Αρχές Κοινωνικών Επιστημών

Β’ Λυκείου-Ανθρωπιστικές Σπουδές

Κριπαροπούλου Αντιγόνη

Σε αντίθεση με κοινωνίες

κλειστού τύπου

(δουλοκτητικές,

φεουδαρχικές κοινωνίες

και κοινωνίες που έχουν το

σύστημα της κάστας), η

ανοιχτή ή ταξική

κοινωνία, θεωρητικά,

παρέχει την δυνατότητα

για αλλαγή κοινωνικής

θέσης, τάξης.

…κάθε κίνηση σε ένα

διαστρωματωμένο κοινωνικό

σύστημα.

Είναι η δυνατότητα που έχει

ένα άτομο να αλλάζει

κοινωνική τάξη, θέση ή

στρώμα, κινούμενο προς τα

πάνω ή προς τα κάτω.

Κοινωνική κινητικότητα ονομάζεται…

Pitirim Alexandrovich

Sorokin

Διατύπωσε την

θεωρία της

κοινωνικής

κινητικότητας και

ανέλυσε τις αιτίες

της.

Εγκατέλειψε την

Σοβιετική Ένωση

το 1923 και

εγκαταστάθηκε

στις ΗΠΑ, όπου

έγινε καθηγητής

στο Χάρβαρντ.

Μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, ο αγροτικός τομέας

συρρικνώθηκε και διευρύνθηκε ο δευτερογενής και τριτογενής

τομέας παραγωγής.

Το εκπαιδευτικό σύστημα, επίσης, διευρύνθηκε.

Αυτές οι μεταβολές επέδρασαν καταλυτικά όσον αφορά την κοινωνική κινητικότητα των

ατόμων.

Στις μέρες μας, η κοινωνική κινητικότητα είναι υπαρκτή αλλά λιγότερο έντονη γιατί λόγω των συνθηκών, οι νέοι

είναι δύσκολο να βρουν εργασία με καλύτερους όρους-

οικονομικούς, εξέλιξης, εργασιακών δικαιωμάτων κ.λπ.-

απ’ ότι έβρισκαν οι προηγούμενες γενεές.

Αναφέρεται σε μετακινήσεις

μέσα στο ίδιο το κοινωνικό

στρώμα, όπως η περίπτωση

αλλαγής επαγγέλματος του

ίδιου επιπέδου.

Π.χ. εκπαιδευτικός που πηγαίνει

από το σχολείο Α στο σχολείο Β.

Οριζόντια κινητικότητα

Μπορεί να είναι ανοδική

(μεταπήδηση προς ανώτερο

κοινωνικό στρώμα, π.χ.

υπάλληλος που γίνεται

επιχειρηματίας) ή κατιούσα

(μεταπήδηση προς ένα

κατώτερο κοινωνικό στρώμα,

π.χ. επιχειρηματίας που

χρεοκοπεί. «Από δήμαρχος,

κλητήρας», λέει ο λαός).

Κάθετη κινητικότητα

Ενδογενεακή κινητικότητα

Δηλαδή η

κοινωνική

πορεία του

ίδιου ατόμου

κατά την

διάρκεια της

ζωής του.

Βίνσεντ Βαν Γκόγκ

«Η αλήθεια είναι πως

έχασα την εμπιστοσύνη

πολλών ανθρώπων, πως τα

οικονομικά μου

βρίσκονται σε

αξιοθρήνητη κατάσταση,

πως το μέλλον μου είναι

αρκετά σκοτεινό, πως

μπορούσα να κάνω κάτι

καλύτερο, πως οι μελέτες

μου βρίσκονται και αυτές

σε αξιοθρήνητη και

απελπιστική κατάσταση,

και πως μου λείπουν

πολλά, αφάνταστα

περισσότερα από όσα έχω.

Αυτό όμως σημαίνει

ξεπεσμό και πως δεν κάνω

τίποτα;»

Διαγενεακή κινητικότητα

Δηλαδή η

οικογενειακή

πορεία (μετρούμενη

κυρίως από πατέρα

σε γιο).

Μεταπολεμικά,

παρουσιάστηκε

μεγάλη διαγενεακή

κινητικότητα καθώς

πολλά παιδιά

αγροτών έγιναν

επιστήμονες ή

διοικητικοί

υπάλληλοι.

Κοινωνική τροχιά

Είναι η πορεία που

περιλαμβάνει όλες

τις θέσεις που

κατέλαβε ένα

άτομο στην

διάρκεια της ζωής

του (ενδογενεακή

κοινωνική

κινητικότητα).

Ανάλογα με την

κατεύθυνση μπορεί

να είναι ανοδική,

καθοδική ή

οριζόντια.

Βίνσεντ Βαν Γκόγκ

«Οι ανθρακωρύχοι και

οι υφάντρες είναι μια

ράτσα που διαφέρει από

τους άλλους δουλευτές

και νοιώθω για αυτούς

μεγάλη συμπάθεια και

θα ήμουν ευτυχής αν μια

μέρα μπορούσα να τους

ζωγραφίσω, ώστε να

βγουν από την αφάνεια

οι άγνωστοι ακόμα

αυτοί άνθρωποι.. Και

όλο περισσότερο βρίσκω

κάτι το συγκινητικό και

θλιβερό μάλιστα σε

αυτούς τους φτωχούς

και άσημους εργάτες,

τους κατώτερους από

όλους».

Το σύστημα της κάστας αποτελεί αυστηρή μορφή

κοινωνικής διαφοροποίησης.

Οι άνθρωποι εντάσσονται στο σύστημα αυτό, με την γέννησή τους (ανάλογα με

την κάστα που ανήκει η οικογένειά τους).

Οι κάστες είναι ενδογαμικές (απαγορεύεται ο γάμος

ανάμεσα σε άτομα διαφορετικών καστών).

Βραχμάνοι ή ιερείς, που κατέχουν την ανώτατη θέση και συνήθως έχουν ανοιχτότερο χρώμα επιδερμίδας.

Ξατρίγια ή πολεμιστές, η κάστα των στρατιωτικών.

Βάισα ή έμποροι, η κάστα των εμπόρων και των γεωργών.

Σούντρα, η κατώτερη κάστα των υπηρετών και τεχνιτών.

160 εκατομμύρια άνθρωποι στην Ινδία έχουν γεννηθεί έξω από κάθε κάστα.

Τους αποκαλούν Ανέγγιχτους (παρίες)· Δεν επιτρέπεται να τους αγγίξει κανείς γιατί θα μολυνθεί! Οι ίδιοι αποκαλούν τους εαυτούς τους «ντάλιτ», που σημαίνει «σπασμένοι,

θρυμματισμένοι άνθρωποι».

Η υποταγή στο σύστημα

της κάστας

διευκολύνθηκε από τον

θεσμό της θρησκείας και

το δόγμα του «κάρμα»,

σύμφωνα με το οποίο η

θέση σε μια κάστα είναι

αποτέλεσμα καλής ή

κακής συμπεριφοράς

στην προηγούμενη ζωή.

Μετά θάνατο, όταν

ακολουθήσει η

μετενσάρκωση, η

μεταπήδηση σε μια

καλύτερη κάστα θα

επιτευχθεί, αν τηρηθούν

οι κανόνες της κάστας σ’

αυτή την ζωή…

Το σύστημα των

καστών έχει

χαρακτηριστεί ως

το «ιδεωδέστερο

σύστημα

καθυποταγής που

γνώρισε ποτέ η

ανθρωπότητα»!

Σ’ αυτό οφείλεται

και η ανοχή των

Ινδών στην Αγγλική

αποικιοκρατία,

εφόσον, ο λαός

ήταν διαιρεμένος σε

κάστες και δεν

αντιδρούσε…