Μέθοδοι και Τεχνικές Έρευνας στον Κυβερνοχώρο

Ανάλυση Κοινωνικού Δικτύου Social Network Analysis (SNA)

Α.Β. ΜΠΡΑΪΛΑΣ Εργαστήριο Δυνητικής Πραγματικότητας, Διαδικτυακής Έρευνας και Εκπαίδευσης, Πάντειο Πανεπιστήμιο http://vrlab.panteion.gr 1

2015 Α.Β. ΜΠΡΑΪΛΑΣ Εργαστήριο Δυνητικής Πραγματικότητας, Διαδικτυακής Έρευνας και Εκπαίδευσης, Πάντειο Πανεπιστήμιο http://vrlab.panteion.gr 2

2015 Α.Β. ΜΠΡΑΪΛΑΣ Εργαστήριο Δυνητικής Πραγματικότητας, Διαδικτυακής Έρευνας και Εκπαίδευσης, Πάντειο Πανεπιστήμιο http://vrlab.panteion.gr 3

Από το άτομο στη σχέση

• Η ανάλυση κοινωνικού δικτύου συνιστά μια ξεκάθαρη μετακίνηση της εστίασης από το άτομο, στο άτομο μέσα από τις σχέσεις του.

• “We are always already emerging from relationship; we cannot step our of relationship; even in our most private moments we are never alone.” (K.Gergen, Relational Being, 2009).

2015 Α.Β. ΜΠΡΑΪΛΑΣ Εργαστήριο Δυνητικής Πραγματικότητας, Διαδικτυακής Έρευνας και Εκπαίδευσης, Πάντειο Πανεπιστήμιο http://vrlab.panteion.gr 4

“... the self (the perceiver) and the other (the perceived) exist not as separate entities, but as “relations between two coordinates ... each serving to differentiate the other.”

– Holquist, M. (2002). Dialogism: Bakhtin and His World. New York: Routledge.

2015 Α.Β. ΜΠΡΑΪΛΑΣ Εργαστήριο Δυνητικής Πραγματικότητας, Διαδικτυακής Έρευνας

και Εκπαίδευσης, Πάντειο Πανεπιστήμιο http://vrlab.panteion.gr 5

“The self, then may be conceived as a multiple phenomenon of essentially three elements (it is – at least – a triad, not a duality): a center, a not-center, and the relation between them... Dialogism is a form of architectonics, the general science of relations... a relation is never static, but always in the process of being made or unmade.” p.29

– Holquist, M. (2002). Dialogism: Bakhtin and His World. New York: Routledge.

2015 Α.Β. ΜΠΡΑΪΛΑΣ Εργαστήριο Δυνητικής Πραγματικότητας, Διαδικτυακής Έρευνας και Εκπαίδευσης, Πάντειο Πανεπιστήμιο http://vrlab.panteion.gr 6

“... dialogism's fundamental a priori that nothing is in itself. Existence is sobytie sobytiya, the event of co-being; it is a vast web of interconnections each and all of which are linked as participants in an event whose totality is so immense that no single one of us can ever know it.” p.41

– Holquist, M. (2002). Dialogism: Bakhtin and His World. New York: Routledge.

2015 Α.Β. ΜΠΡΑΪΛΑΣ Εργαστήριο Δυνητικής Πραγματικότητας, Διαδικτυακής Έρευνας και Εκπαίδευσης, Πάντειο Πανεπιστήμιο http://vrlab.panteion.gr 7

“I can make sense of the world only by reducing the number of its meanings – which are potentially infinite – to a restricted set. A helpful analogy here is the way a given language selects out of all possible noises a limited number of sounds it will progress as being significant. ... Phonemic differences are cut out of the physical fabric of the natural world's acoustic pressures; semantic differences are patterns cut from the ideological cloth of the social world.” p.48

– Holquist, M. (2002). Dialogism: Bakhtin and His World. New York: Routledge.

2015 Α.Β. ΜΠΡΑΪΛΑΣ Εργαστήριο Δυνητικής Πραγματικότητας, Διαδικτυακής Έρευνας και Εκπαίδευσης, Πάντειο Πανεπιστήμιο http://vrlab.panteion.gr 8

Κοινωνιογράμματα • Τα πρώτα ίσως παραδείγματα ανάλυσης

κοινωνικού δικτύου αποτελούν τα κοινωνιογράμματα του Jacob L. Moreno.

2015 Α.Β. ΜΠΡΑΪΛΑΣ Εργαστήριο Δυνητικής Πραγματικότητας, Διαδικτυακής Έρευνας και Εκπαίδευσης, Πάντειο Πανεπιστήμιο http://vrlab.panteion.gr 9

2015 Α.Β. ΜΠΡΑΪΛΑΣ Εργαστήριο Δυνητικής Πραγματικότητας, Διαδικτυακής Έρευνας και Εκπαίδευσης, Πάντειο Πανεπιστήμιο http://vrlab.panteion.gr 10

"Moreno Sociogram 1st Grade" by MartinGrandjean - Own work. Licensed under CC BY-SA 4.0 via Wikimedia Commons

2015 Α.Β. ΜΠΡΑΪΛΑΣ Εργαστήριο Δυνητικής Πραγματικότητας, Διαδικτυακής Έρευνας και Εκπαίδευσης, Πάντειο Πανεπιστήμιο http://vrlab.panteion.gr 11

"Moreno Sociogram 2nd Grade" by MartinGrandjean - Own work. Licensed under CC BY-SA 4.0 via Wikimedia Commons

12

Moreno Sociogram 1st to 8th Grade" by MartinGrandjean - Own work. Licensed under CC BY-SA 4.0 via Wikimedia Commons

Manuel Castells (1996)

Στην προσέγγιση της δικτυωμένης κοινωνίας η κατανόηση της ανθρώπινης συμπεριφοράς προϋποθέτει τη μελέτη των δικτύων στα οποία εντάσσονται τα άτομα.

2015 Α.Β. ΜΠΡΑΪΛΑΣ Εργαστήριο Δυνητικής Πραγματικότητας, Διαδικτυακής Έρευνας και Εκπαίδευσης, Πάντειο Πανεπιστήμιο http://vrlab.panteion.gr 13

Βασικές έννοιες

• Τι είναι ο γράφος ή η απεικόνιση ενός δικτύου; – Ένας γράφος είναι ένα σύνολο κόμβων που

διασυνδέονται με γραμμές (ακμές-συνδέσεις).

• Τι είναι κοινωνικό δίκτυο; – Είναι ένα δίκτυο όπου οι κόμβοι

αντιπροσωπεύουν ανθρώπους και οι γραμμές τις διασυνδέσεις τους (προσωπικές, συναισθηματικές, οικονομικές κ.α.)

2015 Α.Β. ΜΠΡΑΪΛΑΣ Εργαστήριο Δυνητικής Πραγματικότητας, Διαδικτυακής Έρευνας και Εκπαίδευσης, Πάντειο Πανεπιστήμιο http://vrlab.panteion.gr 14

2015 Α.Β. ΜΠΡΑΪΛΑΣ Εργαστήριο Δυνητικής Πραγματικότητας, Διαδικτυακής Έρευνας και Εκπαίδευσης, Πάντειο Πανεπιστήμιο http://vrlab.panteion.gr 15

Παράδειγμα γράφου κοινωνικού δικτύου με 339 κόμβους και 1998 διασυνδέσεις. Το δίκτυο αυτό είναι το δίκτυο των likes της επίσημης σελίδας στο Facebook γνωστού Έλληνα πολιτικού.

2015 Α.Β. ΜΠΡΑΪΛΑΣ Εργαστήριο Δυνητικής Πραγματικότητας, Διαδικτυακής Έρευνας και Εκπαίδευσης, Πάντειο Πανεπιστήμιο http://vrlab.panteion.gr 16

Σε αυτή τη μορφή ο συγκεκριμένος γράφος δεν είναι ιδιαίτερα χρήσιμος. Οι κόμβοι είναι διατεταγμένοι με τυχαίο τρόπο και όχι ανάλογα με τη μεταξύ τους διασύνδεση, οπότε είναι αδύνατο να διακρίνουμε αν υπάρχει κάποιας μορφής υποκείμενη οργάνωση (pattern).

2015 Α.Β. ΜΠΡΑΪΛΑΣ Εργαστήριο Δυνητικής Πραγματικότητας, Διαδικτυακής Έρευνας και Εκπαίδευσης, Πάντειο Πανεπιστήμιο http://vrlab.panteion.gr 17

Με τον κατάλληλο χειρισμό της οπτικής απεικόνισης του δικτύου, μπορούμε να οδηγηθούμε σε αυτή τη μορφή του γράφου, η οποία δίνει πολύ περισσότερες πληροφορίες. Ο χειρισμός του γράφου επιτεύχθηκε με το λογισμικό Gephi.

Ενδεικτικές εφαρμογές της SNA

• Εντοπισμός των κρίσιμων κόμβων (hubs) σε έναν πληθυσμό όπου μια παρέμβαση για την αποτροπή εξάπλωσης του AIDS θα είναι πιο αποτελεσματική.

• Εντοπισμός ψεύτικων προφίλ στα social media. • Εκτίμηση ψυχολογικών χαρακτηριστικών του

ατόμου. • Εντοπισμός κρυφών διασυνδέσεων (σύγκρουση

συμφερόντων) μεταξύ οργανισμών. • Βελτιστοποίηση της οργανωσιακής διασύνδεσης

και επικοινωνίας μιας κοινωνικής δομής.

2015 Α.Β. ΜΠΡΑΪΛΑΣ Εργαστήριο Δυνητικής Πραγματικότητας, Διαδικτυακής Έρευνας και Εκπαίδευσης, Πάντειο Πανεπιστήμιο http://vrlab.panteion.gr 18

19 Source: http://www.martingrandjean.ch/digital-humanities-on-twitter

Who’s following who? This graph consists of 1,434 nodes connected by 137,061 directed edges, each symbolizing a user “following” another on Twitter.

2015 Α.Β. ΜΠΡΑΪΛΑΣ Εργαστήριο Δυνητικής Πραγματικότητας, Διαδικτυακής Έρευνας και Εκπαίδευσης, Πάντειο Πανεπιστήμιο http://vrlab.panteion.gr 20

2015 Α.Β. ΜΠΡΑΪΛΑΣ Εργαστήριο Δυνητικής Πραγματικότητας, Διαδικτυακής Έρευνας και Εκπαίδευσης, Πάντειο Πανεπιστήμιο http://vrlab.panteion.gr 21

2015 Α.Β. ΜΠΡΑΪΛΑΣ Εργαστήριο Δυνητικής Πραγματικότητας, Διαδικτυακής Έρευνας και Εκπαίδευσης, Πάντειο Πανεπιστήμιο http://vrlab.panteion.gr 22

Gephi – gephi.org

“Gephi is a tool for people that have to explore and understand graphs. Like Photoshop but for data, the user interacts with the representation, manipulate the structures, shapes and colors to reveal hidden properties.”

2015 Α.Β. ΜΠΡΑΪΛΑΣ Εργαστήριο Δυνητικής Πραγματικότητας, Διαδικτυακής Έρευνας και Εκπαίδευσης, Πάντειο Πανεπιστήμιο http://vrlab.panteion.gr 23

2015 Α.Β. ΜΠΡΑΪΛΑΣ Εργαστήριο Δυνητικής Πραγματικότητας, Διαδικτυακής Έρευνας και Εκπαίδευσης, Πάντειο Πανεπιστήμιο http://vrlab.panteion.gr 24

Η εφαρμογή Netvizz

• https://apps.facebook.com/netvizz/ • “Netvizz is a tool that extracts data from

different sections of the Facebook platform - in particular groups and pages - for research purposes. […] Netvizz is written and maintained by Bernhard Rieder, Associate Professor in Media Studies at the University of Amsterdam and researcher with the Digital Methods Initiative.”

2015 Α.Β. ΜΠΡΑΪΛΑΣ Εργαστήριο Δυνητικής Πραγματικότητας, Διαδικτυακής Έρευνας και Εκπαίδευσης, Πάντειο Πανεπιστήμιο http://vrlab.panteion.gr 25

Learning by doing

• Στο παρακάτω σενάριο θα χρησιμοποιήσουμε το netvizz σε συνδυασμό με το Gephi για να ανακτήσουμε και να αναλύσουμε στη συνέχεια, το δίκτυο των likes που ξεκινάει από μια σελίδα (page) στο Facebook.

2015 Α.Β. ΜΠΡΑΪΛΑΣ Εργαστήριο Δυνητικής Πραγματικότητας, Διαδικτυακής Έρευνας και Εκπαίδευσης, Πάντειο Πανεπιστήμιο http://vrlab.panteion.gr 26

2015 Α.Β. ΜΠΡΑΪΛΑΣ Εργαστήριο Δυνητικής Πραγματικότητας, Διαδικτυακής Έρευνας και Εκπαίδευσης, Πάντειο Πανεπιστήμιο http://vrlab.panteion.gr 27

Έχοντας ήδη συνδεθεί με το λογαριασμό μου στο Facebook, πληκτρολογώ τη διεύθυνση της εφαρμογής netvizz και ακολουθώ τις οδηγίες για να κάνω εγκατάσταση

2015 Α.Β. ΜΠΡΑΪΛΑΣ Εργαστήριο Δυνητικής Πραγματικότητας, Διαδικτυακής Έρευνας και Εκπαίδευσης, Πάντειο Πανεπιστήμιο http://vrlab.panteion.gr 28

Στη συνέχεια, από την αρχική σελίδα του netvizz, αφού ολοκληρωθεί η εγκατάσταση, επιλέγω page like network

2015 Α.Β. ΜΠΡΑΪΛΑΣ Εργαστήριο Δυνητικής Πραγματικότητας, Διαδικτυακής Έρευνας και Εκπαίδευσης, Πάντειο Πανεπιστήμιο http://vrlab.panteion.gr 29

Σε αυτή την οθόνη, το πρόγραμμα netvizz αναμένει να του δώσουμε τον αριθμό της σελίδας που θέλουμε να ανακτήσει.

2015 Α.Β. ΜΠΡΑΪΛΑΣ Εργαστήριο Δυνητικής Πραγματικότητας, Διαδικτυακής Έρευνας και Εκπαίδευσης, Πάντειο Πανεπιστήμιο http://vrlab.panteion.gr 30

2015 Α.Β. ΜΠΡΑΪΛΑΣ Εργαστήριο Δυνητικής Πραγματικότητας, Διαδικτυακής Έρευνας και Εκπαίδευσης, Πάντειο Πανεπιστήμιο http://vrlab.panteion.gr 31

2015 Α.Β. ΜΠΡΑΪΛΑΣ Εργαστήριο Δυνητικής Πραγματικότητας, Διαδικτυακής Έρευνας και Εκπαίδευσης, Πάντειο Πανεπιστήμιο http://vrlab.panteion.gr 32

2015 Α.Β. ΜΠΡΑΪΛΑΣ Εργαστήριο Δυνητικής Πραγματικότητας, Διαδικτυακής Έρευνας και Εκπαίδευσης, Πάντειο Πανεπιστήμιο http://vrlab.panteion.gr 33

2015 Α.Β. ΜΠΡΑΪΛΑΣ Εργαστήριο Δυνητικής Πραγματικότητας, Διαδικτυακής Έρευνας και Εκπαίδευσης, Πάντειο Πανεπιστήμιο http://vrlab.panteion.gr 34

2015 Α.Β. ΜΠΡΑΪΛΑΣ Εργαστήριο Δυνητικής Πραγματικότητας, Διαδικτυακής Έρευνας και Εκπαίδευσης, Πάντειο Πανεπιστήμιο http://vrlab.panteion.gr 35

Με τη σελίδα Πάντειον Εμπιστευτικόν δεν μου λειτούργησε – δεν γνωρίζω γιατί. Ανακτά μόνο έναν κόμβο στο τελικό δίκτυο! Ξαναδοκιμάζω με άλλη σελίδα…

2015 Α.Β. ΜΠΡΑΪΛΑΣ Εργαστήριο Δυνητικής Πραγματικότητας, Διαδικτυακής Έρευνας και Εκπαίδευσης, Πάντειο Πανεπιστήμιο http://vrlab.panteion.gr 36

2015 Α.Β. ΜΠΡΑΪΛΑΣ Εργαστήριο Δυνητικής Πραγματικότητας, Διαδικτυακής Έρευνας και Εκπαίδευσης, Πάντειο Πανεπιστήμιο http://vrlab.panteion.gr 37

2015 Α.Β. ΜΠΡΑΪΛΑΣ Εργαστήριο Δυνητικής Πραγματικότητας, Διαδικτυακής Έρευνας και Εκπαίδευσης, Πάντειο Πανεπιστήμιο http://vrlab.panteion.gr 38

2015 Α.Β. ΜΠΡΑΪΛΑΣ Εργαστήριο Δυνητικής Πραγματικότητας, Διαδικτυακής Έρευνας και Εκπαίδευσης, Πάντειο Πανεπιστήμιο http://vrlab.panteion.gr 39

2015 Α.Β. ΜΠΡΑΪΛΑΣ Εργαστήριο Δυνητικής Πραγματικότητας, Διαδικτυακής Έρευνας και Εκπαίδευσης, Πάντειο Πανεπιστήμιο http://vrlab.panteion.gr 40

2015 Α.Β. ΜΠΡΑΪΛΑΣ Εργαστήριο Δυνητικής Πραγματικότητας, Διαδικτυακής Έρευνας και Εκπαίδευσης, Πάντειο Πανεπιστήμιο http://vrlab.panteion.gr 41

2015 Α.Β. ΜΠΡΑΪΛΑΣ Εργαστήριο Δυνητικής Πραγματικότητας, Διαδικτυακής Έρευνας και Εκπαίδευσης, Πάντειο Πανεπιστήμιο http://vrlab.panteion.gr 42

2015 Α.Β. ΜΠΡΑΪΛΑΣ Εργαστήριο Δυνητικής Πραγματικότητας, Διαδικτυακής Έρευνας και Εκπαίδευσης, Πάντειο Πανεπιστήμιο http://vrlab.panteion.gr 43

2015 Α.Β. ΜΠΡΑΪΛΑΣ Εργαστήριο Δυνητικής Πραγματικότητας, Διαδικτυακής Έρευνας και Εκπαίδευσης, Πάντειο Πανεπιστήμιο http://vrlab.panteion.gr 44

2015 Α.Β. ΜΠΡΑΪΛΑΣ Εργαστήριο Δυνητικής Πραγματικότητας, Διαδικτυακής Έρευνας και Εκπαίδευσης, Πάντειο Πανεπιστήμιο http://vrlab.panteion.gr 45

2015 Α.Β. ΜΠΡΑΪΛΑΣ Εργαστήριο Δυνητικής Πραγματικότητας, Διαδικτυακής Έρευνας και Εκπαίδευσης, Πάντειο Πανεπιστήμιο http://vrlab.panteion.gr 46

2015 Α.Β. ΜΠΡΑΪΛΑΣ Εργαστήριο Δυνητικής Πραγματικότητας, Διαδικτυακής Έρευνας και Εκπαίδευσης, Πάντειο Πανεπιστήμιο http://vrlab.panteion.gr 47

2015 Α.Β. ΜΠΡΑΪΛΑΣ Εργαστήριο Δυνητικής Πραγματικότητας, Διαδικτυακής Έρευνας και Εκπαίδευσης, Πάντειο Πανεπιστήμιο http://vrlab.panteion.gr 48

2015 Α.Β. ΜΠΡΑΪΛΑΣ Εργαστήριο Δυνητικής Πραγματικότητας, Διαδικτυακής Έρευνας και Εκπαίδευσης, Πάντειο Πανεπιστήμιο http://vrlab.panteion.gr 49

2015 Α.Β. ΜΠΡΑΪΛΑΣ Εργαστήριο Δυνητικής Πραγματικότητας, Διαδικτυακής Έρευνας και Εκπαίδευσης, Πάντειο Πανεπιστήμιο http://vrlab.panteion.gr 50

Δίκτυο των Likes για τη σελίδα Το Κουλούρι (μέχρι 2ο βαθμό)

Links

• Overview video for netvizz 1.2 by Bernhard Rieder: https://www.youtube.com/watch?v=3vkKPcN7V7Q

• Gephi Quick Start tutorial: https://gephi.github.io/users/quick-start/

• Introduction to Network Analysis and Visualization by Martin Grandjean: http://www.martingrandjean.ch/gephi-introduction/

2015 Α.Β. ΜΠΡΑΪΛΑΣ Εργαστήριο Δυνητικής Πραγματικότητας, Διαδικτυακής Έρευνας

και Εκπαίδευσης, Πάντειο Πανεπιστήμιο http://vrlab.panteion.gr 51

2015 Α.Β. ΜΠΡΑΪΛΑΣ Εργαστήριο Δυνητικής Πραγματικότητας, Διαδικτυακής Έρευνας και Εκπαίδευσης, Πάντειο Πανεπιστήμιο http://vrlab.panteion.gr 52