ΡήμαΥποκείμενοΑντικείμενοΚατηγορούμενο

Απόστολος Μεμτσούδης

Δάσκαλος

Ρήμα

Ρήματα λέγονται οι λέξεις που φανερώνουν πως ένα πρόσωπο, ζώο ή πράγμα:

Ενεργεί Παθαίνει κάτι Έχει μια ιδιότητα Βρίσκεται σε μια κατάσταση

Ο πατέρας οργώνει το χωράφι (ενεργεί) Ο πατέρας πληγώθηκε (παθαίνει κάτι) Ο πατέρας είναι γεωργός (έχει μια ιδιότητα) Ο πατέρας ξεκουράζεται (βρίσκεται σε μια κατάσταση)

Ρήμα

Όσα ρήματα υπάρχουν σε μια φράση (μεγάλη περίοδο), τόσες είναι και οι προτάσεις!!!

Το παιδί έπεσε και χτύπησε το γόνατό του. Υπάρχει περίπτωση να έχουμε πρόταση χωρίς

ρήμα (ελλειπτική). Το ρήμα εννοείται από το συνολικό νόημα της πρότασης.

Λοιπόν, έτοιμος; Λοιπόν, είσαι έτοιμος; είναι

Ρήμα

Προσοχή! Δεν έχουν όλα τα ρήματα αντικείμενο.

Μεταβατικά (χρειάζονται αντικείμενο) Αμετάβατα (δε χρειάζονται αντικείμενο) Σκάβω τον κήπο Τι σκάβω; …τον κήπο Κοιμάμαι νωρίς συνήθως Τι κοιμάμαι; …δεν έχει απάντηση

Ρήμα

αμετάβατο

μεταβατικό

Υποκείμενο Το υποκείμενο είναι η λέξη που φανερώνει

ποιος: Ενεργεί Παθαίνει κάτι Έχει μια ιδιότητα Βρίσκεται σε μια κατάσταση Το παιδί διαβάζει. Ποιος διαβάζει;

υποκείμενο

Υποκείμενο

Βρίσκεται πάντα σε πτώση ονομαστική Προηγείται ή ακολουθεί το ρήμα

Μπορεί να είναι: Ουσιαστικό Ο Θανάσης διαβάζει φωναχτά. Αντωνυμία Εγώ δε θα έρθω μαζί σας. Ουσιαστικοποιημένο επίθετο ή μετοχή Οι κακοί τιμωρούνται. Πρόταση με ή χωρίς άρθρο Το ότι απέτυχε δεν εξηγείται. Φαίνεται ότι θα βρέξει σήμερα.

Υποκείμενο

Αντικείμενο Η λέξη που δηλώνει το πρόσωπο, το ζώο ή το πράγμα

στο οποίο μεταβαίνει η ενέργεια του υποκειμένου λέγεται αντικείμενο.

Κάνουμε την ερώτηση Τι ή Ποιου Ο γεωργός οργώνει το χωράφι του

Είδα χθες στο δρόμο το Γιώργο Συνήθως ακολουθεί το ρήμα… Αν βρίσκεται πριν από αυτό – συχνά πρόκειται για

προσωπική αντωνυμία Τον είδε ο Κώστας.

αντικείμενοαντικείμε

νο

Μπορεί να είναι: Ουσιαστικό Ο Γιώργος χτυπάει την πόρτα. Αντωνυμία Ο Γιώργος τον χτύπησε. Ουσιαστικοποιημένο επίθετο ή

μετοχή Να φοβάσαι τους κακούς.

Αντικείμενο

Κατηγορούμενο Το όνομα που φανερώνει κάποια ιδιότητα του

υποκειμένου λέγεται κατηγορούμενο. Η σύνδεση του υποκειμένου με το

κατηγορούμενο γίνεται με τη μεσολάβηση των συνδετικών ρημάτων.

Είμαι , γίνομαι, φαίνομαι, εμφανίζομαι, παρουσιάζομαι, βρίσκομαι, γεννιέμαι, ζω, μένω, πεθαίνω, διορίζομαι, λέγομαι, ονομάζομαι, θεωρούμαι, αποδεικνύομαι, μοιάζω, νομίζομαι, αναγνωρίζομαι, εκλέγομαι, χειροτονούμαι κ.ά.

Η παρέα του είναι ευχάριστη. (Επίθετο) Η Κάτια έγινε δασκάλα. (Ουσιαστικό) Οι αιχμάλωτοι βρέθηκαν δεμένοι (μετοχή) Αυτά δεν είναι τίποτα (αντωνυμία) Τα Ευαγγέλια είναι τέσσερα. (αριθμητικό) Το σπίτι ήταν άνω κάτω. (επίρρημα) Η σκάλα είναι από μάρμαρο (εμπρόθετος

προσδιορισμός) Η εμφάνισή του είναι να τον λυπάται κανείς

(πρόταση)

Κατηγορούμενο

Όταν ένα ρήμα χρειάζεται ως συμπλήρωμα ένα μόνο αντικείμενο, το οποίο βρίσκεται σε πτώση αιτιατική ή γενική, λέγεται μονόπτωτο.

Η μητέρα καθαρίζει το σπίτι. Μου μίλησε πολύ άσχημα.

Μεταβατικά Ρήματα

Μονόπτωτα Ρήματα

Όταν ένα ρήμα χρειάζεται ως συμπλήρωμα δύο αντικείμενα, που βρίσκονται στην ίδια ή διαφορετική πτώση, λέγεται δίπτωτο.

Τα εγγόνια έδωσαν του παππού δώρα. Τους δάνεισε χρήματα.

Μεταβατικά Ρήματα

Δίπτωτα Ρήματα

Άμεσο και έμμεσο αντικείμενο

Δίπτωτα ρήματα Άμεσο = Αιτιατική & τι; Έμμεσο = Γενική & ποιον;

Διδάσκει το μαθητή χημεία.

Μας είπες ψέματα!

ΑσκήσειςΝα υπογραμμίσεις τα υποκείμενα των παρακάτω προτάσεων.

•Οι άρρωστοι δέχτηκαν την επίσκεψη του γιατρού•Εσείς προλάβατε το τρένο;•Μεγάλη φαινόταν η απόσταση ως το χωριό.

Να υπογραμμίσεις τα αντικείμενα των παρακάτω προτάσεων.

•Ο αθλητής σκούπιζε τον ιδρώτα του•Φρόντιζε τους φτωχούς και τους ανήμπορους•Το παιδί κατάλαβε ποιο ήταν το χρέος του.

Να αναγνωρίσεις αν οι παρακάτω υπογραμμισμένες λέξεις είναι κατηγορούμενα. •Ο σκύλος και η γάτα είναι κατοικίδια. •Οι συμμαθητές του τον θεωρούσαν αρχηγό της τάξης.•Θεώρησαν ένοχο τον ταμία της τράπεζας.

ΣΣ

Λ

ΑσκήσειςΝα αναγνωρίσεις πότε τα ρήματα των παρακάτω προτάσεων είναι μεταβατικά και πότε αμετάβατα

Να αναγνωρίσεις πότε τα ρήματα των παρακάτω προτάσεων είναι μονόπτωτα ή δίπτωτα.

•Φεύγοντας κλείσε την πόρτα.•Ο επιστάτης χτύπησε το κουδούνι.•Ο πατέρας ξεκουράζεται το μεσημέρι.

•Η θεία της την αγαπάει πολύ.•Ο καθηγητής εξετάζει την Αλέκα μαθηματικά.•Μου γνώρισε ένα φίλο του, αλλά δε μου άρεσε.

ΜΜ

Α

ΜΔ

Δ

Να υπογραμμίσεις τα αντικείμενα των παρακάτω προτάσεων και να τα διακρίνεις σε άμεσα και έμμεσα

Ασκήσεις

Να χαρακτηρίσεις τις παρακάτω προτάσεις.

•Μου θύμισε τις υποχρεώσεις μου.•Θα του αφήσω μήνυμα στον τηλεφωνητή.•Σε κέρασε καφέ η Πόπη;

•Εκείνος φωνάζει.•Καθένας κάνει τη δουλειά του. •Ο Αλέξανδρος ονομάστηκε Μέγας.•Η φίλη μου μού είπε τη λύση του προβλήματος.

Ε - ΑΕ - Α

Α - Ε

Υ – Ρ Υ – Ρ - Α Υ – Ρ –

Κ Υ–ΕΑ–Ρ–ΑΑ

Άντε και καλή τύχη… μάγκες!!!