ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ

Παθοφυσιολογία Ι

Ανοσολογία - Ρευματολογία

Υπεύθυνος μαθήματος: Καθηγητής Παθολογίας/Ρευματολογίας, Αλέξανδρος

Α. Δρόσος

Άδειες Χρήσης

• Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons.

• Για εκπαιδευτικό υλικό, όπως εικόνες, που υπόκειται σε άλλου τύπου άδειας χρήσης, η άδεια χρήσης αναφέρεται ρητώς.

Αντιδράσεις υπερευαισθησίας

Αλέξανδρος Α. Δρόσος

Ιατρική Σχολή Πανεπιστημίου Ιωαννίνων

Ταξινόμηση Gell & Coomb’s

Ιστορικά στοιχεία

– 1960: ταξινόμηση αλλεργικών αντιδράσεων από τους Gell και Coomb’s

– 1963: επέκταση αυτής της ταξινόμησης και σε αντιδράσεις υπερευαισθησίας από φάρμακα

– Σήμερα: η ταξινόμηση παραμένει αμετάβλητη παρά την πρόοδο της ανοσολογίας

Ταξινόμηση ανοσολογικών αντιδράσεων

– Τύπου I: άμεση υπερευαισθησία ή αναφυλαξία

– Τύπου IΙ: διαμεσολαβούμενες από αντισώματα

– Τύπου IΙΙ: διαμεσολαβούμενες από ανοσοσυμπλέγματα

– Τύπου IV: επιβραδυνόμενη υπερευαισθησία (διαμεσολαβούμενη από Τ κύτταρα)

Αντιδράσεις υπερευαισθησίας

Κάτω από ορισμένες συνθήκες, η κινητοποίηση των ανοσιακών μηχανισμών για την αντιμετώπιση εξωγενών αντιγόνων είναι υπερβολική ή μη κατάλληλη και ακολουθείται από βλάβη του οργανισμού ή ακόμη και από θάνατο. Οι βλαπτικές συνέπειες της κινητοποίησης των ανοσιακών μηχανισμών ονομάζονται αντιδράσεις υπερευαισθησίας

Χαρακτηρίζονται από την ένταση, την απρόσφορη έκφρασή τους και την πρόκληση βλαβών

Διακρίνονται σε 4 τύπους Ι-IV (1963, Gell, Coombs)

Ανοσολογικές αντιδράσεις Τύπου I: Υπερευαισθησία

Αναφυλακτοειδής αντίδραση

Άμεσης υπερευαισθησίας

Αποτέλεσμα σύνδεσης του αντιγόνου (αλλεργιογόνου) σε αντισώματα επί

βασεοφίλων (κυκλοφορούντα) ή

σιτευτικών κυττάρων (ιστικά)

Αντίδραση υπερευαισθησίας τύπου Ι (Ι)

Εκδηλώνεται ταχύτατα (συνήθως 30-60’) από την έκθεση στο αλλεργιογόνο (π.χ ένεση πενικιλλίνης, τσίμπημα μέλισσας, κλπ)

Αλλεργιογόνα είναι τα αντιγόνα που δίνουν γένεση σε τύπου Ι αντίδραση. Συνήθως είναι πρωτεΐνες (ΜΒ 10-40 kDa). Κατατάσσονται με βάση την πηγή τους, τον τρόπο έκθεσης σε αυτά, τη φύση της πρωτεΐνης και τη δόση

Αντίδραση υπερευαισθησίας τύπου Ι (ΙΙ)

Διακρίνονται 3 φάσεις:

1. Φάση ευαισθητοποίησης: παραγωγή IgE από τα Β κύτταρα μετά την 1η επαφή με το αντιγόνο και σύνδεσή της στη μεμβράνη μαστοκυττάρων και βασεόφιλων

2. Φάση ενεργοποίησης: σύνδεση αντιγόνου (2η επαφή) με IgE μαστοκυττάρων – βασεόφιλων και απελευθέρωση μεσολαβητών φλεγμονής

3. Δραστική φάση:

• δέρμα κνιδωτικό εξάνθημα

• αναπνευστικό βρογχόσπασμος: σύσπαση λ.μ. ινών βρόγχου

• έντερο υπερκινητικότητα

• αγγεία αγγειοδιαστολή και αύξηση διαπερατότητας υπόταση, οίδημα λάρυγγα

• καρδιά αρρυθμίες

Οι τρεις φάσεις της άμεσης

υπερευαισθητοποίησης

FcεRI

ΦΑΣΗ ΕΥΑΙΣΘΗΤΟΠΟΙΗΣΗΣ

αλλεργιογόνο

IgE

APC

CD4+ κύτταρο Β κύτταρο

σιτευτικό κύτταρο

αλλεργιογόνο

ΦΑΣΗ ΕΝΕΡΓΟΠΟΙΗΣΗΣ

ΔΡΑΣΤΙΚΗ ΦΑΣΗ

αποκοκκίωση

μεσολαβητές

σύσπαση λείων μυϊκών ινών (βρογχόσπασμος,

υπερκινητικότητα εντέρου) Αγγειοδιστολή αύξηση αγγειακής

διαπερατότητας

ΟΡΓΑΝΑ-ΣΤΟΧΟΙ

Ανοσολογικές αντιδράσεις Τύπου I: Υπερευαισθησία

The role of mast cell-dependent inflammatory process

Ανοσολογικές αντιδράσεις Τύπου I: Υπερευαισθησία

Προ-σχηματισμένοι διαμεσολαβητές φλεγμονής

– Αποθηκευμένοι σε κοκκία

• Ισταμίνη, βραδυκινίνη, τρυπτάση

• Χημειοτακτικοί παράγοντες ηωσινοφίλων, πολυμορφοπύρηνων

• Πρωτεάσες

Ανοσολογικές αντιδράσεις Τύπου I: Υπερευαισθησία

Νεο-σχηματιζόμενοι διαμεσολαβητές φλεγμονής

– Παράγοντας ενεργοποίησης αιμοπεταλίων

– Προϊόντα αραχιδονικού οξέος

– Λευκοτριένια, προσταγλαδίνες

– Κυτταροκίνες

• TNFα, GM-CSF, IL-1, IL-4, IL-5, IL-6

Ανοσολογικές αντιδράσεις Τύπου I: Υπερευαισθησία

Άμεση απόκριση

– 5-30 min μετά την έκθεση στο αλλεργιογόνο

– Αποκοκκίωση ιστικών κυττάρων

– Αγγειοδιαστολή, οίδημα, σύσπαση λείων μυικών ινών

Επιβραδυνόμενη απόκριση

– 2-8 ώρες μετά την έκθεση στο αλλεργιογόνο

– Παρατηρείται στο 50% των ατόμων

– Διήθηση μονοκυττάρων, ηωσινοφίλων, βασεοφίλων, πολυμορφοπύρηνων

Ανοσολογικές αντιδράσεις Τύπου I: Υπερευαισθησία

Τοπική αντίδραση

Συστεμικό νόσημα

Τύπου I: Υπερευαισθησία Τοπική αντίδραση

Δέρμα – βλεννογόνοι

– Κνίδωση

Πυρετός εκ χόρτου

Ατοπική αλλεργία

– Οικογενής προδιάθεση

Τύπου I: Υπερευαισθησία Συστεμική (αναφυλακτοειδής) αντίδραση

Προκαλείται από

– Φάρμακα – αντιορούς - τροφές

Εκδηλώνεται με

– Κνησμό – κνίδωση (γενικά)

Έπεται

– Αναπνευστική δυσχέρεια

• Σπασμός λείων μυικών ινών

– αγγειοσύσπαση πνευμονικών αγγείων

– Βρογχοσπασμός

• Υπερέκκριση βλέννης

• Λαρυγγικό οίδημα

– Καταπληξία – θάνατος

Τύπου I: Υπερευαισθησία Ανοσολογική αντίδραση

Προστασία:

– Παρασιτική λοίμωξη

συχνότητα:

– αυτοάνοσα νοσήματα

• Συμμετοχή στην παθογένεια;

Ανοσολογικές αντιδράσεις Τύπου IΙ: διαμεσολαβούμενες από αντισώματα

Συνδέονται με

– αντιγόνα κυτταρικής επιφανείας

• Φυσιολογικά

• Μετουσιωμένα

– Σύνδεση του συμπληρώματος

• Λύση του κυττάρου

– Κυτταρο-εξαρτώμενη

• Φαγοκυττάρωση

• Επαγωγή λύσης

– Κυτταρική δυσλειτουργία

Τύπου IΙ: διαμεσολαβούμενες από αντισώματα Λύση μέσω του συμπληρώματος

Αντιδράσεις μεταγγιζόμενων ατόμων

– Αντισώματα δέκτη συνδέονται με ερυθρά δότη

Αυτοάνοσες αντιδράσεις

– Αιμολυτική αναιμία

– Θρομβοπενία

– Νόσος Goodpasture

Αντιδράσεις τύπου ΙΙ έναντι ερυθρών συμβαίνουν σε:

Μη συμβατές μεταγγίσεις: ο δέκτης ευασθητοποιείται σε αντιγόνα ερυθρών του δότη

Αιμολυτική νόσο του νεογνού: η έγκυος έχει ευαισθητοποιηθεί σε εμβρυϊκά ερυθρά

Αυτοάνοση αιμολυτική αναιμία: ο ασθενής ευαισθητοποιείται στα δικά του ερυθρά

Αντιδράσεις σε αιμοπετάλια προκαλούν θρομβοπενία

Αντιδράσεις έναντι ουδετεροφίλων και λεμφοκυττάρων (π.χ. ΣΕΛ)

Υπερευαισθησία τύπου ΙΙ έναντι ερυθρών και αιμοπεταλίων

Μετάγγιση ερυθρών σε δότη που έχει ήδη αντισώματα γι’ αυτά τα κύτταρα προκαλούν άμεση αντίδραση (τάξη, ποσό αντισωμάτων καθορίζουν τη σοβαρότητα)

Αντισώματα IgM έναντι ΑΒΟ αντιγόνων προκαλούν συγκόλληση, ενεργοποίηση του συμπληρώματος και ενδαγγειακή αιμόλυση

Αντισώματα IgG έναντι άλλων αντιγόνων των ερυθρών, λιγότερη συγκόλληση. Τα ευαισθητοποιημένα με IgG κύτταρα προσλαμβάνονται από τα φαγοκύτταρα στο ήπαρ και σπλήνα

Συμπτώματα ασθενούς: πυρετός, ναυτία, έμετος, πόνος, οσφύ, στήθος, κυκλοφορικό shock, οξεία σωληναριακή νέκρωση / αναιμία ή ίκτερος

Αντιδράσεις κατά τη μετάγγιση

Η μητέρα έχει ευαισθητοποιηθεί σε αντιγόνα ερυθρών του παιδιού και σχηματίζει IgG σε αυτά. Τα αντισώματα περνούν στον πλακούνται και αντιδρούν με τα εμβρυικά ερυθρά προκαλώντας την καταστροφή τους. Eμπλεκόμενα αντιγόνα: Rhesus D, σύστημα Kell

Χορήγηση αντι-RhD αντισωμάτων μετά τον τοκετό για καταστροφή εμβρυικών Rh+ ερυθρών

Αιμολυτική νόσος του νεογνού

Αιμολυτική νόσος του νεογνού

πρώτη γέννηση μετά τον τοκετό επακόλουθη κύηση

RhD+ έμβρυο

RhD+ ερυθροκύτταρα

RhD- μητέρα

αντι-RhD

RhD+ έμβρυο

B

λύση

αντι-Rh

Οι ασθενείς αναπτύσουν αντισώματα έναντι των ερυθρών τους

Το άμεσο αντισφαιρινικό τεστ (άμεση Coombs) δίνει θετικό αποτέλεσμα

Αυτοάνοση αιμολυτική αναιμία

Άμεσο αντισφαιρινικό τεστ

αντίσωμα

ερυ- θρό

συγκόλληση

μη-συγκόλληση

αντιανθρώπινη Ig

αντιανθρώπινη Ig

Τύπου IΙ: διαμεσολαβούμενες από αντισώματα Νόσος Goodpasture

ΑΝΤΙΓΟΝΟ: κολλαγόνο τύπου-IV, a3

+

αντίσωμα

Διαταραγμένη λειτουργία της βασικής

μεμβράνης στον πνεύμονα και τον νεφρό

Διαμεσολαβείται από ενεργοποίηση

– συμπληρώματος

– πρωτεασών

– ενεργοποιημένων Τ-λεμφοκυττάρων

Τύπου IΙ: διαμεσολαβούμενες από αντισώματα Κύτταρο-εξαρτώμενη

Σύνδεση αντισωμάτων στα κύτταρα-στόχους

– Φαγοκυττάρωση (οψωνοποίηση)

• υποδοχέων συμπληρώματος

• Υποδοχέα Fc

– Λύση από κύτταρα που φέρουν υποδοχέα Fc

• μέσω κυτταρικής επαφής (ADCC)

– λύση μεγάλων κυττάρων για φαγοκυττάρωση

– καταστροφή νεοπλαστικών κυττάρων

– Δραστικά κύτταρα

• ΝΚ-κύτταρα

Τύπου IΙ: διαμεσολαβούμενες από αντισώματα Κυτταρική δυσλειτουργία

Αντισώματα έναντι υποδοχέων

– Διαταραγμένη λειτουργία κυτταρικών υποδοχέων χωρίς κυτταρική βλάβη ή φλεγμονή

• Βαρεία μυασθένεια

• Υπερθυρεοειδισμός

Τύπου IΙ: διαμεσολαβούμενες από αντισώματα Αντισώματα έναντι υποδοχέων: Βαρεία Μυασθένεια

αντισώματα εναντίον α-αλυσίδας νικοτινικού υποδοχέα ακετυλοχολίνης στις νευρομυϊκές συνάψεις

μπλοκάρισμα μετάδοσης σήματος

Τύπου IΙ: διαμεσολαβούμενες από αντισώματα Αντισώματα έναντι υποδοχέων: Νόσος Graves

αντισώματα έναντι του υποδοχέα της TSH στα θυρεοειδικά κύτταρα

ΔΙΕΓΕΡΣΗ λειτουργίας του θυρεοειδή αδένα (υπερθυρεοειδισμός)

Ανοσολογικές αντιδράσεις Τύπου IΙΙ: διαμεσολαβούμενες από ανοσοσυμπλέγματα

περίσσεια αντιγόνου + παραγωγή αντισωμάτων (IgM & IgG)

ανάπτυξη φλεγμονής (αγγειοδιαστολή, προσέλκυση φλεγμονωδών κυττάρων)

Συστεμικές ή Τοπικές ανοσολογικές αντιδράσεις

ενεργοποίηση συμπληρώματος

δημιουργία ανοσοσυμπλέγματων

Νόσος

Ανοσολογικές αντιδράσεις Τύπου IΙΙ: διαμεσολαβούμενες από ανοσοσυμπλέγματα

Εξωγενή αντιγόνα

– Ιοί

– Βακτήρια

Κυκλοφορούντα ανοσοσυμπλέγματα

Δημιουργία ανοσοσυμπλεγμάτων in-situ

Τύπου IΙΙ: διαμεσολαβούμενες από ανοσοσυμπλέγματα Συστεμικές ανοσολογικές αντιδράσεις

Ορονοσία

– ~ 10 ημέρες μετά την έγχυση ξένου ορού

Απομάκρυνση αντιγόνου παύση κλινικών εκδηλώσεων

Fever, vasculitis arthritis, nephritis, Serum C4 levels

Εναπόθεση ανοσοσυμπλεγμάτων στο τοίχωμα των αγγείων

συσσώρευση αιμοπεταλίων

σχηματισμός μικροθρόμβου

ανοσοσύμπλεγμα

ουδετερόφιλο εναπόθεση

χημειο- ταξία

C3a C5a

απελευθέρωση ενζύμων

Τύπου IΙΙ: διαμεσολαβούμενες από ανοσοσυμπλέγματα Συστεμικές ανοσολογικές αντιδράσεις

Κυκλοφορούντα ανοσοσυμπλέγματα

– Εναπόθεση στους ιστούς

• Δέρμα

• Αρθρώσεις

• Ορογόνοι

• Σπείραμα νεφρού

• Μικρά αγγεία

Γιατί;

Μικρό μέγεθος αγγείων

αιματική ροή

υδροστατική πίεση

Τύπου IΙΙ: διαμεσολαβούμενες από ανοσοσυμπλέγματα Παραδείγματα νόσων

Ορονοσία

Συστηματικός ερυθηματώδης λύκος

Μετα-στρεπτοκοκκική νεφρίτιδα

Τύπου IΙΙ: διαμεσολαβούμενες από ανοσοσυμπλέγματα Τοπικές ανοσολογικές αντιδράσεις Αντίδραση Arthus (1-2 ώρες)

– Ένεση ενδοδερμικά αντιγόνου

σε προ-ευαισθητοποιημένο άτομο

• αντισώματα

– Φλεγμονώδεις διεργασίες

• Τοπικά ανοσοσυμπλέγματα

• Ενεργοποίηση συμπληρώματος

• Προσέλκυση πολυμορφοπύρηνων & άλλων φλεγμονωδών κυττάρων

• Αύξηση αιματικής ροής και αγγειακής διαπερατότητας

• Ινιδοειδής νέκρωση

– Συσσώρευση αιμοπεταλίων που οδηγεί σε απόφραξη των αγγείων

– Ιστική νέκρωση- οξεία αγγειίτιδα

Αντίδραση υπερευαισθησίας τύπου IV

Μεσολαβείται από Τ κύτταρα που ενεργοποιούμενα

απελευθερώνουν κυτταροκίνες, που προκαλούν συνάθροιση και

ενεργοποίηση των μακροφάγων – ιστική βλάβη (π.χ.

υπερευαισθησία εξ επαφής σε νίκελ, απόρριψη μοσχεύματος, κλπ)

Ανοσολογικές αντιδράσεις Τύπου IV: επιβραδυνόμενη υπερευαισθησία

Δερματική αντίδραση Mantoux

Λοιμώξεις με ενδοκυττάρια παράσιτα, ανθεκτικά στη λύση

Ιογενείς λοιμώξεις

Κοκκίωμα

Αντίδραση υπερευαισθησίας IV

T

αντιγόνα

TCR

HLA-II

IL-12, TNF

IL-2, INF-γ

B

CD40 L

CD40

Ενεργοποίηση Τ κυττάρων, μακροφάγων και Β

λεμφοκυττάρων

Δημιουργείται από την επίμονη παρουσία εντός των μακροφάγων ενδοκυττάριων μικροοργανισμών ή άλλων τμημάτων που το κύταρο δεν μπορεί να καταστρέψει. Σπάνια από επίμονη παρουσία Ag + Ab, π.χ. αλλεργική κυψελιδίτις

Κοκκίωμα σχηματίζεται από ευαισθητοποίηση σε μυκοβακτηρίδιο φυματίωσης, λέπρας και σε ξένα σώματα π.χ. τάλκ (λείπουν λεμφοκύτταρα)

Κοκκιωματώδης υπερευαισθησία

Το κοκκίωμα αποτελείται από πυρήνα επιθηλιοειδών κυττάρων και μακροφάγων και κάποτε και γιγαντοκυττάρων. Στη φυματίωση μπορεί να υπάρχει ζώνη νέκρωσης με καταστροφή της κυτταρικής αρχιτεκτονικής

Ο πυρήνας περιστοιχίζεται από λεμφοκύτταρα και μπορεί να συνυπάρχει ίνωση που προέρχεται από τον πολλαπλασιασμό των ινοβλαστών και την αυξημένη σύνθεση κολλαγόνου

Παραδείγματα: αντίδραση Mitsuda, δοκιμασία Kveim

Κοκκιωματώδης υπερευαισθησία

Χαρακτηρίζεται από επιθηλιοειδή και γιγαντοκύτταρα

Τα επιθηλιοειδή κύτταρα είναι μεγάλα με μεγάλο ενδοπλασματικό δίκτυο. Προέρχονται από ενεργοποιημένα μακροφάγα με τη χρόνια διέγερση κυτταροκινών. Συνεχίζουν να παράγουν TNF ενισχύοντας τη φλεγμονή

Τα επιθηλιοειδή κύτταρα μπορεί να συντηκούν και να σχηματίσουν πολυπύρηνα γιγαντοκύτταρα Langhans

Κοκκιωματώδης υπερευαισθησία

Ανοσολογικές αντιδράσεις Τύπου IV: Διαμεσολαβούμενη από Τ λεμφοκύτταρα

Κυτταροτοξικές αντιδράσεις

– Κύριος μηχανισμός απόρριψης μοσχεύματος

– Αυτοάνοσα νοσήματα

• Ρευματοειδής αρθρίτιδα

• Σκλήρυνση κατά πλάκας

CD8 Tc

CD4 Th0

Th1 Th2

B-cell

NK

Killing intracellular bugs

Macrophage

? Tumour lysis

Antibody

IL-12

IL-12 IL-2

IL-12

IFN-γ

IFN-γ IFN-γ

IFN-γ

IL-4 IL-4

Cytokines produced

IFN-γ IL-2 IL-3

IL-4 IL-5 IL-6 IL-10

+

+ +

+

CD4+ orchestration of the immune response

Killing virally infected cells

Ανοσολογικές αντιδράσεις Τύπου IV: Διαμεσολαβούμενη από Τ λεμφοκύτταρα

CD4+ Τ κύτταρα

– Th1

Κυτταροτοξικά CD8 + Τ κύτταρα

– Λύση των κυττάρων-στόχων

• Ενζυμική

– Διατορίνη (perforin), κοκκιοένζυμα (granzymes)

• Απόπτωση

– Fas/FasL

Έκκριση κυτταροκινών (IFNγ)

– αγγειακής διαπερατότητας

– Προσέλκυση μακροφάγων - λεμφοκυττάρων

Αυτοάνοσα Νοσήματα

ΣΥΣΤΕΜΙΚΑ

– Αγγειίτιδες

– Σ.Ε.Λ.

– Ρ.A.

– σ.Sjögren (Eπιθηλιίτιδα)

– Σκληρόδερμα

– Μυοσίτιδες

ΟΡΓΑΝΟΕΙΔΙΚΑ

– Ενδοκρινείς Αδένες

• Θυρεοειδίτιδα Hashimoto

• Νόσος του Grave

• Σακχαρώδης Διαβήτης (τύπου Ι)

– Άλλα Όργανα

• Γαστρίτιδα

• Ηπατίτιδα

• Διάμεση Πνευμονίτιδα

• Kυτταροπενίες

Αυτοάνοσα Νοσήματα Ορισμός

Ανοσολογική απόκριση έναντι του εαυτού

– Αυτοαντισώματα

– Αυτοδραστικά Τ λεμφοκύτταρα

Ιστική βλάβη

Μετάδοση νόσου

– Άνθρωπος → Πειραματόζωο

– Άνθρωπος → Άνθρωπος

Αυτοάνοσα Νοσήματα

Γενετικοί

Ορμονικοί

Περιβαλλοντικοί

Νευροψυχολογικοί

Υπερδραστηριότητα ανοσολογικού συστήματος

Αυτοάνοσα Νοσήματα Γενετικοί Παράγοντες

Μελέτες – Οικογενειών:

• ↑ συχνότητα μεταξύ των μελών – Διδύμων:

• ↑ συχνότητα σε μονο-ωϊκά δίδυμα (60-70%) – Γενετικές

• Συσχετίσεις με αλληλόμορφα γονίδια: – Μείζων Σύμπλεγμα Ιστοσυμβατότητας – Συμπληρώματος

• Άλλους τόπους – STAT4: RA, SLE – LILRA: SLE, MPA – CD25(IL-2R): DM1

Αυτοάνοσα Νοσήματα Περιβαλλοντικοί Παράγοντες

Νόσος Λοιμογόνος Παράγοντας

Ρευματικός Πυρετός β-αιμολυτικός στρεπτόκοκκος της ομάδας Α

Αγγειίτιδα/ Κρυοσφαιριναιμία Ιός Ηπατίτιδας C

Ανθρώπινος Ιός Επίκτητης Ανοσοανεπάρκειας

Σύνδρομο Guillain-Barré Campylobacter jejuni

Αυτοάνοσα Νοσήματα Αυτοάνοση απόκριση;

Διαταραχή ανοσολογικής ανοχής

φυσιολογικού φαινομένου

– Φυσικά / πολυαντιδρώντα

• αυτοαντισώματα

• Τ λεμφοκύτταρα

Αυτοάνοσα Νοσήματα Ανοσολογική ανοχή

Μηχανισμός προφύλαξης από αυτοανοσία

– Διάφορα επίπεδα

– Διατήρηση φυσιολογικής ανοσολογικής απόκρισης

– Διακρίνεται σε

• Κεντρική

• Περιφερική

Αυτοάνοσα Νοσήματα Αυτοανοσία

Διαταραχή:

– Δεν διακρίνεται ο «εαυτός» από το ξένο

Κεντρική & περιφερική ανοσολογική ανοχή:

Απώλεια ρυθμιστικών μηχανισμών

Κεντρική ανοσολογική ανοχή

Κλωνική εξάλειψη (θύμος αδένας)

– Λεμφοκυττάρων που αναγνωρίζουν ισχυρά αυτοαντιγόνα

Προσαρμογή υποδοχέα (μυελός των οστών)

Ανέργεια

– ανικανότητα των κυττάρων να αντιδρούν στα διεγερτικά μηνύματα

• επάγεται από ανεπαρκή ενεργοποίηση (έλλειψη συνδιεγερτικών μηνυμάτων)

Κεντρική ανοσολογική ανοχή Προσαρμογή υποδοχέα

Ωρίμανση Β-λεμφοκυττάρου

μη-αυτοδραστικός αυτοδραστικός

Απόπτωση Β-λεμφοκυττάρου

Αυτοαντιγόνο: Ισχυρή σύνδεση με IgM

διακοπή ανάπτυξης Β-λεμφοκυττάρου & αναδιάταξη των ελαφρών αλύσεων

νέος υποδοχέας

Περιφερική ανοσολογική ανοχή

Κρυπτικά αντιγόνα

– «κρυμμένα» στο εσωτερικό των ιστών, κυττάρων ή πρωτεϊνών

Ανέργεια

Επαγωγή κυτταρικού θανάτου από ενεργοποίηση (clonal

exhaustion)

Τ Ρυθμιστικά κύτταρα

– IL-10, TGF-β

Εκτροπή της ανοσολογικής απόκρισης

– Th1 Th2

Ανοσολογική ανοχή Μηχανισμοί διαταραχής

Καταστροφή ιστικών φραγμών ή κυττάρων

έκφραση συνδιεγερτικών μορίων σε μη-ανοσολογικούς ιστούς

Μοριακή μίμηση

Υπεραντιγόνο

Μηχανισμοί διαταραχής της ανοσολογικής ανοχής Καταστροφή ιστικών φραγμών ή κυττάρων

Μαζική απελευθέρωση κρυπτικών αντιγόνων

– Παράδειγμα: Συμπαθητική οφθαλμία

Μηχανισμοί διαταραχής της ανοσολογικής ανοχής Έκφραση συνδιεγερτικών μορίων

Λοιμώδης παράγοντας

Τοπική φλεγμονή

έκφραση MHC & συνδιεγερτικών μορίων σε «μη-ανοσολογικά» κύτταρα

Χρόνια φλεγμονή

Μηχανισμοί διαταραχής της ανοσολογικής ανοχής Μοριακή μίμηση

Λοιμώδεις παράγοντες

– Επιτόπους που προσομοιάζουν με αντίστοιχους πρωτεϊνών των κυττάρων του «εαυτού» «αυτοαντιγόνα»

– διασταυρούμενη αντίδραση με πρωτεΐνες των κυττάρων του «εαυτού» «αυτοαντιγόνα»

Παράδειγμα:

– Ρευματικός πυρετός:

• Στρεπτόκοκκος - πρωτεΐνες μυοκαρδίου

Μηχανισμοί διαταραχής της ανοσολογικής ανοχής Υπεραντιγόνο

Βακτηριακό υπεραντιγόνο (π.χ. σταφυλόκοκκος)

πολυκλωνική ενεργοποίηση των Τ κυττάρων

– υπερνικά την ανάγκη για δεύτερο σήμα

Παράδειγμα

– Ρευματοειδής Αρθρίτιδα (?)

• Πρωτεΐνες θερμικού στρες

Αυτοάνοσα Νοσήματα Αυτοάνοση απόκριση;

Διαταραχή ανοσολογικής ανοχής

φυσιολογικού φαινομένου

– Φυσικά / πολύ-αντιδρώντα

• αυτοαντισώματα

• Τ λεμφοκύτταρα

Αυτοάνοση απόκριση Φυσικά/πολύ-αντιδρώντα αυτοαντισώματα

Όλες οι τάξεις των ανοσοσφαιρινών

Κωδικοποιούνται από αρχέγονο DNA

ποσότητα σε εκκρίσεις

Προστασία από μικρόβια

Αυτοανοσία

– κλώνου φυσικών αυτοαντισωμάτων

– γενετική προδιάθεση

– μοριακή μίμηση

Τέλος Ενότητας

Χρηματοδότηση

• Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του

εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα.

• Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο Πανεπιστήμιο

Ιωαννίνων» έχει χρηματοδοτήσει μόνο τη αναδιαμόρφωση του

εκπαιδευτικού υλικού.

• Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος

«Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την

Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς

πόρους.

Σημειώματα

Σημείωμα Ιστορικού Εκδόσεων Έργου

Το παρόν έργο αποτελεί την έκδοση 1.0.

Έχουν προηγηθεί οι κάτωθι εκδόσεις:

• Έκδοση 1.0 διαθέσιμη εδώ.http://ecourse.uoi.gr/course/view.php?id=1059.

Σημείωμα Αναφοράς

Copyright Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, Διδάσκοντες: Βούλγαρη Παρασκευή, Γουδέβενος Ιωάννης, ΔαλαβάγκαΓιοβάννα, Δρόσος Αλέξανδρος, Ελισάφ Μωυσής, ΚαράσσαΦωτεινή, Κατσούρας Χρήστος, ΚοραντζόπουλοςΠαναγιώτης, Κουλούρας Βασίλειος, Κωλέττης Θεόφιλος, Κωνσταντινίδης Αθανάσιος, Λιάμης Γεώργιος, Λυμπερόπουλος Ευάγγελος, Μηλιώνης Χαράλαμπος, Μιχάλης Λάμπρος, Νάκα Αικατερίνη, Νάκος Γεώργιος, Τσιμιχόδημος Βασίλης. Υπεύθυνος μαθήματος: Αλέξανδρος Α. Δρόσος, Καθηγητής Παθολογίας/Ρευματολογίας «Παθοφυσιολογία Ι. Ανοσολογία - Ρευματολογία». Έκδοση: 1.0. Ιωάννινα 2014. Διαθέσιμο από τη δικτυακή διεύθυνση: http://ecourse.uoi.gr/course/view.php?id=1059.

Σημείωμα Αδειοδότησης

• Το παρόν υλικό διατίθεται με τους όρους της άδειας χρήσης Creative Commons Αναφορά Δημιουργού -Παρόμοια Διανομή, Διεθνής Έκδοση 4.0 [1] ή μεταγενέστερη.

• [1] https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/.