1

“Βιβλιοθήκη 2.0: το Web 2.0 στις διαδικτυακές υπηρεσίες της βιβλιοθήκης”

Social Bookmarking-Tagging-

Folksonomies

Πανωραία ΓαϊτάνουΒιβλιοθηκονόμος MSc

(Υποψήφια Διδάκτωρ Ιονίου Πανεπιστημίου)rgaitanou@ionio.gr

2

Δομή παρουσίασης

Web 1.0 Web 2.0 Social bookmarking (ορισμός, χαρακτηριστικά) Υπηρεσίες Social bookmarking (Del.icio.us-Connotea-

CiteUlike-άλλες) Search engines # Social bookmarking Tagging (ορισμός, λόγοι χρήσης) Folksonomies (τυπολογίες, χαρακτηριστικά,

μειονεκτήματα) Εφαρμογές σε βιβλιοθήκες (εξωτερικό και Ελλάδα!!!)

3

Web1.0 Web 2.0 (1/2)

Πλοήγηση στο Διαδίκτυο: περίπλοκη

εμπόδια στην ικανή και αποτελεσματική χρήση

Λόγοι: δυσκολία οργάνωσης περιεχομένου γοργοί ρυθμοί ανάπτυξης και εμπλουτισμού υλικού

4

Web1.0 Web 2.0 (2/2)

2 δυνατότητες αντιμετώπισης: αναδημιουργία δομής Διαδικτύου έλευση ενός επαναστατικού τρόπου οργάνωσης του

διαθέσιμου online πληροφοριακού υλικού, με έμφαση στις εξατομικευμένες ανάγκες (personalization)

Η δεύτερη λύση πιο πιθανή Με την βοήθεια των εφαρμογών του Web 2.0 (social

bookmarking services)

5

Web 2.0

6

Bookmarking

Αποθήκευση της διεύθυνσης μιας ιστοσελίδας στον υπολογιστή για μελλοντική χρήση.

7

Social Bookmarking

Ορισμός:

Aποθήκευση bookmarks σε μια δημόσια ιστοσελίδα, κατά την οποία πολύ σημαντική είναι η διαδικασία του tagging, δηλ. η προσθήκη ετικετών στην πηγή (προσθήκη λέξεων-κλειδιών για την περιγραφή του περιεχομένου)

Από τις μεγαλύτερες προκλήσεις της εποχής

μεγάλη η ανάγκη για διαχείριση και ανάδειξη πληροφοριών.

8

Social bookmarking

Social bookmarking services (κοινωνικές υπηρεσίες σελιδοσήμανσης)εργαλεία αποθήκευσης, συλλογές σελιδοδεικτών προς ιστοσελίδες προσωπικής προτίμησης για ατομική χρήση ή διάθεση στην αντίστοιχη κοινότητα χρηστών.

Social citations

(κοινωνικές υπηρεσίες βιβλιογραφικής αναφοράς) για βιβλιογραφικά στοιχεία περιεχομένου ακαδ. ενδιαφέροντος (π.χ. επιστημονική αρθρογραφία) προς ατομική ή κοινή χρήση (CiteUlike)

9

Social Bookmarking Υπηρεσίες (1/4)

Λόγοι χρήσης:

Αναγνώριση (Identification) Ταξινόμηση με την προσθήκη ετικετών (Tagging) Οργάνωση (Organization) Αποθήκευση (Storage) Αναζήτηση (Search) Διαμοιρασμός (Sharing)

10

Social Bookmarking Υπηρεσίες (2/4)

Δημιουργία συλλογών με social bookmarks;

Eγγραφή σε συγκεκριμένες σελίδες που υποστηρίζουν bookmarks, π.χ. del.icio.us, Furl, Simpy κλπ.

Νέοι ορίζοντες στην οργάνωση της πληροφορίας και την κατηγοριοποίηση των πηγών

Δυνατότητα να γνωρίζουμε ποιος έχει δημιουργήσει κάθε bookmark πρόσβαση σε όλες τις πηγές που έχει επιλέξει διαδικτυακή σύνδεση χρηστών με κοινά ενδιαφέροντα.

Δυνατότητα χρηστών να δουν πόσα άτομα έχουν χρησιμοποιήσει μία ετικέτα και να αναζητηθούν οι πηγές με την ίδια ετικέτα.

11

Social Bookmarking Υπηρεσίες (3/4)

Poor tagging

παράλειψη σημαντικών ετικετών, προσθήκη ετικετών ήσσονος σημασίας (δε βοηθά στην περιγραφή ενός πόρου, μιας πηγής).

χάνεται πολύτιμη πληροφορία.

12

Social Bookmarking Υπηρεσίες (4/4)

Del.icio.us (http://del.icio.us/)

Connotea (http://www.connotea.org/)

CiteULike (http://www.citeulike.org/)

13

Del.icio.us (1/2)

• Joshua Schrachter, τέλη 2003

• 3 εκατομμύρια χρήστες (περισσότερα από 100 εκατομμύρια bookmarked URLs).

• Αρχειοθέτηση, αποθήκευση, διαμοιρασμό και οργάνωση επιλεγμένων ιστοσελίδων και πηγών πληροφόρησης.

• Δωρεάν στο διαδίκτυο

• Εύχρηστο και κατανοητό κατηγοριοποίηση ιστοσελίδων με προσθήκη ετικετών ευκολότερη πρόσβαση στην επιθυμητή πληροφορία.

• Δημιουργία κοινού δικτύου μεταξύ επιστημόνων με κοινούς ερευνητικούς στόχους προώθηση επικοινωνίας, συνεργατική επεξεργασία

14

Del.icio.us (2/2)

Μη ιεραρχικό σύστημα κατηγοριοποίησης λέξεων-κλειδιών

οι χρήστες εισάγουν ετικέτες στις επιλεγμένες πηγές τους μέσα από ένα μεγάλο σύνολο επιλεγμένων όρων (folksonomies)

Καινοτόμα χαρακτηριστικά: απλό περιβάλλον διεπαφής με το χρήστη RSS feeds για διάχυση στον ιστό

Αναρτήσεις θεατές και διαθέσιμες δημοσίως

Δυνατότητα ιδιωτικής αποθήκευσης bookmarks

Youtube (τρόποι χρήσης και λειτουργίας)http://www.youtube.com/watch?v=A1pOsYjCvE 8

15

16

17

18

19

20

Γρήγορη αναζήτηση στο Del.icio.us (1/2)

Για συγκεκριμένο tag: http://del.icio.us/tag/keyword

Για 2 ή περισσότερα tags: http://del.icio.us/tag/keyword+keyword

Π.χ. πηγές και σελίδες που αφορούν οντολογίες: http://del.icio.us/tag/ontologies

Για συνδυασμό 2 όρων, π.χ. οντολογίες και μεταδεδομένα: http://del.icio.us/tag/ontologies+metadata

21

Γρήγορη αναζήτηση στο Del.icio.us (2/2)

Για δημοφιλείς ιστοσελίδες:

http://del.icio.us/rss/popular/tag

Για παράδειγμα, οι πιο δημοφιλείς ιστοσελίδες για οντολογίες: http://del.icio.us/popular/ontologies

Για τις πιο πρόσφατες πηγές και σελίδες:http://del.icio.us/recent

22

Πλεονεκτήματα και Μειονεκτήματα Del.icio.us

Πλεονεκτήματα

πρόσβαση σε φιλτραρισμένη πληροφορία

RSS feeds

Μειονέκτημα

περιορισμός χαρακτήρων στο πεδίο “Notes” (255 χαρακτήρες)

23

Λίστα βιβλιοθηκών που χρησιμοποιούν το delicious

http://angelacw.wordpress.com/2007/06/04/delicious-libraries/

24

25

Connotea (1/2)

• Aπευθύνεται σε επιστήμονες και ερευνητές (σημαντικό για τους επαγγελματίες της πληροφόρησης που ασχολούνται με την ιατρική βιβλιοθηκονομία)

• Δε διαχειρίζεται γενικά bookmarks, εστιάζει κυρίως σε αναφορές και συλλογές επιστημονικών άρθρων.

• Eύκολο στη χρήση.

• H εγγραφή στο σύστημα ακολουθεί την τυπική διαδικασία (όνομα, όνομα χρήστη, κωδικό πρόσβασης και e-mail.)

26

Connotea (2/2)

Προσθήκη αναφορών με ποικίλους τρόπους

Ο ευκολότερος είναι με την εγκατάσταση ενός browser button στον υπολογιστή, ώστε να είναι εφικτή η άμεση προσθήκη αναφορών, με ένα κλικ.

Παραπομπές που έχουν ήδη εισαχθεί σε διάφορα εργαλεία διαχείρισης βιβλιογραφικών προτύπων (EndNote, BibTex, MODS κλπ.)

Αποθήκευση των πλήρη στοιχείων των βιβλιογραφικών παραπομπών άρθρων περιοδικών, βιβλίων, blogs, λοιπού πληροφοριακού υλικού.

27

28

CiteULike

• Μοντέλο «gather-collect-share»

• Διαθέσιμο δωρεάν από τον Νοέμβριο του 2004.

• Περισυλλογή βιβλιογραφίας διευκολύνει τον τελικό χρήστη στην οργάνωση του περιεχομένου

• Εξάγει ταυτόχρονα όλα τα σχετικά δεδομένα για τη δημιουργία μιας σωστής βιβλ. εγγραφής.

• Υποστηρίζει τους περισσότερους εκδότες

29

30

Social bookmarking Υπηρεσίες

• Digg - www.digg.com • Furl - www.furl.net/• Lookmarks - www.lookmarks.com/ • Magnolia - ma.gnolia.com/• Tecnorati - http://technorati.com/ • Simpy - www.simpy.com/• BibSonomy - http://www.bibsonomy.org/• Reddit - http://reddit.com/ • Excites – http://www.excites.com/ • Spurl – http://www.spurl.net/ • Blinklist – http://www.blinklist.com/ • Taggly – http://www.taggly.com/ • Wists – http://www.wists.com/ • Online Bookmark Manager– http://www.onlinebookmarkmanager.com/ • Blogmarks - www.blogmarks.net/ • Bookmarkz – http://www.bookmarkz.net/

31

32

33

34

35

36

37

38

Google και Social bookmarking

Google Bookmarks

Google Shared Stuff Έννοια κοινότητας Δυνατότητα διαμοιρασμού links, με τη βοήθεια ενός bookmarklet

που ενσωματώνεται στη γραμμή εργαλείων του browser Δημοσίευση links σε άλλες υπηρεσίες (Facebook, Furl, del.icio.us,

Reddit, Digg κλπ.) Ενσωμάτωση με το Gmail (κάθε χρήστης μπορεί να παρακολουθεί

και τα links που προσθέτουν οι επαφές του)

39

Social bookmarking Υπηρεσίες # Παραδοσιακές μηχανές Αναζήτησης

Μηχανές αναζήτησης

Σύμφωνα με έρευνα το 70-80% όλων των πληροφοριακών ερωτημάτων στο Διαδίκτυο γίνεται μέσω των μηχανών αυτών (Google κλπ.)

Δυνατότητα να ευρετηριάζουν αυτόματα τις πληροφορίες και να τις παρέχουν σε ένα μεγάλο ποσοστό χρηστών, ανεξαρτήτως τόπου και χρόνου

Μόνο το 20-45% των αποτελεσμάτων είναι σχετικό ποιότητα αποτελεσμάτων αρκετά χαμηλή.

Social bookmarking services

Λειτουργούν συμπληρωματικά, δεν απειλούν την ύπαρξη και την λειτουργία τους (φιλτράρισμα πληροφορίας)

40

Social software + Tags !!!

41

Tags

Ορισμός:

λέξη κλειδί ή περιγραφικός όρος που συνδέεται με ένα στοιχείο ως μέσο ταξινόμησης

Tags

Επιλέγονται ανεπίσημα και προσωπικά από το συντάκτη/δημιουργό του αντικειμένου και όχι ως τμήμα κάποιου τυπικά καθορισμένου σχεδίου ταξινόμησης.

Χρησιμοποιούνται σε δυναμικές, εύκαμπτες και αυτόματα παραγόμενες ταξινομίες του Διαδικτύου για online πόρους πχ. Ιστοσελίδες κλπ.

42

Tagging

Tagging = Social tagging = collaborative tagging = social classification = social indexing

Διαδικασία προσθήκης ετικετών επισήμανσης (tags)/ λέξεων-κλειδιών σε αντικείμενα.

43

Tagging (source: http://www.pui.ch/phred/archives/2007/05/tag-history-and-

gartners-hype-cycles.html)

44

Γιατί δημιουργούμε tags?

Λόγοι οργανωτικοί Έλλειψη μεταδεδομένων στο περιεχόμενο, ευκολότερη

αναζήτηση πηγών, δημιουργία νέας πληροφορίας-γνώσης

Λόγοι κοινωνικοί Επικοινωνιακή φύση του tagging προσπάθεια χρηστών

να εκφράσουν με αυτό το μέσο τις απόψεις τους και τις συγκεκριμένες ιδιότητες των αντικειμένων

45

Μειονεκτήματα tags

Α) Δεν υπάρχει καμιά πληροφορία για την έννοια ή τη σημασιολογία τους.

Π.χ. Apple Φρούτο? Εταιρεία υπολογιστών Apple? Εταιρεία μουσικής των Beatles???

Β) Η επιλογή τους ατομικιστική και προσωπική υπόθεση.

Διαφορετικοί άνθρωποι χρησιμοποιούν διαφορετικούς όρους για την ίδια έννοια

46

Flickr

• Κοινότητα διαμοιρασμού φωτογραφιών χρήστες «ανεβάζουν» υλικό και δίνουν tags σε κάθε εικόνα

• Δυνατότητα σχολιασμού

• Σημειώσεις (περιοχές πάνω στη φωτογραφία όπου μπορούν να κρύβουν σχόλια)

• Δυνατότητα σύνδεσης μιας φωτογραφίας με ένα χάρτη που δείχνει το μέρος στο οποίο τραβήχτηκε (ομάδες των οποίων τα μέλη μοιράζονται το ίδιο tag, ανεβάζουν εικόνες με παρόμοιο περιεχόμενο)

47

Tag Cloud (Flickr)

48

Folksonomies

Νέο αναδυόμενο φαινόμενο στο Social Web.

Folksonomy = folks (φίλοι) + taxonomy (ταξινομία).

Εμπνευστές όρου: Joshua Schrafer (2001 δημιούργησε το del.icio.us., το πρώτο site

που χρησιμοποίησε folksonomies) Thomas Vander Wal

49

Folksonomies

Ορισμός:

Είδος ταξινομίας που παράγεται από τον ίδιο το χρήστη για την κατηγοριοποίηση και ανάκτηση του περιεχομένου στο Διαδίκτυο, όπως είναι ιστοσελίδες, εικόνες, φωτογραφίες, σύνδεσμοι ιστού, χρησιμοποιώντας ανοικτού τύπου ετικέτες.

50

Τυπολογίες folksonomies (1/2)

Γενικά folksonomies (broad folksonomies):

Πολλοί χρήστες δίνουν tags στο ίδιο/α αντικείμενο/πηγή (με διαφορετικό τρόπο, λεξιλόγιο, γλώσσα (Del.icio.us)

Εργαλεία για την εξερεύνηση των τάσεων σε μεγάλες ομάδες χρηστών που περιγράφουν ένα σύνολο πηγών επιλογή προτιμώμενων όρων ή εξαγωγή ελεγχόμενου λεξιλογίου.

Δυνατό σημείο: ο πλούτος/αφθονία της μάζας οι χρήστες εκθέτουν ρητά το προσωπικό τους κόσμο για τον ορισμό και την περιγραφή των τεκμηρίων.

51

Τυπολογίες folksonomies (2/2)

Ειδικά folksonomies (narrow folksonomies):

Μικρότερος αριθμός χρηστών δίνουν tags (ένα ή περισσότερα) σε πηγές/αντικείμενα μεταγενέστερη ανάκτηση (Flickr)

Χάνουν τον πλούτο της μάζας.

Βοηθούν στην κατηγοριοποίηση πηγών/αντικειμένων που δεν ανακτώνται εύκολα με τα παραδοσιακά εργαλεία (π.χ. Full-text αναζήτηση) ή δεν περιγράφονται εύκολα στα τρέχοντα λογισμικά που βασίζονται σε κείμενο.

52

Χαρακτηριστικά Folksonomies (1/6)

Περιεκτικά

Ταξινομίες: ελεγχόμενα λεξιλόγια

Folksonomies: ελεύθερα λεξιλόγια, αντικατροπτίζουν τις ανάγκες του κάθε χρήστη, χωρίς κοινωνικές, πολιτικές ή πολιτισμικές προκαταλήψεις, αντιπροσωπεύουν τόσο τις εναλλακτικές όσο και τις πιο δημοφιλείς απόψεις των χρηστών.

Νέες ανακαλύψεις

Ταξινομίες: σχεδιάζονται για την ανεύρεση ειδικών πηγών Folksonomies: προδιατίθενται προκειμένου να ανακαλυφθούν άγνωστες και απροσδόκητες πηγές, προωθούν την εξερεύνηση και την εκμάθηση, καθώς οι χρήστες φυλλομετρούν σχετικά θέματα και tags.

53

Χαρακτηριστικά Folksonomies (2/6)

ΕπίκαιραΡευστότητα (οι χρήστες δημιουργούν tags αμέσως μόλις δημιουργούν και το περιεχόμενο και το συνδέουν έτσι άμεσα με αυτό).Ευκαμψία: άμεσες και γρήγορες απαντήσεις σε αλλαγές που αφορούν στην ορολογία και τα διάφορα γεγονότα.

Κινδύνοι: διαδίκτυο ευμετάβλητο, μεταβολές συνεχείς και πολλές φορές αρκετά προβληματικές.

Έννοια κοινότητας

Πνεύμα διαμοιρασμού, αποτελούν μια συλλογική προσπάθεια.

54

Χαρακτηριστικά Folksonomies (3/6)

Σχήμα πολυφασετικό

Παραδοσιακά ταξιν. σχήματα: προηγείται η ύπαρξη ενός ελεγχόμενου λεξιλογίου, προσδιορίζεται εξαρχής η συγκεκριμένη κατηγορία ένταξης

Folksonomies: δυνατότητα ένταξης σε πολλαπλές κατηγορίες

Έκφραση αναγκών και επιθυμιών χρηστών για άμεση πληροφόρηση

Παραδοσιακά συστήματα ταξινόμησης: οι καταλογογράφοι δημιουργούν προσδιορισμούς με βάση τις εκτιμήσεις τους για τις ανάγκες των χρηστών.

Έλλειψη ιεραρχικών σχέσεων

Δεν υπάρχουν σχέσεις γονέα-παιδιού, κατηγορίες και υποκατηγορίες.

55

Χαρακτηριστικά Folksonomies (4/6)

Ελεύθερα προς χρήση

Κάθε χρήστης που έχει πρόσβαση στο διαδίκτυο έχει τη δυνατότητα να προσθέσει κάτι στο σύνολο.

Επίγνωση στη συμπεριφορά των χρηστών

Είδη ασυνήθιστων κατηγοριών, π.χ. λειτουργικά tags, όπως “to_read” και “to_watch” προσωρινά tags, αντιπροσωπεύουν την προσαρμόσιμη φύση αυτού του είδους των ταξινομιών.

Παρατήρηση συμπεριφοράς χρηστών και των tagging προτύπων που ακολουθούν.

56

Χαρακτηριστικά Folksonomies (5/6)

Χαμηλού κόστους εναλλακτικές

Βασίζονται στους χρήστες, παρέχουν μία εναλλακτική χαμηλού κόστους για την καταλογογράφηση των πηγών του Ιστού.

Χρηστικότητα

Κλασικά σχήματα ταξινόμησης: απαιτούν έμπειρο χρήστη, αρκετά ειδικευμένο.

Folksonomies: δε χρειάζονται ιδιαίτερη εκμάθηση, κατανοητά και απλά στο μέσο χρήστη.

57

Χαρακτηριστικά Folksonomies (6/6)

Προβλήματα στην ανάκληση της πληροφορίας.

Ανάκληση: ικανότητα συστήματος να επιστρέφει όλα τα τεκμήρια που σχετίζονται με έναν όρο.

Έλλειψη ελέγχου συνωνύμων λιγότερα αποτελέσματα στην αναζήτηση. (π.χ. αναζήτηση με τον όρο cat, δε θα φέρει όσα τεκμήρια έχουν τα tags kitten, tabby, ή cats)

Χαμηλός βαθμός ακρίβειας

Για αναζήτηση σε συγκεκριμένη πληροφορία.

Έλλειψη ελέγχου λεξιλογίου.

Ελεύθερη επιλογή όρων.

58

Προβλήματα folksonomies

Πολυσημία (polysemy): Π.χ. mac. Πληθυντικός/Ενικός αριθμός. Έλλειψη ιεραρχίας Διφορούμενοι όροι (ambiguity) π.χ. Perl Φράσεις με 2 όρους, π.χ. «Ακαδημαϊκές Βιβλιοθήκες», και

όχι «Ακαδημαϊκές» «Βιβλιοθήκες» Συνωνυμία (Synonymy) Οδηγίες χρήσης/ Σημειώσεις σκοπού ???

59

Προτεινόμενες λύσεις

Guy and Tomkin (2006)γενικές οδηγίες για τον τρόπο χρήσης και επιλογής των tags. π.χ. χρήση πληθυντικού αριθμού

χρήση ενωτικού σημείου (_) στους διπλούς όρους (academic_libraries)

60

Εφαρμογές σε βιβλιοθήκες

University of Michigan Library (MTagger)

Opacial – Πάντειος Βιβλιοθήκη

61

University of Michigan Library

MTagger (social bookmarking service) ενσωματωμένο σε πολλές υπηρεσίες της βιβλιοθήκης

Εγγεγραμμένοι χρήστες πανεπιστημίου: χρήση tags

Έννοια της "Συλλογής« (περιορισμός αναζητήσεων σε τεκμήρια που έχουν παρόμοια tags σε συγκεκριμένες συλλογές π.χ. εγγραφές καταλόγου).

Διαμοιρασμός γνώσης (προσωπικό, φοιτητές, καθηγητές), επικοινωνία ερευνητών (ατομικά tag clouds)

Γρήγορη παραγωγή «θεματικών επικεφαλίδων»

RSS feeds

62

63

64

65

OpacialΒιβλιοθήκη Πάντειου Πανεπιστημίου

66

67

68

69

Ενδεικτική βιβλιογραφία

Hammond, T. (et.al.) (2005). Social bookmarking tools (I). D-Lib Magazine, διαθέσιμο στο http://www.dlib.org/dlib/april05/hammond/04hammond.html

Lund, B. (2005). Social bookmarking tools (II): a case study - Connotea. D-Lib Magazine, διαθέσιμο στο http://www.dlib.org/dlib/april05/lund/04lund.html

Kroski, E. (2005). The hive mind: folksonomies and user-based tagging, διαθέσιμο στο http://infotangle.blogsome.com/2005/12/07/the-hive-mind-folksonomies-and-user-based-tagging/

Maurissens, Isabel de (2006) Folksonomy: una classificazione sociale del web, διαθέσιμο στο http://eprints.rclis.org/archive/00007574/01/Folksonomy9bis.pdf

Guy, M and Tonkin, E. (2006). Folksonomies. Tidying up tag? D-Lib Magazine, 12(1), διαθέσιμο στο http://www.dlib.org/dlib/january06/guy/01guy.html

Voß, Jakob (2007). Tagging, Folksonomy & Co - Renaissance of Manual Indexing? Delivered at 10th international Symposium for Information Science, Cologne, Germany, διαθέσιμο στο http://arxiv.org/PS_cache/cs/pdf/0701/0701072v2.pdf

Spiteri, L. F. (2007). Structure and form of folksonomy tags: the road to the public library catalogue. Webology, Vol.4, No.2, διαθέσιμο στο http://webology.ir/2007/v4n2/a41.html

Weinberger, D. (2005). Tagging and why it matters, Berkman Center Research Publication No. 2005-07 , διαθέσιμο στο http://cyber.law.harvard.edu/home/uploads/507/07-WhyTaggingMatters.pdf

Noruzi, A. (2006). Folksonomies: (Un)Controlled vocabulary? Knowledge Organization 33(4):pp. 199-203, διαθέσιμο στο http://eprints.rclis.org/archive/00011286/01/Folksonomy,_UnControled_Vocabulary.pdf

70