ΕΝΟΤΗΤΑ ΤΕΤΑΡΤΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΑ

ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣε τι είναι χρήσιμη η φιλοσοφία ;

A) κεντρίζει το ενδιαφέρον των ανθρώπων για θεωρητικές αναζητήσεις. Αυτές μπορεί να περιστρέφονται γύρω από μεγάλα ερωτήματα της ανθρώπινης ύπαρξης, γύρω από τη

συνειδητοποίηση των γνωσιολογικών μας δυνατοτήτων – δηλ. μέχρι ποιο βαθμό μπορούμε να έχουμε γνώσεις για κάτι– ,

γύρω από κοσμοθεωρίες και ιδεολογίες, γύρω από αμφισβητήσεις παραδοσιακών αντιλήψεων κ.α.

•  

ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣε τι είναι χρήσιμη η φιλοσοφία ;

B)  Προσφέρει μια αδιάψευστη πνευματική ενασχόληση ως αντίπαλο δέος της καθημερινής ρουτίνας και πλήξης.

ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣε τι είναι χρήσιμη η φιλοσοφία ;

Γ)   Επιτρέπει να αποκτούμε μια εποπτική εικόνα των πραγμάτων, έτσι ώστε να μην διαμελίζεται, μέσα σε μια διχασμένη κοινωνία ή διχασμένο περιβάλλον ζωής, ούτε η σκέψη μας ούτε ο ψυχισμός μας.

ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣε τι είναι χρήσιμη η φιλοσοφία ;

Δ)   Μας μαθαίνει να σκεπτόμαστε συγκεκριμένα  και ρεαλιστικά, με διαύγεια και σαφήνεια, ώστε να προσεγγίζουμε τις δυνατές απαντήσεις στα έσχατα ερωτήματα ή ζητήματα του ανθρώπινου βίου.

ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣε τι είναι χρήσιμη η φιλοσοφία ;

Ε)  Έχει πρακτική σημασία: οξύνει την κριτική μας ικανότητα, μας πορίζει ιδέες, ακαταμάχητη επιχειρηματολογία, συλλογιστικούς τρόπους και αποτελεσματικές μεθόδους για έλεγχο των λογικών σφαλμάτων, για αποδόμηση  εδραιωμένων προκαταλήψεων, για μια ψύχραιμη και ορθολογική αντιμετώπιση των καθημερινών προβλημάτων.

ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣε τι είναι χρήσιμη η φιλοσοφία ;

ΣΤ)  Στο ευρύτερο πεδίο της πολιτικής και κοινωνικής ζωής διαμορφώνει τους διανοητικούς όρους για να στεκόμαστε με δημιουργικό και κριτικό βλέμμα απέναντι στα εκάστοτε τεκταινόμενα. Όσο πιο φιλοσοφημένοι είναι οι άνθρωποι που παράγουν πολιτική και επηρεάζουν τις κοινωνικές εξελίξεις, τόσο πιο πολύ εδραιώνονται οι αρχές της δικαιοσύνης, της ισονομίας και ισοπολιτείας.

ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣε τι είναι χρήσιμη η φιλοσοφία ;

Η) Στον δε οικονομικό και διοικητικό τομέα πρυτανεύει η ορθοφροσύνη και η εύτακτη λειτουργία των οικονομικών μεγεθών και των διαφόρων θεσμών.

Μαζί με όλα αυτά, μια φιλοσοφημένη κοινωνία παράγει σκεπτόμενους πολίτες και όχι παθητικούς ή αλλοτριωμένους οπαδούς.

ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣε τι είναι χρήσιμη η φιλοσοφία ;

Θ) Με τη θεωρητική της εμβέλεια συντελεί στην προετοιμασία μεγάλων ιστορικών και κοινωνικοπολιτικών μεταβολών ή ρήξεων.

Η φιλοσοφία  του Διαφωτισμού, για παράδειγμα, προετοίμασε το έδαφος της Γαλλικής Επανάστασης κ.α.

Από την άλλη, αποτελεί εστία αντίστασης ή αντιπαράθεσης με την αρνητική όψη της πολιτικής εξουσίας.

ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣε τι είναι χρήσιμη η φιλοσοφία ;

Ι) Βοηθάει στην προσωπική ζωή του κάθε ανθρώπου. Του καλλιεργεί μια αίσθηση αυτονομίας, αυτοπεποίθησης  και πνευματικής ελευθερίας. Τον απελευθερώνει από φανατισμούς, εμμονές, δογματικούς διαποτισμούς και επιθετική συμπεριφορά. Επίσης τον εξοικειώνει με διαλογικούς τρόπους επικοινωνίας και τον μαθαίνει να σέβεται την ετερότητα.

ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΚΕΙΜΕΝΩΝ • ·Πλάτων, Γοργίας 484c-486aΣτο παρόν απόσπασμα ο Καλλικλής παρουσιάζεται από τον Πλάτωνα να εκφέρει μια κρίση για τη φιλοσοφία. Σύμφωνα με αυτή την κρίση, η φιλοσοφία ασκεί μια δικαιολογημένη γοητεία στους νέους και συνιστά ωραίο επίτευγμα για αυτούς, επειδή ασκεί πάνω τους μορφωτικό και παιδευτικό ρόλο. Όταν όμως εξακολουθεί κανείς να την παίρνει στα σοβαρά και κατά την ώριμη ηλικία του, τότε οδηγείται στην καταστροφή: αποχαυνώνει το πνεύμα του, αποκόπτεται από την κοινωνική και πολιτική δράση και περιθωριοποιείται. Για να μην παρανοηθεί το συνολικό νόημα του αποσπάσματος από τους μαθητές, χρειάζεται να γνωρίζουν για τον Καλλικλή τα εξής: ο Καλλικλής συζητά με τον Σωκράτη και εκπροσωπεί εκείνους τους ανθρώπους που αναγνωρίζουν ως κίνητρο της κοινωνικής και πολιτικής δράσης την επιβολή των ισχυρών επί των ασθενέστερων· κάτι δηλαδή που συμβαίνει και στις δικές μας σημερινές κοινωνίες του άκρατου χρησιμοθηρισμού και ωφελιμισμού.

ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΚΕΙΜΕΝΩΝ  Πλάτων, Γοργίας 484c-486a

Ως όργανο για την επίτευξη αυτής της επιβολής προκρίνει τον ρητορικό λόγο, δηλαδή τον ρητορισμό, και όχι το φιλοσοφικό λόγο. Γι’ αυτό, οι παραπάνω αρνητικές απόψεις του για τη φιλοσοφία στοχεύουν στην υπεράσπιση της εδραίας θέσης του περί του δικαίου του ισχυροτέρου. Αυτές οι απόψεις αντιτίθενται στις  φιλοσοφικές απόψεις περί ισότητας και δικαιοσύνης, τις οποίες υπερασπίζεται ο Σωκράτης.

Μάλιστα τις σωκρατικές θέσεις περί ισότητας τις θεωρεί κατασκευή των ασθενέστερων, των ανίσχυρων πολιτικά και κοινωνικά ανθρώπων.  

ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΚΕΙΜΕΝΩΝ Πλάτων, Γοργίας 484c-486a

  Κατ’ αυτό το πνεύμα, η αμφισβήτηση της αξίας της φιλοσοφίας  από τον Καλλικλή έχει ιδιοτελή κίνητρα· γι’ αυτό και οι πιο πάνω απόψεις του εξορίζουν τη φιλοσοφία από την κοινωνική και πολιτική σκηνή και ανοίγουν δρόμο για να επικρατήσει το δίκαιο του ισχυροτέρου. Κάτι παρόμοιο συμβαίνει και στις δικές μας εποχές: όσο απομακρύνεται η κοινωνία από τη φιλοσοφία, τόσο γίνεται θύμα ή θύτης ιδιοτελών συμφερόντων.

ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΚΕΙΜΕΝΩΝ • Σχολιασμός κειμένων

 Πλάτων, Πολιτεία 517aΟ φιλόσοφος που απελευθερώθηκε από τα δεσμά του και βγήκε στο φως

του νοητού ήλιου, εάν ξαναγυρίσει στους δεσμώτες και επιχειρήσει να τους μεταδώσει την εμπειρία του από τον αληθινό κόσμο και να τους βοηθήσει να απαλλαγούν από τη σκιώδη-ψευδή πραγματικότητα του σπηλαίου, θα θεωρηθεί απροσάρμοστος για τους δεσμώτες που ζουν μέσα σε μια εικονική πραγματικότητα και θα γίνει περίγελως. Οι άνθρωποι της εικονικής πραγματικότητας περιβάλλονται από τέτοιες και τόσες ψευδαισθήσεις, ώστε να βλέπουν την αλήθεια του φιλοσόφου με ανεστραμμένη λογική και να θέλουν να τον σκοτώσουν, αν ήταν στο χέρι τους.

ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΚΕΙΜΕΝΩΝ • Σχολιασμός κειμένων

Σπινόζα, Πραγματεία για τη διόρθωση του νουΗ φιλοσοφία μπορεί να συνεισφέρει στην υπέρβαση της ματαιότητας και της μηδαμινότητας που μπορεί να προκαλεί η καθημερινή ζωή.

Είναι μια αναζήτηση που γεμίζει τον άνθρωπο με ανείπωτη χαρά και ικανοποίηση.

ΑΣΚΗΣΗ ΓΙΑ ΤΟ ΣΠΙΤΙ

• Να σχολιάσετε όποιο κείμενο σας ενδιαφέρει.

• Να προσέξετε τη δομή της απάντησής σας

ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΑ

• Επιμέλεια : Γεωργιάδου Αθηνά Καθηγήτρια Φιλόλογος