ΕΝΟΤΗΤΑ 10

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΗ

Οι πρώτες απόπειρες στο διπλωματικό πεδίο Προς τους εν Πάτραις προξένους των ξένων επικρατειών• Ημείς, το Ελληνικόν έθνος των Χριστιανών, βλέποντες ότι μας καταφρονεί

το οθωμανικόν γένος και σκοπεύει τον όλεθρον εναντίον μας [...], απεφασίσαμεν σταθερώς ή ν’ αποθάνωμεν όλοι, ή να ελευθερωθώμεν. Και τούτου ένεκα βαστούμεν τα όπλα εις χείρας, ζητούντες τα δικαιώματά μας. Όντες λοιπόν βέβαιοι, ότι όλα τα χριστιανικά βασίλεια γνωρίζουν τα δίκαιά μας, και όχι μόνον δεν θέλουν μας εναντιωθή αλλά και θέλουν μας συνδράμη, και ότι έχουν εις μνήμην, ότι οι ένδοξοι πρόγονοί μας εφάνησαν ποτέ ωφέλιμοι εις την ανθρωπότητα, διά τούτο ειδοποιούμεν την Εκλαμπρότητά σας και σας παρακαλούμεν να προσπαθήσετε, να είμεθα υπό την εύνοιαν και προστασίαν του μεγάλου τούτου κράτους.Προκήρυξη του Αχαϊκού Διευθυντηρίου (Αχαϊκό Διευθυντήριο: επιτροπή προσωρινής διακυβέρνησης που σχηματίστηκε από προύχοντες της Αχαΐας αμέσως μετά την έκρηξη της επανάστασης.) Πηγή: Δ. Κόκκινος, Η Ελληνική Επανάστασις, Μέλισσα, Αθήνα 1959-1960, τόμ. 1, σ. 178.

Επεξεργασια παραθέματος

• Ο συντάκτης του παραθέματος προσπαθεί να πείσει τους Ευρωπαίους αποδέκτες της επιστολής να είναι ευνοϊκοί προς τον αγώνα των Ελλήνων

• Α) τονίζοντας την κοινή θρησκευτική ταυτότητα (όλα τα χριστιανικά βασίλεια )

• Β) επικαλούμενος τους αρχαίους Έλληνες και την προσφορά τους στην ανθρωπότητα (ότι έχουν εις μνήμην, ότι οι ένδοξοι πρόγονοί μας εφάνησαν ποτέ ωφέλιμοι εις την ανθρωπότητα)

• Πιστεύεις πως τα επιχειρήματα του συντάκτη είναι πειστικά;

Ποιο είναι το κλίμα στην Ευρώπη εκείνης της περιόδου;• Α) ύπαρξη Ιερής Συμμαχίας ( εχθρική απέναντι σε κάθε

επαναστατικό κίνημα,εθνικοαπελευθερωτικό ή κοινωνικοπολιτικό)• Β) Παλινόρθωση (επιστροφή-προσωρινή-στην προ του 1789

κατάσταση π.χ. Γαλλία)• (χάρτης του 1840:Πρωσία (μαύρο χρώμα)-Αυστρία(κίτρινο)-Ρωσία

(γαλάζιο)

Στάση Ρωσίας

• Αφενός αυτοαναγορεύθηκε σε «προστάτιδα»δύναμη των ορθόδοξων υπηκόων του Σουλτάνου(βλ.ενότητα 5 συνθήκη Κιουτσούκ Καϊναρτζή)

• Βλέψεις για επέκταση στην Ανατολική Μεσόγειο (υποκατάσταση Οθωμανών)

• Αφετέρου,φόβοι για εσωτερική αναστάτωση από διάδοση «ανατρεπτικών» ιδεών εποχής (Διαφωτισμός, κινήματα σε Ιταλία, Ισπανία)

• Δεν είναι έτοιμη για πολεμική αναμέτρηση με δυτικοευρωπαϊκές δυνάμεις (κυρίως Αγγλία)

ΤΣΑΡΟΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ Α’

ΑΥΣΤΡΙΑ

• Πολυεθνικό κράτος που καταπίεζε πληθυσμούς σλάβικης καταγωγής, Ούγγρους κλπ

• Ψυχή και ιθύνων νους της Ιεράς Συμμαχίας ώστε να καταστεί αυτή το ανώτερο διεθνές όργανο της εποχής αναδείχθηκε ο Αυστριακός Καγκελάριος και πρίγκιπας (επί τιμή) Κλέμενς φον Μέττερνιχ

ΜΕΤΤΕΡΝΙΧ

Οθωμανικη αυτοκρατορία

• Σε κατάσταση ημιαποικιακή (εκμετάλλευση από ευρωπαϊκές δυνάμεις μέσω των Διομολογήσεων)

• Ο «μεγάλος ασθενής» της εποχής, για τον οποίο οι μεγάλες Δυνάμεις δε ρισκάρουν πόλεμο μεταξύ τους,αλλά προσπαθούν να διατηρήσουν στη ζωή μέχρι να αποφασίσουν για την τύχη του (ποιος θα είναι ο κληρονόμος των εδαφών μίας διαρκώς συρρικνούμενης αυτοκρατορίας;)

• Ανατολικό Ζήτημα

Διομολογήσεις• Το καθεστώς των διομολογήσεων χρονολογείται από το 1536 επί

Σουλτάνου Σουλεϊμαν Α΄ του Μεγαλοπρεπούς• Το καθεστώς των διομολογήσεων άρχισε να εμφανίζεται απ΄ όταν

υπήκοοι ευρωπαϊκών χωρών άρχισαν να εγκαθίστανται σε ορισμένες χώρες, συνηθέστερα της Ανατολής, όπου και επεδίωκαν να απολαμβάνουν τις ίδιες εγγυήσεις που τους παρείχαν οι χώρες τους.

• οι συμβάσεις εκείνες μεταξύ πολιτισμένου και ημιβάρβαρου Κράτους δυνάμει των οποίων και παρέχονται εξαιρετικά προνόμια στους υπηκόους του πρώτου Κράτους, που διαμένουν στο έδαφος του δευτέρου.

• Με τις διομολογήσεις αυτές παρέχονταν στους ξένους ειδικά προνόμια σε σχέση με τον γηγενή πληθυσμό της χώρας

• Σταδιακά,οι γηγενείς εκτοπίζουν τους ξένους εμπόρους,αλλά ενεργούν σύμφωνα με τα εμπορικά συμφέροντα των ευρωπαίων (π.χ. Έλληνες βλ. 5η ενότητα)

ΑΝΑΤΟΛΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ• Το Ανατολικό Ζήτημα αφορά τα διπλωματικά και

πολιτικά προβλήματα που δημιουργήθηκαν από τις εγγενείς αδυναμίες στη διατήρηση της συνοχής του Οθωμανικού Κράτους που παρουσιάστηκαν από τα μέσα του 18ου μέχρι και τις αρχές του 20ου αιώνα

Ανατολικό ζήτημα• Στους συσχετισμούς των μεγάλων δυνάμεων, η μεν

Ρωσία υποστήριζε τη διάλυση και διανομή των εδαφών των Οθωμανών, επιδιώκοντας να καταλάβει τα Στενά και να αποκτήσει έξοδο στη Μεσόγειο. Από την άλλη, η Αγγλία με τη Γαλλία, έχοντας ισχυρά συμφέροντα στην περιοχή, επιδίωκαν τη διατήρηση της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, η οποία τους εξυπηρετούσε με την παρουσία της, λειτουργώντας ως ανάχωμα κατά των Ρώσων.

Αξιολόγηση επιχειρημάτων

• Αν συγκρίνετε το παράθεμα του βιβλίου σας (επιστολή) με το περιεχόμενο των προηγούμενων διαφανειών, πιστεύετε πως τα επιχειρήματα των επαναστατών είναι ισχυρά και πειστικά;

• Γνώριζαν ή αγνοούσαν τους συσχετισμούς των δυνάμεων της εποχής;

• Πώς κρίνετε τη φράση «να είμεθα υπό την εύνοιαν και προστασίαν του μεγάλου τούτου κράτους»; (βλ παρακάτω «πράξη υποτέλειας» του 1825

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΣΤΑΣΗ

• 1821-1822:αρνητική (καταδίκη Επανάστασης)• 1823:η βρετανική πολιτική μεταστρέφεται

(Κάνιγκ: Υπουργός Εξωτερικών Αγγλίας)• 1824:σχέδιο τριών τμημάτων (πρόταση

Ρωσίας)>απόρριψη από Σουλτάνο και Έλληνες• Παράλληλα,στην Ευρώπη γιγαντώνεται το

κίνημα του φιλελληνισμού που στηρίζει ηθικά και υλικά τον αγώνα της Ανεξαρτησίας

ΚΑΝΙΓΚ

Σχέδιο τριών τμημάτων• Δημιουργία τριών αυτόνομων ελληνικών κρατικών

μορφωμάτων με καθεστώς ηγεμονιών ή πριγκηπάτων

• Φόρου υποτελή στο Σουλτάνο• Ο Σουλτάνος θα διατηρούσε φρουρές με

περιορισμένες αρμοδιότητες• Η πρόταση της Ρωσίας στηριζόταν στο νομικό και

διοικητικό καθεστώς που ίσχυε για τις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες (Μολαδαβία-Βλαχία)

ΑΙΤΙΑ ΦΙΛΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ• Φιλελεύθερες αντιλήψεις• Αγάπη για την κλασική Ελλάδα και την προσφορά

της στον πολιτισμό της Δύσης• Αποτροπιασμός εξαιτίας των οθωμανικών

βιαιοτήτων (π.χ. σφαγή της Χίου 1822)• Συγκίνηση από επιτυχίες Ελλήνων στο πεδίο της

μάχης

Λόρδος Βύρων( ο πιο γνωστός φιλέλληνας)

Ο Shelley για την Ελλάδα• «Είμαστε όλοι Έλληνες. Οι νόμοι μας, η φιλολογία

μας, η θρησκεία μας, οι τέχνες μας έχουν όλα τις ρίζες τους στην Ελλάδα...».

ΤΑ ΔΑΝΕΙΑ 1824-1825

• 1824:σύναψη πρώτου δανείου(800.000 λίρες)• 1825:σύναψη δεύτερου δανείου (2.000.000 λίρες)• Πόσα έφτασαν στην επαναστατημένη Ελλάδα;

Γύρω στις 600.000 λίρες! Το 1/3 περίπου των χρημάτων που ο ελληνικός λαός-δια των αντιπροσώπων του-χρεώθηκε.

• Γιατί;

Μία άποψη για τα δάνεια

• «Ο σκοπός των Άγγλων ήταν διπλός. Πρώτα γιατί το δάνειο ήτο ασφαλισμένο επί της γης και των φθαρτών κτημάτων του Έθνους, ώστε εν αποτυχία των Ελλήνων, έβαλον χέρι εις τας γαίας και ελάμβανον το δάνειόν τους με τους τόκους του και δεύτερον γιατί εφαίνοντο και ευεργέται των Ελλήνων εις το μέλλον».(Φωτάκος)

Μια άλλη άποψη για τα δάνεια της Ανεξαρτησίας

• «…Εκτός των εξωτερικών εχθρών απεκτήσαμεν ήδη και εσωτερικούς, τους αντάρτας της διοικήσεως (…). Τα δάνεια λοιπόν θέλει νικήσωσι και αυτούς, και άλλους θέλει φέρωσιν εις μετάνοιαν».

(απόσπασμα από επιστολή του αγγλόφιλου Σπυρίδωνος Τρικούπη προς το φιλελληνικό κομιτάτο της Αγγλίας)

ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ

• Διαφθορά ηγεσίας-λαού• Εξάρτηση από Βρετανικά οικονομικά συμφέροντα

(τα δάνεια ως μοχλός πίεσης για φιλική προς τα βρετανικά συμφέροντα πολιτική)

• Εμφύλιος πόλεμος μεσούσης της Επανάστασης (1823-1825)

ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΟ

• 1825:«Πράξη της Υποτέλειας»: απόφαση της επαναστατικής Εθνοσυνέλευσης, τον Ιούλιο του 1825, σύμφωνα με την οποία η Ελλάδα ετίθετο υπό την αποκλειστική προστασία της Αγγλίας – μετατρεπόταν δηλαδή σε αγγλικό προτεκτοράτο.

• 1826:Ιουλιανή Συνθήκη (δημιουργία αυτόνομου ελληνικού κράτους)

• 1827:ναυμαχία Ναυαρίνο (ήττα τουρκοαιγυπτιακού στόλου από ενωμένο στόλο Ευρωπαίων)

• 1828-1829:νέος ρωσοτουρκικός πόλεμος• 1829:συνθήκη Ανδριανούπολης• 1830:πρωτόκολλο Ανεξαρτησίας=η πρώτη διπλωματική πράξη

που αναγνωρίζει την ύπαρξη ανεξάρτητου ελληνικού κράτους

Ιουλιανη συνθήκη(1827)

ΙΟΥΛΙΑΝΗ ΣΥΝΘΗΚΗ

• το πρώτο άρθρο της όριζε ότι θα απαιτηθεί από τα αντιμαχόμενα μέρη συμβιβασμός και ανακωχή. Αν ο σουλτάνος δεν το δεχόταν θα επιβαλλόταν η ανακωχή και ύστερα ειρήνη με τον όρο της επικυριαρχίας της Πύλης στην αυτόνομη Ελλάδα διά μέσου ετήσιου φόρου.

• «εάν η ανακωχή δεν εγένετο δεκτή εντός μηνός, οι υπογράφουσαι Δυνάμεις ήθελον λάβη τα προσήκοντα εις τας περιστάσεις μέτρα...»

Ναυμαχία στο Ναυαρίνο

Όροι συνθήκης Ανδριανούπολης

• Ο Σουλτάνος εγγυήθηκε εκ νέου την ήδη υποσχεθείσα αυτονομία της Σερβίας, υποσχέθηκε αυτονομία για την Ελλάδα, και επέτρεψε στην Ρωσία να καταλάβει την Μολδαβία και την Βλαχία έως ότου η Οθωμανική Αυτοκρατορία καταβάλλει αποζημιώσεις.

• Αναγνώρισε τις συνθήκες και τα πρωτόκολλα που αφορούσαν το ελληνικό ζήτημα ως τη στιγμή εκείνη

• Η Ρωσία, πανίσχυρη τόσο απέναντι στο Σουλτάνο όσο και απέναντι στις άλλες Δυνάμεις, φαινόταν έτοιμη και ικανή να λύσει μόνο της το Ελληνικό Ζήτημα επιβάλλοντας μια λύση που θα της εξασφάλιζε τα μεγαλύτερα οφέλη

ΣΥΝΘΗΚΗ ΑΝΔΡΙΑΝΟΥΠΟΛΗΣ (1829): «το διεθνές συμβόλαιο της πολιτικής υπόστασης και αυτοτέλειας του ελληνικού

κράτους»(Γλάδστων)

ΑΓΓΛΟΙ-ΓΑΛΛΟΙ

• Αντιδρούν στη ρώσικη διπλωματική πρωτοβουλία

• Προτείνουν τη δημιουργία ανεξάρτητου κράτους

• 3/2/1830:αναγνώριση ανεξάρτητου ελληνικού κράτους (πρωτόκολλο Λονδίνου) από μεγάλες δυνάμεις της Ευρώπης.

ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟ ΑΝΕΞΑΡΤΗΣΙΑΣ

Βασικά άρθρα πρωτοκόλλου ανεξαρτησίας• Α) άρθρο 1«H Ελλάς θέλει σχηματίσει έν Κράτος ανεξάρτητον, και θέλει χαίρει όλα τα δίκαια,

πολιτικά, διοικητικά και εμπορικά, τα προσπεφυκότα εις εντελή ανεξαρτησίαν».• Β) άρθρο 2: « Η διοριστική γραμμή των συνόρων της Ελλάδος, αρξαμένη από τας εκβολάς του

Ασπροποτάμου, θέλει ανατρέξει τον ποταμόν αυτόν έως κατέναντι της λίμνης του Αγγελοκάστρου, και διασχίσασα τόσον αυτήν την λίμνην όσον και τας του Βραχωρίου και της Σταυροβίτσας, θέλει καταλήξει εις το όρος Αρτοτίνα, εξ ου θέλει ακολουθήσει την κορυφήν του όρους ’ξου, την κοιλάδα της Κοτούρης και την κορυφήν του όρους Οίτης έως τον κόλπον του Ζητουνίου, εις τον οποίον θέλει καταντήσει προς τας εκβολάς του Σπερχειού.Όλαι αι χώραι και τόποι κείμενοι προς Μεσημβρίαν αυτής της γραμμής, την οποίαν το συμβούλιον εχάραξεν επί του ενταύθα υπό στοιχείον Στ συναπτομένου γεωγραφικού πίνακος, θέλουν ανήκει εις την Ελλάδα»(Ασπροπόταμος:λαϊκή ονομασία Αχελώου)

• Γ) άρθρο 3 «η ελληνική Κυβέρνησις θέλει είναι μοναρχική και κληρονομική κατά τάξιν πρωτοτοκίας»

• Η ρύθμιση αυτή άφηνε έξω από την ελληνική επικράτεια σημαντικό τμήμα της δυτικής Στερεάς Ελλάδας το οποίο βρισκόταν υπό ελληνικό έλεγχο και κατοικούνταν από ελληνικούς πληθυσμούς. Αυτό έγινε για δύο, κυρίως, λόγους: αφενός για να πειστεί η Οθωμανική αυτοκρατορία να αποδεχτεί την ελληνική ανεξαρτησία και αφετέρου γιατί η Μεγάλη Βρετανία δεν επιθυμούσε το νέο ελληνικό κράτος να έχει άμεση γεωγραφική επαφή με τα αγγλοκρατούμενα, τότε, Επτάνησα.

Τα σύνορα του νέου κράτους

ΧΡΟΝΟΓΡΑΜΜΗ