ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥΦΙΛΟΣΟΦΙΑ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ

ΞενιόςΞενιός Πέτρος Πέτρος

Πειραματικό Λύκειο Πειραματικό Λύκειο ΝίκαιαςΝίκαιας

20122012

11

Γλώσσα και ΛόγοςΓλώσσα και Λόγος

Με τη γλώσσα μπορούμε : Με τη γλώσσα μπορούμε :

• Να εκφραστούμε

• Να επικοινωνούμε με τους άλλους

22

Η γλώσσα διακρίνεται:

Φυσικές Γλώσσες(Ελληνικά, αγγλικά

κτλ.)

Κώδικες Επικοινωνίας ζώων

«Τεχνητή»(γλώσσα Η/Υ)

33

Λέξεις , νόημα και καθολικές έννοιεςΛέξεις , νόημα και καθολικές έννοιες

• Στον λόγο , οι λέξεις δεν είναι ανεξάρτητες, Στον λόγο , οι λέξεις δεν είναι ανεξάρτητες, αλλά με τον συνδυασμό τους δημιουργούμε αλλά με τον συνδυασμό τους δημιουργούμε προτάσειςπροτάσεις

• Οι λέξεις σχετίζονται με τις έννοιες και οι Οι λέξεις σχετίζονται με τις έννοιες και οι έννοιες αναφέρονται σε σύνολα πραγμάτων. έννοιες αναφέρονται σε σύνολα πραγμάτων. Επομένως, αφού οι έννοιες είναι οι ίδιες Επομένως, αφού οι έννοιες είναι οι ίδιες μπορούμε να μεταφράσουμε από την μια μπορούμε να μεταφράσουμε από την μια γλώσσα στην άλλη, αλλάζοντας απλά την γλώσσα στην άλλη, αλλάζοντας απλά την λέξη και διατηρώντας την έννοια.λέξη και διατηρώντας την έννοια.

44

ΒΙΒΛΙΟ

LIBRO BOOK

LIVRE

BUCH

Έννοιαβιβλίο

55

Οι Οι καθολικές έννοιεςκαθολικές έννοιες

• ΠΛΑΤΩΝΑΣΠΛΑΤΩΝΑΣ

Θεωρεί ότι υπάρχουν Θεωρεί ότι υπάρχουν δύο κόσμοι : ο δύο κόσμοι : ο αισθητός, αισθητός, της της εμπειρίας, και ο εμπειρίας, και ο κόσμων των κόσμων των ιδεώνιδεών , που είναι , που είναι νοητός και νοητός και υπεραισθητός υπεραισθητός

• ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ

Για τον ίδιο , οι Για τον ίδιο , οι καθολικές έννοιες καθολικές έννοιες δεν είναι πράγματα δεν είναι πράγματα ξεχωριστά από τα ξεχωριστά από τα φυσικά αντικείμενα, φυσικά αντικείμενα, αλλά προκύπτουν αλλά προκύπτουν μέσω νοητικής μέσω νοητικής αφαίρεσηςαφαίρεσης

66

ΝΟΜΙΝΑΛΙΣΜΟΣ ή ΟΝΟΜΑΤΟΚΡΑΤΙΑΝΟΜΙΝΑΛΙΣΜΟΣ ή ΟΝΟΜΑΤΟΚΡΑΤΙΑ

• Εισηγητές: Γουλιέλμος του Όκαμ και Εισηγητές: Γουλιέλμος του Όκαμ και ΒοήθιοςΒοήθιος

• Σύμφωνα με τη θεωρία αυτή, Σύμφωνα με τη θεωρία αυτή, υπάρχουν γενικές λέξεις που υπάρχουν γενικές λέξεις που χρησιμοποιούνται από όλους, όπως χρησιμοποιούνται από όλους, όπως λευκό, αλλά όχι πράγματα, όπως η λευκό, αλλά όχι πράγματα, όπως η λευκότητα λευκότητα

77

ΑλήθειαΑλήθεια

• ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΛΗΘΕΙΑΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΛΗΘΕΙΑ

Θεωρία της Θεωρία της αντιστοιχίας Σύμφωνα με αυτήν, αν το περιεχόμενο μιας

πρότασης, που εκφράζει κάποια πεποίθηση μας, αντιστοιχεί πλήρως στη φύση των πραγμάτων και στις μεταξύ τους σχέσεις, τότε η πρόταση είναι αληθής

88

Θεωρία της Θεωρία της συνοχήςσυνοχής Σύμφωνα με αυτήν, εφόσον για ένα συγκεκριμένο Σύμφωνα με αυτήν, εφόσον για ένα συγκεκριμένο

θέμα διατυπώνεται ένα σύστημα ερμηνευτικών θέμα διατυπώνεται ένα σύστημα ερμηνευτικών προτάσεων που δεν παρουσιάζουν αποκλίσεις ή προτάσεων που δεν παρουσιάζουν αποκλίσεις ή αντιφάσεις μεταξύ τους, αλλά ,αντίθετα, αντιφάσεις μεταξύ τους, αλλά ,αντίθετα, χαρακτηρίζονται από αυστηρή λογική συνάφεια χαρακτηρίζονται από αυστηρή λογική συνάφεια και συνοχή, τότε αυτές οι προτάσεις είναι και συνοχή, τότε αυτές οι προτάσεις είναι αληθείς. αληθείς.

Πρακτική ωφέλειαΠρακτική ωφέλεια

Σύμφωνα με τους πραγματιστές φιλοσόφους, Σύμφωνα με τους πραγματιστές φιλοσόφους, αληθές είναι ό,τι προάγει τον άνθρωπο και τα αληθές είναι ό,τι προάγει τον άνθρωπο και τα καλώς εννοούμενα συμφέροντα του. καλώς εννοούμενα συμφέροντα του. Προϋποθέτει ότι όλοι συμφωνούμε ως προς το τι Προϋποθέτει ότι όλοι συμφωνούμε ως προς το τι είναι ωφέλιμο και συμφέρον για τους ανθρώπουςείναι ωφέλιμο και συμφέρον για τους ανθρώπους

99

Λογική και φιλοσοφία Λογική και φιλοσοφία

• Η λογική ασχολείται με την μελέτη των Η λογική ασχολείται με την μελέτη των έγκυρων επιχειρημάτων, έγκυρων επιχειρημάτων, δηλαδή με ποιους δηλαδή με ποιους τρόπους οδηγούμαστε αναγκαστικά σε κάποια τρόπους οδηγούμαστε αναγκαστικά σε κάποια συμπεράσματασυμπεράσματα, αν δεχτούμε κάποιες , αν δεχτούμε κάποιες υποθέσειςυποθέσεις

• ΣοφίσματαΣοφίσματα, ονομάστηκαν τα λανθασμένα , ονομάστηκαν τα λανθασμένα επιχειρήματα που χρησιμοποιούσαν οι επιχειρήματα που χρησιμοποιούσαν οι σοφιστές, για να μπερδέψουν συνομιλητές ή σοφιστές, για να μπερδέψουν συνομιλητές ή ακροατέςακροατές

• Προβληματισμός υπάρχει για το αν η λογικήΠροβληματισμός υπάρχει για το αν η λογική

είναι είναι μέροςμέρος της φιλοσοφίας της φιλοσοφίας

ήή

απαραίτητο απαραίτητο εργαλείοεργαλείο για την φιλοσοφία για την φιλοσοφία1010

Θεωρήσεις για την ΛογικήΘεωρήσεις για την Λογική

• ΑριστοτέληςΑριστοτέλης: Η : Η λογική του, είναι λογική του, είναι λογική λογική κατηγορημάτων. Το κατηγορημάτων. Το βασικό κύτταρο είναι βασικό κύτταρο είναι η έννοια και σε έναν η έννοια και σε έναν συλλογισμό το συλλογισμό το συμπέρασμα βγαίνει συμπέρασμα βγαίνει λόγω του κατάλληλου λόγω του κατάλληλου συνδυασμού των όρων συνδυασμού των όρων στις τρεις προτάσεις.στις τρεις προτάσεις.

• Στωική ΛογικήΣτωική Λογική: : Βασικό κύτταρο είναι Βασικό κύτταρο είναι η απλή πρόταση, η η απλή πρόταση, η οποία δεν αναλύεται οποία δεν αναλύεται πιο πέρα σε πιο πέρα σε υποκείμενο και υποκείμενο και κατηγόρημα, και το κατηγόρημα, και το συμπέρασμα βγαίνει συμπέρασμα βγαίνει λόγω της σχέσης που λόγω της σχέσης που έχουν οι προτάσεις έχουν οι προτάσεις μεταξύ τους.μεταξύ τους.

1111

Αριστοτελική λογικήΑριστοτελική λογική

• Πλάτος Πλάτος μιας έννοιας ονομάζουμε το σύνολο μιας έννοιας ονομάζουμε το σύνολο των ομοειδών αντικειμένων που υπάγονται των ομοειδών αντικειμένων που υπάγονται σε αυτήν. Π.χ.: Το πλάτος της έννοιας σε αυτήν. Π.χ.: Το πλάτος της έννοιας «ελληνικό πανεπιστήμιο είναι των σύνολο «ελληνικό πανεπιστήμιο είναι των σύνολο των πανεπιστημίων της χώρας ( ΑΠΘ , ΕΜΠ των πανεπιστημίων της χώρας ( ΑΠΘ , ΕΜΠ κτλ.)κτλ.)

• Το σύνολο των κοινών χαρακτηριστικών Το σύνολο των κοινών χαρακτηριστικών όλων των αντικειμένων που υπάγονται σε όλων των αντικειμένων που υπάγονται σε μια έννοια το ονομάζουμε μια έννοια το ονομάζουμε βάθοςβάθος της της έννοιαςέννοιας

1212

Ζώο

Σπονδυλωτό

Θηλαστικό

1313

• Η ευρύτερη έννοια που περιλαμβάνει μέσα Η ευρύτερη έννοια που περιλαμβάνει μέσα στο πλάτος της μία ή περισσότερες στο πλάτος της μία ή περισσότερες στενότερες έννοιες λέγεται στενότερες έννοιες λέγεται γένοςγένος, ενώ η , ενώ η στενότερη έννοια λέγεται στενότερη έννοια λέγεται είδος είδος ( π.χ.: η ( π.χ.: η λέξη ζώο είναι το γένος ενώ το θηλαστικό λέξη ζώο είναι το γένος ενώ το θηλαστικό το είδος το είδος

• Το αμέσως ευρύτερο γένος μιας έννοιας Το αμέσως ευρύτερο γένος μιας έννοιας το λέμε το λέμε προσεχές γένοςπροσεχές γένος, ενώ το αμέσως , ενώ το αμέσως στενότερο είδος στενότερο είδος προσεχές είδοςπροσεχές είδος..

• Το βάθος μιας έννοιας είναι ίδιο με αυτό Το βάθος μιας έννοιας είναι ίδιο με αυτό του προσεχούς γένους, με την προσθήκη του προσεχούς γένους, με την προσθήκη ενός χαρακτηριστικού γνωρίσματος που ενός χαρακτηριστικού γνωρίσματος που διαφοροποιεί τη στενότερη έννοια από διαφοροποιεί τη στενότερη έννοια από την ευρύτερη. Το γνώρισμα αυτό λέγεται την ευρύτερη. Το γνώρισμα αυτό λέγεται ειδοποιός διαφοράειδοποιός διαφορά

1414

Δύο έννοιες μπορούν να είναι:Δύο έννοιες μπορούν να είναι:

• ΕπάλληλεςΕπάλληλες:: Έχουν το ίδιο πλάτοςΈχουν το ίδιο πλάτος

• Υπάλληλες: Υπάλληλες: Η έννοια Α είναι γένος της Η έννοια Α είναι γένος της έννοιας Β και η έννοια Β είδος της έννοιας έννοιας Β και η έννοια Β είδος της έννοιας ΑΑ

• Επαλλάσσουσες: Επαλλάσσουσες: Οι έννοιες Α και Β Οι έννοιες Α και Β συμπίπτουν κατά ένα μέρος ως προς το συμπίπτουν κατά ένα μέρος ως προς το πλάτος τους, δηλαδή μερικά Α είναι και Β πλάτος τους, δηλαδή μερικά Α είναι και Β και μερικά Β είναι και Α.και μερικά Β είναι και Α.

• Παράλληλες: Παράλληλες: Οι δύο έννοιες έχουν Οι δύο έννοιες έχουν τελείως διαφορετικό πλάτος, παρ’ όλο που τελείως διαφορετικό πλάτος, παρ’ όλο που υπάγονται σε μια ευρύτερη έννοια υπάγονται σε μια ευρύτερη έννοια

1515

ΕΠΑΛΛΗΛΕΣ ΥΠΑΛΛΗΛΕΣ ΕΠΑΛΛΑΣΣΟΥΣΕΣ ΠΑΡΑΛΛΗΛΕΣΕΠΑΛΛΗΛΕΣ ΥΠΑΛΛΗΛΕΣ ΕΠΑΛΛΑΣΣΟΥΣΕΣ ΠΑΡΑΛΛΗΛΕΣ

ΩΦΓΩΦΓΣΠΙΤΙ ΚΑΤΟΙΚΙΑ ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΣ

ΈΛΛΗΝΑΣ

ΚΑΘΟΛΙΚΟΣ

ΚΑΡΕΚΛΑ ΤΡΑΠΕΖΙ

ΟΡΘΟΔΟΞΟΣ

1616

Όσον αφορά το βάθος, μπορούμε να έχουμε Όσον αφορά το βάθος, μπορούμε να έχουμε διάφορες σχέσεις εννοιών. Μπορούν να είναι διάφορες σχέσεις εννοιών. Μπορούν να είναι είτε είτε αντίθετεςαντίθετες, όταν βρίσκονται στα άκρα , όταν βρίσκονται στα άκρα μιας κλίμακας , π.χ.: «λευκό» και «μαύρο» μιας κλίμακας , π.χ.: «λευκό» και «μαύρο» ανάμεσα όμως υπάρχουν άλλες ενδιάμεσες ανάμεσα όμως υπάρχουν άλλες ενδιάμεσες έννοιες (π.χ.: γκρίζο, πράσινο) είτε έννοιες (π.χ.: γκρίζο, πράσινο) είτε αντιφατικές, αντιφατικές, όταν η μία είναι άρνηση της όταν η μία είναι άρνηση της άλλη, χωρίς να υπάρχει τίποτε ενδιάμεσο άλλη, χωρίς να υπάρχει τίποτε ενδιάμεσο ανάμεσα τους. Για παράδειγμα οι έννοιες ανάμεσα τους. Για παράδειγμα οι έννοιες «αλήθεια» και «ψεύδος».«αλήθεια» και «ψεύδος».

1717

ΠροτάσειςΠροτάσεις

• Η λογική ασχολείται με προτάσεις Η λογική ασχολείται με προτάσεις αποφαντικέςαποφαντικές ή ή δηλωτικέςδηλωτικές. Τέτοιες . Τέτοιες προτάσεις δηλώνουν γνώμες ή πεποιθήσεις προτάσεις δηλώνουν γνώμες ή πεποιθήσεις και είναι δυνατόν να χαρακτηριστούν αληθείς και είναι δυνατόν να χαρακτηριστούν αληθείς ή ψευδείς.ή ψευδείς.

Οι απλές δηλωτικές προτάσεις διακρίνονται σε :Οι απλές δηλωτικές προτάσεις διακρίνονται σε :

ΚαταφατικέςΚαταφατικές

ΑποφατικέςΑποφατικές

και σε και σε καθολικέςκαθολικές και και μερικέςμερικές ανάλογα με το ανάλογα με το εάν η πρόταση αναφέρεται σε όλο το πλάτος εάν η πρόταση αναφέρεται σε όλο το πλάτος του υποκειμένουτου υποκειμένου

1818