Οικιακά Χημικά

Βαφειάδης Αναστάσιος, PhD, Καθηγητής Δευτεροβάθμιας Εκπ/σης

Λιθοξοΐδου Αλεξάνδρα, PhD, Καθηγήτρια Δευτεροβάθμιας Εκπ/σης (alithoxo@gmail.com)

Μαρούλης Απόστολος, Αναπλ. Καθηγητής, Τμήμα Χημείας, Α. Π. Θ.

Χατζηαντωνίου Κωνσταντίνα, Επικ. Καθηγήτρια, Τμήμα Χημείας, Α. Π. Θ.

Τα χημικά της Κουζίνας

21o Πανελλήνιο Συνέδριο Χημείας

9-12 Δεκεμβρίου 2011, Θεσσαλονίκη

Ο σκοπός είναι διττός: Να καταγράψουμε τις σημαντικότερες

χημικές ουσίες, που «κρύβονται» μέσα σε προϊόντα και αντικείμενα, που υπάρχουν στο σπίτι μας

Να προτείνουμε εναλλακτικές –πιο πράσινες– ουσίες, για την αντικατάσταση των χημικών, που καταναλώνουμε αφειδώς.

Οικιακά Χημικά

Αναφερόμαστε στις χημικές ουσίες, που βρίσκονται σ’ ένα κοινό σπίτι και με τις οποίες ερχόμαστε σε επαφή, συνειδητά ή

ασυνείδητα.

Σκοπός της εργασίας

Ο ορισμός των οικιακών χημικών

Οικιακά Χημικά

Τα Χημικά

του Μπάνιουτου Σαλονιούτου Γραφείουτου Υπνοδωματίουτου Μπαλκονιού

της Κουζίνας

Τα χημικά της Κουζίνας

Τα χημικά της Κουζίνας1.1 Καθαριστικά πιάτωνΑφρώδη μίγματα από επιφανειοδραστικές ουσίες, οι οποίες δεν προκαλούν ερεθισμό του δέρματος και χρησιμοποιούνται κυρίως για το πλύσιμο των μαγειρικών σκευών.

Περιέχουν περίπου 5 - 15% ανιονικά τασιενεργά και < 5% μη-ιονικά, καθώς και επιφανειοδραστικές ουσίες όπως:

Δωδεκαβενζοσουλφονικό νάτριο, LAS (ανιονικό γραμμικό)

Kοκαμιδοπροπυλοβεταϊνη, CAPB (συνθετικό, μη-ιοντικό)

Τα χημικά της Κουζίνας1.1 Καθαριστικά πιάτων

Λαουρυλοθειικό νάτριο, SLES: Παράγοντας αφρισμού

Λαουρυλοθειϊκό μαγνήσιο: Δρα ακόμα και σε σκληρό νερό

Άλλα συστατικά: Αρώματα (λεμονένιο, κίτρο, κ.λπ.), προσαρμογείς του pH (κιτρικό νάτριο) και συντηρητικά

Ευρύτερος καθαρισμός χώρων/αντικειμένων του σπιτιού

Θεραπεία των πτηνών, που πλήττονται από πετρελαιοκηλίδες

Καθάρισμα δύσκολων λιπαρών λεκέδων, όπως τα γράσα ή οι βρωμιές μετά από εργασία στον κινητήρα του αυτοκινήτου!

Άλλες Χρήσεις

Τα χημικά της Κουζίνας1.1 Καθαριστικά πιάτων

Η Πράσινη λύση

Διαλύουμε λίγο σαπούνι σε ζεστό νερό και προκειμένου για τα λίπη και τις μυρωδιές προσθέτουμε λίγο ξύδι, που δρα ως άριστο αποσμητικό και βακτηριοστατικό. Τo κόστος και οι συνέπειες θα μειωθούν σημαντικά!

Τα χημικά της Κουζίνας1.2 Καθαριστικά φούρνου

Aλυσίβα: αλκαλικό διάλυμα, που παρασκευάζεται με βράσιμο νερού και στάχτης από καμένα ξύλα. Έχει καθαριστικές ιδιότητες λόγω του ΚΟΗ, που προσλαμβάνει από τη στάχτη και το οποίο έχει την ικανότητα υδρόλυσης των ελαίων/λιπών προς σάπωνες.

Τύποι φούρνων: Συνεχούς καθαρισμού Αυτόματου καθαρισμού Ατμού Απλού τύπου

Τα χημικά της Κουζίνας1.2 Καθαριστικά φούρνου

Κίνδυνοι χρήσης:

Αλυσίβα: επιβλαβής/θανατηφόρα σε κατάποση

ΝaOH : εγκαύματα, μόνιμες βλάβες ή ουλές, τύφλωση

Eπικίνδυνη αντίδραση με το Al , που παράγει εύφλεκτο υδρογόνο:

2Al (s) + 6NaOH (aq) → 3H2 (g) + 2Na3AlO3 (aq)

Τα χημικά καθαριστικά του εμπορίου περιέχουν ισχυρά αλκαλικά διαλύματα:

Καυστική σόδα, ΝaOH Καυστική ποτάσα, ΚOH Στάχτη σόδας, Na2CO3

Τα χημικά της Κουζίνας1.2 Καθαριστικά φούρνου

Η Πράσινη λύση

Εναλλακτικό φυσικό καθαριστικό: Σε ρηχό τηγάνι βάζουμε 50 mL αμμωνίας και νερό, σε ζεστό φούρνο για 20 λεπτά. Οι βρωμιές θα μαλακώσουν και ο φούρνος καθαρίζεται εύκολα με μια βούρτσα και μαγειρική σόδα (NaHCO3)

Τα χημικά της Κουζίνας1.3 Ακαρεοκτόνα και εντομοκτόνα

Συνθετικά πυρεθροειδή ως εντομοκτόνα:

τρανσφλουθρίνη (ταχείας δράσης εντομοκτόνο εσωτερικoύ χώρου περιβάλλον για μύγες, κουνούπια και κατσαρίδες )

περμεθρίνη

ιμιπροθρίνη

αλεθρίνες

Ακάρεα: ΚατσαρίδεςΣυνήθη έντομα: κουνούπια και μηρμύγκια.

Αλεθρίνη

Τρανσφλουθρίνη

Τα χημικά της Κουζίνας1.3 Ακαρεοκτόνα και εντομοκτόνα

Κίνδυνοι χρήσης πυρεθροειδών:

• Οξεία τοξικότητα για τον άνθρωπο, για τα ψάρια και τις μέλισσες.

• Υπερβολική έκθεση: ναυτία, κεφαλαλγία, μυϊκή αδυναμία, σπασμούς.

Η έκθεση των εντόμων οδηγεί αρχικά στην παράλυση του νευρικού τους συστήματος και τελικά στο θάνατο.

Τα χημικά της Κουζίνας1.3 Ακαρεοκτόνα και εντομοκτόνα

Η Πράσινη λύση

Βορικό οξύ, Η3ΒΟ3

Σπιτικό εντομοκτόνο: ίσα μέρη μαγειρικής σόδας και άχνης ζάχαρης

Οι κατσαρίδες μισούν τη γεύση της δάφνης και τη μυρωδιά από αγγούρι.

Μπορούν να επιβιώσουν για μήνες χωρίς τροφή, αλλά χρειάζονται καθημερινά νερό.

Τηρούμε στοιχειώδεις κανόνες υγιεινής και καθαριότητας

Τα χημικά της Κουζίνας1.4 Εντομοαπωθητικά

Συνήθη εντομοαπωθητικά:

DEET (N-διαιθυλο-μετα-τολουαμίδη)

Αιθέρια έλαια: δραστική ουσία η π-μινθο-3,8-διόλη (PMD)

Ουσίες, που απλώνονται στο δέρμα ή σε άλλες επιφάνειες και αποθαρρύνουν τα έντομα να πλησιάσουν. Τα ίδια έχουν βοηθήσει στην πρόληψη και τον έλεγχο ασθενειών, όπως η ελονοσία, ο Δάγκειος πυρετός, η βουβωνική πανώλη και ο πυρετός του Δυτικού Νείλου.

DEET

PMD

Τα χημικά της Κουζίνας1.4 Εντομοαπωθητικά

Κεϋλάνης: γερανιόλη (18-20%), λιμονένιο (9-11%), σιτρονελόλη (6-8%) και σιτρονελάλη (5-15%).

Τζάβα: σιτρονελάλη (32-45%), γερανιόλη (11-13%), οξικό γεράνιο (3-8%) και λιμονένιο (1-4%).

Αιθέριο έλαιο Σιτρονέλας

Νεπεταλοκτόνη

Περμεθρίνη

Αιθέριο έλαιο Σιτρονέλας

Νεπεταλοκτόνη

Τα χημικά της Κουζίνας1.4 Εντομοαπωθητικά

Η Πράσινη λύση

Φυτά που δρουν εντομοαπωθητικά για κουνούπια, μύγες και άλλα έντομα

Τον ίδιο ρόλο μπορούν να παίξουν το ξύδι και το κρεμμύδι.

Βασιλικός Λεβάντα Κανέλλα Μέντα Θυμάρι

Τα χημικά της Κουζίνας1.5 Αλουμινόχαρτα

Αλουμίνιο (Al) σε λεπτά φύλλα μετάλλου, με πάχος από 0,006 έως 0,200 mm. 1886: Ελβετία – 1910: Aντικατέστησε το χαρτί από κασσίτερο (Sn).

Παραγωγή: έλαση (rolling) λειωμένων φύλλων αλουμινίου, και στη συνέχεια επανέλαση των φύλλων στο επιθυμητό πάχος. Aπαραίτητη η λίπανση, αλλιώς η επιφάνεια του φύλλου μπορεί να χαραχθεί, σχηματίζοντας το μοτίβο του ψαροκόκαλου. Το αλουμινόχαρτο έχει μια γυαλιστερή και μια ματ πλευρά. Το φως αντανακλάται περίπου κατα 88% στη γυαλιστερή και 80% στη ματ.

Χρήσεις: Δοχεία και δίσκοι: ψήσιμο κέικ και φαγητού. Συντήρηση ευαίσθητων τροφίμων (π.χ. μανιτάρια, λαχανικά). Φαρμακευτικές συσκευασίες. Διάφορα χρώματα μέσω της ανοδίωσης.

Τα χημικά της Κουζίνας1.5 Αλουμινόχαρτα

Η Πράσινη λύση

Προτιμώμενη παραγωγή: συνεχής μέθοδος χύτευσης (λιγότερο ενεργοβόρα).

Εκτεταμένη χρήση: μεγάλη ποσότητα ηλεκτρικής ενέργειας/ υψηλό κόστος εξόρυξης (επεξεργασία πρωτογενούς βωξίτη).

Ανακύκλωση: Κατανάλωση μόνο του 5% της αρχικής ενέργειας.

Το αλουμίνιο αποτελεί το καλύτερο υλικό για ανακύκλωση.

Ωστόσο, η δυσκολία ανακύκλωσής του έγκειται στο διαχωρισμό του και στη χαμηλή απόδοση σε καθαρό αλουμίνιο.

Τα χημικά της Κουζίνας1.6 Διαφανείς μεμβράνες

Πολυαιθυλένιο:

Αποτελούνται από το πολυμερές πολυαιθυλένιο (PE), με ετήσια παραγωγή 80 εκατομμύρια τόνους.

Εμπορικοί τύποι: HDPE (υψηλής πυκνότητας) και LDPE (χαμηλής πυκνότητας).

Οι διαφανείς μεμβράνες είναι φτιαγμένες από LDPE.

Σύμβολο ανακύκλωσης LDPE Άλλες Χρήσεις:

Eξαρτήματα ηλεκτρονικών υπολογιστών (σκληροί δίσκοι, κάρτες οθόνης και μονάδες οπτικών δίσκων)

Δοχεία Σωλήνες Πλαστικές σακούλες σκουπιδιών

Τα χημικά της Κουζίνας1.6 Διαφανείς μεμβράνες

Η Πράσινη λύση

Εδώδιμες μεμβράνες βιοπολυμερών: Πρωτοποριακές διαφανείς μεμβράνες από βρώσιμα υλικά, με αντιμικροβιακή δράση (Τμήμα Χημείας, ΔιΧηΝΕΤ, 2005).

Φτιάχνονται από βρώσιμα υλικά: πρωτεϊνες από το γάλα ή το καλαμπόκι, πολυσακχαρίτες από το άμυλο σιταριού ή πατάτας, φύκια, πηκτίνες από τα φρούτα και τα λαχανικά.

Χάρη στις αντιμικροβιακές ουσίες που έχουν, εξασφαλίζουν αποτελεσματική συντήρηση των τροφίμων και παράλληλα είναι ασφαλείς για τον καταναλωτή αλλά και φιλικές για το περιβάλλον.

Τα χημικά της Κουζίνας1.7 Υγραέριο

Φιάλες camping gaz: μίγμα προπανίου-βουτανίου σε υψηλή πίεση, (υγροποιημένο αέριο πετρελαίου, LPG). Η αναλογία στο μίγμα διαφέρει δηλαδή το χειμώνα πιο πολύ προπάνιο, ενώ το καλοκαίρι βουτάνιο.

Χαρακτηριστική μυρωδιά: CH3CH2SH

Κάθε προϊόν με το μίγμα των υδρογονανθράκων:Προπάνιο, προπένιο, n-βουτάνιο, ισοβουτάνιο, μεθυλοπροπένιο, βουτένιο και αιθάνιο.

Κίνδυνοι Χρήσης Υγραερίου:• Ιδιαίτερα εύφλεκτο προϊόν. • Κίνδυνος έκρηξης από απότομη εκτόνωση στο υγροποιημένο υπό πίεση. • Αυστηρές προδιαγραφές και κανονισμοί για τον χειρισμό, αποθήκευση και διάθεσή του.

Επίλογος

Η πρότασή μας είναι: αντικατάσταση των τοξικών χημικών με άλλα μη-τοξικά (πράσινη σύνθεση), μη-αλόγιστη χρήση και κατάλληλη προφύλαξη από αυτά όπου δεν μπορούν να αντικατασταθούν.

Η πρότασή μας είναι: αντικατάσταση των τοξικών χημικών με άλλα μη-τοξικά (πράσινη σύνθεση), μη-αλόγιστη χρήση και κατάλληλη προφύλαξη από αυτά όπου δεν μπορούν να αντικατασταθούν.

Θα πρέπει να ξεπεράσουμε το ψυχολογικό φράγμα μεταξύ του «καλού φυσικού» και του «κακού συνθετικού χημικού». Η τοξική συμπεριφορά μιας χημικής ουσίας εξαρτάται από τη δομή και το σύνολο των ιδιοτήτων της και όχι από την προέλευσή της.

Δε θα πρέπει λοιπόν να διακατεχόμαστε από χημειοφοβεία.

Τα χημικά της Κουζίνας

Σας ευχαριστώ για την παρακολούθηση!

Τα χημικά της Κουζίνας