότι ο

διαχωρισμός των αρμοδιοτήτων (πολιτικών και θρησκευτικών)

δεν συνέφερε στην ουσία την ΕΚΚΛΗΣΙΑ

50

ΣΥΛΛΕΚΤΙΚΑ ΕΡΓΑ (τέλος 11ου αιώνα)

1) Μεγάλη Σύνοψις των Βασιλικών

2) Ο Τιπούκειτος

3) Εκλόγα Βασιλικόρουμ Λιμπρόρουμ Ι-Χ (Ecloga Basilicorum

Librorum Ι-Χ)

Τιπούκειτοςο Τιπούκειτος (τι που κείται), δεν είναι τίποτε άλλο παρά ένα

αναλυτικό ευρετήριο της μεγάλης κωδικοποίησης στα χρόνια της

βασιλείας του Ιωάννη Κομνηνού. Και

ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΑ ΕΡΓΑΕνοποίηση των σχολίων των Βασιλικών από τον Ι. Ξιφιλίνο

(μέσα 11ου αιώνα)

ΔΙΔΑΚΤΙΚΑ ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΑΣύνοψη των νόμων (Ψελλός – απλουστευμένη μορφή νόμων)

Πόνημα νομικόν (Μιχαήλ Ατταλειάτης)

ΤΑ ΒΑΣΙΛΙΚΑ παραμένουν κύρια νομική πηγή από τον 10ο αιώνα και μετά

έχουμε μόνο νεαρές (μεμονωμένα νομοθετήματα)και προς το τέλος 12ου αιώνα νόμοι με τη μορφή

χρυσόβουλλων λόγων (για παροχή σημαντικών προνομίων από τον αυτοκράτορα

Εξάβιβλος

Ένα σημαντικό νομικό συλλεκτικό έργο του Κωνσταντίνου

Αρμενόπουλου, η οποία οφείλει την ονομασία της στο γεγονός ότι

51

αποτελείται από έξι βιβλία. Σε αυτά έχει ταξινομηθεί όλη η ύλη του

αστικού και ποινικού δικαίου , ενώ υπάρχουν παραρτήματα με

ρυθμίσεις που δεν μπορούσαν να ενταχτούν σε κανένα από τα έξι

βιβλία.

Η επίδραση στην εκπόνηση συλλεκτικών έργων κατά την

μεταβυζαντινή περίοδο ήταν έντονη ενώ γρήγορα έγινε γνωστή στη

Δύση και στον σλαβικό κόσμο. ΑΠΟΤΕΛΕΣΕ ΤΟ ΑΣΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ μέχρι την εισαγωγή του Αστικού Κώδικα το 1946

52

ΝΕΑΡΕΣΟι νεαρές ήταν μεμονωμένα νομοθετήματα. Σημαντικό μέρος

νεαρών στην εποχή των Κομνηνών ρυθμίζει εκκλησιαστικά θέματα.

Λόγω του ανταγωνισμού ανάμεσα στην κεντρική εξουσία και τις

κεντρόφυγες δυνάμεις των μεγάλων γαιοκτημόνων, οι αυτ. 10ο και

11ο αιώνα, για να διασφαλίσουν τους πολίτες και τις κοινωνικές ισορροπίες και να περιορίσουν τις καταχρήσεις των δυνατών, θέσπισαν νομοθετικά μέτρα. Αυτά ήταν μία σειρά Νεαρών που

αποσκοπούσαν στην εξισορρόπηση της κοινωνίας και την

εξασφάλιση του χαρακτήρα διαιτησίας του κράτους, Δηλαδή

ανάμεσα στους πλούσιους γαιοκτήμονες και την κεντρική εξουσία

Φαίνεται καθαρά η ανησυχία των αυτοκρατόρων απέναντι στην

ανερχόμενη δύναμη των μεγάλων γαιοκτημόνων.

Το νομοθετικό έργο από το 12ο αιώνα έχει παρακμάσει.

Η ερώτηση μπορεί να είναι: Ποιά τα νομοθετικά έργα από τον 11ο αιώνα και μετά Απάντηση:

ΣυλλεκτικάΜεγάλη Σύνοψις των Βασιλικών

2) Ο Τιπούκειτος

3) Εκλόγα Βασιλικόρουμ Λιμπρόρουμ Ι-Χ (Ecloga Basilicorum

Librorum Ι-Χ)

Ερμηνευτικά Ενοποίηση των σχολίων των Βασιλικών από τον Ι. Ξιφιλίνο

(μέσα 11ου αιώνα)

Διδακτικά,

53

ΔΙΔΑΚΤΙΚΑ ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΑΣύνοψη των νόμων (Ψελλός – απλουστευμένη μορφή νόμων)

Πόνημα νομικόν (Μιχαήλ Ατταλειάτης)

+ νεαρές και χρυσόβουλοι νόμοι (προνόμια) και βέβαια πριν την άλωση,(1204+1453) η ΕΞΑΒΙΒΛΟΣ του

Αρμενόπουλου

54

ΣΥΝΟΨΗ ΣΕΛ. 60

1) Ο αυτοκράτορας είχε το δικαίωμα να εκδίδει, τροποποιεί, ή

καταργεί νόμους. Η χριστιανική επίδραση μαζί με κοινωνικές και

πολιτικές πιέσεις λειτούργησαν συνδυαστικά, και ο αυτοκράτορας

υπάκουε στους νόμους

2) Η κωδικοποίηση των νόμων απέβλεπε στην προσαρμογή των

ρωμαϊκών νόμων στη βυζαντινή πραγματικότητα και κυρίως στη

«νομιμοποίηση» της απολυταρχικής εξουσίας του αυτοκράτορα.

Κορυφώθηκε επί Ιουστινιανού 4ος αιώνας.

3) Το νομοθετικό έργο συνεχίστηκε και με έκδοση νέων νόμων

μέχρι τη Δυναστεία των Μακεδόνων. Επί Κομνηνών αρχίζει η

πτώση. Μόνο νεαρές και χρυσόβουλοι λόγοι

Το Βυζάντιο διαμορφώθηκε από τον συγκερασμό τριών βασικών παραγόντων

1) ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΑΡΑΔΟΣΗ2) ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΘΡΗΣΚΕΙΑ

3) ΡΩΜΑΪΚΗ ΑΝΤΙΛΗΨΗ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΣΕΛ. 71

ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ

Μεγάλοι και μικροί, δυνατοί και πένητεςΉ κύρια

ΑΝΩΤΕΡΗ ΤΑΞΗ ΜΕΣΑΙΑ ΤΑΞΗ ΦΤΩΧΟΛΟΓΙΑ

ΣΗΜΑΝΤΙΚΑ ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΤΗΣ ΑΝΩΤΕΡΗΣ ΤΑΞΗΣΕυγενική καταγωγή, περιουσία και η άσκηση ανώτατων λειτουργημάτων και στα ανώτατα αξιώματα της εκκλησίας

55

12 ος αιώνας Ευγενική καταγωγήΤέλος 12 ου αιώνα Η υψηλή θέση στην κρατική ιεραρχία

Η ιθύνουσα τάξη αποτελείται από τους :ΔΥΝΑΤΟΥΣ

ανώτεροι, πολιτικοί, κληρικοί, στρατιωτικοί λειτουργοί που έχουν ταυτόχρονα και τον πλούτο και τη διοικητική εξουσία

ΔΕΝ ΗΤΑΝ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΚΗ καιχαρακτηριζόταν από:

κοινωνική κινητικότητα και ρευστότηταπου είχε σαν συνέπεια την εμπόδιση της συγκρότησης

κλειστής αριστοκρατικής κοινότητας

Όμως από το τέλος του 10υ αιώνα παρατηρείται μια

ΣΗΜΑΝΤΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ τέλος 10ος αι. Σελ. 76

Οι ισχυρές οικογένειες της επαρχίας με επιγαμίες διατηρούσαν τα

υψηλότερα αξιώματα και δημιούργησαν την εδραίωση του φαινομένου

ΔΥΝΑΣΤΕΙΑΣ (π.χ. η Μακεδονική δυναστεία).

Οι πλούσιες οικογένειες της επαρχίας (ήδη από τον 9ο αι.)

διαμόρφωσαν κλειστή άρχουσα τάξη και απόκτησαν μεγάλη δύναμη.

10ος -11ος αιώνας Μεγάλος ανταγωνισμός με την κεντρική

εξουσία των αυτοκρατόρων που προσπαθούσαν

να κρατήσουν τις ισορροπίες και να περιορίσουν

την ασυδοσία των Δυνατών.

(Βασίλειος Β΄ και όλοι οι αυτ. μετά προσπάθησαν

να τους αναχαιτίσουν με σειρά νεαρών)

56

Εμφάνιση αστικής τάξης1) από την ανάπτυξη του εμπορίου

2) από την χρησιμοποίηση στον κρατικό μηχανισμό ανθρώπων χωρίς

ρίζες στις μεγάλες οικογένειες και χωρίς πλούτο, αλλά με υψηλή

παιδεία και προσωπικές ικανότητες.

Η αστική τάξη αποτελείτο από κατώτερα ή μεσαία κοινωνικά στρώματα

των μεγάλων πόλεων με εφόδιο την υψηλή παιδεία και την ευφυΐα οι

οποίοι πρωτοστάτησαν στην κοινωνική ζωή, στελέχωσαν τον κρατικό

μηχανισμό και κυρίως εκπροσωπήθηκαν στη Σύγκλητο.

Η αστική τάξη απόκτησε ισχύ.Οι αυτοκράτορες μετά τον 10 αιώνα στηρίχθηκαν σ’ αυτή την αστική ομάδα των διευθυντικών παραγόντων με σκοπό να δημιουργήσουν ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΤΙΚΟ ΚΡΑΤΟΣ που θα εξασφάλιζε κοινωνική και πολιτική ισορροπία.

Οι αριστοκράτες της γης αντέδρασαν ΒΙΑΙΑ στην προσπάθεια από

τον αυτοκράτορα να δημιουργήσει ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΤΙΚΟ ΚΡΑΤΟΣ.

ΚΑΙ ΑΝΕΛΑΒΑΝ ΤΟΝ ΑΠΟΛΥΤΟ ΕΛΕΓΧΟ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ με την άνοδο του εκπρόσωπου τους τον Αλέξιο Α΄ Κομνηνό) που επέβαλε

δικές του κρατικές δομές.

ΠΡΟΣΟΧΗ:ΕΝΩ ΠΡΙΝ ΕΙΧΑΜΕ κάθετη κοινωνική κινητικότητα που εμπόδιζε την δημιουργία κλειστής αριστοκρατικής κοινότητας τώρα αυτό ανατρέπεται και έχουμε

ΟΙ ΔΥΝΑΤΟΙ ΣΤΗΝ ΕΞΟΥΣΙΑ

57

ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ ΚΛΕΙΣΤΗΣ ΟΜΑΔΑΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΩΝ

γύρω από τον αυτοκράτορα (με επιγαμίες)

Η αστική τάξη δεν εξαφανίζεται αλλά χρησιμοποιείται από τους

αυτοκράτορες στον κρατικό μηχανισμό μετά την 1η άλωση από τους

σταυροφόρους στη Νίκαια και στην οικονομική ενίσχυση των

Παλαιολόγων αργότερα.

Μεσαία τάξη (καλλιεργητές, κατώτεροι κρατικοί υπάλληλοι,

ελεύθεροι επαγγελματίες, έμποροι).

11ος αιώνας Η ανάπτυξη της οικονομίας συνετέλεσε στην

Συνειδητοποίηση της ως ξεχωριστής τάξης.

ΠΟΙΕΣ ήταν οι μικρότερες κοινωνικές οντότητες στο Βυζάντιο. Σελ.78

Παράλληλα με τις τρεις βασικές ομάδες, υπάρχουν και μικρότερες

κοινωνικές οντότητες, τα μέλη των οποίων διατηρούσαν ζωτική

κοινωνική επαφή μέσα από συγγενικές, επαγγελματικές η πελατειακές

σχέσεις. Αυτές ήταν οι κοινωνικές μικροδομές, όπως ονομάζονται

σήμερα και περιελάμβαναν

Την οικογένεια Κοινότητα χωριού ή πόλης Συντεχνίες Μοναστικές κοινότητες Στρατιωτικές μονάδες Ομάδες με θρησκευτικές, πολιτικές, πνευματικές ή ψυχαγωγικές

κατευθύνσεις .Είναι φανερό ότι οι δεσμοί των «παραστρωμάτων» στηρίχτηκαν σε

ευκαιριακούς παράγοντες , συνεπώς η διάρκειά τους ήταν ρευστή ,

58

με ημερομηνία λήξης ή αναπροσαρμογής ανάλογα με τις

πολιτισμικές και πνευματικές αναζητήσεις κάθε περιόδου.

59

Χαρακτηριστικά της Δυτικής φεουδαρχίας. Σελ. 791. Θεσμός εξάρτησης του ελεύθερου ανθρώπου από άνθρωπο

και αυστηρή ιεράρχησή τους σε μία σειρά εξαρτημένων υποτελών και δεσποτών.

2. Κατακερματισμός της κεντρικής εξουσίας , ώστε οι διάφοροι δεσπότες και υποτελείς να κατέχουν αρμοδιότητες που μπορούσαν να φτάσουν μέχρι την απόδοση δικαιοσύνης, την διατήρηση προσωρινού στρατού, κοπή νομισμάτων.

3. Στήριξη της οικονομίας αποκλειστικά σε δραστηριότητες της αγροτικής παραγωγής .

4. παραχώρηση γης (φέουδο) σε γαιοκτήμονες οι οποίοι την εκμεταλλεύονταν για δικό τους όφελος , με την υποχρέωση όμως να προσφέρουν ορισμένες υπηρεσίες , κυρίως στρατιωτικές.

5. ανάθεση καλλιέργειας της γης σε χωρικούς (serfs) με περιορισμένη προσωπική ελευθερία, από τους οποίους ο φεουδάρχης εισέπραττε τη φεουδαρχική πρόσοδο.

ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟ ΣΥΣΤΗΜΑ

Οι αυτοκράτορες, κυρίως η μακεδονική δυναστεία πολέμησαν ενάντια

στην επέκταση της μεγάλης ιδιοκτησίας που πήρε τη μορφή πάλης ανάμεσα στην κεντρική εξουσία και τις φυγόκεντρες δυνάμεις των δυνατώνΤα μέτρα που φαινομενικά διευκόλυναν την εμφάνιση φεουδαρχικών

τάσεων είναι:

ΠΡΟΝΟΙΑ= Παροχή κτήματος μαζί με παροίκους σε διάφορα πρόσωπα, υπό τον όρο της παροχής υπηρεσιών στο κράτος. ΑΚΟΛΟΥΘΙΕΣ (ανάπτυξη ιδιωτικών στρατών) που περιέβαλλαν και

ακολουθούσαν τους ευγενείς. Περιελάμβαναν δούλους, συγγενείς αλλά και ένοπλους φρουρούς , οι οποίοι συνδέονταν μέσω δεσμών πίστης , εξάρτησης με τους μεγαλοϊδιοκτήτες γης. ΧΑΡΙΣΤΙΚΙΟΝ= παραχωρήσεις μοναστηριών και ευαγών ιδρυμάτων

σε μεγαλοϊδιοκτήτες , αλλά και σε εκκλησιαστικά ιδρύματα . Αρχικός σκοπός της χαριστικής δωρεάς ήταν η φροντίδα και η καλή λειτουργία του μοναστηριού. Οι χαριστικάριοι έναντι των φροντίδων τους, αποκτούσαν την επικαρπία του ιδρύματος για την υπόλοιπη ζωή τους.

60

ΕΞΚΟΥΣΕΙΕΣ = Καθολικές ή μερικές φοροαπαλλαγές των

μεγαλοϊδιοκτητών και των μονών. (κυρίως 11ος-12ος αιώνας).

61

ΑΛΛΑ ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΤΟ ΔΥΤΙΚΟ ΚΑΙ ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΕΧΟΥΜΕ ΟΥΣΙΩΔΕΙΣ ΔΙΑΦΟΡΕΣ

1) Χαριστίκιον θυμίζει το δυτικό beneficium2) Πρόνοια θυμίζει το δυτικό φέουδοΑλλά ΠΟΤΕ δεν έγιναν ο κύριος τρόπος κατοχής της γης

Το ίδιο ισχύει και για τις3) Εξκουσσείες που είναι κάτι ανάλογο με τη δυτική δεσποτεία που ποτέ δεν γενικεύτηκε.4) Ενώ στο δυτικό φέουδο η άμεση στο Βυζάντιο η καλλιέργεια με αγγαρείεςκαλλιέργεια μεγάλου μέρους είχε ελάχιστη και περιθωριακή θέσηγίνεται από τις αγγαρείες των serf Το μεγαλύτερο μέρος των μεγάλων ιδιοκτησιών

κατανέμεται σε μικρές οικογενειακές εκμεταλλεύσεις

των χωρικών, παροίκων ή ανεξάρτητων καλλιεργητών

Οι αγγαρείες που οι πάροικοι οφείλουν στον κύριο της

Γης είναι ελάχιστες -12- ημέρες το χρόνο (εξαγοράζονταν σε χρήμα)Ο ΠΑΡΟΙΚΟΣ ο οποίος διαθέτει ατομική

περιουσίαΡωμαϊκού τύπου δεν είναι ο δυτικός serf .

5) H οικονομία του Βυζαντίου δεν βασίστηκε μόνο στη καλλιέργεια της γης αλλά ανέπτυξε ένα αξιόλογο εμπορικό και βιοτεχνικό τομέα που διεύρυνε το κοινωνικό πεδίο παραγωγής και εκμετάλλευσης.

ΣΤΟ ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΠΕΔΙΟ οι διαφορές είναι περισσότερο ξεκάθαρεςΟ ΙΣΧΥΡΟΣ ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΤΙΚΟΣ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ ΔΕΝ ΕΠΕΤΡΕΨΕ ΤΗΝ ΚΑΤΑΤΜΗΣΗ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΕΞΟΥΣΙΑΣΗ κοσμοθεωρία του βυζαντινού ο οποίος θεωρούσε τον εαυτό του υπήκοο του ανώτερου άρχοντα και όχι ένα κρίκο σε μια αλυσίδα με άρχοντες και υποτελείς.

62

ΟΙ ΔΙΑΦΟΡΕΣ των δύο συστημάτων , φεουδαρχικού και βυζαντινού,

σε ότι αφορά τις γαιοκτητικές σχέσεις είναι σημαντικές. Κάποιες

ομοιότητες κινήθηκαν σε διαφορετικό νομικό, πολιτικό και πολιτειακό

πλαίσιο , συνεπώς υπέθαλπαν ουσιαστικές θεσμικές διαφοροποιήσεις.

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ (ΣΒΟΡΩΝΟΣ)

Η δύναμη της ελληνιστικής χριστιανικής παράδοσης, σε συνδυασμό

με τη συγχώνευση του μετακλασικού ρωμαίικου δικαίου, δεν

επέτρεψε στη Βυζαντ. Αυτ. να αναπτύξει ούτε στην πράξη αλλά ούτε

και στη θεωρία ολοκληρωμένη φεουδαρχική αντίληψη.

63

ΟΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΤΑΞΕΙΣ σελ. 84

Α) Η ανώτερη τάξη χαρακτηριζόταν από:

1) Οικονομική δύναμη,

2) Φημισμένη οικογένεια

3) Υψηλή θέση στην αυτοκρ. ιεραρχία.

(δεν υπάρχει παγίωση, αναφέρονται αξιοσέβαστοι, άρχοντες, δυνατοί

κλπ.)

1. ΣΥΓΚΛΗΤΟΣ: Τα μέλη της διέθεταν Αριστοκρατική καταγωγή

Σημαντικά περιουσιακά στοιχεία

Όσοι είχαν υπηρετήσει σε ανώτερα κρατικά λειτουργήματα + την προσωπική αξία

ήταν κριτήρια ένταξης στη Σύγκλητο, γεγονός που εξελικτικά διευρύνει την ανώτατη αυτή τάξη και απομακρύνεται από την καθαρά κληρονομική απονομή του συγκλητικού τίτλου.

11ος αιώνας Αναβάθμιση της συγκλητικής τάξης. Συμπεριλαμβάνει

τους νεόπλουτους εμπόρους και τεχνίτες.

↓

Εδώ έχουμε την αντίδραση των Αριστοκρατών(αντιπαλότητα ανάμεσά τους)

2. Η ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΑΡΙΣΤΟΚΡΑΤΙΑ Μεγάλες επαρχιακές οικογένειες από

παραμεθόριες επαρχίες.

Διέθεταν σχεδόν το μονοπώλιο των μεγάλων στρατιωτικών αξιωμάτων από τον 9ο αι.Με δεσμούς ενδογαμίας και τη μεγάλη γαιοκτησία αποτελούσαν την πλειοψηφία των ΔΥΝΑΤΩΝ. Η αριστοκρατία αυτή είχε ιδιότυπα ιδεώδη. (κατασκεύαζαν

φανταστικές γενεαλογίες) Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥΣ ΣΤΗΝ ΚΑΤΑΣΤΟΛΗ ΤΗΣ ΑΣΤΙΚΗΣ

ΤΑΞΗΣ. (πιο πάνω σελ.19-20).

3. Υψηλόβαθμοι αυλικοί ή κρατικοί λειτουργοί και αξιωματούχοι.

10 ος αιώνας και μετά : (Μέλη μεγάλων οικογενειών, δικαστές,

φοροεισπράκτορες παγίωσαν μια

64

ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΡΙΣΤΟΚΡΑΤΙΑ στη Κωνσταντινούπολη

με επισφαλή θέση (όποτε ήθελε τους απόλυε ο αυτοκράτ.)

Β) Η Μεσαία τάξηΕκτεταμένη. Γαιοκτήμονες (μικροί και μεσαίοι) κατώτεροι κρατικοί υπάλληλοι,

ελεύθεροι επαγγελματίες, έμποροι και παραγωγοί (μεταξιού), ειδικευμένοι τεχνίτες,

στρατιώτες κλπ.

Ελεύθεροι επαγγελματίες: Περισσότερο στα αστικά κέντρα

Έμποροι (στα πανηγύρια ή στα κέντρα)

10ος αιώνας Η ανάπτυξη της οικονομίας δημιούργησε μια ομάδα

πλούσιων βιοτεχνών και εμπόρων που μαζί με

τραπεζίτες

και ελεύθερους επαγγελματίες (αξιόλογους) κλπ.

σχημάτισαν βαθμιαία

Μια μέση κοινωνική τάξη, ένα είδοςΑΣΤΙΚΗΣ ΤΑΞΗΣ Τα μέλη της: Οι δημοτικοί, το δημοτικόν, οι αστικοί ή της αγοράς

Οργανωμένοι σε συντεχνίες ή αδελφότητες διακρίνονταν από τον όχλο(ανοργάνωτο πλήθος).

65

Η ΔΙΑΦΟΡΑ ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΤΗ ΜΕΣΑΙΑ ΤΑΞΗ ΚΑΙ ΤΑ ΚΑΤΩΤΕΡΑ ΣΤΡΩΜΑΤΑ (ή ΟΧΛΟ) εξαρτιόταν ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΥΣΙΑ και ΤΗΝ ΥΠΟΛΗΨΗ

Η ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΣΤΑΔΙΟΔΡΟΜΙΑ. Επιτρεπόταν σε όλους που είχαν

τα απαραίτητα φυσικά προσόντα, ενώ απείχαν από:

Πολιτικά αξιώματα

Εμπορικές επιχειρήσεις ή αγροτικές καλλιέργειες.

Γ) Ο ΟΧΛΟΣ (ετερόκλητο πλήθος εργάτες, ψαράδες,

μικρομαγαζάτορες, ζητιάνοι κλπ.)

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΟ: Φτώχεια έως εξαθλίωση.

Δ) ΟΙ ΔΟΥΛΟΙ Η θέση των δούλων

Οι δούλοι στο Βυζάντιο είχαν κερδίσει καλύτερες συνθήκες διαβίωσης

στο πλαίσιο του χριστιανικού υπόβαθρου. Η τιμή τους ήταν αρκετά

ψηλή και παραμένει άγνωστη η προέλευσή τους.

Μερικοί ήταν απόγονοι δούλων, άλλοι προέρχονταν από αγορά και

άλλο αποτελούσαν προϊόν αιχμαλωσίας

Εργάζονταν στα σπίτια πλουσίων και ασχολούνταν κυρίως με οικιακές

ασχολίες. Η ανάθεση της επιστασίας του σπιτιού η ακόμη και της

φροντίδας της οικογενειακής περιουσίας αποτελούσε εκδήλωση

εμπιστοσύνης , γεγονός που οδηγούσε στην ιεραρχική διαβάθμιση

(πρωτεύων δούλος)

Απόδοση ελευθερίας (Εκλογή)ΣΥΧΝΗ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ ζεύγους παντρεμένων δούλων με οικονομική υποστήριξη.

66

Σελ. 99. Διάδοση μωαμεθανισμού και ενοποίηση ΑράβωνΗ φυγή του Μωάμεθ λόγω σύγκρουσης με το θρησκευτικό κατεστημένο της Μέκκας ονομάσθηκε Αιγίρα και το έτος φυγής =έτος έναρξης ισλαμικής χρονολογίας.Ο μωαμεθανισμός μετέτρεψε τις αλληλοσπαρασσόμενες φυλές τις Αραβίας σε μια οργανωμένη θρησκευτική κοινότητα με συγκεκριμένες αρχές συμπεριφοράς. Η αλληλεγγύη μεταξύ των μωαμεθανών, ο θρησκευτικός ζήλος του νεοφώτιστου, η ανοχή σε όσους αναγνώριζαν την ανωτερότητα του Ισλάμ συνέβαλαν σε μεγάλο βαθμό στην επικράτηση του μωαμεθανισμού στη Μ. Ανατολή και τη Β. Αφρική.

ΒΥΖΑΝΤΙΟ ΚΑΙ Γείτονες ΣΕΛ. 95

ΑΡΑΒΙΚΕΣ Κατακτήσεις

Κατακτήσεις = Περσία –Συρία- Παλαιστίνη-Αίγυπτο

ΑΙΤΙΑ= Στρατιωτική αδυναμία Βυζαντινών

Δυναμισμός των Αράβων

Αποξένωση των αιρετικών πληθυσμών (μονοφυσίτες), από

την βυζαντιν. Διοίκηση (φορολογική-θρησκευτική καταπίεση).

Συνέπειες = Έχασε τον σιτοβολώνα της Αιγύπτου και τους

μονοφυσίτες υπηκόους του. Εκτεταμένες πληθυσμιακά ακμαίες

περιοχές χάθηκαν

ΑΛΛΑ επιβίωσε η Βυζαντ. Αυτοκρατορία, χρησιμοποιώντας ως

στήριγμα το Ελληνικό στοιχείο της Μικρά Ασίας.

717, 732 Σχολιάστε.67

Οι Αραβικές επιδρομές συνεχίζονταν στα τέλη του 7ου αιώνα , μετά την

πολύχρονη πολιορκία της Βασιλεύουσας, η οποία σώθηκε χάρη της

χρήσης ενός νέου όπλου του « υγρού πυρός».

Οι Άραβες κατέκτησαν ολόκληρη τη Βυζαντινή Αρμενία και,

εκμεταλλευόμενοι πολιτικές ταραχές στο εσωτερικό της αυτοκρατορίας,

προέλασαν και πάλι μέχρι τα τείχη της Κωνσταντινούπολης (Αύγουστος 717) . Η τελευταία Αραβική επίθεση εναντίον της Κωνστ\λης ( που

αποκρούστηκε χάρη στον Λέοντα Γ΄ Ισαύρου) μαζί με την ήττα των

Αράβων στο Πουατιέ της Γαλλίας (732), συντέλεσε στην αποτροπή της κατάκτησης της Ευρώπης από τους Άραβες. Παράλληλα

άλλαξε την ροή του πολέμου επιτρέποντας την διενέργεια

περιστασιακών βυζαντινών αντεπιθέσεων. Αλλαγή που οφείλεται στην

ικανότητα του Λέοντα Γ΄ και του Κωνστ\νου Ε΄ της δυναστείας των

Ισαύρων..

ΑΚΡΙΤΕΣ ΚΑΙ ΘΕΜΑΤΑ

Οι συνεχείς επιδρομές των Αράβων στην Μικρά Ασία είχαν σαν

αποτέλεσμα την επινόηση νέων μεθόδων από τους Βυζαντινούς . Ετσι

για την αποτελεσματικότερη άμυνα της αυτοκρ. Και για έγκαιρη

προειδοποίηση εισβολών , χρησιμοποιήθηκαν οι θεσμοί των ΑΚΡΙΤΩΝ

και των ΘΕΜΑΤΩΝ.

ΑΚΡΙΤΕΣ = ΣΥΝΟΡΙΑΚΟΊ ΦΡΟΥΡΟΊ που φύλαγαν τις περιοχές που

κατοικούσαν με παροχή κτημάτων για να ζήσουν. Μέσω του

συστήματος των Φρυκτωριών (σταθμοί επικοινωνίας με οπτικά

σήματα) προσέφεραν έγκαιρη προειδοποίηση στους αυτοκρ. Και

γρήγορη αντίδραση του βυζαντινού στρατού για την επιτυχή

απόκρουση των εισβολέων.(ακριτικά τραγούδια)

Ερώτηση: Τι ήταν το σύστημα των Φρυκτωριών?68

ΘΕΜΑΤΑ = Διαίρεση της βυζαντινής αυτοκρατορίας σε μεγάλες διοικητικές περιφέρεις τα ΘΕΜΑΤΑ.Κατά τον 8ο αιώνα ολοκληρώθηκε η διοικητική αναδιοργάνωση της

Μικρά Ασίας με την επέκταση του θεσμού των Θεμάτων σε όλη την

έκτασή της.

Τα ΘΕΜΑΤΑ ήταν η διαίρεση της χώρας σε μικρότερες διοικητικές

περιφέρειες. Οι Ισαυροι ανανέωσαν τον παλαιότερο θεσμό των

ΕΞΑΡΧΑΤΩΝ υιοθετώντας τον θεσμό των ΘΕΜΑΤΩΝ , που είχαν

μικρότερη έκταση. Παράλληλα, απέτρεπαν την αντιμετώπιση των

εχθρικών εισβολών , χάρη στην συνεχή παραμονή στρατιωτικών μονάδων σε αυτά.(ονομασία από στρατιωτικές μονάδες). Ο θεσμός

μείωσε την καταστροφικότητα των αραβικών επιδρομών και συντέλεσε

σε μεγάλο βαθμό στην τελική έκβαση των αραβοβυζαντινών

συγκρούσεων υπέρ της Βυζαντινής αυτοκρ.

Ποιος λαός επωφελήθηκε από την γνωριμία του με τον άλλο?Άραβες ή Βυζαντινοί? ΣΕΛ.107,

ΑΠΑΝΤΗΣΗ:

Οι δύο λαοί μεταξύ τους δεν βρίσκονταν πάντα σε εχθρικές σχέσεις..

τα διαστήματα ειρήνης επέτρεπαν την ανταλλαγή ιδεών , ειδικότερα

στις παραμεθόριες περιοχές.

Περισσότερο ωφελημένοι είναι οι ΆΡΑΒΕΣ, οι οποίοι δεν είχαν

αναπτύξει μορφή πολιτισμού πριν την γνωριμία τους με τους

Βυζαντινούς. Έτσι, κάτω από την επίδραση του ελληνορωμαϊκού

πολιτισμού, οι Άραβες υιοθέτησαν μορφές τέχνης και κρατικής

οργάνωσης.

Ειδικότερα στην λογιστική υποστήριξη του αραβικού κράτους, στην

ανέγερση τζαμιών και πολυτελών κτηρίων και στη μελέτη θετικών

69

επιστημών, η οποία στηρίχθηκε στη μετάφραση κειμένων αρχαίων

Ελλήνων συγγραφέων στα αραβικά.Οι επιδράσεις στον Βυζαντινό πολιτισμό είναι λιγότερο εμφανείς και

λιγότερο ουσιαστικές . Αντίθετα οι Βυζαντινοί προβληματίστηκαν από:

ΤΗΝ ΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΑΡΑΒΩΝ (μέσω της τέχνης τους) στην

ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ ΤΟΥ ΘΕΟΥ.(ΑΝΕΙΚΟΝΙΚΗ αραβική θέση).

Οι εικονομάχοι αυτοκράτορες και ένα μέρος του μικρασιατικού

πληθυσμού , δέχτηκαν πως ο Θεός δεν πρέπει να απεικονίζεται. Η

πλειοψηφία είχε αντίθετη άποψη, η οποία τελικά επικράτησε ύστερα

από μεγάλες συγκρούσεις που κράτησαν ενάμιση αιώνα (εικονομαχία)

ΟΙ ΤΟΥΡΚΟΙ ΣΤΗ ΜΙΚΡΑ ΑΣΙΑ σελ. 107

Αίτια αποδιοργάνωσης της Βυζαντινής αυτοκρατορίας.11ος

Ο Βασίλειος ο Β΄ είχε κατορθώσει να εξουδετερώσει όλους τους

επικίνδυνους εχθρούς της ΑΥΤΟΚΡ. ενώ είχε αποδυναμώσει τους

πλούσιους αριστοκράτες (απειλούσαν με εξεγέρσεις) και η Β.Α. είχε

βρεθεί στο απόγειο της δύναμής της.

Όμως οι διάδοχοι, φάνηκαν λιγότερο ικανοί λόγω της ενασχόλησής

τους με δολοπλοκίες για την κατάληψη της εξουσίας και την

διασπάθιση των πόρων της αυτοκρ. Ήταν απειροπόλεμοι , ενώ οι

ισχυροί αριστοκράτες που στελέχωναν το στράτευμα είχαν τεθεί στο

περιθώριο .Ετσι τα μισθοφορικά στρατεύματα που υπήρχαν

προκαλούσαν προβλήματα.

Η εμφάνιση των Σελτζούκων Τούρκων , βρήκε το Βυζάντιο κράτος ανέτοιμο να τους αντιμετωπίσει.

70

(1071-1176 σχολιαστε)πιθανή ερώτηση

Οι Σελτζ. Τούρκοι ήταν νομαδικά φύλα που έγιναν μωαμεθανοί

(1000μ.χ) και εντάχτηκαν στην υπηρεσία του αραβικού χαλιφάτου, ως

μισθοφόροι. Τον 11ο αιώνα οι ανατολικές επαρχίες του Βυζ.

υπέφεραν από τις επιδρομές των Σ.Τ., τις οποίες ο βυζ. στρατός

αντιμετώπιζε με δυσκολία.

Ο Ρωμανός Δ΄ ο Διογένης , σε μια απόπειρα να λύσει το

πρόβλημα, συγκρούστηκε μαζί τους (Αρσλάν) στο Ματζικέρτ (1071).

Ο Βυζ. Στρ. είχε αριθμητική υπεροχή, αλλά ηττήθηκε λόγω των

εσωτερικών προστριβών και της παράλληλης προδοσίας ορισμένων

Βυζ. διοικητικών

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ = έτσι άνοιξε ο δρόμος των Σ.Τ. προς την Μικρά Ασία, από την οποία δεν εκδιώχτηκαν ποτέ. Παγιώθηκε λοιπόν η μορφή της Μ. ΑΣΙΑΣ υπό τα τουρκικά φύλα για τους επόμενους αιώνες.

Η δυναστεία των Κομνηνών για περίπου έναν αιώνα (1081-1185)

αναχαίτισε την προέλαση των Σ.Τ, αλλά στη προσπάθεια του

Μανουήλ να ξαναδώσει στο Βυζ. την αίγλη Της ΕΠΟΧΉΣ ΤΟΥ

Ιουστινιανού, με εκστρατεία εναντίον του Αρσλάν (Σελτ. Τούρκοι)

παγιδεύτηκε στο ΜΥΡΙΟΚΈΦΑΛΟ (1176). Αυτή η ήττα σε συσχετισμό με την μάχη στο Ματζικέρτ (1071), είχε σαν αποτέλεσμα την οριστική παγίωση της Τουρκικής κυριαρχίας στο εσωτερικό της Μικ. Ασίας.Την περίοδο 1180-1204, λόγω των εσωτερικών προστριβών και της

έντονης εσωτερικής αποσύνθεσης, έχουν σαν αποτέλεσμα την

Τουρκ. Εξάπλωση στη Μικρά Ασία. Αργότερα, μετά τη κατάληψη της

Κων\λης από τους σταυροφόρους (1204) η ηγεσία κατέφυγε στη

Βιθυνία, όπου ίδρυσε την Αυτοκρατορία της Νίκαιας. Εκεί

71

αξιοποιήθηκε το μικρασιατικό στοιχείο και νικήθηκαν οι Σ.Τ. και έτσι αντισταθμίσθηκαν οι συνέπειες της μάχης στο Μυριοκέφαλο και τέθηκε τέρμα στη επεκτατικότητα των Σελτζούκων. Πολιτικές και οικονομικές συνέπειες της ΣΕΛΤΖΟΎΚΙΚΗΣ ΕΞAΠΛΩΣΗΣ και εδικότερα της ήττας στο Ματζικέρτ. Σελ 108πιθανή ερώτηση

Οι Σ.Τ. αποδείχτηκαν πιο επιθετικοί από τους Άραβες. Οι βυζαντινοί

βρέθηκαν χωρίς συμμάχους ( αφού ο Κωνσταντίνος Μονομάχος

ενσωμάτωσε την ΑΡΜΕΝΊΑ στην αυτοκρ., η οποία αποτελούσε

διάμεση ζώνη ανάσχεσης των Τούρκων).

Η ήττα στο Ματζικέρτ επιβεβαίωσε την στρατιωτική αδυναμία των

βυζαντινών να απωθήσουν τους Σ.Τ. και επέτρεψε την ολοσχερή

καταστροφή σημαντικών αστικών κέντρων.

Η πληθυσμιακή σύνθεση της αυτ. άρχισε να μεταβάλλεται, η οικονομία αποδιοργανώθηκε, οι εμπορικοί δρόμοι προς την Ανατολή έκλεισαν και μακροπρόθεσμα το βυζ. κρ. Οδηγήθηκε στην παρακμή.

Οι δύο ήττες απέβησαν μοιραίες για του βυζ. επειδή εξασθένησαν τα

μικρασιατικά σύνορα.

Οι Τούρκοι αποτελούσαν πάντα τον μεγαλύτερο κίνδυνο καθώς

απειλούσαν την Μ. Ασία, που ήταν η σπονδυλική στήλη της

αυτοκρατορίας.

Η έκταση της Σλαβικής παρουσίας στην Ελλάδα.( θέση

Φαλλμεράϋερ)

Πιθανή ερώτηση σελ. 116

72

Σλάβοι = μικρές ανοργάνωτες ομάδες αγροτών και κτηνοτρόφων . η

παρουσία τους στη Μακεδονία είχε ειρηνικό χαρακτήρα με μικρές

εξεγέρσεις , Θεσσαλία Πάτρα .

Ο Φαλλμεράυερ έχει λανθασμένη εντύπωση ως προς την έκταση της

σλαβικής παρουσίας στην Ελλάδα.

«θεώρησε πως η βυζ. Ελλάδα είχε ερημωθεί ευτελώς από το ελληνικό στοιχείο και εποικίστηκε από Σλάβους που στην συνέχεια εξελληνίστηκαν»

Αντιθέτως , τα σλαβικά φύλα είχαν ειρηνικό χαρακτήρα .

Σταδιακά αποτέλεσαν αυτοτελείς διοικητικές ενότητες

«Σκλαβηνίες» , οι οποίες διοικούνταν από βυζαντ. αξιωματούχους

και ήταν οργανικά εντεταγμένες στο βυζαντινό διοικητικό σύστημα.

Με το πέρασμα του χρόνου αφομοιώθηκαν από το ελλ. Στοιχείο

λόγω=

Του εκχριστιανισμού Της διασποράς , σε σημεία με ομοεθνείς (Μ. Ασία) Εσκεμμένη εγκατάσταση Ελλ. Πληθυσμού Γενικότερη συναναστροφή με Έλληνες πολιτιστικά ανώτερους.

Παρέμειναν μόνο κάποια σλαβικά τοπωνύμια, ως κατάλοιπο της

σλαβικής παρουσίας.

ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ ΠΟΥ ΔΕΧΤΗΚΑΝ ΟΙ ΒΟΥΛΓΑΡΟΙ ΑΠΟ τους ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΥΣ

1. διάδοση ορθοδοξίας από Βυζαντινούς ιεραποστόλους2. Βουλγαρικό (Κυριλλικό) αλφάβητο , το οποίο στηρίζεται στο Ελληνικό με κάποιες μετατροπές.3. επιδράσεις στους Βούλγαρους βασιλείς ώστε να κατασκευάζουν ανάκτορα με βυζαντινό ύφος.4. η εκπαίδευση είχε στηριχτεί (Συμεών) στην μελέτη Ελλήνων ή αρχαίων συγγραφέων.

ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ ΠΟΥ ΔΕΧΤΗΚΑΝ ΟΙ ΣΕΡΒΟΙ

73

Σε πολλούς τομείς.

Στη νομοθεσία, είναι το χαρακτηριστικότερο , αφού υιοθέτησαν

Βυζαντινούς νομικούς κώδικες ως επίσημα νομικά κείμενα του

κράτους.

Στο εκκλησιαστικό τυπικό και στην εκκλησιαστική λογοτεχνία,

ακολούθησαν βυζαντινά πρότυπα.

Στην κρατική ιεραρχία και διοίκηση (κεφαλή, πρόνοια) και στην

εκκλησιαστική τέχνη.

74

Σλάβοι της Ρωσίας εμφάνιση των Ρως9ος αιώνας Το δυτικό τμήμα κατοικούσαν διάφορα σλάβικα φύλα σε

πόλεμο μεταξύ τους. Το Βυζάντιο διατηρούσε περιορισμένες

εμπορικές σχέσεις με νότια Ρωσία. Προμηθευόταν πρώτες ύλες

(δέρματα, γούνες, ξυλεία).

Μέσα 9ου αιώναομάδες Βίκινγκς εγκαθίστανται στη Ρωσία

Συγχωνεύονται με ιθαγενείς Σλάβους και σχηματίζουν το

Μεσαιωνικό έθνος των Ρως Το όνομά τους. Ρως- Ρώσοι10ος αιώνας

Οι Ρως απείλησαν επανειλημμένα τη Βυζαντινή αυτοκρατορίαΟ βυζαντινός πολιτισμός διαδόθηκε ευρέως στη Ρωσία: Αρχικά με τον

εκχριστιανισμό της πριγκήπισσας Όλγας (Έλγας)

Η εκκλησία είδε τη δυνατότητα εκχριστιανισμού του ρωσικού έθνους.

(σελ. 125)

ΣυμπέρασμαΜέσα από οξύνσεις φτάνουμε: Οι Ρως (Βλαδίμηρος αρχηγός)

βοήθησαν τον Βασίλειο να αντιμετωπίσει εξεγέρσεις γαιοκτημόνων

(Σκληρών) σε αντάλλαγμα να του δώσει την αδελφή του (Αννα). Αυτός

δεν ήθελε αλλά μετά την κατάληψη της βυζαντινής Κριμαίας από τους

Ρώς είπε το … ναι.

Ο γάμος του Βλαδίμηρου και της Άννας συνοδεύτηκε από ομαδική βάπτιση των Ρως και προσχώρησή τους στο χριστιανισμό, επισφραγίζοντας έτσι την επιβολή του βυζαντινού πολιτισμού στις ρωσικές χώρες, ενώ υιοθετήθηκε (μέσω της Άννας) και από την ηγετική τάξη των Ρως.

75

Ο γιος του Βλαδίμηρου, Γιαροσλάβ ο Σοφός στράφηκε μεν ενάντια στο

Βυζάντιο, αλλά παράλληλα προήγαγε το ρωσικό πολιτισμό (εκβυζαντισμό) με τη βοήθεια βυζαντινών καλλιτεχνών.

Εικονογράφηση Αγίας Σοφίας ΚιέβουΚατασκευή πλούσιας βιβλιοθήκης στο Κίεβο (λατινικά, ελληνικά, σλαβικά βιβλία)

Η Ρωσία αποτέλεσε ένα από τα στηρίγματα του Βυζαντινού κράτους στον αγώνα του για την επιβίωση. Οι ρωσικές χώρες παρείχαν καταφύγιο σε Έλληνες που ζητούσαν καλύτερη τύχη μετά την άλωση της Κων/πολης

ΤΕΛΟΣ Β ΤΟΜΟΥ

76

Γ’ Τόμος

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α΄

ΕΥΡΩΠΗ

ΑΝΘΡΩΠΙΣΜΟΣ = Ιταλία 14ος αιώνας

Ο άνθρωπος τέθηκε στο επίκεντρο του κόσμου και θεωρήθηκε μέτρο της ίδιας της ζωής.Τέλος στην άρνηση της ανθρώπινης υπόστασης στο όνομα κάποιας αόριστης

ταύτισης με τον Θεό . φόβος ≠ αισιοδοξία

Ο Ανθρωπισμός έβγαλε την Ευρώπη από τις φοβίες του Μεσαίωνα

( β΄ Παρουσία, κρίση, κόλαση, μαγεία =ανθρώπινη αδυναμία).

Αλλαγές στην τέχνη

↓Αναγέννηση → μπαρόκ

ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗ 16ος αιώνας:κίνημα διαμαρτυρόμενων – προτεσταντών από Μ. Λούθηρο και Καλβίνο.

Ηθική κάθαρση εκκλησίας

Νέα αντίληψη – Ο κόσμος της Βίβλου καθοδηγεί τους πιστούς ως πλαίσιο

συμπεριφοράς και σύμβουλος επιλογών.

Οι δραστηριότητες των ανθρώπων μπορούν να εξελιχτούν χωρίς φόβο και

κίνδυνο, όταν έρχονται σε αντιπαράθεση με την Βίβλο.

Αποτέλεσμα = Αλλαγή στις σχέσεις με τον πλούτο και το χρήμα. Αφού η συσσώρευση και η εκμετάλλευση των κεφαλαίων δεν είναι αμάρτημα. Τα αγαθά ανήκαν στους ανθρώπους και όχι στον Θεό (που αφαιρούσε ή

διένειμε με κριτήριο την πίστη). Έτσι άνοιξε ο δρόμος για τον Καπιταλισμό στο

σύγχρονο κόσμο.

Αντιμεταρρύθμιση

77

Νέο πρόσωπο εκκλησίας, προσαρμοσμένο στους καιρούς και ικανό να

βοηθήσει στη συγκρότηση των νέων κρατικών ενοτήτων, σύγχρονων κρατών

διαρθρωμένων γύρω από μία κεντρική εξουσία.

Πολιτική Συγκρότηση της Ευρώπης: Ο 16ος αιώνας θεωρείται το κλειδί για τη συγκρότηση της ΕυρώπηςΑνατολικά: Ισχυρός παράγων η Οθωμανική Αυτοκρατορία (Σουλεϊμάν ο Μεγαλοπρεπής 1520-1566) απείλησε τις ευρωπαϊκές εξελίξεις στηριζόμενος στο εξελιγμένο φεουδαρχικό (τιμαριωτικό) σύστημα.Δυτικά: Ισπανία, Πορτογαλλία εκμεταλλεύονταν την αμερικανική ήπειρο (πολύτιμα μέταλλα) = Ισχυροποίηση Ισπανίας, περιώρισε την οθωμανική εξάπλωση στη Μεσόγειο (ναυμαχία Ναυπάκτου 1571) και ισχυρό εμπόριο

Δημιουργία σύγχρονων ευρωπαϊκών κρατών με ατελείωτους πολέμους (Ισπανία, Αγγλία, Γερμανία, Σουηδία, Ιταλία και κυρίως η ΓΑΛΛΙΑ

ΑΠΟΛΥΤΑΡΧΙΑΜεγάλοι ηγεμόνες συγκρότησαν τα εθνικά κράτη. (Λουδοβίκος ΙΔ΄, Φρειδερίκος Β Πρωσία κλπ.)

«Φωτισμένοι» μονάρχεςΑυλές: Κέντρα παιδείας και επιστήμης του Διαφωτισμού

Προώθησαν τις τέχνες (Κλασικισμός 18ου αιώνα=αναδρομή στις αξίες της αρχαιότητας ώστε να

στηριχτούν τα απολυταρχικά καθεστώτα: η σοφία στην υπηρεσία της τάξης και εξουσίας.)

Αυτή η στροφή στα κλασικά ιδεώδη ανέβασε το κύρος του κλασικού παρελθόντος και ωφέλησε τους νεότερους απογόνους που άδραξαν την

ευκαιρία να διεκδικήσουν την ελευθερία τους από τον οθωμανικό ζυγό και τη δημιουργία ανεξάρτητου ελλ. κράτους.

Το σύγχρονο κράτος των «φωτισμένων» μοναρχών στηρίχθηκε στονΟΡΘΟ ΛΟΓΟ των Διαφωτιστών και έγινεΛΟΓΙΚΗ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ (raison d’ etat)

78

(η αρχή της ισονομίας, κατάργηση βασανιστηρίων, δουλοπαροικίας, προστασία ιδιοκτησίας)

79

ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΚΑΙ ΔΙΑΦΩΤΙΣΜΟΣΟι μονάρχες στήριξαν την εξουσία τους στην

ΑΝΘΡΩΠΙΝΗ ΛΟΓΙΚΗ, ΣΤΟΝ ΟΡΘΟ ΛΟΓΟΤο πνευματικό κίνημα που συνδέθηκε με την αναζήτηση της

Επιστημονικής γνώσης και την καλλιέργεια του ορθού λόγου ονομάστηκε Διαφωτισμός

ΠΡΟΟΔΟΙ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ, ΕΜΠΟΡΙΟ, επανάσταση στη βιομηχανία (κλωστοϋφαντ. μηχανές) Ηλεκτρισμός, Τεχνικές καινοτομίες, Τράπεζες, επιχειρήσεις, κεφάλαιο.

Γαλλική Επανάσταση

1789: Γαλλία το μεγαλύτερο κράτος της Ευρώπης (28.000.000 κατ.)

Ανατροπή της αριστοκρατίας και κατάργηση των φεουδαρχικών τους δικαιωμάτων από το λαό του Παρισιού. 26 Αυγούστου δημοσιεύεται η διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και Πολίτη, που άλλαξε ριζικά την αντίληψη για την κοινωνική ιεραρχία και την πολιτική.

Ανησυχία στα μοναρχικά καθεστώτα της Ευρώπης απ’ τον επαναστατικό φιλελευθερισμό της Γαλλίας, ακόμα και απ’ τους «φωτισμένους» μονάρχες. Η κατάργηση των προνομίων που πρόβαλε η γαλλική επανάσταση απειλούσαν θρόνους και αυτοκρατορίες.Οι ευρωπαϊκές μοναρχίες συσπειρώθηκαν ενάντια στη Γαλλία (ξεχνώντας τις μεταξύ τους διαμάχες). Ο πόλεμος έδωσε νέα ορμή και πατριωτικό χαρακτήρα στην γαλλική επανάσταση. Τον Αύγουστο 1792 κατάληψη βασιλικών ανακτόρων Παρισιού.Σεπτέμβριος 1792: Ανακήρυξη της Γαλλίας ως «ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ»Ο φόβος της προδοσίας οδήγησε στη «Τρομοκρατία». Το 1793 αποκεφαλίστηκε ο βασιλιάς Λουδοβίκος ΙΣΤ, ενώ επεβλήθη «επαναστατική δικτατορία». Ακολούθησαν σκληροί αγώνες στο εσωτερικό και εξωτερικό μέχρις ότου η Γαλλία να αντιμετωπίσει με επιτυχία τους εχθρούς της.

80

ΝΑΠΟΛΕΩΝΗ κόπωση των μακροχρόνιων πολέμων έφερε στην εξουσία τον κορσικανό στρατιωτικό Ναπολέοντα Βοναπάρτη. Η πολιτική του στην Ιταλία (ήρθε σε επαφή με τους ντόπιους επαναστάτες), προκάλεσε έντονες ελπίδες σε ελληνικούς κύκλους).

Παγίωσε και κωδικοποίησε τις κατακτήσεις της Επανάστασης, αναδιοργάνωσε τον κρατικό μηχανισμό, περιόρισε τα πάθη και εξασφάλισε σύντομη ειρήνη. Επί των ημερών του η Γαλλία έγινε το ισχυρότερο κράτος της Ευρώπης.Η αυτοκρατορία του απλώθηκε μέχρι το 1811 στη μισή Ευρώπη.Κάτω από τη γενική αφύπνιση του εθνικισμού κατά το 18ο αιώνα ξέσπασαν εξεγέρσεις ενάντια στη γαλλική κυριαρχία σε ολόκληρη την ΕυρώπηΤο 1814 οι σύμμαχοι κατέλαβαν το Παρίσι και ο Ναπολέων εξορίστηκε στο νησί Έλβα.

ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΒΙΕΝΝΗΣ 1815 ΚΑΙ ΙΕΡΗ ΣΥΜΜΑΧΙΑ ΠΕΦΤΕΙ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ

Μετά την ήττα του Ναπολέοντα στο Βατερλώ και τον εξορισμό του, η Ευρώπη

μπόρεσε να οργανώσει την νέα Ευρωπαϊκή τάξη.

Η αναδιοργάνωσή της έγινε στο Συνέδριο της Βιέννης. Οι μεγάλες δυνάμεις

της εποχής, καθιέρωσαν ένα σύστημα συνεργασίας και πολιτικής αλληλεγγύης, με σκοπό την διατήρηση των καθεστώτων και τον αγώνα ενάντια στην κοινωνική αμφισβήτηση και ανατροπή .

Το σύστημα ονομάστηκε Ιερή Συμμαχία. Εγγυητές ήταν Ρωσία, Αυστρία, Μ.

Βρετανία, ενώ αναπροσαρμόστηκαν τα σύνορα σε βάρος «ενοχλητικών» κρατών.

Η αρχή της ισορροπίας μεταξύ των δυνάμεων, θα απέτρεπε τους μεταξύ τους

πολέμους, πράγμα που θα τους επέτρεπε να διατηρήσουν κοινωνική γαλήνη και πολιτική σταθερότητα. Κεντρικό πρόσωπο της συμμαχίας ο καγκελάριος της

Αυστρίας Μέτερνιχ.

81

Πολιτική σταθερότητα για περίπου 10 χρόνια. παλινόρθωση των παλαιών

καθεστώτων καθεστώτος για χρόνια στην Ευρώπη, επαναστατικές ιδέες, διωγμοί.Νέα ιδεολογικά ρεύματα

Φιλελευθερισμός ΡομαντισμόςΟ ρομαντισμός έθεσε νέες βάσεις στις φιλελεύθερες ιδέες και ανέδειξε νέα

πρότυπα, Κυριότερος εκπρόσωπος Μπάιρον .

Η Ελληνική Επανάσταση ήταν ο πρώτος σταθμός- το μεγάλο γεγονός αυτής της εποχής, επειδή αναβίωσε στην χώρα που αφθονούσαν τα αρχαία πρότυπα και η τάξη της Ιεράς Συμμαχίας ΚΛΟΝΙΣΤΗΚΕ ΓΙΑ ΠΡΩΤΗ ΦΟΡΑ.

ΔΡΑΣΤ. 3 ΣΕΛ 37 ΠΡΟΣΟΧΗΣημαντικοί σταθμοί που έφεραν κοντά τους λαούς της Ευρώπης στα πεδία της ιδεολογίας και της πολιτικής.1. φιλελεύθερες αρχές της Γαλλικής επανάστασης (Διακήρυξη δικαιωμάτων, και κατάργηση προνομίων)2. ρομαντισμός3. Ιερά Συμμαχία 1815 (πολιτική συνεργασίας – αλληλεγγύη στα χριστιανικά έθνη.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β΄

ΚΡΙΣΗ ΘΕΣΜΩΝ ΟΘΩΜΑΝΙΚΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ ΠΕΦΤΕΙ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ

ΘΕΣΜΟΙΔεν μπορούμε να μιλήσουμε για «φεουδαρχικό» σύστημα στην Οθ. Αυτοκρ.,

επειδή δεν ταυτίζεται με το αντίστοιχο Δυτικό. Υπάρχουν μεγάλες διαφορές και

λειτουργούν σε τελείως διαφορετικές συγκυρίες .

Ο Σουλτάνος βρισκόταν στην καρδιά της αυτοκρατορίας και μοίραζε τη γη τους

άρχοντες – πολεμιστές του με αντάλλαγμα την υποχρέωσή τους να τον υπηρετούν.

Η γη ήταν μεγάλες εκτάσεις: από τιμάρια, ζιαμέτια, χάσια.

82

Ο διοικητικός και στρατιωτικός μηχανισμός στελεχωνόταν από χριστιανούς

–αλλόθρησκους- που δεν μπορούσαν να προσβλέπουν σε υπέρτατη

εξουσία. Με τον τρόπο αυτό εξασφαλιζόταν ο θρόνος από τυχόν φιλόδοξους

άρχοντες. Οι Φαναριώτες βρίσκονται μέσα σε αυτούς τους κύκλους.

Τα παιδιά των επιφανών χριστιανών υπηκόων τροφοδοτούσαν το σώμα

των γενίτσαρων, προσωπικός στρατός του Σουλτάνου, με την πρακτική

του παιδομαζώματος. Έτσι οι γενίτσαροι είχαν υπεροχή απέναντι στους

άρχοντες του πολέμου.(απάχηδες).

ΚΡΙΣΗ ΣΤΟΥΣ ΘΕΣΜΟΥΣ Σελ 46 ΠΕΦΤΕΙ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ

Τον 17ο αιώνα, οι τουρκικές κατακτήσεις εξασφάλισαν άφθονες εκτάσεις γης που

έφτασαν όμως σε οριακό σημείο.

Οι πόλεμοι διεξάγονταν πολύ μακριά, Μεσοποταμία, στις στέπες, στην κοιλάδα του Δούναβη και το κόστος των εκστρατειών ήταν που μηδένιζε τα κέρδη από τις στρατιωτικές νίκες.

Οι πόλεμοι, όπως ο Κρητικός, κρίνονταν στη θάλασσα και απαιτούσαν κατασκευή πολυέξοδων στόλων, δηλαδή την εξασφάλιση χρημάτων που το φεουδαρχικό σύστημα δεν μπορούσε ποτέ να εξασφαλίσει.

Αυτά τα αδιέξοδα έφεραν την κρίση .

Λόγω των εσωτερικών κρίσεων οι εκτάσεις της αυτοκρατορίας άρχισαν να

συρρικνώνονται και το κύριο βάρος έπεσε στους χριστιανούς υπηκόους, τους

ραγιάδες.Πίεση με άξονα την πληρωμή περισσότερων φόρων.ΑΝΤΙΔΡΑΣΕΙΣ ΕΛΛΗΝΩΝ

Μετανάστευση σε χώρες όπως Ιταλία και κεντρική Ευρώπης και σε χώρες

με λιγότερη πίεση.

Η διεθνής συγκυρία υπέθαλπε την κατάσταση

Με τη συνθήκη του Πασάροβιτς, οι υπήκοοι του Σουλτάνου κέρδισαν

προνόμια. Στις χώρες των Αψβούργων

Παροικία της Βιέννης

83

Το σύντομο πέρασμα των Ενετών γοήτευσε ιδιαίτερα τους ντόπιους και

άνοιξε το δρόμο της Δύσης

Είναι και η εποχή των μεγάλων ρευμάτων εξισλαμισμού που συνοδεύονται

από διάχυτους φόβους μαζί με την οικονομική ανασφάλεια

ΤΑ ΤΣΙΦΛΙΚΙΑ σελ. 45 ΠΕΦΤΕΙ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ

Η δίψα της κεντρικής εξουσίας για χρήματα αλλοίωσε το καθεστώς της

γαιοκτησίας, που είχε διαμορφώσει ο Σουλτάνος. Ετσι μπορούσε κανείς να

αποκτήσει γη και με παροχή υπηρεσιών σε αυτόν αλλά και με απλή αγορά.

Κατόπιν μπορούσε να συγκεντρώσει την γεωργική παραγωγή να την

εμπορευτεί και να πληρώσει σε χρήμα τους φόρους .

Διαδικασία με δεινά προς τους χωρικούς που δούλευαν σε αυτή. Πρωτύτερα,

ουσιαστικός κύριος ήταν ο Σουλτάνος, στην νέα κατάσταση, δούλευαν

κατευθείαν για τον αφέντη, για την συσσώρευση πλούτου για αυτόν, ήταν

άμεσα εξαρτημένοι και ελεγχόμενοι και φυσικά περισσότερο έκθετοι στις

προσωπικές του επιδιώξεις

ΠΟΣΟ ΕΥΘΥΝΕΤΑΙ Η ΟΘΩΜΑΝΙΚΗ ΚΥΡΙΑΡΧΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΑΝΑΤΟΛΗΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΔΥΣΗ.

Η ευρύτερη περιοχή της Ανατολής γνώρισε μια περίοδο στασιμότητας την

εποχή που επιταχύνονταν οι οικονομικές και πολιτικές εξελίξεις στην Δυτική

Ευρώπη. Το 1821, ο ευρωπαϊκός κόσμος βρισκόταν στα πρόθυρα της

Βιομηχανικής απογείωσης, κάτι που δεν συνέβαινε στις περιοχές που

κυβερνούσε η Υψηλή Πύλη.

Μια πιο βαθιά σύγκριση με τις άλλες Μεσογειακές κοινωνίες καθιστά αυτή την

διαπίστωση λιγότερο βέβαιη. Οι περιοχές της Ιβηρικής χερσονήσου, η νότια

Ιταλία και οι νοτιότερες περιοχές της Γαλλίας παρουσιάζουν μία

«καθυστέρηση» που δεν αφορά μόνο το ισλαμικό τμήμα της Μεσογείου.

Τα κέντρα της οικονομικής, πολιτικής και πολιτιστικής ανάπτυξης μεταφέρθηκαν

προς τα βόρεια και δυτικά, προς τις μεγάλες πεδιάδες της Δυτικής Ευρώπης και

τα λιμάνια του Ατλαντικού .

84

Ο ισλαμικός χώρος και μαζί του και οθωμανικός, ίσως να ήταν περισσότερο θύμα των εξελίξεων αυτών παρά θύτης.Πολλοί σουλτάνοι προσπάθησαν να εκσυγχρονίσουν την χώρα τους και να τη

φέρουν πιο κοντά στις εξελίξεις, να μιμηθούν τον Μ. Πέτρο, αλλά απέτυχαν.

ΔΙΑΦΟΡΑ ΡΩΜΑΙΩΝ –ΕΛΛΗΝΩΝ (Ρωμιός- Έλληνας)

Οι χριστιανοί υπήκοοι του Σουλτάνου, οι ραγιάδες, ονόμαζαν τους εαυτούς τους Ρωμαίους ΡΟΥΜ, ήταν το πνευματικό ποίμνιο του Πατριαρχείου των Ρωμαίων,

που έδρευε στην Κωνστ\λη και η εκκλησία χρησιμοποιούσε τα νέα ελληνικά

«ρωμαίικα» επειδή γράφονταν πιο εύκολα.

Η έννοια ΕΛΛΗΝΑΣ είχε κακοπάθει στα χρόνια του Βυζαντίου, όταν τέθηκε υπό

διωγμό καθώς όριζε τους ΠΑΓΑΝΙΣΤΕΣ ΕΘΝΙΚΟΥΣ . Ξαναεμφανίστηκε στα

κείμενα των υστεροβυζαντινών διανοούμενων για να χαθεί και πάλι και να

επανεμφανιστεί με τον Νεοελληνικό Διαφωτισμό . Αυτή η επανεμφάνιση σηματοδότησε την ωρίμανση του φαινομένου που συνοπτικά ονομάζουμε ΝΕΟ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟ και ενοποίησε το πολυποίκιλο μωσαϊκό των Ρωμιών στην κατεύθυνση της επαναστατικής επιβολής.

Ο ΝΕΟΣ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ (σελ. 48)Έλληνες της εποχής: φτώχεια, εξαθλίωση, καθυστέρηση στον υπό τουρκικό ζυγό ελλαδικό χώρο.Ελάχιστοι ήταν καραβοκύρηδες, ή έμποροι και ζούσαν στην επικίνδυνη αβεβαιότητα ενός κράτος αυθαιρεσίας (η επιθυμία του σουλτάνου ταυτιζόταν με το δίκαιο)Οι χριστιανοί υπήκοοι του Σουλτάνου ονόμαζαν τους εαυτούς τουςΡωμαίους (Ρουμ) = Ρωμιοί, ποίμνιο του Πατριάρχη των Ρωμαίων με έδρα την Κων/πολη.Γλώσσα = τα «ρωμαίικα» δηλ. τα νέα ελληνικά.(Η έννοια «Έλληνας» είχε καταδιωχτεί στο Βυζάντιο ήταν συνώνυμο με τους παγανιστές «εθνικούς» Ξαναεμφανίστηκε όμως στα κείμενα των ύστερων Βυζαντινών διανοούμενων παραμονές της πτώσης του Βυζαντίου, χάθηκε εκ νέου για να εμφανιστεί με το Νεοελληνικό Διαφωτισμό

85

Η επανεμφάνιση του ονόματος ‘Ελληνες» σηματοδότησε την ωρίμανση του φαινομένου του «Νέου Ελληνισμού», ενοποίησε το πολυποίκιλο μωσαϊκό των Ρωμιών στο στόχο της επαναστατικής επιβολής του ελληνικού κράτους.

ΤΟ ΠΑΤΡΙΑΡΧΕΙΟ: Τα Μιλέτια ΠΡΟΣΟΧΗ

Με βάση τα πολιτικά και κοινωνικά δικαιώματα η οθωμανική αυτ. χωρίζει τους

υπηκόους σε μιλέτια = θρησκευτικές κοινότητες.

1. των πιστών – μουσουλμάνοι

2. των Εβραίων

3. των Ρουμ –Ρωμαίων, ρωμιοί

Αρμόδιος ο Πατριάρχης και ο εκκλησιαστικός μηχανισμός του ΠΑΤΡΙΑΡΧΕΙΟΥ.

Ο θεσμός του Πατριαρχείου κατά τη διάρκεια των τελευταίων αιώνων του Βυζαντίου είχε φθαρεί. (Θρησκευτικές διενέξεις ανάμεσα σε ενωτικούς και ανθενωτικούς). Το 1453 δεν ΥΠΗΡΧΕ ΚΑΝ ΠΑΤΡΙΑΡΧΕΙΟ.

Ο Μωάμεθ ο Πορθητής αναβίωσε και αναβάθμισε το θεσμό του Πατριαρχείου. Ο Ανθενωτικός Γεώργιος Σχολάριος έγινε το 1454 Πατριάρχης με το όνομα Γεννάδιος Β΄, αποκατέστησε το κύρος και τα προνόμια του θεσμού, ήταν ένας διοικητικός θεσμός αυστηρά ιεραρχημένος με δικαίωμα φορολόγησης των πιστών, δικαστικά προνόμια και οργανωτική αυτονομία. Πάντα όμως ήταν εξουσία «παρά τω σουλτάνω».

Επίσης, το Πατριαρχείο ανέλαβε το δύσκολο έργο της παρεμπόδισης κάθε δυτικής πνευματικής επιρροής στον οθωμανικό χώρο (κυρίως των ιδεολ. Ρευμάτων του ευρωπαϊκού διαφωτισμού).

Το Πατριαρχείο στηρίχτηκε στη ΓΛΩΣΣΑ των εκκλησιαστικών κειμένων, ΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ, και διευρύνθηκε η χρήση τους. Επίσης στήριξαν με επίκεντρο ΤΟ ΦΑΝΑΡΙ (χώρο εγκατάστασης του Πατριαρχείου) μια ελληνική διοικητική αστική τάξη η οποία σύντομα αναρριχήθηκε εκτός από τις εκκλησιαστικές ευθύνες και σε

σημαντικές θέσεις της οθωμανικής κρατικής μηχανής. Οι Φαναριώτες επωφελήθηκαν από τους δισταγμούς του Σουλτάνου που δε ήθελε να καταλάβουν

ύψιστα αξιώματα ομόθρησκά του πρόσωπα (για να μην τον ανατρέψουν) και αυτή

η πρακτική τους επέτρεψε να έχουν δύο από τα σημαντικότερα αξιώματα από

πολύ νωρίς.

86

Το αξίωμα του Μεγάλου Δραγουμάνου (διερμηνέα) της Πύλης,

περίπου αντίστοιχο με το σημερινό υπουργό Εξωτερικών

Δραγουμάνου του στόλου (υπουργ. Ναυτικών), στρατολόγηση

πληρωμάτων από χριστιανούς των νησιών και των παραλίων.

Οσποδάροι, δηλαδή διοικητές των παραμεθόριων περιοχών του

Δούναβη .Εκεί δημιούργησαν αυλές και καλλιέργησαν τέχνες και

γράμματα . αυτή η διαδικασία ενίσχυσε το Φανάρι, που με την

οικονομική τους ευμάρεια μετατράπηκαν σε αριστοκρατία του

χρήματος .

ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ

Τα δύο μεγάλα προβλήματα της Οθωμ. Αυτοκρ. ήταν:1. η συλλογή φόρων και 2. η δημόσια τάξη.Το μιλέτι των Ρουμ είχε την βασική υποχρέωση να πληρώνει φόρους σε χρήμα ή σε είδος ανάλογα την εποχή ή την περιοχή.Η συλλογή φόρων νοικιαζόταν και ο ενοικιαστής με οποιαδήποτε μέθοδο κέρδιζε

χρήματα.

Οι φόροι ήταν κάτι σταθερό ενώ η παραγωγή και τα διαθέσιμα μιας αγροτικής

κοινωνίας, όχι.. Έτσι γεννήθηκαν διάφοροι ενδιάμεσοι οργανισμοί και θεσμοί. Οι κοινότητες ήταν ένας από αυτούς . Η κοινότητα περιελάμβανε χωριά και δραστηριότητες και φρόντιζε από την μία

πλευρά την πληρωμή των φόρων στην κεντρική εξουσία και από την άλλη για την

κατανομή των χρεών στην κοινωνία, στους παραγώγούς. Το σύστημα βασιζόταν

σε πλούσιους μεσάζοντες ανάμεσα στην παραγωγή και στην κεντρική εξουσία.(

προεστοί, δημογέροντες, κοτζαμπάσηδες, προύχοντες ) ο πλούτος τους

μετριόταν με την έκταση και την ποικιλία των μηχανισμών που διέθεταν. Η εξουσία

τους ήταν σημαντική και ο Σουλτάνος τους εκτιμούσε περισσότερο από τους

ομόθρησκούς του, αφού χρησιμοποιούσαν κάθε παράνομο μέσο για να συλλέξουν

τους φόρους και να τους μετατρέψουν σε χρήμα.

Οι εκτός νόμου ένοπλοι, κλέφτες, είχαν αμφίσημες σχέσεις με τους προύχοντες

οι οποίοι είχαν ανάγκη τις υπηρεσίες τους. Δηλαδή την στρατιωτική δύναμη των

κλεφτών που μπορούσε να χρησιμοποιηθεί όταν παρουσιαζόταν πρόβλημα.

87

Σε πολλές περιοχές οι σχέσεις μεταξύ τους ήταν αντιφατικές( πολεμικές) το 1806

τελικά συνεργάστηκαν πλήρως σε αυτό που ονομάστηκε «χαλασμός των κλεφτών»Στην Ρούμελη, η απόσταση μεταξύ προεστών και κλεφτών ήταν μικρότερη και οι

δύο ιδιότητες συγχωνεύτηκαν σε μία, τους αρματολούς. ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΤΩΝ ΟΠΛΩΝ

που στην αρχή ήρθαν σε συνεννόηση με τη οθωμ. Εξουσία. Εισέπρατταν φόρους,

φύλασσαν δρόμους τηρούσαν την τάξη, με αντάλλαγμα μια σχετική ανεξαρτησία

και πολλές οικονομικές δυνατότητες. Είχαν πολλές περιουσίες και μεγάλη εξουσία,

(επεσε το 2006) η εργασία με κλειστά βιβλία

Ποιοι πολιτικοί και κοινωνικοί παράγοντες και ποιές εξελίξεις στην Οθωμανική Αυτοκρατορία κατά τον 18ο αιώνα ευνόησαν την εμφάνιση του νεοελληνικού Διαφωτισμού

«Ποιοι παράγοντες προετοίμασαν την επανάσταση του ‘21». Το Πατριαρχείο

Οι σημαντικές θέσεις (όχι κυρίαρχες φυσικά) στα πλαίσια της οθωμανικής

αυτοκρ. που κατείχαν οι Έλληνες (Φαναριώτες)

Αντιδράσεις χριστιανών ραγιάδων (Δυσλειτουργία οθωμαν. Συστήματος

πριν την επανάσταση. Στρέφονταν στην Ευρώπη για απελευθέρωση).

18ος αιώνας έντονο μεταναστευτικό ρεύμα κυρίως προς την Ιταλία και Κεντρ.

Ευρώπη. Οι ελληνικές παροικίες του εξωτερικού, όπου αναπτύχθηκαν

οικονομικά, κοινωνικά, πολιτιστικά, ιδεολογικά αναπτύχθηκαν σε αστικά

καπιταλιστικά πλαίσια, συνειδητοποίησαν το ασφυκτικό καθεστώς των

μιλετιών και την απόσταση της «φεουδαρχικής Ανατολής» από την σε

πλήρη ανάπτυξη Δύση.

Πλούσιες ναυτικές και εμπορικές κοινότητες νησιών που διατηρούσαν

προνόμια και εξουσίες (Ύδρα, Σπέτσες, Μύκονος)

Καλλιέργεια παιδείας με άξονα την Ελληνική γλώσσα

Κίνημα Ανθρωπισμού, και χρήση της κλασσικής Αρχαιότητας στην

Ευρωπαϊκή τέχνη – προεθνική συνείδηση, για την πρώτη μορφή της

ΜΕΓΑΛΗΣ ΙΔΕΑΣ και την πρόθεση φωτισμού της Οθωμανικής

Αυτοκρατορίας από το ελληνικό πνεύμα, και την μετατροπή της σε ένα είδος

Βυζαντινής συνέχειας.

Η ανάπτυξη των καπιταλιστικών αγορών και η επαφές των χριστιανών με

τον ευρωπαϊκό κόσμο, στη Μεσόγειο

88

Οι Ρωσοτουρκικοί πόλεμοι, η έξοδος της Ρωσίας στην Μαύρη θάλασσα και

η ανάγκη ναυτικής επικοινωνίας με την Δύση, έδωσαν μεγάλη ώθηση στην

ανάπτυξη του εμπορικού ναυτικού των Ελλήνων ( συνθήκη Κιουτσούκ-

Καϊναρτζή 1774)

Οι Ναπολεόντειοι πόλεμοι

Η εξαφάνιση του Γαλλικού εμπορίου από την ανατολική Μεσόγειο

Ο αγγλικός ναυτικός αποκλεισμός της Ναπολεόντειας Ευρώπης

Η κυριαρχία των Ελλήνων στην Θάλασσα

Ευρωπαϊκή, καπιταλιστική σκέψη και μεγάλη απόσταση από την

«φεουδαρχική» Ανατολή.

Μέσα σε αυτές τις συνθήκες συγκροτήθηκε ως ιδιαιτερότητα το σύνολο των

γλωσσικών, οικονομικών, κοινωνικών ιδιαιτεροτήτων που ονομάστηκε νέος ελληνισμός, δηλαδή η πεποίθηση για την γέννηση ενός εθνικού κράτους. Η

ιδεολογία εθνικής ταυτότητας σε διαφορετικά στρώματα και τάξεις με

αντιφατικά συμφέροντα. Η απόσπαση από την Οθωμανική πραγματικότητα

ήταν ο κοινός παρονομαστής όλων αυτών που έπρεπε να γίνουν κάτοικοι μιας

ελεύθερης Ελλάδας, μέσα από ισχυρούς λειτουργικούς μύθους, μιας γόνιμης

εθνικής μυθοπλασίας.

89

Αυτή η μυθοπλασία συμβίβασε δύο σταθερές, δύο αντιφατικά δεδομένα . Την ορθόδοξη χριστιανική πίστη ( κοινό και έντονο

χαρακτηριστικό όλων των ομάδων που διεκδικούσαν το κτίσιμο του νέου έθνους)

η κοινή καταγωγή, πιστοποιούμενη από τη γλωσσική συγγένεια με τους λαμπρούς Ελληνες της Αρχαιότητας. ΉΤΑΝ ο βασικός συνδετικός κρίκος των Νεοελλήνων, ως απόγονοι των ένδοξων προγόνων . ήταν αντάξιοι της Ευρώπης και του πολιτισμού, θύματα της Ασιατικής βαρβαρότητας . Η σύγκρουση 2500 χιλιάδες χρόνια μετά, μπορούσε να πιστοποιηθεί ως συνέχεια εκείνων των αγώνων. ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΑΡΧΑΙΑ ΟΝΟΜΑΤΑ

Γλώσσα ΚΑΘΑΡΕΥΟΥΣΑ

Η ιστορική συγκυρία και η ποιότητα των εθνικών αιτημάτων ευνοούσε το ένα

σε βάρος του άλλου.

Αδαμάντιος Κοραής (1748-1833)

Το έργο του Αδαμάντιου Κοραή βοήθησε περισσότερο από κάθε άλλον στο

ξεκαθάρισμα των ριζοσπαστικών προθέσεων και στήριξε την ιδέα της

διεκδίκησης ΕΘΝΙΚΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ.

Στόχος του ήταν να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις εθνικής αφύπνισης, να αναδείξει την ιστορία, τη γλώσσα, τις αρχές, τον πολιτισμό του ελληνικού έθνους. Η γέννηση του νέου έθνους των Γραικών πίστευε πως είναι τόσο υπόθεση παιδείας, συνείδησης εθνικής, όσο και πολιτική πράξη.

H ανεξαρτησία ΚΕΦ.4 ΠΡΟΣΟΧΗ

Η ΕΔΡΑΙΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ βρέθηκε μπροστά στο κενό εξουσίας,

ιδιαίτερα αισθητό στον Μοριά, καθώς ο Αλ. Υψηλάντης βρέθηκε κλεισμένος

στην Μολδοβλαχία.

90

Συνθήκες που απαιτούσαν δημιουργία κεντρικής εξουσίας.

Η συντήρηση των στρατευμάτων και οι οικονομικές ανάγκες του αγώνα,

πίεζαν για επιβολή φορολογίας και δημιουργία μηχανισμού που θα

διένειμε τυχόν πόρους.

Η εξαφάνιση των οθωμανικών αρχών, απειλούσε για την δημιουργία

καθεστώτος αυθαιρεσίας.

Έτσι συνήλθαν οι προύχοντες και οι αρχιερείς του Μοριά, μαζί με

οπλαρχηγούς στην μονή των Καλτεζών (26 Μαίου) και αποφάσισαν την

σύσταση της Πελοποννησιακής Γερουσίας .

Η Γερουσία ορίστηκε να κυβερνά «καθ’ όποιον τρόπον η Θεία Πρόνοια τους

φωτίσει», δηλαδή ως απόλυτη αρχή υπεράνω ελέγχου. Τα μέτρα που έλαβε

πρώτα, αφορούσαν την φορολογία. Αποφασίστηκε να συνεχιστεί η

είσπραξη της δεκάτης (10% επί της γεωργικής παραγωγής) αλλά και του

γεώμορου .. δηλαδή Της απόδοσης στη διοίκηση του 1\5 της παραγωγής

που συγκέντρωναν όσοι καλλιεργούσαν κτήματα Οθωμανών. Αυτά τα μέτρα

δημιούργησαν δυσαρέσκειες στους αγρότες, που περίμεναν ότι με την

εκδίωξη των Τούρκων θα απαλλάσσονταν από τις υποχρεώσεις τους. Η

Γερουσία σε συνεργασία με τις Οθωμανικές αρχές διαχειριζόταν σημαντικά

ζητήματα και αναλάμβανε διοικητικές και δικαστικές εξουσίες ενώ, με τους

ένοπλους που είχαν στην υπηρεσία τους, μεριμνούσαν για την τάξη της

περιοχής.

Το νέο κράτος έπρεπε να κτιστεί με βάση τα πρότυπα και τις αξίες της Ευρώπης (της Ιεράς Συμμαχίας).

Η αναγνώριση του από τις ευρωπαϊκές δυνάμεις και όχι η συνδρομή τους, ήταν η μόνη οδός προς την ανεξαρτησία. Αυτή η ανάγκη ανέδειξε δύο νέους πόλους.

Α. την ομάδα του Δημ. Υψηλάντη = Αρχή Φιλικής Εταιρείας.Β. την ομάδα του Αλ. Μαυροκορδάτου.= Οργανισμός (συνταγμ. Χάρτης νέου κράτους)

Ο Υψηλάντης εκπροσωπούσε την Αρχή της Φιλικής Εταιρείας Ενώ ο Μαυροκορδάτος εκμεταλλεύτηκε περίτεχνα τις συγκυρίες και με την

επιρροή του στην Στερεά Ελλάδα δημιούργησε έναν Οργανισμό, δηλαδή 91

ΈΝΑ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ που θεσμοθετούσε την νέα εξουσία. Η

πρόταση του Νέγρη (χαώδης απομίμηση αρχαίων θεσμών) κατέστησε μόνη

αξιόπιστη πρόταση εκείνη του Μαυροκορδάτου Αυτό είχε ιδιαίτερη σημασία στην Εθνοσυνέλευση τον Δεκέμβριο του 1821 στην ΕΠΙΔΑΥΡΟ.Ο Μαυροκορδάτος στηρίχτηκε σε έναν ισχυρό συνασπισμό= οι προύχοντες

του Μοριά, οι αρχιερείς, οι άρχοντες των ναυτικών νησιών ( που είχαν

ταραχτεί από το κίνημα του Οικονόμου), οι εκπρόσωποι της δυτικής και

ανατολικής Στερεάς δημιούργησαν ένα ισχυρό μέτωπο ενάντια στους

«ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΟΥΣ» οπλαρχηγούς και δυσαρεστημένους.

Ο συνταγματικός χάρτης του νέου κράτους, ο οργανικός νόμος, στηρίχθηκε στον οργανισμό της Δυτικής Στερεάς Ελλάδας, δηλαδή στον

Μαυροκορδάτο και στους φιλέλληνες συμβούλους του.

Το καθεστώς που προέκυψε χαρακτηρίστηκε ΠΡΟΣΩΡΙΝΟ, ώστε να είναι έτοιμο να δεχτεί όποιον μονάρχη όριζε η Δύση.

Όλα τα σύμβολα της Φιλικής Εταιρείας και όλες οι αναφορές σε αυτήν εξοβελίστηκαν για να εξευμενίσουν τις αρχές της Ιεράς Συμμαχίας.

Το γαλάζιο και το λευκό έγιναν χρώματα – σύμβολα της χώρας. Ορίστηκε Βουλευτικό και Νομοτελιστικό και κυβέρνηση και

γεννήθηκε το Ελληνικό κράτος.

Φιλελληνισμός ΠΡΟΣΟΧΗΡΙΖΕΣ ΤΟΥ ΦΙΛΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥΕΥΡΩΠΗ

Ως Το 1914, η Ευρώπη δεν γνώρισε καταστροφικές και μακροχρόνιες συγκρούσεις. Τ ο

πνεύμα του συντηρητισμού η Παλινόρθωση του παλαιού Καθεστώτος, όπως το ονόμασαν,

κυριάρχησε για χρόνια.

Η Γαλλική επανάσταση και οι ναπολεόντεια περίοδος, ανέδειξαν πλήθος ιδεών και

πρακτικών . τα νέα σχήματα έφεραν μαζί τους μια ισχυρή δυναμική την οποία δεν μπόρεσα

να πολεμήσουν, ούτε η Ιερή Συμμαχία αλλά ούτε και η Παλινόρθωση των παλιών

καθεστώτων.

92

Άξονες των νέων ιδεών ήταν τα μηνύματα της Γαλλικής Επανάστασης και η ιδέα του έθνους,

ο πατριωτισμός. Παρονομαστής των ανησυχιών αυτών ήταν ο ρομαντισμός. Με

αφετηρία την Γερμανία, το κίνημα αυτό περιόρισε την παντοδυναμία του ορθού λόγου και

ανέδειξε το συναίσθημα ως κεντρικό ανθρώπινο γνώρισμα.

Η εποχή των συγκρούσεων και των ταλαντεύσεων γέννησε ένα νέο είδος ανθρώπων, τους

πρόσφυγες, τους περιπλανώμενους σε αναζήτηση νέας ταυτότητας ή εμπειριών νέας

ποιότητας, Τα βήματα τους τα οδηγούσαν, νέες ιδέες και οράματα, δίψα για περιπέτεια

καθώς και μια ανάγκη να γίνουν κάτι τελειότερο από αυτό που ζούσαν. Πολλοί Γάλλοι

συναντήθηκαν με Γερμανούς πολιτικούς εξόριστους, με Ιταλούς καρμπονάρους ή

δημοκράτες, με Πολωνούς πατριώτες και ριζοσπάστες κάθε μορφής . Η γοητεία των

άγνωστων κόσμων, η γνωριμία με πολιτισμούς άγνωστους θα τους άνοιγε το δρόμο για την

ολοκλήρωση .

Η Ανατολή και τα Βαλκάνια, τα μυστικά και η ακτινοβολία του οθωμανικού χώρου

προσέφερε πολλά από τα ζητούμενα. Η καταλυτική συνάντηση με την Αρχαιότητα, με τα κατάλοιπα, τις αποδείξεις ενός ιδανικού κόσμου που υπήρξε και λειτούργησε στην Ανατολή, κόσμου άξιου να κρύβει τις υπέρτατες αλήθειες, τότε έχουμε την εικόνα της δυναμικής που δημιούργησε την συγκίνηση για την Ελλάδα και το μεγάλο κίνημα του φιλελληνισμού.

Χαρακτηριστικός εκπρόσωπος αυτού του κινήματος των ρομαντικών, ήταν ο λόρδος

Βύρων

.

Φιλέλληνες

Εκδήλωση –Φιλελληνικές επιτροπές

Με την έναρξη της επανάστασης, ο φιλελληνισμός εκδηλώθηκε μέσα και έξω από την

επαναστατημένη χώρα . σε πολλές πρωτεύουσες ή σημαντικές πόλεις της Ευρώπης

δημιουργήθηκαν, από τις πρώτες μέρες, Φιλελληνικές επιτροπές, με σκοπό την πολιτική

στήριξη του αγώνα., την συλλογή και αποστολή υλικού και την στρατολόγηση εθελοντών

που ήθελαν να που ήθελαν να πολεμήσουν για την ελληνική ελευθερία. Υπήρχαν στις

κυριότερες πόλεις της Ευρώπης (Παρίσι, Μασσαλία, Γένοβα, κλπ), ακόμα και στην Βοστόνη,

που η οικονομική και υλική υποστήριξη του αγώνα των επιτροπών των ΗΠΑ, ήταν πολύ

σημαντική.

93

ΣΥΝΕΙΣΦΟΡΑ Καίρια σημασία για την έκβαση του αγώνα.

Διέδωσαν μία εξιδανικευμένη εικόνα της επανάστασης και με την πάροδο του

χρόνου ανάγκασε τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις να πάρουν σωτήριες πρωτοβουλίες για

την ελληνική υπόθεση. Χάρη σε αυτό το κλίμα τα μελανά σημεία της επανάστασης.

(σφαγές μουσουλμανικών και εβραϊκών πληθυσμών) ενώ απογοήτευσαν πολλούς

δυτικούς, δεν έθιξαν την γενική φιλελληνική διάθεση των ευρωπαίων κοινωνιών.

Γεγονότα όπως η σφαγή της Χίου ή η έξοδος του Μεσολογγίου, διαδόθηκαν και

τονίσθηκαν.

ΕΡΩΤΗΣΗ. 1, σελ.114

Οι ιδεολογικές και πολιτικές ρίζες του φιλελληνισμού.

Πολιτικά ιδεώδη της Γαλλικής επανάστασης, οι φιλελεύθερες δημοκρατικές ιδέες και οι ριζοσπαστικές αρχές.

Ρομαντισμός.

ΑΝΑΤΟΛΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ* (ΕΠΕΣΕ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ 2007)

Την γοητεία της ανατολής την σκίαζε ένας δυνάστης. Η κυριαρχία ενός μονάρχη ασιατικού

βαρβάρου, ερχόταν σε αντίθεση με την αισθητική και τις φιλελεύθερες αντιλήψεις των

Ευρωπαίων.

Οι γενικότερες ευρωπαϊκές αντιλήψεις για τον οθωμανικό κόσμο είχαν την ιδεολογική και

πολιτική τους βαρύτητα και πολλά συνεισέφεραν στο κίνημα του φιλελληνισμού.

Οι διπλωματικές σχέσεις και ισορροπίες πρόσθεταν το δικό τους βάρος στο ζήτημα.

Η αυτοκρατορία των σουλτάνων ήταν εύθραυστη. Αυτό σήμαινε ότι, στον ευρύτερο στρατηγικό χώρο που βρισκόταν κάτω από τον έλεγχό της, μπορούσε να αναδειχτεί η να επικρατήσει μια άλλη δύναμη στη θέση της.Όποιος κέρδιζε αυτή την διαδοχή θα είχε πολλά πλεονεκτήματα, τόσο σημαντικά που θα ανέτρεπε τις ισορροπίες στην Μεσόγειο και την Ευρώπη.Αυτό το πολύπλοκο πρόβλημα ονομάστηκε Ανατολικό ζήτημα και θα κυριαρχούσε στην

ευρωπ. διπλωματία για πολλά χρόνια.

Βασικοί ανταγωνιστές

94

Αυστρία = έβλεπε επέκταση προς τα Βαλκάνια

Ρωσία = αναζητούσε διέξοδο προς τις θερμές θάλασσες.

Αγγλία =που επεδίωκε τον περιορισμό των φιλοδοξιών των προηγούμενων δύο,

έτσι ώστε να τους κρατήσει μακριά από τις θάλασσές της, από τον δρόμο προς την

Αίγυπτο και την Ινδία.

Αυτός ο ανταγωνισμός ήταν μια σταθερή παράμετρος σε όλη την διάρκεια του

απελευθερωτικού αγώνα των Ελλήνων.

ΔΑΝΕΙΑ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΔΙΑΣΥΝΔΕΣΕΙΣ ΠΡΟΣΟΧΗ Α΄ ΔΑΝΕΙΟ 1824.

Το νέο κράτος δεν θα μπορούσε να στηριχτεί αν δεν αποκτούσε οικονομικές δυνατότητες και μέσα. Η αναζήτηση δανείου αποτελούσε μία από τις πρώτες φροντίδες

των φιλελληνικών κομιτάτων και των ηγετών της Επανάστασης. Οι συζητήσεις ξεκίνησαν

το 1822, αλλά δεν είχαν αξιοσημείωτη πρόοδο. Οι ελπίδες δανεισμού τελικά περιορίστηκαν

στο Λονδίνο με τη βοήθεια του Μπάιρον, του Σέλλευ και του Κάνιγκ, που έδινε κύρος και

εγγυήσεις για το ελληνικό εγχείρημα.

Τον Ιανουάριο του 1824 οι εκπρόσωποι της Ελλάδας ΟΡΛΑΝΔΟΣ και ΛΟΥΡΙΩΤΗΣ

έγιναν δεκτοί στο Λονδίνο και το επόμενο μήνα εκδόθηκε το πρώτο δάνειο προς την

ελληνική κυβέρνηση, αξίας 800.000 λιρών ποσό πολύ σημαντικό αν υπολογιστεί ότι τα

ετήσια έξοδα της ελληνικής κυβέρνησης ήταν 80.000 λίρες.

Αν και τελικά μετά οπό τους επαχθείς όρους το ποσό που καταβλήθηκε ήταν 315.000, η

σύναψη του δανείου είχε πολλαπλή σημασία.

Αποτελούσε μια πρώτη αναγνώριση της ελληνικής κυβέρνησης Δημιουργούσε ισχυρά συμφέροντα αναγνώρισης υπέρ της Επανάστασης

δίνοντας πλέον στον φιλελληνισμό υλική βάση. Επέτρεπε στην ελληνική κυβέρνηση να ασκήσει πλέον πολιτική,

ισχυροποιούμενη απέναντι στις πολλές ομάδες πίεσης και παράλληλες εξουσίες.

Η πολυδιάσπαση των συμφερόντων και των παρατάξεων στην επαναστατημένη

Ελλάδα του 1824 έκανε, πριν το δάνειο φέρει ενότητα, να ξεσπάσουν εμφύλιες έριδες

και συγκρούσεις καθώς όλοι έσπευσαν να ιδιοποιηθούν αυτή την οικονομική πρόσβαση

στην εξουσία.

Η ΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΜΕΓΑΛΩΝ ΔΥΝΑΜΕΩΝ

95

Η Ιερά Συμμαχία καταδίκασε την ελληνική Επανάσταση στην σύνοδο του Λάυμπαχ.

Υπήρχαν όμως διαφορές στις αντιδράσεις των ηγεμόνων.

ΡωσίαΣτο παρελθόν είχε προσπαθήσει να θεωρηθεί προστάτης των Χριστιανών της Ανατολής. Ήταν αδύνατον να παρακολουθεί της σφαγές που ακολούθησαν την έναρξη

της Επανάστασης. Ο τσάρος δεν αποτόλμησε έναν πόλεμο κα ο πρεσβευτής,

Στρόγκανοφ, έφυγε από την Πόλη προκαλώντας ένα είδος διακοπής διπλωματικών

σχέσεων που κράτησε πολλά χρόνια.(1827).

Αγγλία

Πήρε κάποιες αποστάσεις από την πολιτική της Ιεράς Συμμαχίας, απέναντι στον αγώνα

των Ελλήνων. Αυτό οφειλόταν στην πολιτική του Κάνιγκ ( υπουργ. Εξωτερικών) .Η

Αγγλία, δεν εμπόδισε την σύναψη δανείου, ούτε την ανάπτυξη του φιλελληνισμού και

πιο ειδικά του λόρδου Βύρωνα.

Πρόκειται για μία ρωγμή στην ενιαία στάση των Δυνάμεων απέναντι στο ελληνικό

ζήτημα, η οποία είναι σημαντική αν συνδυαστεί με την ανησυχία της Ρωσίας να μην

χάσει την προστατευτική της θέση.

Γαλλία

Η στάση της ήταν πιο σύνθετη .

Οι δημοκράτες και φιλελεύθεροι ( ηττημένοι της Παλινόρθωσης 1815) με την

υποστήριξη της Επανάστασης βρήκαν τρόπο να εκφράσουν την αντίθεσή τους στο

καθεστώς που είχε επιβληθεί στην χώρα.

Από την άλλη μεριά, αυτή η αναταραχή ευνοούσε την κυβέρνηση της χώρας να

αποκαταστήσει το χαμένο κύρος της, ύστερα από την περιθωριακή θέση της Γαλλίας

στα ευρωπαϊκά πράγματα μετά την ήττα του 1815.

Αυστρία

ΠΑΡΕΜΕΙΝΕ ΣΤΑΘΕΡΑ ΕΧΘΡΙΚΗ. Ο Μέτερνιχ εξέφραζε την πολιτική και της αρχές

της Ιεράς Συμμαχίας και εμπόδιζε κάθε ευνοϊκή πρωτοβουλία.

96

Αυτή η πολιτική εξασθενούσε συνεχώς, λόγω της αδυναμίας της Υψηλής Πύλης να

καταστείλει την Επανάσταση, οδηγώντας τις εξελίξεις σε αδιέξοδο.

ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΟΙ ΣΤΑΘΜΟΙ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΑΝΕΞΑΡΤΗΣΙΑ ΠΡΟΣΟΧΗ ΠΕΦΤΕΙ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ

1. «ΠΡΑΞΗ ΥΠΟΤΑΓΗΣ» 1825. οι παράγοντες της Πελοποννήσου συνέταξαν

κείμενο που ζητούσε από την Αγγλία να πάρει υπό την προστασία της την

Ελλάδα. Ο Κάνιγκ ξεκίνησε διαδικασίες για να εξαργυρώσει αυτή την επιρροή.

2. Νέο δάνειο 2.000.000 λιρών (δεύτερο τέλη 1825). Ενίσχυσε τις Αγγλικές θέσεις

και προκάλεσε πλήθος προσφορών για υπηρεσίες, με κύριες του Τσωρτς και

Κόχραν, οι οποίοι ανέλαβαν εργολαβικά την στρατιωτική τύχη της Επανάστασης.

ΠΑΡΑΓΓΕΛΊΕς πολεμικού υλικού, έξι ατμόπλοια, μόνο ένα πρόλαβε να

καταφτάσει (Καρτερία), τεράστια κονδύλια χωρίς αποτέλεσμα.

3. Πρωτόκολλο Πετρούπολης ( 4 Απριλίου 1826). Με πρωτοβουλία του Κάνιγκ,

η Αγγλία προσέγγισε την Ρωσία σε μια προσπάθεια αναζήτησης λύσης στο

ελληνικό ζήτημα. Αποστολή του Ουέλιγκτον στην Πετρούπολη και απτά

αποτελέσματα. Το σχέδιο επίλυσης ενσωματώθηκε σε ένα πρωτόκολλο

αγγλορωσικών διαπραγματεύσεων .Το Πρωτόκολλο της Πετρούπολης

αναγνώριζε την ανάγκη ύπαρξης ελληνικού κράτους σε μια νέα μορφή. Έφερνε το ελληνικό ζήτημα στα σαλόνια της Ευρώπης.

Έναρξη διαπραγματεύσεων με μεσολαβητικές υπηρεσίες των Δυνάμεων, οι οποίες ζητούσαν την διακοπή του σχεδίου εξόντωσης των χριστιανικών πληθυσμών.

Έτεινε προς συμβιβασμό των Ελλήνων με την Υψηλή Πύλη. Η Ελλάδα θα ήταν αυτόνομη αλλά και φόρου υποτελείς στο

Σουλτάνο Οι μουσουλμανικοί πληθυσμοί προβλεπόταν να εγκαταλείψουν την

νέα επικράτειαΣυνθήκη Λονδίνου 1827: Μεσολάβηση Μεγάλων Δυνάμεων (θέλησαν να επιβάλουν

ανακωχή γεγονός που δεν αποδέχθηκε ούτε η Πύλη ούτε οι Έλληνες)

Επιτυχίες Ελλήνων στον Κορινθιακό κόλπο.

97

Οι Οθωμανοί δίσταζαν από τις ελληνικές επιτυχίες, δεν ήθελαν σύγκρουση με τις Δυνάμεις.

Ναυαρίνο: 8 Οκτωβρίου 1827 Στόλοι Συμμάχων στον Κόλπο του Ναυαρίνου όπου

βρέθηκαν αντιμέτωποι με αιγυπτιακά και τουρκικά πολεμικά

Σύγκρουση: = Πλήρης καταστροφή τουρκοαιγυπτιακού στόλουΗ ναυμαχία στο Ναυαρίνο έδωσε ώθηση στον επαναστ. Αγώνα

Επίσπευση άφιξης ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑ στην Ελλάδα.Αφού κατέστη πλέον σαφές ότι οι Δυνάμεις είχαν εμπλακεί στο ελληνικό ζήτημα και δεν μπορούσαν να υποχωρήσουν, ενώ ο εχθρός είχε νικηθεί.(Σκηνοθετημένη άφιξη το 1828 Ναύπλιο) ως απεσταλμένος της Ευρώπης. 12 Ιανουαρίου φθάνει στην ΠΡΩΤΕΥΟΥΣΑ την ΑΙΓΙΝΑ

Δισταγμοί Καποδίστρια επειδή από τη χώρα που θα αναλάμβανε με κενή εξουσία, απουσίαζαν οι οικονομικοί πόροι και οι διοικητικές προϋποθέσεις για μια αποτελεσματική κυβέρνηση. Ανύπαρκτη κρατική μηχανή και η ιδέα του κράτους είχε διαβρωθεί από ανταγωνισμούς και διαμάχες.

98

Ο ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ ΑΛΛΑΖΕΙ ΣΤΑΣΗ ΕΠΕΙΔΗ : ΠΕΦΤΕΙ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Ήταν σαφές για αυτόν ότι οι στρατιωτικοί αντίπαλοι της Επανάστασης είχαν

ηττηθεί και ότι οι Δυνάμεις, παρά τους δισταγμούς τους, είχαν τόσο πολύ εμπλακεί

στο ελληνικό πρόβλημα που δεν μπορούσαν να υποχωρήσουν.

Η αδιαλλαξία της Πύλης – σκλήρυνση της πολιτικής της και διακοπή διπλωματικών

σχέσεων με Δυνάμεις, ενώ κήρυξε «τζιχάντ» (ιερός πόλεμος) κατά της Ευρώπης.

Αναβάθμιση των διπλωματικών δυνατοτήτων μιας Ελληνικής αρχής . ως

μετρημένου και σοβαρού συνομιλητή

1828-1843→απολυταρχικές κυβερνήσεις → Καποδίστριας . ↓ προσπάθεια για δημιουργία σύγχρονου κράτους, μέσα από αλληλοσυγκρούσεις τοπικών και κοινωνικών συμφερόντων.

ΠΕΦΤΕΙ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣΟΡΑΜΑ : Ήθελε να μεταβιβάσει την ισχύ από το στρώμα των παραδοσιακών

προυχόντων στο κρατικό μηχανισμό και στους φτωχούς γεωργούς.

Όραμα συντηρητικό :, αφού επεδίωκε να προστατεύσει τον λαό από μία σειρά

κοινωνικών και πολιτικών μηχανισμών που λειτουργούσαν εις βάρος του

Όραμα ριζοσπαστικό : ήταν ένας σύγχρονος μηχανισμός και προήγαγε τα

συμφέροντα των ασθενέστερων,

ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ -1827- ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΟΥ ΠΕΦΤΕΙ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ

1ος ΣΤΟΧΟΣΝα ενισχύσει την κυβερνητική εξουσία

και να διασφαλίσει την αποδοχή των αντίπαλων φατριών

1. Συγκέντρωσε την εκτελεστική και νομοθετική εξουσία και προκάλεσε την διάλυση

της Εθνοσυνέλευσης που την αντικατέστησε με το «ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ»

99

(27 μέλη), το οποίο είχε γνωμοδοτικές αρμοδιότητες . Διόρισε ισχυρούς

εκπροσώπους, για να κρατήσει ισορροπία.

2ος ΣΤΟΧΟΣ:2. Προσπάθησε να οργανώσει σε σύγχρονες βάσεις το κράτος

Διόρισε επιτρόπους ( διοικητές) στα τμήματα (νομούς) Αναγνώρισε τις παραδοσιακές δημογεροντίες Έφερε στην Ελλάδα Επτανήσιους – εξοικειωμένους με τις πρακτικές

της σύγχρονης διοίκησης – και τους ανέθεσε αρμοδιότητες ( δυσαρέσκεια προυχόντων).

Ανάπτυξε στρατό και στόλο Ζήτησε την συνδρομή των Ευρωπαίων για να εκδιωχτεί ο Ιμπραήμ από

την Πελοπόννησο και δέχτηκε ν ΑΠΟΒΙΒΑΣΤΕΊ ΕΚΕΊ Ο Γαλλικός στόλος.

Όταν ξέσπασε ο Ρωσοτουρκικός πόλεμος -1828- συγκέντρωσε τις προσπάθειες του, στην ανακατάληψη της Βοιωτίας.

Κατέστειλε την πειρατεία – και στην ξηρά περιέστειλε την ληστεία.Οι επιτυχίες του στα πολεμικά μέτωπα και στην κρατική οργάνωση του επέτρεψαν να πιέσει τις Δυνάμεις να αναγνωρίσουν το ελληνικό κράτος.

Το 1830 υπογράφτηκε το Πρωτόκολλο του Λονδίνου που έδωσε πλήρη ανεξαρτησία στην

Ελλάδα αλλά και μεγάλες εκτάσεις Της δυτικής Στερεάς κατακυρώθηκαν στην οθωμανική

αυτοκρατορία.

Τελικά η Συνθήκη της 7ης Μαΐου μεταξύ Βαυαρίας και Μ. Δυνάμεων όρισαν τα σύνορα της

Ελλάδας στην γραμμή ΑΡΤΑΣ – ΒΟΛΟΥ.

ΟΘΩΝΙΚΗ ΑΝΤΙΒΑΣΙΛΕΙΑ ΚΑΙ ΑΠΟΛΥΤΗ ΜΟΝΑΡΧΙΑ ΠΕΦΤΕΙ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ

Όθωνας 1833Κατάσταση κράτους.

1. σαφής εδαφική οριοθέτηση

2. αβέβαιο μέλλον με γνωστό παρελθόν → είχε ιδρυθεί το Βασίλειο ( είχε

προικοδοτηθεί με Βασιλική δυναστεία και με τον πρώτο βασιλιά του)

3. ο νέος βασιλιάς δεν είχε ανάμειξη στις εσωτερικές έριδες και πολλοί ήλπιζαν πως θα

εξασφαλίσουν ευταξία και ενότητα.

100

Αντιβασιλεία- αρνητικά ΠΕΦΤΕΙ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ

εμπέδωση κλίματος τάξης, ασφάλειας, συμφιλίωσης, αλλά ανάθεση πολλών

σημαντικών θέσεων στους Βαυαρούς – αποξένωση προυχόντων και διανοούμενων

– παρουσία 5000 Βαυαρών στον τακτικό στρατό.

Προσέγγισε τους αντιπάλους του Καποδίστρια και αποξένωσε τους οπαδούς του,

επιδιώκοντας την εθνική ενότητα.

Στήριξε το Αγγλικό κόμμα και του παρέδωσε το υπουργικό συμβούλιο.

Προσεταιρίσθηκε τον Κωλέττη από το γαλλικό κόμμα.

Απέκλεισε τους Ναπαίους από τα κρατικά αξιώματα.

Φυλάκισε τους καποδιστριακούς στρατιωτικούς ( Κολοκοτρώνης – καταδίκη)

Για να εμπεδώσει την εξουσία της αφ’ ενός τοποθέτησε πολλούς Βαυαρούς στον πυρήνα του Κρατικού μηχανισμού

Αφετέρου ευνόησε τα ασθενέστερα κόμματα και έπληξε το ρωσόφιλο.(ισχυρότερο).

ΑΝΤΙΒΑΣΙΛΕΙΑ ΘΕΤΙΚΑ ΠΕΦΤΕΙ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ

ΣΥΝΈΧΕΙΑ ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑ Καθιέρωσε την διαίρεση του κράτους σε δέκα νομαρχίες, που χωρίζονταν σε

επτά επαρχίες που κάθε μια περιείχε δέκα δήμους.Οι τοπικές εξουσίες ήταν κατακερματισμένες και παραδόθηκαν σε αξιωματούχους με

περιορισμένες ικανότητες, για να ελέγχονται από το κέντρο. Έτσι δεν αναπτύχθηκε

αποτελεσματική και αμερόληπτη διοίκηση, αφού οι αποφάσεις χρειάζονταν επικύρωση

της κρατικής εξουσίας.

Μεταφορά της πρωτεύουσας στην Αθήνα -1834- Δημιουργία τοπικού στρατού → αντιδράσεις. Τομή στο εκκλησιαστικό ζήτημα – η ανακήρυξη του Αυτοκέφαλου της

Εκκλησίας και η υπαγωγή της σε εξουσία κοσμικού κράτους . το αυτοκέφαλο

αφορούσε τα οργανωτικά και όχι τα δογματικά ζητήματα (θέμα Πατριαρχείου)-

παρέμβαση στα εσωτερικά της εκκλησίας από βασιλιά. Αυτή η ενέργεια προκάλεσε

σοβαρή ρήξη στο Πατριαρχείο και αποσκοπούσε στην μείωση της επιρροής της Ρωσίας και στη χειραφέτηση του εγχώριου κλήρου από το αντιδιαφωτιστικό ρεύμα.

101

Μακροπρόθεσμα – πλήττεται το οικουμενικό Πατρ. Επειδή συνέβαλλε στην ανάπτυξη αντίπαλου εθνικισμού στα Βαλκάνια.

Ίδρυση Πανεπιστημίου Αθηνών Πρώτο στα Βαλκάνια και την Ανατολή→αντίπαλο δέος στη διανοητική ηγεμονία

της Κωνστ/λης και εστία ανάπτυξης ΓΙΑ ΤΗΝ ΔΙΑΔΟΣΗ ΤΗΣ Εθνικής Ιδεολογίας

Κοινές Αντιλήψεις των κομμάτων επί Αντιβασιλείας. . ερωτ.3, σελ.152 ΠΕΦΤΕΙ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ

Ύφεση των παθών μεταξύ των μερίδων του αγώνα που συγκρούοντανΌλα τα κόμματα πίστευαν στον ΑλυτρωτισμόΠίστευαν πως η Ελλάδα έπρεπε να ελευθερώσει όλους τους έλληνες Κι ορθόδοξους

της Οθωμαν. Αυτ. είτε διαμελίζοντάς την, είτε αντικαθιστώντας τον Σουλτάνο με

ορθόδοξο αυτοκράτορα.

Επίσης, υποστήριζαν την ανεξαρτησία και την ενότητα του κράτους, καθώς και το

πρότυπο της Συνταγματικής Διακυβέρνησης .

ΠΡΟΩΘΟΎΣΑΝ τα συμφέροντα όσων είχαν συμμετάσχει στον Αγώνα και

αντιστρατεύονταν την Βαυαροκρατία.

Ήθελαν αυτοκέφαλη εκκλησία.

Περίοδος του Όθωνα ΠΡΟΣΟΧΗ ΜΠΑΙΝΕΙ ΣΕ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ

ΑλυτρωτισμόςΕπιθετική εκδοχή της εθνικής ιδεολογίας και πίστη στην απελευθέρωση όλων των Ελλήνων και ορθοδόξων από την Οθωμ. Αυτοκρ., είτε διαμελίζοντάς την, είτε αντικαθιστώντας τον Σουλτάνο από ορθόδοξο αυτοκράτορα.Επηρέασε καθοριστικά την εσωτερική και εξωτερική εκδοχή της εθνικής ιδεολογίας του ελλ. Κράτους ως το 1922.Πέρα από τα διπλωματικά προβλήματα που προκάλεσε κατά περιόδους, ο αλυτρωτισμός δυσχέρανε την εσωτερική ανασυγκρότηση και στο εσωτερικό συνέβαλε στην πολιτική στασιμότητα και την κοινωνική καθυστέρηση.Αυτή η αδυναμία του συστήματος, να προχωρήσει σε μεταρρυθμίσεις οδήγησε στην επαναστατική ανατροπή του, 1862, και εκθρόνιση του Όθωνα.

102

Κίνημα 1862, με πρωτοστάτες τους Επ. Δεληγιώργη και Γρίβα

Οι εξεγερμένοι κήρυξαν έκπτωτο τον Όθωνα και έδωσαν την εξουσία σ προσωρινή

κυβέρνηση για επεξεργασία νέου συντάγματος.

ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ 1862Εργασίες Β΄ Εθνικής Συνέλευσης ( 10 Δεκεμβρίου 1862)

Εκλογή Βασιλιά Γεωργίου ( Γλύξμπουργκ ) με την συγκατάθεση των Δυνάμεων,- 1863-

Παραχώρηση των Ιόνιων νησιών – ΙΟΝΙΟΣ ΠΟΛΙΤΕΙΑ- από την Μ. Βρετανία

Και έτσι μαζί με την συμμετοχή των επτανησίων άρχισαν οι συζητήσεις για το νέο

σύνταγμα.

ΑΝΟΙΞΕ Ο ΔΡΟΜΟΣ ΓΙΑ ΤΟ ΣΥΝΤΑΓΜΑ ΤΟΥ 1864 ΠΟΥ ΚΑΘΙΕΡΩΣΕ ΤΟ ΠΟΛΙΤΕΥΜΑ ΤΗΣ ΒΑΣΙΛΕΥΟΜΕΝΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ.( ΨΗΦΙΣΗ 1864)

ΣΥΝΤΑΓΜΑ 1864 ΠΡΟΣΟΧΗ ΜΠΑΙΝΕΙ ΣΕ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ

Καθολική ανδρική ψηφοφορία Περιορισμένα δικαιώματα στο θρόνο Εγγυήσεις για πολιτικές ελευθερίες

Κυβέρνηση Κουμουνδούρου ↓ανάπτυξη μικροϊδιοκτητών→ ΔΙΑΝΟΜΗ ΕΘΝΙΚΩΝ ΓΑΙΩΝ

1874 – ΧΑΡΙΛΑΟΣ ΤΡΙΚΟΥΠΗΣ ΠΡΟΣΟΧΗ ΑΥΤΟ ΜΠΑΙΝΕΙ ΣΥΝΕΧΩΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣάρθρο « τίς πταίει» → δικαστικές διώξεις απέδωσε την ακυβερνησία στις αυθαίρετες κυβερνητικές παρεμβάσεις και ζήτησε να κατοχυρωθεί η ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΔΕΔΗΛΩΜΕΝΗΣ κατά την οποία « κυβέρνηση θα ανατίθεται στο κόμμα που αποδεδειγμένα συγκεντρώνει πλειοψηφία στην Βουλή». Μόνο έτσι θα μπορούσαν να οργανωθούν κόμματα Ευρωπαϊκού τύπου στο πλαίσιο ΕΝΟΣ ΔΙΚΟΜΜΑΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ

ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ ΤΡΙΚΟΥΠΗ- ο βασιλιάς τηρεί την Αρχή της Δεδηλωμένης.

Διάσκεψη Κων/λης -Μάιος 1881-, προσάρτηση της Θεσσαλίας και περιφέρεια Άρτας

στην Ελλάδα.

103

Δικομματισμός ΠΕΦΤΕΙ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ

Κυβέρνηση Τρικούπη 1883

Ιδεολογία κλασσικού φιλελευθερισμού – προσπάθησε να μεταφέρει τα δυτικά πρότυπα και ενίσχυσε τον δικομματισμό.- Σύνταγμα Αγγλίας.Βαρύτατη φορολόγηση- έχασε τις εκλογές από τον ΔΗΛΙΓΙΑΝΝΗ. Ο οποίος έλαβε μέτρα

που βελτίωναν την θέση των απλών ανθρώπων αλλά συγχρόνως ήρθε σε σύγκρουση με

τις Δυνάμεις, εξ αιτίας τυχοδιωκτικής εξωτερικής πολιτικής.

ΕΘΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΠΡΟΣΟΧΗ ΜΠΑΙΝΕΙ ΣΕ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ

Επί κυβέρνησης Δηλιγιάννη

Παραμέλησε την διευθέτηση των εκκρεμοτήτων με τους ξένους πιστωτές και παρασύρθηκε

από τις ιδέες της ΕΘΝΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ ( μυστική παρακρατική οργάνωση με προσβάσεις στα ανώτατα κλιμάκια της πολιτικής και κρατικής εξουσίας, χαρακτηρισμένη από ΤΥΦΛΟ ΕΘΝΙΚΙΣΜΟ )

Αποτέλεσμα= λόγω της αναζωπύρωσης της έντασης στην Κρήτη, έστειλε άγημα για να

καταλάβει το νησί. Ταυτόχρονα κινητοποίησε τα ελληνοτουρκικά σύνορα –τραγική

κατάληξη:

Η Τουρκία κηρύσσει πόλεμο στην Ελλάδα 1879. Παρέμβαση της Ρωσίας και λήξη εχθροπραξιών + ανακωχή = πτώση Δηλιγιάννη→κυβέρνηση Ράλλη

ΟΛΕΘΡΙΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΟΥ 1897 ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΘΝΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ

Εξάρτηση της Ελλάδας από Μεγάλες Δυνάμεις.« ΤΥΠΙΚΑ ΜΟΝΟ ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΗ ΧΩΡΑ» Λεονταρίτης

έτσι η Αθήνα υποχρεώθηκε να δεχτεί και την εγκατάσταση Διεθνούς Οικονομικού Ελέγχου, ο οποίος επόπτευε οικονομικά, διαχειριζόταν μεγάλο μέρος των κρατικών

εσόδων και ρύθμιζε την αποπληρωμή του δημόσιου χρέους.

104

105