1

ΟΔΗΓΕΙΤΕ ΑΡΑΓΕ ΣΤΑ ΑΚΡΑ Η ΟΥΚΡΑΝΙΚΗ ΚΡΙΣΗ;

Ιπποκράτης Δασκαλάκης* (09 ΦΕΒ 2015)

Η πρόσφατη αναζωπύρωση των συγκρούσεων στην Ουκρανία επαναφέρει τις ανησυχίες για την επανεμφάνιση ενός νέου ψυχρού πολέμου. Καθημερινά αθώοι άνθρωποι χάνουν τις ζωές, τις περιουσίες και τις ελπίδες τους μέσα στα συντρίμμια που δημιουργεί η αντιπαράθεση των συμφερόντων στις ουκρανικές πεδιάδες. Η βία και το μίσος, αργά αλλά σταθερά, εκτοπίζουν κάθε άλλο συναίσθημα και οδηγούν σε ένα μη αναστρέψιμο διαχωρισμό των Ουκρανών και των ρωσόφωνων κατοίκων των ανατολικών περιοχών.

Το Κίεβο αντιμετωπίζει σήμερα την οικονομική κατάρρευση ενώ οι αυτονομιστές εξαρτώνται απόλυτα από τη ρωσική βοήθεια για να διατηρούν τον έλεγχο των περιοχών τους. Κανείς από τους αντιπάλους δεν έχει τη δυνατότητα να επιβληθεί στον άλλον. Η Δύση ομόφωνα έχει αποκλείσει το ενδεχόμενο στρατιωτικής εμπλοκής ενώ φαίνεται διστακτική στην αποστολή «θανατηφόρου» στρατιωτικού εξοπλισμού. Έντονες διπλωματικές προσπάθειες συνεχίζονται για την επίτευξη εκεχειρίας ενώ οι αντίπαλοι προσπαθούν να βελτιώσουν τις διαπραγματευτικές τους θέσεις εν όψει αναμενόμενης επανέναρξης συνομιλιών στα πλαίσια της Συνθήκης του Μινσκ (5 Σεπτεμβρίου 2014). Η Ευρώπη, παρά τις δηλώσεις υποστήριξης προς την Ουκρανία, ανυπομονεί για την εξεύρεση μιας συμβιβαστικής λύσεως. Οι ΗΠΑ έχουν πρωτοστατούν στην επιβολή κυρώσεων για αντιμετώπιση της ρωσικής επεκτατικότητας. Η αυταρχική Ρωσία υφίσταται τις συνέπειες των κυρώσεων με τη χαρακτηριστική αντοχή και υπομονή που αιώνες διακρίνει τους σκληραγωγημένους και περήφανους κατοίκους της. Βέβαια, η τεχνολογική υστέρηση, άρα και εξάρτηση της ρωσικής βιομηχανίας, δημιουργεί σοβαρά προβλήματα στην παραγωγική οικονομία της και επιζητά μια συμβιβαστική λύση που θα τερματίσει τις κυρώσεις.

Η λύση διαφαίνεται στη «Φινλανδοποίηση» της Ουκρανίας και στο σχηματισμό μιας συνομοσπονδιακής ή χαλαρά ομοσπονδιακής χώρας. Το βασικό πρόβλημα έγκειται στην προσάρτηση της Κριμαίας, κατά παράβαση όλων των διεθνών κανόνων που εξασφάλισαν μια σταθερότητα στην Ευρώπη από το 1945. Στο θέμα της Κριμαίας είναι δύσκολο να υπάρξει μια κοινά αποδεκτή λύση. Ίσως για αυτό πιέζει τόσα έντονα η Ρωσία στην Ανατολική Ουκρανία, για να επιτύχει μια αναγνώριση της προσάρτησης ή ενός άλλου ειδικού διεθνώς αποδεκτού καθεστώτος (υπό τον απόλυτο έλεγχο της Ρωσίας) για την Κριμαία.

Η Ελλάδα προσπαθεί εναγωνίως να παραμείνει αποστασιομένη από τη σύγκρουση. Ως εκ τούτου εμφανίζεται –και ορθώς- υπέρ της μετριοπάθειας, του διαλόγου και της εξεύρεσης λύσεως με βάση το διεθνές δίκαιο. Ενίοτε όμως καλείται να λάβει σαφή θέση σε θέματα κυρώσεων μέσα στα όργανα των πολυμερών οργανισμών στους οποίους ανήκει. Η προάσπιση των εθνικών μας συμφερόντων επιβάλλει τη στήριξη των ομόφωνων αποφάσεων σε αντίθεση με τυχόν ιδεολογικές προκαταλήψεις ή ανεδαφικές γεωστρατηγικές εκτιμήσεις μας. Σε τελευταία ανάλυση

2

επιβάλλεται να ταχθούμε με την πλευρά που υπερασπίζεται το διεθνές δίκαιο την επιλογή του οποίου συχνά επικαλούμαστε. Ίσως, η όξυνση των σχέσεων Δύσεως –Ρωσίας να καθιστά ελαφρώς πλεονεκτικότερη τη θέση μας στο πεδίο της δικής μας ταραγμένης οικονομικής σχέσης με τους εταίρους μας με την προϋπόθεση ότι δεν θα αποκλίνουμε από τη σχετικά ομόφωνη γραμμή των σχέσεων τους προς τη Ρωσία.

Αργά ή γρήγορα θα ευρεθεί μια συμβιβαστική λύση για τα θέματα που δημιούργησε η κρίση της Ουκρανίας και το φάντασμα του ψυχρού πολέμου θα αποτραβηχτεί. Οι Ουκρανοί όμως δύσκολα θα ξανασυμβιώσουν ειρηνικά ως μέλη μιας ενιαίας χώρας. Επιπρόσθετα, ο ιερός θεσμός του απαραβίαστου των συνόρων έχει αρχίσει να καταρρέει. Τα πρώτα σημάδια φανήκαν με την έναρξη των επεμβάσεων στα εσωτερικά άλλων χωρών για την προστασία των μειονοτήτων στα τέλη του 20ου αιώνα. Όσες χώρες, λαοί και ηγεσίες δεν αντιλαμβάνονται αυτή τη νέα πραγματικότητα εθελοτυφλούν επικίνδυνα.

ΙΠΠΟΚΡΑΤΗΣ ΔΑΣΚΑΛΑΚΗΣ- Υποστράτηγος (εα)

Πτυχιούχος τμήματος Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών Παντείου Πανεπιστημίου

Μεταπτυχιακό στις Διεθνείς Σχέσεις και Στρατηγικές Σπουδές στο Πάντειο Πανεπιστήμιο

Μέλος του Ελληνικού Ινστιτούτου Στρατηγικών Μελετών (ΕΛΙΣΜΕ) Συνεργάτης του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων (ΙΔΙΣ) 0030-210-6543131, 0030-6983457318 rafaelmarippo@yahoo.gr