Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ

Η ένταξη του ατόμου στην κοινωνία

Πολιτική Παιδεία – Β΄ΛυκείουΚριπαροπούλου Αντιγόνη

ΓΕΛ Καρέα

Ιστορίες κοινωνικής απομόνωσης

Το «αγριόπαιδο του Αβερόν» (Victor)

Στις 9 Ιανουαρίου 1800 εμφανίστηκε ένα παράξενο ον μέσα από τα δάση της Νότιας Γαλλίας. Παρόλο ότι

περπατούσε όρθιο, έμοιαζε πιο πολύ για ζώο παρά για άνθρωπος, αν και γρήγορα έγινε φανερό πως επρόκειτο για αγόρι δέκα ως δώδεκα χρόνων.

Μιλούσε μόνο με γρυλισμούς και παράδοξες κραυγές. Το παιδί δεν είχε προφανώς ιδέα περί ατομικής

υγιεινής και ανακουφιζόταν όπου εύρισκε. Το πήγαν στην τοπική αστυνομία και από εκεί σε ένα ορφανοτροφείο. Στην αρχή προσπαθούσε συνέχεια να

δραπετεύσει, για να το ξανασυλλάβουν όμως με κάποια δυσκολία. Δεν δεχόταν να φορέσει ρούχα, τα

οποία τα ξέσκιζε μόλις του τα φορούσαν. Δεν παρουσιάστηκαν γονείς για να το αναζητήσουν.

Το παιδί υποβλήθηκε σε λεπτομερείς ιατρικές εξετάσεις, οι οποίες όμως δεν έδειξαν κανενός είδους

ανωμαλίες.,.Το αγόρι το μεταφέρανε αργότερα στο Παρίσι, όπου

καταβλήθηκαν συστηματικές προσπάθειες να το αλλάξουν "από κτήνος σε ανθρώπινο ον".

Οι προσπάθειες πέτυχαν εν μέρει μόνο. Έμαθε να ελέγχει τις φυσικές του ανάγκες, δέχτηκε να φοράει

ρούχα. Παρά ταύτα, παρέμεινε αδιάφορο στα παιχνίδια και δεν μπόρεσε ποτέ να προφέρει παρά

λίγες μόνο λέξεις. Από ό,τι μπορούμε να συμπεράνουμε, σύμφωνα με τις λεπτομερείς περιγραφές της συμπεριφοράς του, αυτό δεν

συνέβαινε γιατί ήταν πνευματικά καθυστερημένο. Φαίνεται πως ή δεν ήθελε ή δεν ήταν σε θέση να μάθει

εντελώς την ανθρώπινη γλώσσα...» (A. Giddens).

Η.Π.Α. : Περιπτώσεις της Άννας από την πολιτεία της Πενσυλβάνια και της Ισαβέλλας

από την πολιτεία του Οχάιο – 1930.

Τα δύο κοριτσάκια ήταν παιδιά ανύπαντρων γυναικών, ενώ η μητέρα

της Ισαβέλλας ήταν και κωφή. Είχαν απομονωθεί σε σκοτεινά δωμάτια, γιατί οι μητέρες τους

φοβόντουσαν τις αντιδράσεις των γονέων τους και της κοινωνίας.

Όταν τα ανακάλυψαν, στην ηλικία των 6 ετών, δεν μπορούσαν να μιλήσουν και

να περπατήσουν κανονικά, ενώ το επίπεδο νοημοσύνης τους ήταν σχεδόν

στο μηδέν. Μετά από ιδιαίτερη και εντατική

εκπαίδευση και κοινωνική φροντίδα το επίπεδο της Άννας (π.χ. ομιλία, αυτοεξυπηρέτηση, συμμετοχή σε

παιχνίδι) βελτιώθηκε, χωρίς όμως να κατακτήσει επίπεδο ανάλογο με την

ηλικία της (πέθανε σε ηλικία 10 ετών) αντίθετα, η Ισαβέλλα στην ηλικία των 8 1/2 ετών έφτασε σε επίπεδο ανάλογο με

τους συνομήλικους συμμαθητές της.

Ελλάδα – «Υπόθεση Κωσταλέξι», 1978

Η 47χρονη Ελένη Καρυώτη βλέπει για πρώτη φορά τον ήλιο έπειτα από 29 ολόκληρα χρόνια

εγκλεισμού στο ανήλιαγο υπόγειο ενός σπιτιού,

μοιάζοντας περισσότερο με αγρίμι παρά με ανθρώπινη

οντότητα: γυμνή και σκεπασμένη με μια κουβέρτα,

φαινόταν να τα έχει χαμένα στη θέα ανθρώπων. Η ανθρώπινη

ομιλία την αναστάτωνε, ενώ η ίδια μπορούσε μόνο

να εκφραστεί με άναρθρες κραυγές. Πολλά ειπώθηκαν για

τον εγκλεισμό της… Η εκπομπή «Μηχανή του

χρόνου» έκανε μια εξαιρετική έρευνα για την υπόθεση αυτή.

Οι ιστορίες αυτές δείχνουν τη διαφορετική εξέλιξη που είχαν τα παιδιά από τη στιγμή που εντάχθηκαν μέσα στο κοινωνικό περιβάλλον,

γεγονός που υποδηλώνει ότι ο άνθρωπος, μόνο όταν μεγαλώνει στο κοινωνικό περιβάλλον, μπορεί να ολοκληρώσει την προσωπικότητά του. Φανερώνουν επίσης πόσο διαφορετικοί θα ήμασταν, αν από τη γέννησή μας και μετά δεν είχαμε ζήσει μαζί με άλλους ανθρώπους, αν δεν είχαμε γνωρίσει τη γλώσσα, τις αξίες, τους συμβολισμούς, τις χειρονομίες, τα

έθιμα και τις συνήθειες της κοινωνίας στην οποία συμμετέχουμε.Ως κοινωνικοποίηση ορίζεται η διαδικασία που ένας βιολογικός

οργανισμός μετατρέπεται σε άνθρωπο…

Κοινωνικοποίηση είναι διαδικασία κατά την οποία:

Η κοινωνία προβάλλει μέσω των φορέων

κοινωνικοποίησης (άτομα: π.χ. ένας πνευματικός άνθρωπος, ομάδες: π.χ.

παρέες, θεσμοί: π.χ. οικογένεια, εκπαιδευτικό σύστημα) στα άτομα τα

στοιχεία του πολιτισμού της (π.χ. αξίες, πρότυπα

συμπεριφοράς, κανόνες κ.λπ.). Τα άτομα καλούνται να

αφομοιώσουν (εσωτερικεύσουν) τα

παραπάνω, να διαμορφώσουν την προσωπικότητά τους και

έτσι, να ενταχθούν ομαλά στο κοινωνικό σύνολο (π.χ. ένταξη

σε ομάδες) .

Η σχέση κοινωνίας-ατόμου είναι σχέση διαλεκτική (δηλ. σχέση συνεχούς αλληλεπίδρασης)

Η κοινωνικοποίηση είναι μια αμφίδρομη διαδικασία. Το άτομο είναι συγχρόνως δέκτης (υιοθετεί στοιχεία από το

περιβάλλον του) αλλά και πομπός (μπορεί να επηρεάσει με την στάση ή αντίδρασή του την διαδικασία κοινωνικοποίησης π.χ. αντίδραση ατόμου

σε αυταρχική κοινωνικοποίηση). Οι ρόλοι πομπού – δέκτη εναλλάσσονται διαρκώς.

Κοινωνία Άτομο

Τα άτομα δεν είναι παθητικοί δέκτες ούτε αποδέχονται άκριτα

τα προβαλλόμενα πρότυπα. Το τι θα

αποδεχτεί ή όχι ένα άτομο εξαρτάται από τις διαθέσεις του, τα βιώματά του και τα

κοινωνικά ερεθίσματα. Παρόλο ότι τα άτομα οφείλουν να εναρμονίσουν την συμπεριφορά τους με

όσα ορίζουν οι νόμοι ή η κοινωνική ηθική η κοινωνικοποίηση δεν

είναι αποτέλεσμα τυποποιημένης

μάθησης. Διαφοροποιείται από

τις επιρροές που δέχεται το άτομο και από τον τρόπο που

κατανοεί κάθε φορά τον ρόλο του.

Στόχοι της κοινωνικοποίησης

Μέσω της κοινωνικοποίησης

επιτυγχάνεται:α) η διατήρηση της

κοινωνίας και η συνοχή της και

β) το άτομο αποκτά όλα εκείνα τα στοιχεία που

θα το καταστήσουν ικανό να εναρμονιστεί

με τον κοινωνικό περίγυρο και να μην

έχει προβλήματα.

Η κοινωνικοποίηση είναι διαδικασία

συνεχής και αδιάλειπτη…

Η κοινωνικοποίηση ξεκινά από την στιγμή της σύλληψης (είναι

αποδεδειγμένο π.χ. ότι η διατροφή και η συναισθηματική

κατάσταση της εγκύου επιδρούν στο έμβρυο ή

ότι η εκκωφαντική μουσική μπορεί να

ευχαριστεί τη μητέρα αλλά να δυσαρεστεί το έμβρυο) και διαρκεί σε

όλη την ζωή του ανθρώπου.

Επανακοινωνικοποίησητου ατόμου

Κάθε άτομο, στην πορεία της ζωής του αποκτά

γνώσεις και εμπειρίες, με βάση τις οποίες

αναθεωρεί αξίες, ιδέες, στάσεις, συμπεριφορές. Ιδιαίτερα σήμερα, στην

κοινωνία των ταχύτατων αλλαγών, γίνεται λόγος

για διαρκή επανακοινωνικοποίηση

του ατόμου. Χαρακτηριστικά

παραδείγματα είναι: η αποδοχή και η εκμάθηση των νέων τεχνολογιών από τους μέσης ηλικίας

ανθρώπους, η εύρεση νέου επαγγέλματος και η

υιοθέτηση νέας συμπεριφοράς στον χώρο εργασίας, η επανένταξη

των κάθε λογής παραβατών.

Η κοινωνικοποίηση είναι μια εξελικτική και δυναμική

διαδικασία

Προσδιορίζεται ιστορικά (δηλ. στον χρόνο) και κοινωνικά

(δηλ. στον χώρο) και βοηθάει το άτομο να κατανοεί τον κόσμο

που το περιβάλλει . Όσον αφορά τον χώρο, κάθε

κοινωνία κοινωνικοποιεί με τον δικό της τρόπο τα μέλη της π.χ.

αλλιώς κοινωνικοποιεί τα άτομα μια αφρικανική κοινωνία

και αλλιώς η ελληνική. Όσον αφορά τον χρόνο, η

ελληνική κοινωνία αλλιώς κοινωνικοποιούσε τα μέλη της πριν από πεντακόσια χρόνια,

αλλιώς πριν πενήντα και αλλιώς σήμερα.

Η κοινωνικοποίηση διαφοροποιείται επίσης, ως προς τα φύλα, στον χώρο και στον

χρόνο.

Η κοινωνικοποίηση είναι πολυδιάστατη και πολύπλοκη

διαδικασία…

Το άτομο, επειδή συμμετέχει σε πολλές ομάδες (οικογένεια,

σχολείο, ομάδες συνομηλίκων κτλ.) γίνεται δέκτης

διαφορετικών ή και αντιφατικών αρχών και αξιών.

Η κοινωνικοποίηση λοιπόν είναι μια πολυδιάστατη και πολύπλοκη

διαδικασία, που σημαίνει ότι υπάρχουν πολλοί και διαφορετικοί φορείς

κοινωνικοποίησης που μεταβιβάζουν πολλά και

διαφορετικά μηνύματα (αξίες, κανόνες, πρότυπα συμπεριφοράς)

στο άτομο. Μερικές φορές τα μηνύματα αυτά είναι αντιφατικά μεταξύ τους κι αυτό δημιουργεί μια διλημματική κατάσταση, που εκφράζεται με το

ερώτημα «τί να ακολουθήσω»;

Κάθε άτομο διαμορφώνει τη συμπεριφορά του ανάλογα:

α) Με τα πρότυπα συμπεριφοράς που

επιβάλλει η ομάδα και τα περιθώρια που έχει για να διαφοροποιηθεί από αυτά τα πρότυπα. Παράδειγμα: μια ελαστική οικογένεια

παρέχει αρκετά περιθώρια διαφοροποίησης, ενώ μια

αυστηρή οικογένεια παρέχει ελάχιστα

περιθώρια. β) Με τον βαθμό αφομοίωσης και

εσωτερίκευσης των κανόνων και αξιών των διαφόρων ομάδων στις

οποίες συμμετέχει.

Με την κοινωνικοποίηση δομείται η συλλογική

ταυτότητα.

Δηλ. αποκτάμε την αίσθηση του «εμείς»

(την αίσθηση ότι ανήκουμε σε ένα

κοινωνικό σύνολο με παρόμοια συμπεριφορά). Κοινωνικοποιημένο

είναι το άτομο που εντάσσεται σε ομάδες

(συγγενείς, συμμαθητές, φίλοι κ.λπ.) και

αισθάνεται μέλος τους χωρίς βέβαια να

υποτάσσεται και να χάνει την μοναδικότητά του.