ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΜΟΥΖΑΚΙΟΥ

ΔΙΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ (PROJECT)

ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ 2012-2013

Ο ΤΙΤΛΟΣ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

«Ήθη, έθιμα και παραδόσεις του τόπου μου»

ΥΠΕΥΘΥΝΟΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΙ:

ΦΙΛΙΠΠΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΠΕ 19 ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ

ΚΑΤΣΙΓΙΑΝΝΗ ΕΛΕΝΗ ΠΕ 10 ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΟΣ

ΗΘΗ ΚΑΙ ΕΘΙΜΑ ΠΟΥ ΑΦΟΡΟΥΝ ΤΟΝ ΑΡΡΑΒΩΝΑΚΑΙ ΤΟ ΓΑΜΟ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΤΟΥ ΜΟΥΖΑΚΙΟΥ

Εισαγωγή:Ο γάμος αποτελεί έναν από τους πιο σημαντικούς σταθμούς της ζωής του

ανθρώπου. Πιο αναλυτικά, συνδέεται με την έναρξη της συζυγικής ζωής και τηδημιουργία μιας νέας οικογένειας. Σκοπός του η ευτυχής ένωση, η οικονομικήευημερία, καθώς επίσης η τεκνοποίηση.

Το ότι με το γάμο δημιουργείται μία οικογένεια και χωρίς αυτή δύσκολαμπορεί να λειτουργήσει μία κοινωνία σημαίνει ότι ο γάμος δεν αποτελεί μόνοοικογενειακό αλλά και κοινωνικό γεγονός. Με το θεσμό του γάμου και το εθιμικότελετουργικό του, η κοινωνία ασκεί ουσιαστικά τον έλεγχο της στα υπό διαμόρφωσηκύτταρά της. Γι' αυτό και ο γάμος, εκτός από τη λαμπερή επιφάνεια των εθίμων του,έχει και μεγάλο κοινωνικό βάθος. Με το πέρασμα των χρόνων, γύρω από τοναξιοσημείωτο αυτό θεσμό έχει δημιουργηθεί ένα πλαίσιο ηθών και εθίμων που σεπαλαιότερες εποχές ακολουθούνταν πιστά. Στις μέρες μας, ωστόσο, με την ανατροπήτων συνθηκών ζωής, τα έθιμα αυτά τείνουν να εξαφανιστούν, γι' αυτό και ηκαταγραφή τους κρίνεται απολύτως απαραίτητη. Εκείνο, ωστόσο, που δε φαίνεται νακλονίζεται, είναι η παράδοση σχετικά με την θρησκευτικότητα του θεσμού. Οπολιτικός γάμος που θεσπίστηκε τελευταία, παρότι σε ορισμένες περιπτώσειςκρίνεται αναγκαίος, δε φαίνεται να βρίσκει απήχηση στην ελληνική κοινωνία. “Τοστεφάνι έχει άλλη χάρη”, ομολογεί η συντριπτική πλειοψηφία (98%) των ανθρώπων,τόσο στην επαρχία και τις αγροτικές περιοχές, όσο και στα μεγάλα αστικά κέντρα τιςχώρας μας. Στην εκκλησιαστική ευλογία και τις θρησκευτικές τελετές, εκτός από τηγοητεία που ασκούν η όλη εικόνα τους και η ατμόσφαιρά τους, οι άνθρωποι, σανχριστιανοί, φαίνεται να στηρίζουν και ένα είδος άμυνας απέναντι στους φόβους τουςκαι τους κινδύνους που πιστεύουν ότι καιροφυλακτούν και εδώ.

Προξενιό:Εθιμοτυπικά, επειδή στις παλαιότερες εποχές τα άτομα και ιδίως οι γυναίκες

δεν είχαν τη δυνατότητα να έρθουν σε επαφή με ανθρώπους που θα μπορούσαν να

αποτελέσουν μελλοντικά τους συζύγους τους, την ευθύνη για τη γνωριμία τουςαναλάμβαναν οι γονείς, κυρίως όμως ο προξενητής.

Το λεγόμενο προξενιό λοιπόν ξεκινούσε όταν το παιδί (κορίτσι ή αγόρι)έφτανε σε ηλικία γάμου. Τότε, ο προξενητής, άνθρωπος υπομονετικός, ευγενικός,πολυλογάς, καταφερτζής αλλά και πολύ εχέμυθος, εξέταζε όλες τις περιπτώσεις στοχωριό, από τη μια άκρη στην άλλη. Η επιλογή γινόταν με πολλή σκέψη και προσοχή.Έλεγαν ότι η παντρειά δεν είναι μπάλωμα να ξηλωθεί.

Όταν πλέον γινόταν η επιλογή των δύο οικογενειών που επρόκειτο νασυμπεθερέψουν, άρχιζε η συγκέντρωση πληροφοριών σχετικά με τους δύο νέους. Πιοαναλυτικά, οι γονείς και οι συγγενείς της νύφης ασχολούνταν με τα εξής θέματα.Πρώτα-πρώτα, εξέταζαν εάν ο γαμπρός “απολάμβανε” το σεβασμό και την εκτίμησητης κοινωνίας του χωριού. 'Έπειτα τους ενδιέφερε τι “προκοπή” είχε ο γαμπρός(κατοικία, περιουσία κλπ), γιατί από αυτό θα εξαρτώνταν η καλοπέραση και η άνετηδιαβίωση της κόρης τους. Επιπλέον, ενδιαφέρονταν επίμονα για την οικογενειακήκατάσταση του γαμπρού (αν είχε αδερφές ανύπαντρες κλπ), καθώς αυτό θααποτελούσε καθοριστικό παράγοντα για το μέλλον του παιδιού τους.

Από την άλλη πλευρά, οι γονείς και οι συγγενείς του γαμπρού, μέσα από τησυγκέντρωση πληροφοριών και τη διασταύρωση απόψεων, προσπαθούσαν ναδιαμορφώσουν άποψη για την ηθική τελειότητα της νύφης. Συγκεκριμένα, ρωτούσαννα πληροφορηθούν εάν η νύφη γνώριζε τις οικιακές και γεωργικές ασχολίες (πότισμα,σκάλισμα, ύφαμα), ήθελαν με άλλα λόγια να πάρουν μία άξια κοπέλα στο σπίτι τους.Παράλληλα, ιδιαίτερη σημασία έδιναν στη δυνατότητα προσαρμογής της νύφης στονέο περιβάλλον και στους καινούριους τρόπους ζωής που θα συναντούσε στηνκαινούρια οικογένεια. Άλλωστε είναι χαρακτηριστικά τα λόγια που έλεγε η πεθεράμετά το γάμο στη νύφη: “όπως τα βρήκες κόρη μου όχι όπως ήξερες”.

Ολοκληρώνοντας, αξίζει να σημειωθεί ότι όταν οι προξενιές γίνονταν έξω απότο χωριό, την ευθύνη για την ένωση των δύο ανθρώπων είχαν οι ραφτάδες και οιζωέμποροι, άνθρωποι πολύξεροι και κοσμογυρισμένοι, λόγω της δουλειάς τους ναγυρίζουν από χωριό σε χωριό.

Αρραβώνας:Μετά τις πρώτες συνεννοήσεις, με τον προξενητή ή την προξενήτρα, οι δύο

οικογένειες συγκεντρώνονταν κάποιο βράδυ στο σπίτι της νύφης όπου “φιλεύονταν”και συζητούσαν όλες τις επιμέρους λεπτομέρειες σχετικά με την προίκα, το νέοσπιτικό που θα άνοιγε και “έδιναν” έτσι λόγο. Το συνοικέσιο λοιπόν ήταν πια γεγονόςκαι δεν απέμενε πλέον παρά ο επίσημος αρραβώνας. Άλλοτε αυτός δεν ήταναπαραίτητος και οριζόταν αμέσως ο γάμος.

Τα αρραβωνιάσματα γίνονταν συνήθως το Σαββατόβραδο ή την παραμονήκάποιας μεγάλης γιορτής. Έτσι λοιπόν οι γονείς του γαμπρού, ο γαμπρός, τα αδέλφια,ο προξενητής εφόσον υπήρχε και μερικοί στενοί συγγενείς ξεκινούσαν για το σπίτιτης μέλλουσας νύφης για να αρραβωνιάσουν τους δύο νέους με όλες τις προφυλάξειςπου μπορούσαν να πάρουν ώστε να μην τους αντιληφθούν οι υπόλοιποι του χωριούκαι χαλάσει το προξενιό

Ο πατέρας ή η μάνα του γαμπρού είχαν μαζί τους ένα άσπρο μαντήλι στη μιαάκρη, στο οποίο ήταν κομποδιασμένος ο αρραβώνας (βέρα) και στην άλλη έναχαρτονόμισμα το οποίο αντιπροσώπευε τον καπάρο. Όταν έφταναν στο σπίτι τηςνύφης οι γονείς και οι άλλοι συγγενείς τους υποδέχονταν καλόκαρδα στη ρούγα τουσπιτιού. Έπειτα ο πατέρας του γαμπρού έπαιρνε τους αρραβώνες (από μπρούντζο ήασήμι) και τους έβαζε στα χέρια των νέων και η νύφη με τη σειρά της έπαιρνε ταμαντήλια, αδειανά πια, και τα πήγαινε στο διπλανό δωμάτιο. Ύστερα έπαιρνε γλυκό

και ρακί και κερνούσε όλους τους συμπεθέρους. Ευχές όπως καλά στέφανα, και σταδικά τους οι ελεύθεροι, πάντα τέτοια να 'χουμε κλπ συνόδευαν την ευχάριστη αυτήδιαδικασία.

Το κάλεσμα:Συνέντευξη από την κ. Βασιλική Μπρέλα, ετών 97.

Ερώτηση: Πώς γινόταν το κάλεσμα του γάμου παλαιότερα, όταν ήσασταν ακόμη στοχωριό;Απάντηση: Τότε, παιδί μου, δεν είχαμε τα καλέσματα που ‘χετε εσείς σήμερα. Εκείνοτον καιρό, στολίζαμε την κόφα.

Ερώτηση: Τι ήταν η κόφα;Απάντηση: Η κόφα ήταν ένα ξύλινο μπουκάλι ή καλάθι, ό,τι είχε η κάθε οικογένεια,που τη στολίζαμε με λουλούδια και άλλα κεντητά, τη γεμίζαμε με κρασί ή τσίπουροκι ύστερα γυρνούσαμε με ένα ποτηράκι από σπίτι σε σπίτι σ' όλο το χωριό.

Ερώτηση: Τι ακριβώς κάνατε δηλαδή;Απάντηση: Πηγαίναμε στο σπίτι εκείνο που θέλαμε να καλέσουμε τους ανθρώπουςκαι τους λέγαμε “Ορίστε το κάλεσμα του τάδε και την Κυριακή ο γάμος”. Τουςδίναμε μετά στο ποτηράκι λίγο απ' το τσίπουρο που είχαμε στην κόφα και αυτοί μαςέλεγαν “Καλά στέφανα και πάντα τέτοια να 'χουμε”.

Ερώτηση: Ποιον στέλνατε από σπίτι σε σπίτι για να καλέσει τον κόσμο;Απάντηση: Τις περισσότερες φορές στέλναμε ένα μικρό παιδάκι ή δυο τρία μαζί.

Ο θεσμός της προίκας:Ο γαμπρός έστελνε έναν στενό συγγενή του ή έναν καρδιακό φίλο του για να

παραλάβει την προίκα, τα κινητά και τα ακίνητα, που είχαν τάξει τα πεθερικά του. Ταχρήματα τα έπαιρνε, χέρι με χέρι, ο κανονισμένος γι' αυτό το σκοπό, τα τύλιγε σε έναλευκό μαντήλι και τα έτριβε στα γένια του. Τα ακίνητα μεταβιβάζονταν στο γαμπρό ήκαι στους δύο νεόνυμφους, άλλοτε με ένα απλό χαρτί, πριν την απελευθέρωση τηςΘεσσαλίας (1881), κι άλλοτε (μετά το 1882), με ένα επίσημο προικοσύμφωνο τουσυμβολαιογραφείου. Παρακάτω παρατίθεται ένα επίσημο προικοσύμφωνο τηςεποχής:

Τα έθιμα την εβδομάδα πριν το γάμο :Το πρωί της Δευτέρας, οι στενές φίλες της νύφης ή οι συγγενείς της, θείες,

ξαδέρφες κλπ. Έπαιρναν τα προικιά και τα μετέφεραν στην κοντινότερη βρύση ή στοποτάμι. Εάν το σπίτι είχε το προνόμιο να βρίσκεται κοντά σε κάποια βρύση, ταέπλεναν εκεί. Το πλύσιμο γινόταν μέσα σε μια τσίγκινη σκαφίδα, ενώ ακούγονταν ταγνωστά σε όλους μας τραγούδια. ''Ωραία που είναι η νύφη μας και βρύση μουμαλαματένια''. Το απόγευμα της ίδιας μέρας στόλιζαν την κόφα με διάφοραλουλούδια και βασιλικό, την γέμιζαν με τσίπουρο και κατόπιν καλούσαν τους στενούςσυγγενείς και φίλους με τον τρόπο που προαναφέρθηκε στην συνέντευξη. Τουςυπόλοιπους χωριανούς τους καλούσαν την Τετάρτη. Αργότερα την ίδια μέρα η νύφηέφτιαχνε μια πίτα, σε χαρούμενη ατμόσφαιρα, και οι συγγενείς και τα μπρατίμια τηςάρπαζαν το πετρόβεργο και τις έδιναν να απλώσει τα φύλλα με μια σκαμνόβεργα ήβατόβεργα.

Την Τρίτη, οι φίλες και οι συγγένισσες της νύφης σιδέρωναν τα προικιά και ταετοίμαζαν για την έκθεση. Όταν η έκθεση ήταν έτοιμη, όχι αργότερα από την Πέμπτη,πήγαιναν οι γυναίκες και τα κορίτσια του χωριού να δουν τα χιλιοκεντημένα καιπολύχρωμα κεντά και υφαντά της νύφης. Κάθε οικογένεια πήγαινε το δώρο της μέσαστο οποίο έριχναν ρύζι κ λουλούδια. Καθώς θαύμαζαν τα προικιά τραγουδούσαν τοπαρακάτω τραγούδι:

Το βλέπεις κείνο το βουνό;Το βλέπεις κείνο το βουνό, το καρφανταρισμένο,

που 'χ' ανταρίτσα στην κορυφή κι καταχνιά στη μέση;Εκεί 'ναι πύργος γυάλινος, πύργος μαλαματένιος.

Εκεί κοιμάται μια ξανθή, ξανθή γαλανομάτα.Το πώς θα την ξυπνήσουμε, το πώς θα της το πούμε.

Ξύπνα καημένη Αναστασιά, ξύπνα και μην κοιμάσαι.Σήκω να ανάψεις τη φωτιά, να σβήσεις το λυχνάρι.Μας πήρε η μέρα και η αυγή, το δόλιο μεσημέρι.

Καθώς τραγουδούσαν, έριχναν ρύζι και νομίσματα, για να ριζώσουν και ναευτυχήσουν, ευχόμενοι “καλά στέφανα”. Πάνω στα προικιά, ανέβαζαν ένα αγοράκιμε ζωντανούς και τους δύο γονείς του, δείγμα της προσδοκίας για τη γέννηση τουπρώτου παιδιού αγοριού στην νέα οικογένεια.

Τα προικιά ήταν μια θαυμάσια απόδειξη της δεξιοτεχνίας των κοριτσιών, ταοποία, χρόνια ολόκληρα ύφαιναν στον αργαλειό καμηλωτές, κιλίμια, φλοκάτες,μαντανίες, μαξιλάρια, σταυρωτά, τροβάδες, δισκάκια και άλλα υφαντά. Το ίδιοκαταπληκτική ήταν και η δεξιοτεχνία της στο βελονάκι με το οποίο έπλεκεκουβέρτες, κουρτίνες, δαντέλες κ.λ.π. Στα προικιά αυτά η νύφη κεντούσε ή ύφαινεποικίλα σχέδια όπως π.χ. Λουλούδια, πουλιά, πολύπλοκους συνδυασμούς και άλλαεντυπωσιακά μοτίβα.

Την Τετάρτη και συγκεκριμένα το βράδυ της ημέρας αυτής οι γυναίκες (τουγαμπρού και της νύφης) ανάπιαναν τα προζύμια, με τα οποία θα ζύμωναν τιςκουλούρες και το ψωμί του γάμου. Στο ανάπιασμα έπρεπε να παρευρίσκεταιοπωσδήποτε ένα αγόρι ή κορίτσι με τους γονείς του στην ζωή που θα ασχολούνταναποκλειστικά και μόνο με την παραπάνω δουλειά. Όταν οι γυναίκες τελείωναν αυτήτην εργασία αλεύρωναν από το αλεύρι της σκάφης το γαμπρό και την νύφη.

Την Πέμπτη το πρωί νωρίς νωρίς, μόλις ξυπνούσε η νύφη ζύμωνε τηνκουλούρα του γάμου αφού τα προζύμια ήταν ήδη έτοιμα και έκανε γλύκα, συνήθωςτηγανίτες, μπακλαβά κ.α. ανάλογα με την οικονομική άνεση της οικογένειας της.

Το απόγευμα της Παρασκευής, ο γαμπρός έστελνε τα δώρα του, στη νύφη,μέσα σε ένα δίσκο, το γνωστό σε όλους μας σινί. Τα μετέφεραν στο σπίτι της οιβλάμηδες ή μπρατίμια, που στο δρόμο τραγουδούσαν, χόρευαν και έπιναν. Τα δώραήταν, συνήθως, το πέπλο, γάντια, παπούτσια, κάλτσες, εσώρουχα, ομπρέλα, πούδρα,καθρέφτης. Όσοι είχαν δυνατότητα έστελναν και ένα φόρεμα, σταυρό, καδένα καιρολόγι. Το δώρο, όμως, θέλει και αντίδωρο κι η χάρη αντίχαρη. Έτσι, λοιπόν, η νύφη''μαντίλωνε'' τα μπρατίμια με μία άσπρη πόδια, τσουράπια, μαξιλαροθήκες ή

προσόψια. Τους κερνούσε γλύκα, ποτά και κατέληγαν σε ένα γλέντι, το οποίοδιαρκούσε, πολλές φορές, μέχρι τα ξημερώματα.

Από το πρωί του Σαββάτου, άρχιζαν οι ετοιμασίες για την τελετή τηςΚυριακής, ετοίμαζαν τα σφαχτά, τα καζάνια, για να μαγειρέψουν το κρέας και τιςπίτες. Συγκέντρωναν πιάτα, κουτάλια, τραπέζια και καθίσματα από την γειτονιά. ΤοΣάββατο, επίσης, συγκεντρώνονταν και τα δώρα των συγγενών και φίλων τα οποίαήταν συνήθως χαλκώματα για την κουζίνα, κατσαρόλες, ταψιά τηγά- νια, πιάτα καιποτήρια. Το απόγευμα ο γαμπρός έστελνε τα μπρατίμια του να πάρουν με ένα κάροκαι να φέρουν στο σπίτι του τα προικιά της νύφης. Κατά την διάρκεια τουφορτώματος της προίκας στο κάρο επικρατούσε βαθιά συγκίνηση στο κάρο ενώ τότεοι μπράτιμοι έβρισκαν την ευκαιρία να κλέψουν κάτι από το σπίτι της νύφης για τοκαλό καθώς πίστευαν. Όταν έφτανε το κάρο με τα προικιά στο σπίτι του γαμπρού, οίδιος τα εξαγόραζε κερνώντας τα παιδιά που τα μετέφεραν.

Τα έθιμα ανήμερα του γάμου:Πρωί πρωί την Κυριακή, ενώ οι άντρες ετοίμαζαν τα σφαχτά για ψήσιμο στη

σούβλα, προσφορά πολλές φορές των συγγενών, οι νοικοκυρές ετοίμαζαν τα φαγητάστα καζάνια. Λίγη ώρα πριν τα στέφανα γινόταν το ξύρισμα του γαμπρού. Ο κουρέαςτον ξύριζε αργά αργά και με διασκεδαστικό τρόπο, με καινούριο ξυράφι και τονσκούπιζε με αχρησιμοποίητη ή καινούρια πετσέτα. Αν ο καιρός ήταν καλός, τοξύρισμα γινόταν στην αυλή του σπιτιού. Ο γαμπρός είχε τα πόδια του μέσα σε έναχαλκωματένιο ταψί, μέσα στο οποίο έριχναν νομίσματα οι παρευρισκόμενοι, φίλοικαι συγγενείς του, για να πληρωθεί ο κουρέας. Κατά τη διάρκεια του ξυρίσματος, οιφίλοι του έλεγαν διάφορα αστεία σχετικά με την καινούρια του ζωή και με τη νύφηγια να γελάει και να καθυστερεί το ξύρισμα, ενώ τα όργανα έπαιζαν και όλοιτραγουδούσαν.

Όταν ο γαμπρός ήταν πια έτοιμος ξεκινούσε με τους βλάμηδες και με πολλούςσυγγενείς και φίλους για το σπίτι του κουμπάρου έχοντας μπροστά του τα όργανα.Ύστερα από ένα σύντομο γλέντι, έπαιρναν τον κουμπάρο με τους δικούς του καιεπέστρεφαν στο σπίτι του γαμπρού. Η κουμπάρα κρατούσε στα χέρια της ένα δίσκομε τα στέφανα, τα κουφέτα και το φόρεμα, το οποίο θα καρφίτσωναν, αργότερα, στιςπλάτες των νιόπαντρων. Ώσπου να έρθει η ώρα για τα στέφανα στηνόταν μικρόγλέντι. Την ίδια ώρα, στο σπίτι της νύφης, γινόταν το ντύσιμο και το στόλισμα της.Εδώ σε αντίθεση με τη φανερά χαρούμενη ατμόσφαιρα, που επικρατούσε στο σπίτιτου γαμπρού, συνυπήρχαν η χαρά και η λύπη. Χαρά από τους γονείς, που έβλεπαν τηνκόρη τους να δημιουργεί την οικογένειά της, αλλά και βαθιά πίκρα που θα τηναποχωρίζονταν. Γι' αυτό τα τραγούδια που έλεγαν όσο στόλιζαν την νύφη ήτανκολακευτικά της ομορφιάς και της αξιοσύνης της, αλλά είχαν και λόγια λυπητερά.Λόγια του αποχωρισμού, τα οποία ένιωθε εντονότερα η μητέρα. Το νυφικό τοφορούσε στη νύφη ένα παιδί, που είχε στη ζωή και τους δύο γονείς του, ενώ όσοιβρίσκονταν εκεί τραγουδούσαν. Στο μεταξύ, έφταναν στο σπίτι της οι μπράτιμοι τουγαμπρού γα την ποδέσουν, δηλ. για να της φορέσουν τα νυφικά παπούτσια. Πριν ταφορέσουν, έκαναν διάφορα αστεία, δηλ. προσπαθούσαν να πάρουν τα παλιάπαπούτσια της ενώ ο συγγενείς της τους εμπόδιζαν. Η νύφη προσποιούνταν πως δεντην χωρούσαν τα παπούτσια, περιμένοντας το ασήμωμα, δηλ. Το κέρασμα κερμάτων.Γινόταν, κατά κάποιο τρόπο, ένα ψεύτικο μάλωμα, συνοδευόμενο από χαριτωμέναπειράγματα και άλλα διασκεδαστικά στιγμιότυπα. Τελικά ακόμα οι μπράτιμοι ,εξουδετέρωναν την αντίσταση της νύφης και της φορούσαν τα παπούτσια αφούπρώτα την υποχρέωναν να πιει κρασί από το ένα παπούτσι. Στη συνέχεια, τουςμαντίλωνε η νύφη και έφευγαν. Κατά το έθιμο, οι ανύπαντρες βλάμισσες έγραφαν τοόνομα τους στην σόλα του παπουτσιού και παρατηρούσαν ποια θα έσβηνε. Όποιας τοόνομα έσβηνε ήταν τυχερή διότι πίστευε πως θα παντρευόταν μέσα σε αυτή τηνχρονιά. Μέχρι να ‘ρθει η κανονισμένη ώρα για τα στέφανα, στηνόταν μικρό γλέντικαι η νύφη με τους συγγενείς της, ανάμεσα στα άλλα, χόρευε. Πριν ξεκινήσει ογαμπρός για την εκκλησία, του έβαζαν στην τσέπη κουφέτα, τα οποία, μετά τηνστέψη, έδινε στις βλάμισσες και στους βλάμηδες, διότι πίστευαν πως θα ονειρευτούντον μέλλοντα σύντροφό της ζωής τους, τοποθετώντας τα κάτω από το μαξιλάρι τους,πριν κοιμηθούν τις τρεις πρώτες βραδιές. Ξεκινώντας για την εκκλησία, σχηματιζότανπομπή. Μπροστά, χόρευαν οι βλάμηδες , κρατώντας στα χέρια τους κόφες μετσίπουρα. Πίσω τους, ακολουθούσαν οι οργανοπαίκτες, που έπαιζαν τη γνωστήγαμήλια πατινάδα. Το γαμπρό συνόδευαν, δεξιά και αριστερά, ο πατέρας και ομεγαλύτερος αδερφός, αν υπήρχε, αδερφός. Πίσω ακολουθούσαν οι υπόλοιποικαλεσμένοι. Στο σπίτι της, η νύφη στεκόταν στο κατώφλι και έχοντας γυρισμένη την

πλάτη στους καλεσμένους έριχνε ένα μήλο στο οποίο ήταν καρφωμένα διάφορακέρματα. Πηγαίνοντας προς την εκκλησία την νύφη συνόδευαν ο πατέρας και ομεγαλύτερος αδερφός της, αν υπήρχε. Ακολουθούσαν οι καλεσμένοι, οι οποίοιτραγουδούσαν συνήθως το τραγούδι ''Νερατζούλα Φουντωμένοι''. Όταν έφταναν στηνεκκλησία, έβρισκαν εκεί το γαμπρό να περιμένει τη νύφη, στην οποία πρόσφερε μίαανθοδέσμη, αφού πρώτα αυτή έκανε τρεις μετάνοιες και αυτός τη φιλούσε στομέτωπο. Μετά, πιασμένοι χέρι χέρι, οδηγούνταν από τον παπά στο εσωτερικό τηςεκκλησίας, όπου τελούνταν τα μυστήριο του γάμου. Μετά τα στέφανα, οι νεόνυμφοιχόρευαν με τους κουμπάρους τους στο προαύλιο της εκκλησίας. Πρώτος έσερνε τοχορό ο κουμπάρος, στη συνέχεια η νύφη, ενώ ακολουθούσε ο γαμπρός. Την ώρα πουχόρευαν οι νεόνυμφοι, οι συγγενείς τους καρφίτσωναν στα φορέματαχαρτονομίσματα.

Αφού τελείωνε ο χορός, ο γαμπρός οδηγούσε τη νύφη στο πατρικό του σπίτι. Εκεί, ηπεθερά καλωσόριζε τη νύφη της και αυτή πετούσε πίσω την ανθοδέσμη της. Όποιοςτην έπιανε θεωρούνταν τυχερός. Ύστερα από αυτό, η νύφη έκανε τρεις μετάνοιες καιφιλούσε το χέρι της πεθεράς της. Εκείνη της πρόσφερε κόκκινο γλυκό του κουταλιού,συνήθως βύσσινο ή κεράσι, και της έδινε να πιει λίγο κόκκινο κρασί. Της έδινε,επίσης, τη νυφιάτικη κουλούρα την οποία η νύφη έσπαζε πάνω στο κεφάλι της. Πρινμπει στο σπίτι, πατούσε, επιπλέον, ένα σιδερένιο αντικείμενο για να είναι σιδερένια,δηλαδή υγιής. Το βράδυ, ακολουθούσε τρικούβερτο γλέντι. Ο γάμος, όμως, δεντελείωνε εδώ. Άρχιζε τη Δευτέρα και τελείωνε την επόμενη Δευτέρα.Τα έθιμα μετά το γάμο:

Το πρωί της Δευτέρας, μόλις ξυπνούσαν, η νύφη είχε υποχρέωση να δείξει ταπειστήρια της αγνότητας της (το ματωμένο σεντόνι) στα πεθερικά της. Ύστερα ταμπρατίμια την οδηγούσαν στη βρύση για να πάρει νερό. Όταν κατάφερνε να πάρεινερό, επέστρεφε στο σπίτι και έκανε πίτα. Τα μπρατίμια την εμπόδιζαν,ξεθυμαίνοντας αυτή τη στιγμή για όλη την κούραση του γάμου. Όση ώρα ψηνόταν ηπίτα, τα μπρατίμια ανακάτευαν τα προικιά της νύφης, λέγοντας διάφορα αστεία. Οινιόπαντροι δεν πήγαιναν για έναν χρόνο σε κηδείες και μνημόσυνα. Αν τύχαιναν στηνεκκλησία την ώρα του μνημόσυνου, έβγαιναν έξω και ούτε έτρωγαν σιτάρι απόμνημόσυνα και ψιχούδια. Για 8 μέρες η νύφη δεν πήγαινε στο πατρικό της.Επικοινωνία άρχιζε μετά τα ''πιστρόφια''. Μετά το γάμο συνηθίζονταν μερικέςεκδηλώσεις, όπως η ''κουλούρα'' του κουμπάρου και τα ''πιστρόφια''. Τα πιστρόφια ήγυρίσματα ήταν η συνήθεια των νεονύμφων να επιστρέφουν την πρώτη Κυριακή μετά

την τέλεση του μυστηρίου του γάμου στο πατρικό της νύφης, όπου φιλοξενούνταν μειδιαίτερη στοργή και αγάπη που εκδηλώνονταν με πλούσια δώρα και ευχές για τηνευτυχία, ευγονία και μακροζωία τους. Η νύφη έπαιρνε, συνήθως, το όνομα του άνδρα.Μερικές φορές όμως κάποιες δυναμικές γυναίκες κρατούσαν το όνομα της μητέραςτους.

Προλήψεις σχετικά με το γάμο:• Ήταν γρουσουζιά να έβλεπε ο γαμπρός τη νύφη με το νυφικό της πριν τογάμο.• Έριχναν ρύζι στους νεόνυμφους για να ριζώσουν.• Αν μια ανύπαντρη έβαζε κάτω από το μαξιλάρι της κουφέτα, τα οποία έπαιρνεαπό την τσέπη του γαμπρού στο τέλος της στέψης, λέγεται ότι θα έβλεπε στον ύπνοτης τον άνδρα που θα παντρευόταν στο μέλλον.• Όποιας το όνομα (από τις ανύπαντρες βλάμισσες) έσβηνε πρώτο από τη σόλατου παπουτσιού της νύφης ήταν τυχερή διότι πίστευαν πως θα παντρευόταν μέσα στοέτος εκείνο.

Βιβλιογραφία: http://www.stefaniada.gr/docs/pdf/gynaika_01.pdf http://www.artofwise.gr/html/categories_content/anadromes/prolipseis.html https://www.google.gr/search? https://www.google.gr/search https://www.google.gr/search Κουκουράβας, Α., Μακρυγιάννη-Πλακιά , Π. (1993), Ο Μουζακιώτικος

Γάμος. Πρότυπες Θεσσαλικές Εκδόσεις. Τρίκαλα, σελ. 24-64 Καρδιτσιώτικα χρονικά, Τόμος 1ος (1995), Εταιρεία Καρδιτσιώτικων

Μελετών, σελ. 282-301 Πάττα – Δασκάλου, Γ., (1995), Η ιστορία και παράδοση της Οξυάς Καρδίτσας

και της περιοχής των Αγράφων, σελ.305-306 Περιοδικό Αμάραντος, Τεύχος 2ο, (1999), Δορυφόρος, σελ. 31-32

ΓΕΝΝΗΣΗ-ΒΑΠΤΙΣΗ-ΠΑΡΑΔΟΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟΜΕΓΑΛΩΜΑ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Η γέννηση είναι η διαδικασία με την οποία ο άνθρωπος αποκτά ότιπροσφιλέστερο θεωρεί στο κόσμο και το οποίο αποτελεί την βασική προϋπόθεσηαυτής της ίδιας της συνέχειας της ζωής με την αναδημιουργία, δηλαδή το παιδί,φυσικό είναι να επηρεάζει στον υπέρτατο βαθμό και με τρόπο δεισιδαιμονικό όχιμόνο τους προγόνους και αμόρφωτους αλλά και ανθρώπους καλλιεργημένους καιειδικότερα τους γονείς.(βιβλ.6)

Μετά τη γέννηση του παιδιού ακολουθεί το μυστήριο του βαπτίσματος πουαποτελεί την είσοδο του ανθρώπου στην εκκλησία. Με το βάπτισμα το νήπιοαποκαθαίρεται από το προπατορικό και κάθε προσωπικό αμάρτημα μέσω του νερού,το οποίο συμβολίζει το αίμα του Ιησού Χριστού. Η βύθιση στο νερό συμβολίζει τηνείσοδο του πιστού στην εκκλησία. (βιβλ.9)

ΓΕΝΝΗΣΗ

Η εγκυμοσύνη, ο τοκετός και η λοχεία είναι τα τρία βασικά στάδια πουσχετίζονται με τη γέννηση του ανθρώπου. Και στα τρία πρωταγωνιστικός είναι ορόλος της γυναίκας, που είναι φορέας πολυτεκνίας και ευτεκνίας, αφού η απόκτησητέκνων και μάλιστα αρσενικών είναι ουσιώδης σκοπός του γάμου κατά το λαϊκόάνθρωπο.(βιβλ.4) Η γέννηση ενός παιδιού, σε μια οικογένεια, ήταν και είναι το πιοευτυχές γι' αυτή γεγονός, καθώς ταυτίζεται με την ίδια την ανανέωση της ζωής.(βιβλ.1)

Είναι η μεγαλύτερη χαρά που νοιώθει ένα ζευγάρι, όταν γεννιέται ένα παίδιστην οικογένεια. Σήμερα η γέννηση είναι αρκετά εύκολη. Υπάρχουν μαιευτικέςκλινικές, νοσοκομεία και άλλα ιδρύματα. Πριν από λίγα χρόνια τα πράγματα ήτανεντελώς διαφορετικά, από τις πρώτες κιόλας μέρες της κύησης. Τότε η μέλλουσαμητέρα ήταν υποχρεωμένη να εργάζεται σκληρά, μέχρι την τελευταία βδομάδα τουτοκετού. Να φέρνει στο κόσμο το παιδί της χωρίς βοήθεια, και πολλές φορέςμάλιστα, όχι στο σπίτι, αλλά στο χώρο της δουλειάς, στο αμπέλι, στο χωράφι ή καιστο λόγγο.(βιβλ.2)

ΑΝΤΙΛΗΨΕΙΣ

Για τους άνδρες, η χαρά για τη γέννηση ενός παιδιού μετριαζόταν κάπως,όταν αυτό ήταν κορίτσι. Τα αγόρια ήταν πάντα η επιθυμία τους από τη μέρα τουγάμου, γιατί υπήρχε μια τέτοια παράδοση, για να κρατηθεί το όνομα της γενιάς, καιαπό την άλλη, γιατί η θέση του κοριτσιού, μέσα στα κλειστά ήθη μιας καθαράανδροκρατικής κοινωνίας, ήταν πολύ λεπτή. Τα διδάγματα, πάντως, από την ίδια τηζωή και οι νέες συνθήκες ζωής συντέλεσαν στο να ανατραπεί σε μεγάλο βαθμό αυτήη αντίληψη, η οποία χωρίς αμφιβολία ήταν από τα κακώς κείμενα της κοινωνίας μαςγενικά. Δίπλα, ωστόσο, στην επιθυμία του πατέρα για να αποκτήσει <<παιδί>> (όπωςέλεγαν το αγόρι) υπήρχε πάντα και μια λανθάνουσα χαρά και για το κορίτσι, γιατί τακορίτσια πίστευαν ότι έφερναν προκοπή στο σπίτι. (βιβλ.1)

ΕΓΚΥΜΟΣΥΝΗ

Οι έγκυες γυναίκες δεν έδειχναν να φοβούνται τις δουλειές και δεν έπαιρνανιδιαίτερες προφυλάξεις, εκτός από την αποφυγή κάποιων πολύ βαριών εργασιών.Έδειχναν όμως αξιοζήλευτο κουράγιο και υπομονή. Έδιναν, επίσης, μεγάλη σημασίαστο «λίμπισμα» της εγκύου. Η έγκυος δεν έπρεπε να ζηλέψει κάποιο φαγητό, και ανσυνέβαινε, έπρεπε να της το δώσουν, για να μην αποβάλλει το παιδί. Μια τέτοιαδοξασία, ασφαλώς, δεν φαίνεται να ήταν τίποτα άλλο, παρά μια συμβολικήπαράσταση της ανάγκης να ακολουθεί η έγκυος μια ορισμένη δίαιτα, κάτι που στησύγχρονη εποχή μας ρυθμίζεται με τη λήψη βιταμινών. Πολύ περισσότερεςπροφυλάξεις, όμως έπαιρναν, είτε με τη μορφή ενεργειών για απομάκρυνση τωνκακών πνευμάτων είτε με τη μορφή υγιεινών συνηθειών κατά τη γέννηση του παιδιούή μετά απ' αυτή.(βιβλ.1)

ΤΟΚΕΤΟΣ ΚΑΙ ΛΟΧΕΙΑ

Η προφύλαξη από το μάτιασμα και τις κακές γλώσσες άρχιζε από την ώρα τουτοκετού. Ειδοποιούσαν τη μαμή μυστικά, για να μην μάθουν στη γειτονιά για τογεγονός. Η μαμή ήταν πάντα μια γυναίκα από το χωριό, η οποία αντιμετώπιζε μεθάρρος το ξεγέννημα και είχε κάποια επιδεξιότητα και εμπειρία στα θέματα τουτοκετού. Όταν πλησίαζαν οι μέρες του τοκετού, έστελναν επίσης κάποιον στον παπάτου χωριού με ένα δοχείο νερό για να το διαβάσει. Με το «ευχολονέρι» ράντιζαν τηνέγκυο την ώρα του τοκετού και αργότερα ράντιζαν το μωρό, ενώ το χρησιμοποιούσεη έγκυος και για το πλύσιμο των χεριών της.

Σε κάποια χωριά για την διευκόλυνση του τοκετού και για να στηρίζεταικαλύτερα η έγκυος, την έδεναν με μια τριχιά από τη μέση και από ένα ξύλο από τηνοροφή του δωματίου. Σε περίπτωση που δυσκολευόταν η γυναίκα να γεννήσει,έριχναν στο πάτωμα νερό και περνούσε απόπάνω.

Όταν το παιδί γεννιόταν, η μαμή έκοβε τον ομφάλιο λώρο και τον έδεναν μεμια κλωστή. Έπλενε το παιδί σε όλο του το σώμα, το ράντιζε με ευχολονέρι και τολιβάνιζε. Ύστερα το τύλιγε με τα σπάργανα και το έβαζε στη σαρμανίτσα. Πρώτα,όμως, το περνούσε πάνω από ένα σίδερο, για να είναι σιδερένιο. Έβραζε κρασί μελίγο λάδι και το έπινε η λεχώνα.

Στη μαμή έδιναν πάντα ένα μικρό δώρο, γιατί βοήθησε στην ξελευτεριά τηςεγκύου. Στο νεογέννητο, ώσπου να έρθει το γάλα της μάνας, έβαζαν στο στόμα τουένα λουκούμι που το τύλιγαν σε ένα τούλι ή σε μια καθαρή μαντίλα.(βιβλ.1)

Για σαράντα μέρες η λεχώνα δεν έπρεπε να βγει έξω από το σπίτι. Φορούσεφυλαχτό, για να μην αβασκαθεί και αρρωστήσει. Δεν έπρεπε να δέχεται επισκέψεις,ούτε να τρώει βαριά φαγητά, παρά μόνο σούπες, γάλατα, φιδέ και να πίνει πολύχαμόμηλο.(βιβλ.2) Σύμφωνα με τις αντιλήψεις της εποχής η λεχώνα πριν σαραντίσειαπαγορευόταν να φάει φακές, γιατί έλεγαν την επόμενη φορά θα γένναγεκορίτσι.(βιβλ.7) Ακόμη, δεν δάνειζαν στο διάστημα αυτό αλεύρι, ούτε ζάχαρη. Μετάαπό 3 μέρες περίμεναν να έρθουν οι μοίρες για να δώσουν το νήμα της ζωής τουπαιδιού, τι δηλαδή θα συνέβαινε στη ζωή του. Έστρωναν καλά το σπίτι για να τιςυποδεχτούν και να τις προδιαθέσουν έτσι, για να χαράξουν καλό δρόμο στη ζωή τουπαιδιού.(βιβλ.2)

Το μωράκι τις πρώτες μέρες όπου έμενε δίπλα στη μαμά του μάθαινε ναθηλάζει και ήταν τυλιγμένο με κάποιες πάνινες κουβερτούλες. Στη συνέχεια το μωρότο φάσκιωναν.

Αλλά τι είναι το φάσκιωμα; Το φάσκιωμα ήταν ένα ιδιαίτερο και φοβερό τύλιγμα τουμωρού λες και το έκαναν επίτηδες για να το ταλαιπωρήσουν. Η γιαγιά, αν υπήρχε στοσπίτι ή η μάνα καθόταν με τα πόδια απλωμένα στο πάτωμα. Ύστερα έριχνε ένα μικρόμάλλινο τσιόλι ή κουβέρτα, αν υπήρχε, πάνω στα απλωμένα πόδια της αφούπροηγουμένως την είχε διπλώσει διαγωνίως. Έστρωνε πάνω στη κουβέρτα έναβαμβακερό ύφασμα, σεντόνι θα λέγαμε σήμερα, και εκεί επάνω τοποθετούσε το μωρόμε το κεφαλάκι του προς τις πατούσες της αφού πρώτα είχε θηλάσει. Και αντίμπεμπελίνο, όπως αυτό γίνεται σήμερα, τύλιγε τον πισινό του με ένα πανάκι και τοπερνούσε και κάτω από τα σκέλη του. Ύστερα έπιανε το ένα χεράκι και το κολλούσεστα πλευρά του σφιχτά, ομοίως και το άλλο χεράκι και αυτό κολλητά στα πλευρά τουκαι το σκέπαζε με την άλλη άκρη της κουβέρτας ύστερα ίσιαζε καλά τα πόδια του καιμε την κάτω άκρη της κουβέρτας τα τύλιγε κι αυτά και αφού έκανε ένα σωλήνα (έτσιέμοιαζε το νεογνό) το τύλιγε από την κορυφή μέχρι τα πόδια του με μια φασκιάδηλαδή πλεγμένη λωρίδα από μάλλινες κλωστές γύρω γύρω εις τρόπον ώστε το παιδίνα μη μπορεί ούτε να κλωτσήσει ούτε να κινήσει τα χεράκια του, παρά μόνο νααναπνέει και να κλαίει. Στη συνέχεια το τοποθετούσαν για ύπνο, αν βέβαια ήτανδυνατόν να κοιμηθεί σ΄ αυτή τη κατάσταση που ήταν στο κρεβατάκι του τηνλεγόμενη σαρμανίτσα.

Στο μαξιλάρι του είχε πάντα την εικόνα της Παναγίας και στο πάνω μέρος τηςσαρμανίτσας ένα σταυρό. Όταν το μωρό έκλαιγε, το κουνούσε στην κούνια του καιάλλοτε έκαιγε λουλούδια από τον επιτάφιο και το κάπνιζε για να ξεματιαστεί.

Μετά από σαράντα μέρες η λεχώνα πήγαινε στον παπά και της διάβαζε μιαευχή. Έτσι, μπορούσε πλέον να βγαίνει από το σπίτι και να εκκλησιάζεται.(βιβλ.1)

ΝΑΝΟΥΡΙΣΜΑΤΑ

Η μητέρα θήλαζε οπωσδήποτε το παιδί μέχρι την ηλικία των 2 ετών ή καιπαραπάνω καμιά φορά. Τότε το <<απόκοβε>>, όπως έλεγαν, και ύστεραακολουθούσε μια δύσκολη φάση για την ψυχολογική και διαιτολογική προσαρμογήτου παιδιού αλλά και την γενικότερη εξέλιξή του.

Όλοι έτρεφαν ξεχωριστή αγάπη στο παιδί από την γέννησή του και σαν άρχιζενα περπατάει και να μιλάει, γινόταν το επίκεντρό της οικογενειακής ζωής. Από μικρότου μιλούσαν στη γλώσσα των νηπίων και η μητέρα ή η γιαγιά του τραγουδούσαννανουρίσματα. Μερικά από αυτά ήταν τα εξής:

Έλα ύπνε απ΄ τα βουνά Νάνι του, νανάκια τουκι απ΄ τα κρύα τα νερά. και πολλά χρονάκια του.Έλα ύπνε απ΄ τα κλαράκια Νάνι του να γίνει τρανόκαι δροσιά απ΄ τα χορταράκια το παιδάκι μου το καλό.να υπνώσεις τα παιδάκια. Να κοιμηθεί σαν το

αρνάκινα σηκωθεί σαν το

κατσικάκι.Το μωρό μου νάνι, νάνικαι όπου του πονάει να

γιάνει.

Έλα ύπνε ύπνωσέ το, Νάνι νάνι, νάνι νάνι,Παναγιά αποκοίμησέ το. νάνι το παιδί να κάνειΤο παιδί μου να΄ ν΄ καλά να πλαιάζει να΄ μερώνει,κι ας ψοφήσουν χίλια αρνιά, να ξυπνάει να μεγαλώνειχίλια αρνιά, χίλια κατσίκια το πιδάκι μ΄ το χρυσόκαι του Μπέη τα κορίτσια. ποιος το λέει δεν είναι

καλό(βιβλ.1) να ψοφήσ΄ ν τα πλάκια

τουκαι τα κουτουπλάκια

του.(βιβλ.5)

Η ΒΑΠΤΙΣΗ

Το βάπτισμα είναι ένα από τα εφτά μυστήρια της ορθοδοξίας, με την τέλεσητου οποίου γίνεται δεκτός από την εκκλησία του Χριστού ένας νέος χριστιανός. Ηβάπτιση θεωρήθηκε ότι αποτελεί και θωράκιση εναντίον του θανάτου.(βιβλ.1) Ανόμως το βρέφος ασθενούσε βαριά, για να μην πεθάνει αβάπτιστο το βάπτιζαν στον<<αέρα>>. Συνήθως φώναζαν τον γείτονα, και γινόταν το «αεροβάπτισμα»: ο νονόςσήκωνε το βρέφος τρεις φορές στον αέρα και έλεγε το όνομα με την ευχή «βαπτίζεταιο δούλος του Θεού...... στο όνομα του Πατρός και του Υιού και του Αγίου

Πνεύματος, αμήν». Εάν το βρέφος ξεπερνούσε τον κίνδυνο γινόταν και το κανονικόβάπτισμα με το ίδιο όνομα.(βιβλ.3)

Οι γονείς, παλαιότερα, άρχιζαν να σκέπτονται την βάπτιση του παιδιού τουςαμέσως μετά το σαράντισμα.(βιβλ.1)

Ο νονός, που θα βάπτιζε το παιδί, ήταν συνήθως ο κουμπάρος που τουςστεφάνωσε ή έστω ένα από τα παιδιά του. Το όνομα, που θα έδινε ο νονός στο παιδίυπήρχε η παράδοση να είναι το όνομα του παππού του, από τον πατέρα, αν ήταναγόρι, και της γιαγιάς του, αν ήταν κορίτσι. Μετά το δεύτερο παιδί, έδινε καιονόματα από το σόι της μητέρας. Ο νονός, μάλιστα, έδινε το όνομα, και χωρίς ναπροηγηθεί συνεννόηση με τους γονείς του παιδιού.(βιβλ.1)

Σε πάρα πολλά σημεία της Ελλάδας, η βάπτιση γινόταν χωρίς την παρουσίατων γονιών του παιδιού, οι οποίοι περίμεναν στο σπίτι τη χαρμόσυνη αναγγελία τουονόματος. Συνήθως η γιαγιά του μωρού, κυρίως η μητέρα του γαμπρού, ή η μαμήπήγαιναν το μωρό στην εκκλησία. Μόλις ο νονός ή η νονά έλεγε το όνομα τουμωρού, όλοι οι πιτσιρικάδες του χωριού έτρεχαν στα σοκάκια για να πουν στουςγονείς το όνομα. Ο πρώτος που έφτανε στους γονείς έπαιρνε καλό φιλοδώρημα σεχρήματα της εποχής.(βιβλ.8) Στο τέλος του μυστηρίου, ο νονός φορούσε στο παιδί τακαινούργια του ρούχα (βαπτιστικά). Στο πέτο των παρευρισκομένων κολλούσεσταυρουδάκια, που είχαν την έννοια ότι παρέστησαν μάρτυρες του μυστηρίου πουτελέστηκε.(βιβλ.1) Οι υπόλοιποι δέχονταν κεράσματα (καραμέλες, καρύδια, κάστανα,χαλβά ή λουκούμια). Όσο τα παιδιά έτρεχαν, από την εκκλησία ξεκινούσε μια πομπήμε τους υπόλοιπους καλεσμένους. Επικεφαλής ήταν ο ιερέας και ακολουθούσε ονονός ή η νονά με το βαφτισμένο μωρό. Με την άφιξη της πομπής η μητέραπαραλάμβανε από το νονό ή τη νονά το μωρό της, αφού πρώτα φιλούσε το χέρι τουιερέα κι έκανε τρεις μετάνοιες μπροστά τους. Ακολουθούσαν κεράσματα της εποχής,που ήταν συνήθως περιποιημένες πίτες, τα γνωστά “μπουρέκια”.(βιβλ.8)

Ο νονός απέναντι στο παιδί βάπτιζε, αναλάμβανε και ηθικές υποχρεώσεις.Θεωρούνταν πνευματικός πατέρας του που θα φρόντιζε και για την σωστήδιαπαιδαγώγησή του. Γι΄ αυτό και η κουμπαριά θεωρήθηκε ένας ισχυρός (εξαγχιστείας) συγγενικός δεσμός.(βιβλ.1)

ΑΝΑΤΡΟΦΗ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ

Όταν το παιδί μεγάλωνε κάπως, του διηγούνταν ιστορίες και παραμυθάκια.Του μάθαιναν από μικρό να μην κάνει αταξίες και να σέβεται τους μεγαλύτερους του.Όταν δεν καθόταν φρόνιμα, το φόβιζαν με υποτιθέμενους επισκέπτες, με φανταστικάπρόσωπα, «μούμους» και κακούς αράπηδες, για να του αποσπάσουν την προσοχή τουκαι να συμμορφωθεί. Του απαγόρευαν να λέει κακές κουβέντες και του μάθαιναν νακάνει το σταυρό του με το καλό το χέρι και να προσεύχεται στο Χριστούλη και τηνΠαναγία. Όταν έκανε ζημιές, καμιά φορά συνέβαινε να το κλείσουν μόνο του σεδωμάτιο, ή του έλεγαν ότι θα το τιμωρήσει ο πατέρας του σαν έρθει. Άλλοτε πάλι, γιατις κακιές κουβέντες του έβαζαν πιπέρι στη γλώσσα.

Τα πρότυπα, που παρουσίαζαν το παιδί και ήθελαν να μοιάσει, ήταν πρόσωπατου χωριού ή των παραμυθιών και άλλων διηγήσεων. Το αγόρι να γίνει δυνατόςάνδρας σαν τον.... και καλό παιδί. Το κορίτσι να γίνει καλή νοικοκυρά. Από μικρό,μάλιστα, στο κορίτσι η μητέρα του ανέθετε εύκολες δουλειές του σπιτιού για νασυνηθίζει. Σιγά σιγά θα τις έκανε όλες μόνο του. Έτσι, με τον καιρό το κορίτσι θαξεκούραζε την μητέρα του και το αγόρι τον πατέρα του. Τέλος τα μεγαλύτερα παιδιάβοηθούσαν σημαντικά στο μεγάλωμα των μικρότερων αδερφιών τους.(βιβλ.1)

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Γεωργίου Ηλ. Πάττα Δασκάλου, (1995), ΄Εθιμα από τον κύκλο της ζωής τουανθρώπου΄, Ιστορία και παράδοση της Οξυάς Καρδίτσας και της περιοχής τωνΑγράφων, Βόλος, σελ. 296-302

Χρήστου Μιλτ. Μηλίτση, (1996), ΄Λαογραφία ο κύκλος της ζωής΄, Άγραφα,Καρδίτσα, σελ. 285-286Χριστόφορος Κ. Τραύλος, ΄ Η βάπτιση΄, Η θεσσαλική Ιθώμη το Φανάρι, Σαββάλας,σελ.Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, ΄Οκύκλος της ζωής΄, Αγροτική Παράδοση και Λαική Τέχνη 20ς κύκλος, σελ. 297-299Περιοδική Έκδοση της ΄Ενωσης Επιστημόνων Νομού Καρδίτσας, (1985),΄Νανουρίσματα΄, Καρδίτσα, σελ. 152-153Θανάσης Κούβακας, Νίκος Μπούγας, Ειρήνη Πουρνάρα, (1984), ΄Βάπτιση΄,Πάπυρους Λαρούς Μπριτάνικα, Μαρούσι Αττικής, σελ.279Πολιτιστικός Σύλλογος Λεοντίτου΄Ο Πλάτανος΄, (2007), ΄Έθιμα΄, Ημερολόγιο,Αθήνα, σελ.5http://www.yeskid.gr/baptisi-party/mystirio/proetoimasia/ta-ethima-tis-baptisis-apo-stoD:\e8ima\ta-ethima-tis-vaptisis-apo-to-a-sto-ο-35860.html

ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΠΡΟΛΗΨΕΙΣ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Εδώ και χιλιάδες χρόνια, ο άνθρωπος έχει χαρακτηρίσει ορισμένα πράγματακαι γεγονότα ως καλή ή κακή τύχη. Όσο κι αν προσπαθούμε να ξεφύγουμε από αυτέςτις προλήψεις και δεισιδαιμονίες, πιάνουμε καμιά φορά τον εαυτό μας να πιστεύεικάποιες από αυτές. Μερικές ακούγονται γελοίες, άλλες ίσως κάπως πιο ρεαλιστικές...είναι όλα θέμα απόψεων. Το σίγουρο είναι πάντως, ότι όταν πιστεύουμε κάτι μεπάθος, τελικά το δημιουργούμε. Είναι η δύναμη που όλοι μας έχουμε.Εδώ λοιπόν είναι μια μικρή συλλογή των πιο γνωστών προλήψεων:

-Σκούπα: Αν πέσει η σκούπα μόνη της, θα έρθουν ανεπιθύμητοι επισκέπτες.-Σκύλος: Αν ένας σκύλος σε ακολουθήσει μέχρι το σπίτι σου, είναι καλή τύχη. Ανένας σκύλος αρχίσει να ουρλιάζει χωρίς λόγο, τότε κάποιος θα πεθάνει.-Μάτι: Μικρές μπλε χάντρες σε σχήμα ματιού φοριούνται για προστασία από τομάτιασμα.-Χρήματα: Αν βρεις χρήματα στο δρόμο, είναι καλή τύχη για τα επαγγελματικάσου.(βιβλ.1)-Ανοιχτή ομπρέλα μέσα στο σπίτι: Η προέλευση αυτής της πρόληψης είναι απλή: ότισχεδιάστηκε για έξω πρέπει να παραμένει έξω. Παρόλο που η σημερινή εκδοχή τηςπαλιάς δεισιδαιμονίας με την ομπρέλα περιορίζεται μόνο στην «κακή τύχη», ο Oliverυποστηρίζει πως τα παλιά χρόνια ήταν πολύ πιο σκοτεινή. «Τα παλιότερα χρόνια, τοάνοιγμα της ομπρέλας μέσα στο σπίτι ήταν οιωνός θανάτου», όπως εξηγεί οίδιος.(βιβλ.2)-Πιρούνι: Αν σου πέσει το πιρούνι από το τραπέζι, φίλοι θα καλέσουν.-Σκόρδο: Φοριέται στο λαιμό ή κρεμιέται στην εξώπορτα του σπιτιού για να κρατάειτους βρικόλακες μακριά.-Δόντια: Όταν ένα παιδάκι βγάζει τα παιδικά του δόντια, τα πετάει στα κεραμίδια τουσπιτιού του για βγουν τα νέα δόντια γερά. Επίσης, υπάρχει ο μύθος της νεράιδας τωνδοντιών, που παίρνει τα παιδικά δοντάκια που βρίσκει κάτω από το μαξιλάρι τουπαιδιού, και αφήνει στη θέση τους λεφτά.

-Πέταλο: Πέταλο αλόγου φέρνει καλή τύχη στα χρηματικά.(βιβλ.1)-Γεμάτος φούρνος: Πρόκειται για μια παλιά εβραϊκή δεισιδαιμονία. Εάν έναςφούρνος έμενε άδειος, η οικογένεια θα πείναγε στο μέλλον. Για να αποφύγει κάποιοςτην πείνα, αρκούσε να αφήσει μέσα στον φούρνο ένα κομμάτι λαδόκολλα ή ένατηγάνι. Η δεισιδαιμονία αυτή σχετίζεται με αρχαία τελετουργικά, κατά τα οποίαάφησαν φαγητό για τους θεούς του νοικοκυριού, ώστε να προστατεύουν τηνοικογένεια.(βιβλ.2)

-Ουράνιο Τόξο: Είναι καλή τύχη αν δεις ουράνιο τόξο. Ο μύθος επίσης λέει ότιυπάρχει θησαυρός θαμμένος εκεί που τελειώνει το ουράνιο τόξο.

-Αστέρια: Είναι γρουσουζιά να μετράς τα αστέρια. Αν όμως δεις ένα αστέρι ναπέφτει, κάνε μια ευχή.-Ψαλίδι: Λέγεται ότι αν μια έγκυος κάτσει εν αγνοία της πάνω σε ανοιχτό ψαλίδι, θαγεννήσει αγόρι.-Αλάτι: Διώχνει τα δαιμόνια και τους ανεπιθύμητους επισκέπτες. Αν χυθεί αλάτι κατάλάθος είναι γρουσουζιά και πρέπει να ρίξεις λίγο πίσω σου, πάνω από τον ώμοσου.(βιβλ.1)-Ανάποδα εσώρουχα: Εάν κάποιος έχει μια κακή μέρα, το μόνο που χρειάζεται για νατην καλυτερέψει είναι να βάλει τα εσώρουχά του ανάποδα. Ο Oliver δεν είναισίγουρος για την προέλευση αυτής της δεισιδαιμονίας αλλά δεν θα μας κάνειεντύπωση εάν αποδειχτεί πως προέρχεται από κάποια ξέφρενη φοιτητική εστία, ωςένα είδος <<παρέλαση της ντροπής>>.(βιβλ.2)-Βασιλικός: Είναι καλή τύχη να έχεις μια γλάστρα με βασιλικό στην είσοδο τουσπιτιού. Αν επίσης προσφέρεις ένα κλαράκι βασιλικού στους επισκέπτες σου, τότεαυτοί θα ξαναέρθουν.-Πασχαλίτσα: Αν πέσει πάνω σου πασχαλίτσα είναι καλή τύχη. Είναι όμως μεγάληγρουσουζιά να την διώξεις.-Σκάλα: Είναι γρουσουζιά να περνάς κάτω από σκάλα.-Ρούχα: Πολλοί φοράνε τα ρούχα τους ανάποδα όταν πάνε για ύπνο, για ναπροστατευτούν από τις κατάρες.-Μαχαιροπίρουνα: Είναι γρουσουζιά να αφήνεις τα μαχαιροπίρουνά σου σε θέσησταυρού πάνω στο πιάτο σου.(βιβλ.1)-Θαυμασμός βρέφους: Εάν είστε στην Κίνα και δείτε ένα πολύ όμορφο νεογέννητομωρό, δεν θα πρέπει για οποιονδήποτε λόγο να εκφράσετε τον θαυμασμό σας, ΣτηνΚίνα, θεωρείται μεγάλη γρουσουζιά ο θαυμασμός ενός νεογέννητου γιατί θεωρούν

ότι τραβάει την προσοχή των φαντασμάτων και των δαιμόνων. Έτσι, συνηθίζεται ναμιλούν με άσχημα λόγια για ένα μωρό, ώστε να κρατούν το κακό μακριά.(βιβλ.2)-Κρασί: Εάν είσαι ανύπαντρος και τύχει στο δικό σου το ποτήρι να τελειώσει τοκρασί, τότε θα καλοπαντρευτείς.-''Εις υγείαν'': Είναι γρουσουζιά να λες ''εις υγείαν'' και να τσουγκράς το ποτήρι σου,αλλά να μην πίνεις. Είναι επίσης γρουσουζιά να τσουγκράς με άδειο ποτήρι ή μενερό.-Μητρικό γάλα: Λέγεται ότι το ύφασμα που έχει πάνω του γάλα από γυναίκα πουθηλάζει, είναι πολύ δυνατό γούρι και προστατεύει από οτιδήποτε κακό.-Μάρτης: Μικρά βραχιολάκια από κόκκινη και λευκή κλωστή φοριούνται στο χέρι,για να μην «σε κάψει ο Μάρτης».(βιβλ.1)-Τετράφυλλο τριφύλλι: Λόγω της σπανιότητας των τετράφυλλων τριφυλλιών, εάνκάποιος βρει ένα, θεωρείται πολύ τυχερός. Σύμφωνα με τον Oliver, το σπάνιο αυτόφυτό αντιπροσωπεύει οτιδήποτε μπορεί να επιθυμήσει κάποιος: πλούτο, δόξα, αγάπηκαι υγεία.(βιβλ.2)

-Κόκορας: Οι παλιοί πάντα σφάζανε έναν κόκορα και τον θάβανε στα θεμέλια τουσπιτιού όταν χτιζότανε, για να στεριώσει το σπίτι.-Μέλι και γάλα: Είναι έθιμο να ταΐζει η πεθερά την νέα της νύφη μέλι και γάλα, γιανα τα πάνε «μέλι-γάλα».-Ζάχαρη: Σε πολλά μέρη της Ελλάδας, οι μητέρες «ζαχαρώνουν» τις κόρες τους ότανείναι μωρά, για να γίνουν όμορφες και γλυκές. Τις ρίχνουν δηλαδή ζάχαρη.-Παπούτσια: Είναι γρουσουζιά να αφήνεις τα παπούτσια σου ανάποδα.-Ντουλάπα: Όταν αφήνεις τις ντουλάπες ανοιχτές, λέγεται ότι ευνοείς τις κακέςγλώσσες.-Παίνεμα: Είναι κακό να παινεύεις την ομορφιά ενός μωρού, γιατί προκαλείς τιςνεράιδες πουμπορεί να το ζηλέψουν και να του κάνουν κακό.-40ήμερα:Ακόμα και σήμερα, πολλοί είναι αυτοί που δεν αφήνουν κανένα να δει τονεογέννητό τους πρωτού κλείσει 40 ημέρες, για να μην το βρει κακό μάτι.-Νύχια: Είναι γρουσουζιά να κόβουμε τα νύχια μας την ή τις παρασκευές.-Ψίχουλα: Όταν τινάζουμε το τραπεζομάντιλο μετά από γεύμα έξω την νύχτα,ταΐζουμε τα πνεύματα κι έτσι δεν υπάρχει φόβος να αγριέψουν μαζί μας.-Γάμος: Όλοι γνωρίζουμε τα 2 έθιμα που σχετίζονται με τους γάμους: Είναιγρουσουζιά να δει ο γαμπρός την νύφη με το νυφικό της πριν από τον γάμο καιρίχνουμε ρύζι στους νεόνυμφους για να «ριζώσουν».

-Καθρέφτες: Αν σπάσεις έναν καθρέφτη, θα έχεις 7 χρόνια γρουσουζιά. Πολλοίεπίσης πιστεύουν ότι αν κοιτάξεις στον καθρέφτη μετά τα μεσάνυχτα, μεγάλο κακόθα σε βρει.

-Κουφέτα: Αν μια ανύπαντρη βάλει κάτω από το μαξιλάρι της κουφέτο, θα δει στονύπνο της ποιον θα παντρευτεί.(βιβλ.1)-Πέρασμα κάτω από μια σκάλα: Μετά από έρευνα ενός χρόνου στη ΒρετανικήΒιβλιοθήκη του Λονδίνου, ο Oliver αναφέρει πως η δεισιδαιμονία αυτή αναφέρεταιστη σκάλα που σχηματίζει ένα τρίγωνο με τον τοίχο και το έδαφος, υποδηλώνονταςτην Αγία Τριάδα και επομένως φέρνει κακή τύχη. Άλλη πιθανή (και πολύ πιο απλή)εξήγηση είναι πως όπου υπάρχει σκάλα, συνήθως κάπως δουλεύει από πάνω και μετο να περάσει κάποιος από κάτω μπορεί να προκληθούν διάφορα ατυχήματα, όπως ναπέσει ένα σφυρί στο κεφάλι του περαστικού.-13:Το γρουσούζικο 13-Ο αριθμός 13-και η παρασκευή και 13 θεωρούνταιγρουσουζιά σε πολλά μέρη, ενώ οι ρίζες αυτής της δεισιδαιμονίας φτάνουν πίσω στηΒίβλο.(βιβλ.2)-Το απόβραδο της Τρίτης, Πέμπτης, Σαββάτου και της παραμονής γιορτής οιγυναίκες δεν έπλεκαν, έγνεθαν, κεντούσαν, έραβαν, μπάλωναν, έπλεναν ενόψει τηςΤετάρτης, της Παρασκευής, της Κυριακής, της γιορτής αντίστοιχα.-Οι νιόπαντροι δεν παραβρίσκονται σε κηδείες ή σε μνημόσυνα.-Η ψυχή μετά θάνατο και για διάστημα σαράντα ημερών γυρίζει στα μέρη απ΄ ταοποία διήλθε ο πεθαμένος κατά τη διάρκεια της ζωής του.-Η πρόβλεψη των καιρικών συνθηκών για όλη τη διάρκεια του έτους γινόταν με βάσητις παρατηρήσεις των πρώτων ημερών του Αυγούστου (μερομήνια).(βιβλ.3)-Δεν άρχιζαν καμιά πολυήμερη εργασία ημέρα Τρίτη και δεκατρείς του κάθε μήνα.-Δεν παντρεύονταν χρόνο δίσεκτο (όταν ο Φεβρουάριος είχε 29 ημέρες).-Δεν δρασκέλιζαν τον ξαπλωμένο γιατί δεν ψήλωνε, αν από απροσεξία ή αστεία τοέκαναν, τον ξεπηδούσαν.(βιβλ.4)-Μαύρη γάτα: Οι μαύρες γάτες είναι συνυφασμένες με τη μαγεία και γι αυτό κάποιοιάνθρωποι πιστεύουν πως φέρνουν κακή τύχη, Εντούτοις, υπάρχουν δύο παραλλαγέςσε αυτή τη δεισιδαιμονία. Εάν μια γάτα περάσει από μπροστά σου θεωρείται κακήτύχη, ενώ αν έρθει προς το μέρος σου, τότε είναι καλός οιωνός. Στην περίπτωση τουπρώτου σεναρίου, για να ξορκίσεις το κακό, το μόνο που χρειάζεται να κάνεις είναινα φτύσεις.(βιβλ.2)

-'Όταν στο πιάτο πέσει το ψωμί, έρχεται μουσαφίρης.-Όταν ο καφές στο φλιτζάνι έκανε φούσκες μικρές, θα έπαιρνες χρήματα, οι μεγάλεςθα ήταν φίλοι.-Όταν σ΄ έτρωγε η μύτη, θα έτρωγες ξύλο.-Όταν καθίσει επάνω σου αλογόμυγα ή ανυφαντής θα αντάμωνες φίλο.-Στα παιδιά φορούσαν χαϊμαλιά με σκόρδο, μπαρούτι και αλάτι, να μην ματιάζονται.Επίσης, πάνω στα χαϊμαλιά κρεμούσαν και μια χάντρα.-Όταν έλουζαν τα παιδιά και ήθελαν να βγουν έξω, έριχναν λίγο αλάτι στη τσούκατου κεφαλιού τους να μην πάρουν από μάτι.-Αν σε έτρωγε η αριστερή παλάμη, θα έπαιρνες χρήματα, αν η δεξιά, θα έδινες.-Όταν λοξυγκιάζεις, κάποιος σε μελετάει.-Η γυναίκα όταν είχε τα έμμηνα ή ερχόταν σε επαφή με τον άνδρα της, δεν έπρεπε ναζυμώσει πρόσφορα, ούτε να πάει στην εκκλησία.-Όταν το μάτι έπαιζε, θα σου συνέβαινε κάτι κακό.-Όταν σφύριζε το αυτί, θα άκουγες κάποιο νέο.-Δεν έκανε να ακουμπάς τα μάγουλα στα δυο σου χέρια.-Όταν κάποιος πήγαινε ταξίδι, σκούπιζαν πριν φύγει.-Πίστευαν στις νεράιδες και πως αν μιλήσεις, όταν τις δεις, σου παίρνουν τη φωνή.-Το λάλημα της κουκουβάγιας προμηνούσε θάνατο.-Όταν πιεις από το ίδιο ποτήρι το υπόλοιπο νερό που άφησε ο άλλος, μαθαίνεις ταμυστικά του.-Δεν έπρεπε να αφήσεις στο τέλος του φαγητού τη μπουκουσιά σου ή το φαγητό σου,γιατί θα σε εγκατέλειπε ο/η σύζυγος.-Όταν πηγαίνεις σε ξένο σπίτι, έπρεπε να βγαίνεις από την ίδια πόρτα, γιάτι γύριζεςπίσω την προξενιά των παιδιών.-Αν κράζουν τα κοράκια, κάποιος θα πεθάνει.-Όταν χυθεί ο καφές από το φλιτζάνι, θα πάρεις χρήματα.-Τα μαλλιά του μωρού δεν τα έκοβαν πριν χρονιάσει.-Το υποκάμισο του φιδιού το κάνουν φυλαχτό.-Όταν η γάτα νίβεται θα βρέξει.(βιβλ.4)-Έλεγαν ότι για να γεννηθεί ένα όμορφο παιδί, οι περισσότερες έγκυες απέφευγαν ναπιάσουν ή να δουν οποιοδήποτε άσχημο πράγμα.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑhttp://www.artofwise.gr/html/categories_content/anadromes/prolipseis.htmlhttp://www.newsbomb.gr/blogs/story/140398/13-kathimerines-deisidaimonies-ti-simainoyn-kai-apo-poy-proerxontaiΔημήτριος Ιωαν. Τσιούρης, (2004), 'Προλήψεις, δεισιδαιμονίες, μαντείες, δοξασίες,παραδόσεις', Δρακότρυπα Στοιχεία Τοπικής Ιστορίας, Καρδίτσα, σελ.261-262Δημήτριος Βαίου Στάθης, (1993), 'Δεισιδαιμονίες-Προλήψεις', Η Απιδιά τωνΑγράφων Ιστορία-Λαογραφία, Καρδίτσα, σελ.263-265

ΉΘΗ, ΈΘΙΜΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΔΟΣΕΙΣ ΤΟΥ ΤΟΠΟΥ ΜΑΣΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ ΚΑΙ ΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΑ

ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΑ ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ

Οι μεγάλες αυτές γιορτές είναι στο τέλος του παλιού και στις αρχές κάθε νέου έτους.Μέσα στο εορταστικό δωδεκαήμερο από τις 25 του Δεκέμβρη μέχρι την γιορτή τωνΦώτων, στις 6 του Γενάρη. Είναι η πιο μεγάλη γιορτή των Χριστιανών. Αυτή τημέρα, ο Χριστός ενσαρκώθηκε σε άνθρωπο και ήρθε στην γη, όπου υπέφερε ταπάνδεινα για να σώσει τον κόσμο για την αμαρτία. Όπως και τότε έτσι και τώρασυνεχίζουμε να κρατάμε τις παραδόσεις μας. Σαράντα μέρες πριν νηστεύουμε, και ηνηστεία γίνεται σκληρότερη κάθε Τετάρτη και Παρασκευή της Σαρακοστής.

ΧριστούγενναΜια εβδομάδα πριν την γιορτή, καθαρίζουμε τα σπίτια, ασβεστώνουμε οι αυλές καιοι άλλοι χώροι. Ετοιμάζουμε τα γλυκά, τα χριστόψωμα, τις αυγοκουλούρες, τουςκουραμπιέδες και τα μελομακάρονα. Προμηθεύουμε την κότα ή τη γαλοπούλα που θατην κάνουμε γεμιστή.

Την Παραμονή στα χωριά σφάζουμε τα γουρούνια για να είναι όλα έτοιμα για τηνμεγάλη χαρά. Οι Καλλικάντζαροι ή αλλιώς Παγανά οι οποίοι έχουν κατακλύσει κάθεχωριό και έχουν γεμίσει τα ακατοίκητα σπίτια, τις ρεματιές και τους νερόμυλους.Κάθε νοικοκυρά με μία κεραμίδα στο χέρι, με λίγα αναμμένα κάρβουνα στα οποίαρίχνει και ξαναρίχνει θυμιάμα, έπειτα τρέχει σε κάθε γωνία του σπιτιού, στηνκαλύβα, στον αχυρώνα, να θυμιατίσει, πιστεύοντας πως έτσι θα διώξει τα Παγανά.

Τα παιδιά πριν φέξει καλά-καλά, είναι στον δρόμο βρέχει χιονίζει. Γυρίζουν από σπίτισε σπίτι και τραγουδούν τα κάλαντα:

Καλήν ημέρα άρχοντες, να πω στ' αρχοντικό σαςΧριστός γεννάται σήμερα, εν Βηθλεέμ τη πόλειΟι Ουρανοί αγάλονται, χαίρετ' η κτίση όλη.Εν τω Σπηλαίω τίκτεται, εν φάτνη των αλόγωνΟ Βασιλεύς των Ουρανών, ο Ποιητής των όλων.

Εδώ το έκοβαν και δεν συνέχιζαν παρακάτω, γιατί το έλεγαν τραγουδιστά καικρατούσε πολύ ώρα. Έπρεπε να βιαστούν, για να προλάβουν όλα τα σπίτια τουχωριού. Στο τέλος φώναζαν “Και του χρόνου”. Καθώς τα παιδιά περιφέρονται στουςδρόμους τραγουδώντας τα κάλαντα, οι νοικοκυρές ετοιμάζουν τα σπιτια τους καιέδιναν στα παιδιά είτε φιλοδώρημα είτε κάποιο γλύκισμα.

Τη μέρα των Χριστουγέννων, το πρωί η καμπάνα μας καλούσε στην Εκκλησία. Έναςαπό κάθε σπίτι, πήγαινε πρώτος για να δώσει το πρόσφορο στον παπά. Σε λίγο όλοι οικάτοικοι του χωριού βρίσκονταν στην Εκκλησία. Παλιά όπως και τώρα δίνουν οιεπίτροποι λουλούδια σ' αυτούς που γιορτάζανε και αυτοί με την σειρά τους έριχνανστο δίσκο χρήματα. Επιστρέφοντας στο σπίτι από την Εκκλησία καίουν στο τζάκιλίγο χλωρό πουρνάρι λέγοντας ευχές.Την Δεύτερη μέρα των Χριστουγέννων, έβαζαν το χοιρινό στη σκάφη. Το έκοβαν καιέβγαζαν το λίπος και το έβραζαν σε μεγάλα καζάνια. Το ψαχνό κρέας το χτυπούσανσε χοντρά ξύλα με τσεκούρι, το έκοβαν κιμά, το ανακάτευαν με μπαχαρικά, γέμιζαντα έντερα και έκοβαν τα λουκάνικα. Διατηρούσαν μέρα και νύχτα αναμμένο το τζάκι,γιατί πίστευαν πως, αν σβήσει θα κατέβουν από το τζάκι τα παγανά. Ακόμα και οιμυλωνάδες τα φοβούνταν και δεν πήγαιναν στους μύλους τις μέρες αυτές. Έλεγανπως οι καλικάτζαροι κρατούσαν την μυλόπετρα και δεν την άφηναν να γυρίσει για νακάνουν το άλεσμα. Τη στάχτη που μαζεύονταν άφθονη τις Χριστουγεννιάτικες μέρες,την σκόρπιζαν αργότερα στα χωράφια τους για να κάνουν πολλή σοδειά.

ΠρωτοχρονιάΜέσα στο δωδεκαήμερο γιορτάσι, λίγες μέρες μετά τα Χριστούγεννα έρχεται και ηΠρωτοχρονιά. Είναι η πρώτη γιορτή του καινούριου χρόνου, που τόσο τηνπεριμένουμε όλοι μας και ιδίως τα παιδιά. Περιμένουν τον Αη-Βασίλη, για να τουςφέρει τα δώρα τους. Τον φαντάζονται, έτσι τα διηγήθηκε η γιαγία, γέρο-Ασπρομάλλημε πυκνοδασομένη κατάλευκη γενιάδα, με το χιονισμένο δισάκκι ακουμπισμένο στηνγερόντικη ράχη του γεμάτο από δώρα.

Την Παραμονή της Πρωτοχρονιάς, το πρωί τα παιδιά πηγαίνουν από σπίτι καιτραγουδούν τα κάλαντα της Πρωτοχρονιάς, ξαναζωντανεύοντας έτσι ένα πανάρχαιοέθιμο:

Αρχή Μηνιά κι' αρχή χρονιά, ψιλή μου δεντρολιβανιάκι αρχή καλός μας χρόνος, Εκκλησιά με τ' Άγιο Θρόνος.Αρχή που βγήκε ο Χριστός, Άγιος και Πνευματικός,στη γη να περπατήσει και να μας καλοσωρίσειΆγιος Βασίλης έρχεται και δεν μας καταδέχεται,από την Καισαρεία, συ 'σαι, αρχόντισσα κυρία.Βαστά εικόνα και χαρτί, ζαχαροκάντιο ζυμωτήΧαρτί και καλαμάρι, δεν και με το παλικάρι.

Και τελείωναν με την ευχή “Καλή Χρονιά”. Έπαιρναν το φιλοδώρημα και συνέχιζανστην διπλανή πόρτα. Εν τω μεταξύ, οι γυναίκες στα διάστημα αυτό έχουν ετοιμάσειτα πάντα, βασιλοκουλούρες, μηλόπιτες, πρόσφορα και γλυκά, ακόμη και τηγανίτες.Πιο συγκεκριμένα, είναι μια κουραστική μέρα για την νοικοκυρά. Έπειτα αλείφανετις βρύσες του χωριού με λίπα και βούτυρο. Έχυναν γάλα, έριχναν στο νερό σπόρουςαπό δημητριακά και άλλα όσπρια λέγοντας “Όπως τρέχει η βρύση, να τρέχουν τασοδήματα”. Έπαιρναν νερό από τις βρύσες και το βράδυ λούζονταν στα σπίτια τους.

Την ημέρα της Πρωτοχρονιάς, γυρίζοντας από την Εκκλησία, ο πρώτος που θαπερνούσε το πόδι του από την πόρτα του σπιτιού έπρεπε να περάσει με το δεξί για ναπηγαίνουν όλα καλά αυτό το χρόνο. Μετά την Εκκλησία οι νοικοκυρές έφτιαχναν τηΒασιλόπιτα στην οποία έβαζαν μέσα στο ζυμάρι το φλουρί μαζί με άχυρο και έναξυλαράκι από κλίμα. Έτσι ήταν έτοιμη για το μεσημεριανό Πρωτοχρονιάτικο τραπέζι.Κατά την διάρκεια του γεύματος έλεγαν ευχές καθώς σταύρωναν την πίτα. Τηνγύριζαν, όπως ήταν μέσα στο ταψί, αφού κάθονταν όλοι ολόγυρα στο τραπέζι. Στησυνέχεια την τεμαχίζανε και την ονομάζανε. Το πρώτο κομμάτι ήταν του Χριστού.Το δεύτερο του Άη-Βασίλη. Το τρίτο του σπιτιού και στην συνέχεια με τη σειρά του

πατέρα, της μητέρας και των παιδιών ανάλογα με την ηλικία. Ο τυχερός ήταν εκείνοςπου στο κομμάτι του θα έβρισκε το φλουρί. Σύμφωνα με αυτό πίστευαν ότι μέσαστον καινούριο χρόνο θα γίνονταν πλούσιος. Όποιος τύχαινε να βρεί το άχυρο τοσυνέδεαν με τις αγελάδες και το κλίμα με τα αμπέλια. Στο τραπέζι, φυσικά, υπήρχε ηκότα, η γαλοπούλα, το χοιρινό κρέας, τα φρούτα και το κρασί. Μετά το Αγιο-Βασιλιάτικο τραπέζι άρχιζαν οι επισκέψεις, που τελείωναν αργά το βράδυ.

Θεοφάνεια – ΦώταΤα Θεοφάνεια είναι μία από τις αρχαιότερες και μεγαλύτερες γιορτές τηςχριστιανοσύνης. Αναφέρεται στην φανέρωση της Αγίας Τριάδος, δηλαδή στηνεμφάνιση του Θεού με τις τρεις υποστάσεις Του, κατά την βάφτιση του ΙησούΧριστού στον Ιορδάνη ποταμό από τον Ιωάννη τον Πρόδρομο. Κατά την ημέραεκείνη ο Θεός ακούστηκε από τον ουρανό ν' αποκαλεί το Χριστό, που τον βάφτιζε οΙωάννης, αγαπητόν Υιόν Του, και παρουσιάστηκε το Άγιο Πνεύμα που κάθισε στοκεφάλι του Χριστού “εν είδει περιστεράς”. Η γιορτή των Θεοφανείων λέγεται και“Επιφάνεια”, ενώ ο λαός συνηθίζει να την αποκαλεί “Τα Φώτα”.Όπως σ' όλη την Ελλάδα, έτσι και στη περιοχή μας, τα Φώτα, που γιορτάζονται στις 6Ιανουαρίου, διαρκούν δύο ημέρες. Αρχίζουν την παραμονή και ολοκληρώνονταιανήμερα.Την παραμονή των Φώτων νωρίς το πρωί μικρές παρέες παιδιών χτυπούν τις πόρτεςτων σπιτιών, για να φέρουν το μήνυμα της βαπτίσεως του Χριστού και του αγιασμότων υδάτων, λέγοντας:

Σήμερα είναι τα Φώτα κι' ο ΦωτισμόςΚαι χαρά μεγάλη στο Κύριό μας.Σήμερα η Κυρά μας η ΠαναγιάΣπάργανα κρατάει στην αγκαλιάΚαι τον Άη-Γιάννη παρακαλείΈλα να βαφτίσεις Θεού παιδί.

Μετά την τελετή του μεγάλου αγιασμού στην εκκλησία, λένε, ότι “έπεσε ο Σταυρόςστο νερό” και ο παπάς με το σταυρό στο χέρι περνά από όλα τα νοικοκυριά για να τα“φωτίσει”, δηλαδή να ράνει, χρησιμοποιώντας κλωνάρια βασιλικού, με το αγιασμένονερό, που έχει μέσα στο μπακιρένιο “μπακράτσι” του. Πιστεύει και αυτός ότι με τοναγιασμό φεύγουν τα κακά πνεύματα, οι καλικάτζαροι, από τα σπίτια και ότι οαγιασμός φέρνει υγεία, χαρά και ευτυχία στις οικογένειες τους.Το βράδυ το χωριό αναστατώνεται με τα “Ραγκατζάρια”. Οι άνθρωποι μαζεύονταινωρίς στα σπίτια τους, καθώς είναι χειμώνας και το κρύο τσουχτερό. Τότε οι“ραγκατζαραίοι”, παρέες μικρών και μεγάλων, με μαγκούρες στα χέρια, πολλές φορέςκαι με κουδούνια, για να κάνουν φασαρία, γυρίζουν μέχρι τα μεσάνυχτα όλα τασπίτια του χωριού και λένε τα νυχτερινά κάλαντα για να διώξουν τους

καλικάτζαρους. Ακολουθούν βέβαια και τα φιλοδωρήματα όπως χρήματα,λουκάνικα, τσιγαρίδες, χριστόψωμα και κάθε είδους καλούδια.Το πρωινό ανήμερα των Φώτων σχεδόν όλοι οι κάτοικοι εκκλησιάζονται στη μεγάληεκκλησία της περιοχής. Μετά το τέλος της Θείας Λειτουργίας, οι πιστοίσυγκεντρώνονται στο ποτάμι της περιοχής με σκοπό να ρίξει τον Σταυρό στο ποτάμι.Πριν, όμως, να τον ρίξει ο παπάς απαγγέλει το Απολυτίκιο:

«Εν Ιορδάνη βαπτιζομένου σου Κύριε η της Τριάδος εφανερώθη προσκύνησις του γαρΓεννήτορος η φωνή προσεμαρτύρει Σοι αγαπητόν Σε Υιόν ονομάζουσα και το Πνεύμαεν είδει περιστεράς εβεβαίου του λόγου το ασφαλές Ο επιφανείς Χριστέ ο Θεός Και τονκόσμον φωτίσας δόξα Σοι»

Έπειτα ο παπάς ρίχνει τον σταυρό στο ποτάμι. Αμέσως οι κολυμβητές ή βουτηχτάδεςορμούν προς το παγωμένο ποτάμι για να πίασουν τον σταυρό. Αυτός που θακαταφέρει να τον πιάσει πρέπει πρώτα να τον φιλήσει κι αυτός θα είναι ευλογιμένοςόλο το χρόνο που θα ακολουθήσει, έπειτα αφου ετοιμαστεί λαμβάνει πλούσια δώρααπό τους κατοίκους. Κι έτσι με το τέλος των Φώτων τελειώνουν και οι γιορτινέςμέρες του χειμώνα.

ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΑ ΠΑΙΧΝΙΔΙΑΤο παιχνίδι είναι φυσιολογική ανάγκη για το παιδί. Μ'αυτό εξασκείται και το σώμακαι το πνεύμα του. Είναι σύμφυτο με τον πρωτόγονο άνθρωπο.Το ΚρυφτόΤα παιδιά “τα βγάζουν” για να δουν ποιό θα τα “φυλάει”. Το παιδί που τα φυλάει,γυρισμένο προς τον τοίχο (ή το δέντρο ή κολώνα που ορίζεται) χωρίς να βλέπει,αρχίζει να μετράει, π.χ. μέχρι το 30, 40, 100, ενώ τα άλλα παιδιά σκορπίζονται για νακρυφτούν. Όταν τελειώσει το μέτρημα, φωνάζει:- Φτου και βγαίνω! Κι αρχίζει ναψάχνει. Κάθε φορά που βρίσκει ένα παιδί, τρέχει στον τοίχο όπου φύλαγε και¨φτύνει” λέγοντας “Φτου” και το όνομα του παιδιού. Όποιον φτύσει (βρει) πρώτοναυτός θα τα φυλάει στον επόμενο γύρο. Αν όμως κάποιος προλάβει και φτάσει στοντοίχο πριν να τον δει το παιδί που τα φυλάει, τότε φτύνει αυτός (φτου!) και δενκινδυνεύει να φυλάξει. Αν μάλιστα αυτό το παιδί είναι και το τελευταίο που έχειαπομείνει, τότε λέει “Φτου ξελευθερία!” και ελευθερώνει όλα τα παιδιά που έχειφτύσει (βρει) αυτός που τα φύλαγε. Κι ο καημένος τα ξαναφυλάει!Η Αμπάριζα

Τα παιδιά χωρίζονται σε δύο ομάδες κι η κάθε μία διαλέγει την “αμπάριζα” της,δηλαδή το σημείο (δέντρο, κολώνα) που θα υπερασπιστεί. Οι δύο αμπάριζες πρέπεινα απέχουν όσο το δυνατόν περισσότερο. Ένα παιδί από την ομάδα που παίζει πρώτη,ακουμπάει την αμπάριζα και φωνάζει: “Παίρνω αμπάριζα και βγαίνω” και τρέχεικατά την αντίπαλη αμπάριζα με σκοπό να την ακουμπήσει, οπότε την κυριεύει. Αλλά,αμέσως, απαγγέλλοντας τα ίδια λόγια, ξεκινάει και από την αμυνόμενη ομάδα έναςπαίχτης, με σκοπό, ή να προλάβει να κυριέψει αυτός πρώτος την αμπάριζα τωνάλλων, ή να ακουμπήσει τον πρώτο παίχτη, οπότε τον αιχμαλωτίζει. Τότε, διαδοχικά,συμπαίχτες των πρώτων ξεκινούν, με τα ίδια λόγια, για να τους ενισχύσουν αλλά καιγια να νικήσουν τους φύλακες και να ελευθερώσουν τους δικούς τους με ένα άγγιγμα.Νικάει η ομάδα που κυριεύει την αμπάριζα των άλλων.

Η ΤυφλόμυγαΤα παιδιά τα βγάζουν για να δουν ποιό θα γίνει τυφλόμυγα λέγοντας:“Άκα τα, μάκα τα, σούκουτου μπε,άμπερ, φάμπερ, ντομινέ.Άκα τα, μάκα τα, σούκουτο μπε,άμπερ, φάμπερ, βγε”.Δένουν με πανί τα μάτια του παιδιού που τα φυλάει και τα άλλα, γύρω του, τοπειράζουν και το προκαλούν. Το παιδί-τυφλόμυγα προσπαθεί να πιάσει έναν από τουςσυμπαίχτες του κι όταν το πετύχει, μαντεύει από το μπόι του, από τα ρούχα του καιγενικά από τα χαρακτηριστικά του, ποιός είναι. Τότε, αυτό το παιδί γίνεταιτυφλόμυγα.

Το Χαλασμένο ΤηλέφωνοΤα παιδιά κάθονται το ένα πλάι στο άλλο. Το πρώτο από δεξιά, σκύβει στο αυτί τουδιπλανού του και του ψιθυρίζει μια λέξη πολυσύλλαβη και δύσκολη ή ασυνήθιστη,π.χ.: Σκουληκοσκαθαρομυρμηγκότρυπα, ιχθυοπωροπαντολαχανοπωλείο.Το παιδί που ακούει τη λέξη την επαναλαμβάνει όπως την άκουσε και την κατάλαβεστο αυτί του διπλανού του κι αυτό στο παραδίπλα ως το τελευταίο. Το τελευταίοπαιδί σηκώνεται και τη φωνάζει δυνατά, αλλά συνήθως, αυτή η λέξη δεν έχει πιακαμία σχέση με την αρχική!

Τα ΜήλαΔύο παιδιά στέκονται αντικριστά, δεκαπέντε-είκοσι μέτρα μακριά το ένα από τ'άλλο,ενώ στη μέση αυτής της απόστασης συγκεντρώνονται όλα τα υπόλοιπα. Οι δύοπαίχτες που στέκονται αντικριστά προσπαθούν με το τόπι να χτυπήσουν κάποιο απότα παιδιά που είναι μέσα, οπότε αυτό “καίγεται” και βγαίνει απ' το παιχνίδι. Αντίθετα,το παιδί που θα καταφέρει να πιάσει το τόπι χωρίς να πέσει κάτω καρδίζει ένα “μήλο”που θα του επιτρέψει, αν κάποια στιγμή “καεί”, να μη βγει, αλλά να παραμείνει στοπαιχνίδι ή, αν καεί κάποιος φίλος του να του το παραχωρήσει! Όταν απομείνει μόνο

ένα παιδί, οι δύο παίχτες με το τόπι μπορούν να κάνουν μονάχα δέκα προσπάθειες νατο χτυπήσουν. Αν τους ξεφύγει, τα ξαναφυλάνε και το παιχνίδι αρχίζει από την αρχή.

Το ΜαντηλάκιΤα παιδιά χωρίζονται σε δύο ομάδες και στέκονται αντικριστά, με απόσταση δέκαπερίπου μετρών μεταξύ τους. Στη μέση αυτής της απόστασης χαράζουν έναν κύκλοκαι στο κέντρο του βάζουν ένα μαντήλι. Μόλις ακούγεται το σύνθημα, βγαίνει απόκάθε ομάδα ένα παιδί που προσπαθεί ν' αρπάξει το μαντήλι και να γυρίσει πίσω χωρίςνα το αγγίξει ο αντίπαλος, γιατί αν το ακουμπήσει, το πιάνει αιχμάλωτο. Οιαιχμάλωτοι ελευθερώνονται (ένας-ένας) κάθε φορά που κάποιο παιδί την ομάδαςτους παίρνει το μαντήλι. Κερδίζει η ομάδα που θα καταφέρει να αιχμαλωίσει όλουςτους παίχτες την άλλης.

Πετάει – ΠετάειΈνα παιδί κάνει τη μάνα. Τα άλλα παιδιά, μεζεμένα γύρω από τη μάνα, ακουμπάνε τοδείκτη τους στο τραπέζι, στο πεζούλι κλπ. Η “μάνα” ακουμπάει κι αυτή το δείκτη τηςκαι λέει: Πετάει, πετάει (π.χ.) ο αετός! ή Πετάει, πετάει ο γιατρός! Όταν ακούνε“αετός” οι παίχτες πρέπει να σηκώσουν ψηλά τους δείκτες τους γιατί ο αετόςπράγματι πετάει, ενώ δεν πρέπει βέβαια να σηκώσουν το χέρι τους στο άκουσμα“γιατρός”! Όποιο (ή όποια) από τα παιδιά ξεγελαστεί και χάσει, υποχρεώνεται νακάνει κάποια αστεία μίμηση που θα του ζητήσει η “μάνα”.

Τα ΣτρατιωτάκιαΑυτός που τα “φυλάει”, ακουμπάει στον τοίχο με την πλάτη στραμμένη στα άλλαπαιδιά και απαγγέλει δυνατά:Στρατιωτάκια ακούνητα, αμίλητα, αγέλαστα!και γυρνάει γρήγορα μήπως και πιάσει κάποιον να κουνιέται. Τα παιδιά, σε στάσειςπολεμιστών και ηρώων, προσπαθούν να μην κουνηθούν, να μη γελάσουν, να μηχάσουν την ισορροπία τους, ό,τι κι αν τους κάνει ή τους λέει το παιδί που τα φυλάειγιατί τότε χάνουν. Ο πρώτος που χάνει, τα φυλάει.

Η Μακριά ΓαϊδούραΤα παιδιά χωρίζονται σε δύο ομάδες. Η “μάνα” της ομάδας που “τα φυλαέι”,στέκεται με την πλάτη στηριγμένη σ' έναν τοίχο κι όλα τ' άλλα παιδιά, σκυμμένα καιπιασμένα γερά το καθένα από τη μέση του μπροστινού του, με το κεφάλιπροφυλαγμένο κάτω από την μασχάλη του, σχηματίζουν τη “μακριά γαϊδούρα”. Μετο σύνθημα, τα παιδιά της άλλης ομάδας παίρνουν φόρα και, ένα-ένα πηδάνε πάνωστις ράχες των σκυμμένων. Όταν σκαρφαλώσουν όλα, η μάνα αρχίζει και μετράειενώ τα σκυμμένα παιδιά κάνουν ό,τι μπορούν για να ρίξουν τους καβαλάρηδες. Αν,πριν τελειώσει το μέτρημα, κάποιο παιδί χάσει την ισορροπία του και πέσει ή έστω,ακουμπήσει το πόδι του κάτω, καίγεται και μαζί του όλη η ομάδα του, που παίρνει τηθέση της άλλης.

Περνά, περνά η μέλισσαΑυτό το παιχνίδι είναι ένα παλιό και παραδοσιακό παιχνίδι. Συγκεντρώνονταιτουλάχιστον έξι παιδιά και δύο χτυπούν παλαμάκια και τραγουδούν. Τα υπόλοιπαπαιρνούν κάτω απ' τα χέρια τους και όποιον πιάσουν το βάζουν και επιλέγει μεποιανού το μέρος θα πάει. Τελικά όταν μεζευτούν όλα τα παιδιά τραβάνε τους άλλουςκαι όποιοι δεν πέσουν κάτω είναι οι νικητές.

Πουν' το το δαχτυλίδιΤα παιδιά στήνονται σε σειρά. Κάποιο από αυτά κρύβει στα χέρια του ένα δαχτυλίδιψεύτικο ή αληθινό. Έπειτα προσπαθεί να αφήσει στα χέρια κάποιου από τα παιδιάπου είναι στη σειρά το δαχτυλίδι, λέγοντας το τραγουδάκι:Πουν' το, που' τοτο δαχτυλίδι,ψάξε, ψάξεδεν θα το βρεις!Δεν θα το βρεις,δεν θα το βρεις,το δαχτυλίδι που ζητείς.Το καθένα από τα παιδιά έχει μια ευκαιρία να μαντέψει ποιος έχει το δαχτυλίδι.Όποιος μαντέψει σωστά παίρνει το δαχτυλίδι και το ρίχνει στο επόμενο παιδί. Τοπαιχνίδι συνεχίζεται με τον ίδιο τρόπο.

Ο ΒασιλιάςΤα παιδιά “τα βγάζουν” κι ένας τους γίνεται βασιλιάς. Ο βασιλιάς κάθεται κάπου,ενώ οι άλλοι απομακρύνονται για να διαλέξουν ποιο επάγγελμα θα παραστήσουν καιμε ποιες κινήσεις. Όταν τελειώσουν επισκέπτονται τον βασιλιά και ακολουθεί οπαρακάτω διάλογος:-Βασιλιά, βασιλιά με τα 12 σπαθιά, τι δουλειά;-Τεμπελιά!

-Και τα ρέστα;-Παγωτά-Είπε η γιαγιά να μας κάνεις μια δουλειά.-Τι δουλειά;Τότε τα παιδιά κάνουν τις κινήσεις του επαγγέλματος που διαλέξανε. Αν ο βασιλιάςτο καταλάβει, το φωνάζει και κυνηγάει να πιάσει ένα παιδί που γίνεται βασιλιάς. Ανδεν το καταλάβει, ξανακάθεται και τα παιδιά μιμούνται κάτι άλλο.

Βιβλιογραφία- ΧΡΙΣΤΟΦΟΡΟΣ Κ. ΤΡΑΥΛΟΣΗ Θεσσαλική Ιθώμη “Το Φανάρι”Εκδόσεις: Σαββάλας- ΧΑΡΙΛΑΟΥ Ν. ΚΩΛΕΤΤΑΕλληνόκαστρο (Χώρα Βούνιστα) ΚαρδίτσαςΙστοριολαογραφική ΜελέτηΘεσσαλονίκη 1987- ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΙΩΑΝ. ΤΣΙΟΥΡΗΣ ΔΑΣΚΑΛΟΣΔρακότρυπα – Στοιχεία Τοπικής ΙστορίαςΚαρδίτσα 2004- ΧΡΗΣΤΟΥ ΜΙΛΤ. ΜΗΛΙΤΣΗΆγραφα: Καρδίτσα – Μεσενικόλας και τα χωριά τους τέως δήμου ΝεβρόποληςΚαρδίτσα 1996- ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΒΑΪΟΥ ΣΤΑΘΗΣΗ Απιδιά των ΑγράφωνΈκδοση Πολιτιστικός Σύλλογος ΑπιδιάςΚαρδίτσα 1993http:// ellas2.wordpress.com/2010

ΗΘΗ ΚΑΙ ΕΘΙΜΑ ΓΙΑ ΤΙΣ ΑΠΟΚΡΙΕΣ ΚΑΙ ΤΟΠΑΣΧΑ.

ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΤΟΥ ΤΟΠΟΥ ΜΑΣ.

ΑΠΟΚΡΙΕΣ

Τα παραδοσιακά έθιμα δυστυχώς εξαφανίστηκαν από την εξέλιξη του χρόνου στοβωμό της δήθεν εξέλιξης. Η αναβίωση τους αποτελεί πηγή ζωής και σύνδεσης κάθεγενιάς με την ιστορία της, τις ρίζες και το παρελθόν της. Η γιορτή των Αποκριώνείναι συνδεδεμένη με τη Μεγάλη Σαρακοστή, κατά την οποία για 7 βδομάδες οιχριστιανοί θα υποστούν ευχαρίστως και με ευλάβεια τη νηστεία, που είναι μιασωματική και πνευματική προετοιμασία για να υποδεχτούν τη μεγάλη γιορτή τηςχριστιανοσύνης, το Άγιο Πάσχα. Η διαδικασία της σωματικής και κυρίως τηςπνευματικής κάθαρσης, αρχίζει από την Καθαρά Δευτέρα.

Εικόνα : Αποκριάτικημάσκα

Στον τόπο μας και ιδιαίτερα στο Φανάρι γιορτάζονται οι Απόκριες με μια σειράεκδηλώσεων από την Κυριακή το βράδυ. Μικροί και μεγάλοι ντύνονται μασκαράδεςκαι με μάσκες και κουδούνια γυρίζουν όλη την αγορά και τα σπίτια. Αργά το βράδυπαρέες μαζεύονται στα συγγενικά σπίτια για το αποκριάτικο γλέντι. Εκεί τραγουδούνεύθυμα τραγούδια της τάβλας. Ο γέρος π.χ τραγουδά…

Εγώ Αγόρουμ δεν μπορώκαι εσύ παιχνίδια θέλεις,θέλεις στην κούνια βάλε μεθέλεις στην σαρμανίτσα....ΚΑΘΑΡΑ ΔΕΥΤΕΡΑ

Εικόνα 1: Το πέταγμα του χαρταετού.

Η καθαρά Δευτέρα είναι η επομένη της Κυριακής των Αποκριών και αποτελεί τηναφετηρία της Σαρακοστής. Η καθαρά Δευτέρα είναι μέρα κάθαρσης της ψυχής μας.Λόγο νηστείας οι γυναίκες ζυμώνουν ένα παραδοσιακό νηστίσιμο ψωμί τη γνωστήσε όλους μας Λαγάνα. Αυτή η μέρα αποτελεί αργία και μέρα απόδρασης τηςοικογένειας στην εξοχή. Τα παιδιά έχοντας τους αυτοσχέδιους χαρταετούς τουςτρέχουν ανέμελα ώσπου ο χαρταετός απογειωθεί. Στην κεντρική πλατεία τουΜουζακίου ο χώρος σφύζει από ζωή. Μαζεύονται όλοι να φάνε από το άκουσμα τωνδημοτικών τραγουδιών τα οποία συνήθως συνοδεύονται από κλαρίνα

ΠΑΣΧΑ

Από την Πέμπτη κι όλα πριν της Μ. Εβδομάδας, τα κορίτσια απ' τα χωριά τουκάμπου βγαίνουν και μαζεύουν αγριολούλουδα για τα καλάθια τους. ΤηνΠαρασκευή, πριν το Σάββατο του Λαζάρου τα κορίτσια συγκεντρώνονται στηνπλατεία κι από εκεί μοιράζονται σε όλο το χωριό όπου τραγουδάνε.Εις την πόλη Βηθανία Μάρθακλαίει και η Μαρίαεχάσαν τον αδερφό τουςΛάζαρο τον καρδιακό τους.Τρείς ημέρες τον θρηνούσανκαι τον ημερολογούσαν.Την ημέρα την ΤετάρτηΚίνησε ο Χριστός για να ‘ρθει.Βγήκε η Μαρία έξωκι έπεσε στα γόνατα του.Αν ήσουν εδώ Χριστέ μουδεν θα πέθαινε ο αδερφός μουκαι ο φίλος ο δικός σουΛάζαρος ο καρδιακός σου.Σήκω Λάζαρε και μην κοιμάσε.Πες μας Λάζαρε τι είδεςΚει στον Άδη όπου πήγες.Είδα φόβο είδα τρόμοΕίδα βάσανα και πόνο…

ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΩΝ ΒΑΙΩΝ

Εικόνα 2: Βαμένα αυγά.

Εικόνα 3: Τσούγκρισμα των αυγών.

Την Κυριακή των Βαΐων το πρωί όλοι πηγαίνουν στην εκκλησία όπου ο παπάςτους προσφέρει κλαδιά Βαΐων τα οποία στη συνέχεια όλοι τα βάζουν σταεικονοστάσια των σπιτιών τους.

ΜΕΓΑΛΗ ΔΕΥΤΕΡΑΤην Μεγάλη Δευτέρα ξεκινάνε τα πάθη του Χριστού.

ΜΕΓΑΛΗ ΤΡΙΤΗΤην Μεγάλη Τρίτη το βράδυ ψέλνεται το τροπάριο της Κασσιανής. Επιπλέον ο

παπάς μας αλείφει τα χέρια με μύρο.

ΜΕΓΑΛΗ ΤΕΤΑΡΤΗΤην Μεγάλη Τετάρτη το απόγευμα διεξάγεται το ευχέλαιο στο οποίο ο παπάς

συνεχώς μας σταυρώνει με λάδι τα χέρια και το μέτωπο. Όταν η λειτουργία λαμβάνειτέλος αφού προηγηθεί το ολοκληρωτικό λιώσιμο των κεριών. Το βράδυ της ίδιαςημέρας ψέλνεται η ιστορία της Μαρίας Μαγδαληνής.

ΜΕΓΑΛΗ ΠΕΜΠΤΗΤην Μεγάλη Πέμπτη το μεσημέρι οι γυναίκες φτιάχνουν σπανακόπιτα και βάφουν

τα αυγά. Οι νονοί φέρνουν στα βαφτιστήρια τους τις λαμπάδες και τα δώρα. Τοβράδυ όλοι πάνε στην εκκλησία να ακούσουν το μυστικό δείπνο και τα 12 ευαγγέλια.Μετά το τέλος της εκκλησίας οι γυναίκες στολίζουν τον επιτάφιο.

ΜΕΓΑΛΗ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗΤην Μεγάλη Παρασκευή το πρωί τα αγόρια πηγαίνουν σε όλο το χωρίο και

τραγουδάνε:Σήμερα μαύρος ουρανόςσήμερα μαύρη μέρα,σήμερα όλοι θλίβονταικαι τα βουνά λυπούνται,γιατί σταυρώσαν το Χριστότον πάντα βασιλέα.Παρήγγειλαν στο ΦαραώΓια τέσσερα πιρόνιαΚαι αυτός ο σκυλοφαραώςΒαρεί και φτιάχνει πέντε.εσύ Φαραέμ που τα έφτιαξεςέλα να μας διατάξεις.Βάλτε τα δυο στα πόδια Τουκαι τα άλλα δυο στα χέριακαι το ένα το φαρμακερόμπήξτε το στη καρδιά Τουνα τρέξει αίμα και νερόνα πληγωθεί η καρδιά Του.

Το απόγευμα στην λειτουργία τα παιδάκια περνάνε κάτω από τον επιτάφιο τρειςφορές και τα αγόρια περιφέρουν τα εξαπτέρυγα γύρω από την εκκλησία, ενώ οιερέας τα λαύρα.

ΜΕΓΑΛΟ ΣΑΒΒΑΤΟ

Το Μεγάλο Σάββατο κατά τις 23:00 το βράδυ οι χριστιανοί συγκεντρώνονται στηνεκκλησία για να παρακολουθήσουν την λειτουργία και το γεγονός της ανάστασης.Στα χέρια τους κρατούνε τις λαμπάδες τις οποίες τις ανάβουν στις 24:00 με το ΆγιοΦώς. Όσοι επιθυμούν μένουν να παρακολουθήσουν και την λειτουργία της Κυριακής.Όταν γυρίσουν πίσω στο σπίτι πριν μπουν μέσα στέκονται στην πόρτα και με τηνλαμπάδα τους και σχηματίζουν ένα σταυρό. Στη συνέχεια ως έθιμο τρώνε τηνμαγειρίτσα.

ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΟΥ ΠΑΣΧΑΤην Κυριακή του Πάσχα συγκεντρώνονται οι οικογένειες με τους συγγενείς τους

και ψήνουν αρνί ή κατσίκι και κοκορέτσια. Εν συνεχεία τα μέλη της οικογένειαςτσουγκρίζουν τα αυγά. Αυτό που υπερισχύει θα βρει μια θέση στο εικονοστάσιομέχρι το επόμενο Πάσχα.Τα παιδιά πετάνε βεγγαλικά στις γειτονιές για να γιορτάσουν το χαρμόσυνο νέο τηςΑνάστασης.

ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ

Στην περιοχή μας υπάρχει ποικιλία δημοτικών τραγουδιών. Π.χ τα καραγκούνικαπου υπάρχουν στην πεδινή Καρδίτσα. Συνήθως τα χωριά/οι περιοχές έχουν και τοδικό τους τραγούδι που τα αντιπροσωπεύει. Η περιοχή της Αργιθέας είναι μία απόαυτές, με πλούσια ποικιλία δημοτικών τραγουδιών.

Ένα από τα ποιο γνωστά τραγούδια που εκπροσωπεί αυτή την περιοχή είναι Της

Αργιθέας τα χωριά:Στης Αργιθέας τα χωριάστον Τύμπανο τη ράχηθέλω να πάω μια φοράτο χω κρυφό μεράκι...

Επίσης γεννημένα τραγούδια από Αργιθεάτες είναι και το Θέλω να ανέβω σταΆγραφα...

Εικόνα 4: Αντάμωμα Αργιθεατών.

Θέλω ανέ ματζουράνα μουθέλω ν' ανέβω στά ΄γραφακι απάνω στα κατσάβραχα...

με το Βρυσούλα πετροκάγκελη...Άι βρυσούλα πετροκάγκεληβγάζεις νερό σαν χιόνιάι εγώ ξόδεψα και έκαναάι να πίνω μοναχός μου...Εκτός από τα δημοτικά τραγούδια η περιοχή της Αργιθέας έχει αναδείξει και πάραπολλούς καλλιτέχνες όπως τον Κωσταρέλο, τον Βλαχογιάννη και πολλούς άλλους.Ένα από τα τραγούδια του Κωσταρέλου είναι το Ένας λεβέντης χόρευε...Ένας λεβέντης χόρευεσε μαρμαρένια αλώνια...και του Βλαχογιάννη Χρυσή μου παρέα...Ωρέ την χρυσή μου την παρέατην χρυσή μου την παρέαθέλω να την γλεντήσω ωραία...

Εικόνα 5: Παραδοσιακή ορχήστρα.