ΕΝΟΤΗΤΑ 39Εξελίξεις σε Ελλάδα και Τουρκία μετά τον

μικρασιατικό πόλεμοΜπακάλης Κώστας

history-logotexnia.blogspot.com

Ποιες νομίζετε ότι θα είναι οι πολιτικές εξελίξειςστην Ελλάδα;

Ποια παράταξη θα χρεωθεί την ήττα;

Ποια θα είναι η τύχη του Κωνσταντίνου;

Η καταστροφή θα επηρεάσει τη μορφή τουπολιτεύματος;

Ποια θα είναι η τύχη των ξεριζωμένων;

Μετά την ήττα και την καταστροφή της Σμύρνης και του Μικρασιατικού Ελληνισμού :

Α. ΕΛΛΑΔΑ: ΚΙΝΗΜΑ ΤΟΥ 1922

Επικεφαλήςκινήματος: Νικόλαος

Πλαστήρας & Στυλιανός

Γονατάς

(συνταγματάρχες)

Αρχές Σεπτεμβρίου 1922: στη Χίοκαι τηΜυτιλήνη ξεσπά κίνημαστους κόλπους του ελληνικούστρατού, που επέστρεφε από το

μικρασιατικό μέτωπο.

▲ Αιτήματα Κινήματος:Με προκηρύξεις που πετούν

πάνω από τα Ανάκτορααπαιτούν:

Παραίτηση βασιλιά

Κωνσταντίνου

Διάλυσηφιλοβασιλικής Βουλής

Σχηματισμός νέας κυβέρνησης

με την εμπιστοσύνη της Αντάντ

Ενίσχυση μετώπου

Ανατολικής Θράκης

► Το στρατηγείο του κινήματος στη Χίο.

(Σήμερα ξενοδοχείο)

12.000 αξιωματικοί & στρατιώτες αποβιβάζονταιστο Λαύριο καικατευθύνονται στην Αθήνα.

Ο βασιλιάς Κων/νοςεγκαταλείπει τη χώρα.

Βασιλιάς ο Γεώργιος Β΄(γιος Κων/νου).

Εγκαθίσταταιεπαναστατική κυβέρνησηαπό τους κινηματίες.▲ Τμήματα του επαναστατημένου

στρατού στην Αθήνα (Σεπτέμβριος 1922).Στο κέντρο διακρίνεται ο Νικόλαος

Πλαστήρας.

▲ Η ηγεσία της επανάστασης: στρατηγοί Γονατάς (κέντρο), Πλαστήρας (δεξιά) και οπολιτικός σύμβουλος της επανάστασης Γεώργιος Παπανδρέου ο πρεσβύτερος (αριστερά),

κατά τη διάρκεια επίσκεψης στη γενέτειρα του Αθανασίου Διάκου, Μουσουνίτσα.

◄ Λαϊκή αφίσα με τα βασικάμέλη της ΕπαναστατικήςΕπιτροπής. Αρχηγός της ήταν οβενιζελικός αξιωματικόςΝικόλαος Πλαστήρας. Αργότερα ο Πλαστήραςασχολήθηκε με την πολιτική καιτο 1951–1952 έγινεπρωθυπουργός της Ελλάδας. Ανάμεσα στα άλλα μέλη τηςήταν ο Θεόδωρος Πάγκαλοςκαι ο Στυλιανός Γονατάς. ΟΠάγκαλος το φθινόπωρο του1922 ανέλαβε νααναδιοργανώσει τον ελληνικόστρατό και να υπερασπιστεί τηΘράκη, και στο Μεσοπόλεμοέγινε πρωθυπουργός αλλά καιδικτάτορας (1925–1926). ΟΓονατάς το 1924 παραιτήθηκεαπό το στρατό και ασχολήθηκεκαι αυτός με την πολιτική.

Β. Η ΑΝΑΚΩΧΗ ΤΩΝ ΜΟΥΔΑΝΙΩΝ

(ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 1922)

•Μετά την ήττα στη Μ. Ασία ήταν πολύ δύσκολο για τον ελληνικόστρατό να διατηρήσει την Αν. Θράκη.

ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΘΡΑΚΗ

• Επαναστατική κυβέρνηση προσπάθησε να αναδιοργανώσει τονστρατό της Θράκης, αλλά μάταια.

ΑΝΑΔΙΟΡΓΑΝΩΣΗ ΣΤΡΑΤΟΥ ΘΡΑΚΗΣ

•Κάτω από διεθνείς πιέσεις (Κεμάλ, Βρετανία) η Ελλάδααποδέχτηκε την ανακωχή τωνΜουδανιών (Οκτ. 1922)

ΑΝΑΚΩΧΗ ΜΟΥΔΑΝΙΩΝ

• η Αν. Θράκη ενσωματωνόταν στην Τουρκία & η περιοχή θαεκκενωνόταν από τον ελληνικό στρατό και τον ντόπιο πληθυσμό, μέσα σε έναν μήνα.

ΟΡΟΙ ΑΝΑΚΩΧΗΣ

▲ ΧάρτηςτηςΑνατολικήςΘράκηςμετιςπορείεςτωνπροσφύγωνκαιταμέσααναχώρησης.http://sitalkisking.blogspot.gr/2012/12/h-1922.html

◄ΤαφορτωμένακάραπερνούνμέσααπότηνΑδριανούπολη(αρχές Οκτωβρίου1922)http://sitalkisking.blogspot.gr/2012/12/h-1922.html

▲ Έλληνες πρόσφυγεςεγκαταλείπουν την ανατολική Θράκη

(Νοέμβριος 1922)

Γ. Η «ΔΙΚΗ ΤΩΝ ΕΞΙ»

(ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 1922)

Στην Ελλάδα ηεπαναστατική

κυβέρνηση σύστησεέκτακτο

στρατοδικείο, γιανα καταλογιστούν

ευθύνες για τημικρασιατική

καταστροφή.

Από αυτούς οι 6 πρώτοι

καταδικάστηκαν

σε θάνατο και

εκτελέστηκαν

τον Νοέμβριο

του 1922.

Παραπέμφθηκαν 8 κορυφαία στελέχη της

βασιλικής παράταξης (πρωθυπουργοί, υπουργοί, στρατιωτικοί): ΔημήτριοςΓούναρης, Νικόλαος Στράτος, Πέτρος

Πρωτοπαπαδάκης, ΓεώργιοςΜπαλτατζής, Νικόλαος Θεοτόκης, Γ. Χατζηανέστης, Μιχαήλ Γούδας &

Ξενοφών Στρατηγός.

Η «δίκη των έξι» (Νοέμ. 1922)

Http://www.tovima.gr/opinions/article/?aid=315345Δείτε ολόκληρο το άρθρο δημοσιευμένο στο Βήμα με τίτλο: «Η Δίκη των έξι κι ο Κολοκοτρώνης»

ΑΙΤΗΣΗ ΕΠΑΝΑΛΗΨΗΣ ΤΗΣ ΔΙΚΗΣ ΤΩΝ ΕΞΙ ΣΤΟΝ ΑΡΕΙΟ ΠΑΓΟ ΤΟ 2008 ΑΠΌ ΑΠΟΓΟΝΟ -ΣΥΓΓΕΝΗ ΤΩΝ ΚΑΤΑΔΙΚΑΣΘΕΝΤΩΝ

Τον Ιανουάριο του 2008 ο Μιχάλης Πρωτοπαπαδάκης, εγγονός του ΠέτρουΠρωτοπαπαδάκη, πρώην πρωθυπουργού που είχε καταδικαστεί και εκτελεστεί το1922 ως ένοχος εσχάτης προδοσίας για τη Μικρασιατική Καταστροφή, υπέβαλε στονΑρειο Πάγο αίτηση επανάληψης της περίφημης Δίκης των Εξι. Η αίτηση αιτιολογείτομε το επιχείρημα ότι νέα στοιχεία αποδεικνύουν δικαστική πλάνη. Δύο χρόνιααργότερα, τον Ιανουάριο του 2010, η Ολομέλεια του Αρείου Πάγου αποφάσισε ότιαρμόδιο είναι το Ποινικό Τμήμα, που είχε ήδη λάβει απόφαση, με διαφορά μιας ψήφου,να επαναληφθεί η δίκη όχι με νέα ακροαματική διαδικασία, αλλά με συνεδρίαση για το«διά ταύτα» της υπόθεσης. Επομένως, το Ποινικό Τμήμα του Αρείου Πάγου πρόκειταινα συνεδριάσει για να επανεξετάσει τα στοιχεία που οδήγησαν στην εκτέλεση των Εξι,τον Νοέμβριο του 1922, δηλαδή 87 χρόνια πριν. Η πρωτοφανής αυτή απόφαση θέτεισειρά από ζητήματα που αξίζει να συζητήσουμε, έστω και εν συντομία: Πρόκειται γιανομικό, πολιτικό ή ιστορικό ζήτημα; Είναι δυνατόν δικαστικοί λειτουργοί να(ξανα)γράψουν την ιστορία; Με ποια μέθοδο θα ελέγξουν την εγκυρότητα τωνστοιχείων; Είναι ενήμεροι της τεράστιας βιβλιογραφίας για τη ΜικρασιατικήΚαταστροφή, των ποικίλων ερμηνειών, αλλά και των κοινών τόπων που υπάρχουνστην ελληνική ιστοριογραφία σχετικά με τη Δίκη των Εξι; Μήπως θα αρχίσουμε ναεπαναλαμβάνουμε όλες τις πολιτικές δίκες στις οποίες αποδεδειγμένα υπήρξε πλάνηλόγω των εμφύλιων διχασμών που έχουν ταλαιπωρήσει τη χώρα από την εποχή τηςελληνικής Επανάστασης; Θα ξαναδικάσουμε τον Κολοκοτρώνη για να τον αθωώσουμε;

Συνθήκες Νεϊγύ - Σεβρών ΛωζάνηςΜε την ανατροπή της Συνθήκης των Σεβρών ποια εδάφη έχασε η Ελλάδα;

Δ. Η ΣΥΝΘΗΚΗ ΤΗΣ ΛΩΖΑΝΝΗΣ

(24 ΙΟΥΛΙΟΥ 1923)

επισημοποιήθηκε ητουρκική κυριαρχία στη Μ. Ασία και την Αν. Θράκη.

παραχωρήθηκαν στηνΤουρκία η Ίμβρος & η

Τένεδος.

Εκπρόσωπος της Ελλάδας ορίστηκε ο Ελ. ΒενιζέλοςΜε τη συνθήκη της Λωζάνης, μετά από πολύμηνες συζητήσεις:

Στις 13/20 Νοεμβρίου 1922, άρχισε στη Λωζάνη η ΔιεθνήςΣυνδιάσκεψη, που κατέληξε στις 24 Ιουλίου 1923 στην υπογραφή τηςοριστικής συνθήκης ειρήνης μεταξύΣυμμάχων και Τουρκίας. Αναμνηστικήφωτογραφία της ελληνικήςαντιπροσωπείας. Διακρίνονταικαθιστοί στην πρώτη σειρά από τααριστερά προς τα δεξιά οι: ΔημήτριοςΚακλαμάνος, Ελευθέριος Βενιζέλος, Ανδρέας Μιχαλακόπουλος καιΑλέξανδρος Μαζαράκης.http://www.fhw.gr/chronos/14/gr/general/gallery/index.html

Η διάσκεψη στη Λοζάνη. 1923

◄ Η τελική συνθήκη ειρήνηςανάμεσα στους εμπόλεμουςυπογράφτηκε στην ελβετικήπόλη Λοζάνη στις 24 Ιουλίου1923. Στις συνομιλίες πήρανμέρος ανάμεσα σε άλλους ηΕλλάδα, η κεμαλική κυβέρνηση, η Μεγάλη Βρετανία, η Γαλλία καιη Ιταλία. Την Ελλάδαεκπροσώπησε ο ΕλευθέριοςΒενιζέλος και την κεμαλικήκυβέρνηση ο Ισμέτ Ινονού. Με τηΣυνθήκη της Λοζάνης, που ισχύειμέχρι σή μερα, καθορίστηκαν, ανάμεσα στ’ άλλα, τα ανατολικάσύνορα της Ελλάδας. Επίσης, τοΟρθόδοξο Πατριαρχείοπαρέμεινε στην Κων/πολη, αλλάείχε πια μόνο θρησκευτικό ρόλο. Σκίτσο που σατιρίζει τιςσυζητήσεις στη διάσκεψη τηςΛοζάνης.

Επίσης:ενσωματώθηκε ελληνοτουρκική σύμβαση ανταλλαγήςπληθυσμών (Ιαν. 1923):όλοι οι ορθόδοξοι χριστιανοί της Τουρκίας έπρεπε ναμετοικήσουν στην Ελλάδα και όλοι οι μουσουλμάνοι τηςΕλλάδας να μετακινηθούν στο Τουρκικό κράτος. Εξαιρέθηκαν:

Το Πατριαρχείο

Κωνσταντινουπόλεως και οιΈλληνες της Κων/πολης, Ίμβρου,

Τενέδου (125.000)

και οι μουσουλμάνοι

της Δ. Θράκης(118.000).

Υπογραφή της συνθήκης στη Λωζάνη της Ελβετίας (1923)

Η ελληνοτουρκική σύμβαση υποχρεωτικής ανταλλαγής των πληθυσμώνΤραγική [...] για τους άνω του ενός εκατομμυρίου έλληνες πρόσφυγες και τιςπεριουσίες τους, αλλά και πλέον συμφέρουσα λύση, εν όψει τηςκατηγορηματικής αρνήσεως της τουρκικής πλευράς να δεχθεί την επιστροφήτους, ήταν η Συμφωνία της υποχρεωτικής ανταλλαγής πληθυσμών πουυπογράφτηκε στη Λωζάνη στις 30 Ιανουαρίου 1923. Το υποχρεωτικό τηςμετακινήσεως σήμαινε ότι πολλοί από αυτούς θα μπορούσαν ναεγκατασταθούν στα οικήματα και τις γεωργικές εκτάσεις των 400.000περίπου μουσουλμάνων, ελλήνων πολιτών, που βάσει της Συμφωνίας έπρεπενα ταξιδέψουν προς την αντίθετη κατεύθυνση˙ εξίσου τραγικά θύματα καιαυτοί –που κανείς σχεδόν στην Ελλάδα δεν φαίνεται να τους θυμάται– ενόςπολέμου για τον οποίον δεν έφεραν καμμία ευθύνη και στου οποίου τηδιεξαγωγή δεν είχαν κανενός είδους συμμετοχή.Γ.Γιανουλόπουλος,«Ηευγενήςμαςτύφλωσις...»,εξωτερικήπολιτικήκαι«εθνικάθέματα»απότηνήττατου1897έωςτηΜικρασιατικήΚαταστροφή,δ‘έκδοση,Βιβλιόραμα,Αθήνα2003,σ.308.

Κατά τον ιστορικό Γ. Γιανουλόπουλο, η ανταλλαγή πληθυσμών ήταν «τραγική [...]αλλά και πλέον συμφέρουσα λύση» (πηγή 1). Να σχολιάσετε τη θέση αυτή.

Ελληνορθόδοξοι πρόσφυγεςδιασχίζουν με σχεδία τον Έβρο. 1925.

Μαθητές του ελληνορθόδοξου σχολείουστη Σινασό της Καππαδοκίας. Η

φωτογραφία τραβήχτηκε μια μέραπριν αναχωρήσουν οι Ελληνορθόδοξοιτης Σινασού για την Ελλάδα (1924),

στο πλαίσιο της ανταλλαγής τωνπληθυσμών.

Ε. ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ & ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ

ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Η ελληνική επαναστατική κυβέρνηση είχε επείγοντα & σοβαράπροβλήματα να αντιμετωπίσει:επιδείνωση της οικονομικής κατάστασης,κατακόρυφη πτώση μισθών,ανάγκη αποκατάστασης παλαιών πολεμιστών καιπροσφύγων,ανάγκη για αύξηση της αγροτικής παραγωγής

Κυβέρνηση προχώρησε σε απαλλοτριώσεις και διανομήγαιών σε πρόσφυγες και γηγενείς ακτήμονες (Φεβρ. 1923).

Επίσης, εργατικά αιτήματα για αυξήσεις οδήγησαν σεμεγάλες απεργίες (καλοκ. 1923).

Ελλάδα υιοθέτησε το νέο γρηγοριανό ημερολόγιο, όπωςόλη σχεδόν η Ευρώπη (διαφορά 13 ημερών από τοπροηγούμενο σύστημα).

Να αποτιμήσετε την κίνηση της ελληνικής επαναστατικής κυβέρνησης να προχωρήσει αμέσως σε διανομή των γαιών. Ποιο λόγοι υπαγόρευαν αυτή

την απόφαση; Ποια η σημασία της;

Η επαναστατική κυβέρνηση προχωρά στη διανομή γαιώνΜετά την υπογραφή στη Λωζάνη της Σύμβασης για την υποχρεωτικήανταλλαγή πληθυσμών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας (30 Ιανουαρίου 1923)και μπροστά στο πελώριο πρόβλημα της προσφυγικής αποκατάστασης,παραμερίστηκε στις 14 Φεβρουαρίου το τελευταίο εμπόδιο που απέμενε γιατην αναγκαστική απαλλοτρίωση των τσιφλικιών: η συνταγματική απαίτησηνα προηγείται «πλήρης» αποζημίωση των γαιοκτημόνων. Μετά την αναστολήτης σχετικής διάταξης, όχι μόνο επιτρεπόταν η κατάληψη των ιδιοκτησιών καιπριν από την καταβολή αποζημιώσεων αλλά και η ίδια η αποζημίωση έγινε σεκρατικές ομολογίες 30ετούς διάρκειας (που γρήγορα απαξιώθηκαν). Άρχισεέτσι η άμεση απαλλοτρίωση και διανομή γαιών είτε σε πρόσφυγες είτε σεγηγενείς ακτήμονες, που επρόκειτο να ολοκληρωθεί κατά το μεγαλύτερομέρος της σε τρία μόλις χρόνια.Γ.Μαυρογορδάτος, «Μεταξύδύοπολέμων, πολιτική ιστορία1922-1940», Ιστορία του νέουελληνισμού,ΕλληνικάΓράμματα,Αθήνα2003,τόμ.7ος,σ.10.

Εκλογές Δεκεμβρίου 1923

Οκτ. 1923: κυβέρνησηαπέτρεψεμιαπροσπάθειαανατροπήςτης.

▲ Η μεταφορά με μεταγωγικό στον Πειραιά, των συλληφθέντων αξιωματικών πουείχαν λάβει μέρος στην αντεπανάσταση (21-22 Οκτωβρίου 1923), ύστερα από τηνκαταστολή της. Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, ΙΕ', Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα 1978,

σ. 274. http://www.fhw.gr/chronos/14/gr/general/gallery/index.html

Προκήρυξε εκλογές για τον Δεκέμβριο.Φιλοβασιλικά κόμματα απείχαν.

Στη Βουλή εκπροσωπούνται το Κόμμα τωνΦιλελευθέρων (Βενιζέλος) -250 βουλευτές

και η Δημοκρατική Ένωση

(Παπαναστασίου)-120 βουλευτές.

Βασιλιάς Γεώργιος Β΄ εξαναγκάζεται σε

φυγή.

Προσωρινός αντιβασιλέας ο ναύαρχος

Παύλος Κουντουριώτης

ΣΤ. ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ & ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ

ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΤΗΝ ΤΟΥΡΚΙΑ

Μουσταφά Κεμάλ:

Πρόεδρος της Τουρκικής Δημοκρατίας.

Εδραιώνεται ο

κοσμικός-λαϊκόςχαρακτήρας του

πολιτεύματος.

Τουρκία επιθυμείνα μετατραπεί σεένα σύγχρονο

κράτος δυτικού

τύπου:

Σουλτάνος

υποχρεώνεται ναφύγει από τη

χώρα.

ΟΜουσταφά ΚεμάλΑτατούρκ θεμελιωτής της

Νέας Τουρκίας, προσανατολισμένης προς τη

Δύση

Ο Μουσταφά Κεμάλ (1881–1938) γεννήθηκεστη Θεσσαλονίκη και έκανε σταδιοδρομία στονοθωμανικό στρατό. Έπαιξε σημαντικό ρόλο στα

γεγονότα που καταλήξανε στην ίδρυση τουτουρκικού εθνικού κράτους, της Τουρκικής

Δημοκρατίας (1923). Έγινε ο πρώτος πρόεδροςτης σύγχρονης Τουρκίας, που αντικατέστησε τηνΟθωμανική Αυτοκρατορία, και πήρε το επώνυμοΑτατούρκ (που σημαίνει πρόγονος των Τούρκων).

Πραγματοποίησε σημαντικές πολιτικές καικοινωνικές μεταρρυθμίσεις με στόχο τον

εκσυγχρονισμό της χώρας.

ΚΕΜΑΛ: οργανώνει συστήματα υγείας και εκπαίδευσης,

αντικαθιστά οθωμανικό με λατινικό αλφάβητο,

παραχωρεί δικαίωμαψήφου στις γυναίκες

καταργεί πολυγαμία,

απαγορεύει τοφέσι & τονφερετζέ,

επιβάλλει τη χρήση οικογενειακών επιθέτων.

Κεμάλ υιοθέτησε το επίθετο Ατατούρκ = πατέρας των Τούρκων.

Κεμαλικές μεταρρυθμίσεις, ωστόσο, βρήκαν απήχηση μόνο στα ανώτερακαι μεσαία κοινωνικά στρώματα.

Οι φτωχότερες τάξεις οι αγροτικοί πληθυσμοί (πλειονότητα του λαού!) συνέχισαν να ζουν όπως και πριν!

Γενική άποψη τηςΆγκυρας στις αρχές τηςδεκαετίας του 1920. Μετά την ίδρυση τουτουρκικού κράτους ηΆγκυρα έγινεπρωτεύουσά του.

η Ελλάδα ανέλαβε τη μικρασιατική εκστρατεία με την προσδοκία να ενσωματώσειοθωμανικά εδάφη στα οποία κατοικούσαν και πυκνοί ελληνικοί πληθυσμοί,

στη δυτική Μ. Ασία και στον Πόντο υπήρχαν ακμαίες ελληνορθόδοξες κοινότητες ηθέση των οποίων επιδεινώθηκε ραγδαία μετά την επικράτηση των Νεοτούρκων,

το τουρκικό εθνικό κίνημα αντίστασης με επικεφαλής τον Μουσταφά Κεμάλεξελίχθηκε σε παράγοντα καθοριστικό για τις εξελίξεις στη Μικρά Ασία,

η μικρασιατική εκστρατεία κατέληξε σε ελληνική ήττα και αυτή με τη σειρά της είχε ως

αποτέλεσμα τον ξεριζωμό του μικρασιατικού ελληνισμού,

το καλοκαίρι του 1923 υπογράφτηκε η συνθήκη της Λοζάνης, που όριζε, μεταξύ άλλωνως υποχρεωτική την ανταλλαγή πληθυσμών ανάμεσα στην Ελλάδα και την Τουρκία,

Δίκη των Έξι - Κεμάλ προωθούσε ριζικές μεταρρυθμίσεις επιδιώκοντας τη μετατροπήτης χώρας του σε σύγχρονο εθνικό κράτος δυτικού τύπου.

Να θυμάστε ότι:

Τοποθετήστε στην ιστορική γραμμή τα παρακάτω γεγονότα: Πηγή: www.museduc.gr Γράψτε τουλάχιστον τρεις λόγους που να εξηγούν γιατί η Συνθήκη της Λοζάνης είναισημαντική και για την Ελλάδα και για την Τουρκία.