ΚΡΙΤΙΚΗ ΕΡΓΩΝ ΤΕΧΝΗΣΟρισμόςΚριτική είναι η εμπεριστατωμένη μελέτη και αιτιολογημένη κρίση για την αξία μιας ανθρώπινης δημιουργίας, θεωρίας ή πράξης και ιδιαίτερα των πνευματικών και καλλιτεχνικών έργων.

Ο ρόλος του κριτικούσυνίσταται στο να:1. αποτιμά την αξία του καλλιτεχνικού έργου, μελετώντας το σε βάθος με την αναλυτική και συνθετική μέθοδο2. διακρίνει το ορθό από το εσφαλμένο3. επαινεί και να προβάλλει καθετί άξιο και μεγάλο4. επισημαίνει τα μειονεκτήματα και τις αδυναμίες του έργου5. προσανατολίζει το δημιουργό στην αναζήτηση νέων αισθητικών χώρων και τρόπων έκφρασης6. αντιπροτείνει τρόπους βελτίωσης του έργου και να υποδεικνύει λύσεις με απόψεις που συνοδεύονται από επιχειρήματα7. καθιστά το έργο κατανοητό στο ευρύ κοινό.

Η σχέση του κριτικού με το δημιουργό αποδεικνύεται δυναμική και γόνιμη εφόσον:

1. Υπάρχει αμοιβαία συνεργασία:• στην προσέγγιση και αποκάλυψη του αληθινού και του ωραίου• στο γόνιμο συνταίριασμα έμπνευσης και ερμηνείας. Ο κριτικός, αναλύοντας εμπεριστατωμένα το έργο, σύμφωνα με τη δική του αισθητική, τις δικές του αρχές και τη δική του γλώσσα, ξαναστοχάζεται και ανασυνθέτει το εμπνευσμένο έργο του καλλιτέχνη.

2. Ο κριτικός αντιμετωπίζει το έργο περισσότερο αντικειμενικά. Ειδικότερα:• με το ερευνητικό του πνεύμα και τη θεωρητική του κατάρτιση, το αναλύει ψύχραιμα και εξονυχιστικά• εντοπίζει στοιχεία του έργου που αποτελούν ασυνείδητη παραίσθηση ακόμη και για τον ίδιο το δημιουργό• διαφοροποιείται από την αυτονόητη υποκειμενικότητα και το συναισθηματισμό του δημιουργού-καλλιτέχνη.

3. Ο κριτικός γίνεται, κατά κάποιο τρόπο, ένας άλλος δημιουργός, γιατί:• αναδεικνύει ό,τι σωστό και αξιόλογο διακρίνει στο έργο, εντοπίζοντας τα βαθύτερα νοήματα και τα ειδικότερα στοιχεία που αναδεικνύουν τη μοναδικότητα του• ανασυγκροτεί ουσιαστικά το έργο, λαμβάνοντας υπόψη τις γενεσιουργές αιτίες του καλλιτέχνη, σε συνδυασμό με το δικό του ορθό λόγο.

4. Συγκινεί και δημιουργεί αίσθημα ικανοποίησης στον καλλιτέχνη που βλέπει, στην ερμηνευτική αναμόρφωση του έργου του και στην αξιολογική του κατάταξη, να ξεσκεπάζεται η ψυχή του και να αποκαλύπτεται ο βαθύτερος -άγνωστος και στον ίδιο- εσωτερικός του κόσμος.

5. Δίνει την ευκαιρία στον καλλιτέχνη να επανεξετάσει κι ο ίδιος το έργο του, καθώς αποχωρίζεται τη χαρισματική ιδιότητα του δημιουργού και επαναποκτά αυτή του γεμάτου πάθη και ατέλειες ανθρώπου.

(Έκφρ. Έκθ. Β' Λυκείου σελ. 188)

Προϋποθέσεις για την υλοποίηση της παραπάνω σχέσης:1. αμεροληψία, έλλειψη εμπάθειας και εγωισμού, αλληλοσεβασμός, αποφυγή κριτικής που βασίζεται σε πολιτικές ή άλλες ιδεολογικές αντιπαραθέσεις και σκοπιμότητες2. πολύπλευρη, σφαιρική, εμπεριστατωμένη και τεκμηριωμένη θεώρηση του έργου, που αποτρέπει μονομερείς εκτιμήσεις και κατανοήσεις στην ερμηνευτική παρουσία του έργου3. επισήμανση με αντικειμενικότητα, χωρίς επικρίσεις και καταδικαστικά σχόλια, τυχόν αδυναμιών του έργου, με παράλληλη επισήμανση των θετικών σημείων και προτάσεων για βελτίωση4. αποφυγή κάθε υπερβολής και αυθαιρεσίας, με τον καθορισμό πλαισίων δράσης και όρων άσκησης της κριτικής5. ο κριτικός δεν πρέπει να παίρνει τη στάση δικαστή-κριτή του δημιουργού και να αισθάνεται αντίδικος του, ούτε να καθιστά την κριτική του ρητορικό λόγο γεμάτο λίβελλους, υπερβολές, μένος και δημαγωγίες6. σεβασμός στην προσωπικότητα του δημιουργού, αποφυγή γενίκευσης τυχόν αρνητικών στοιχείων ενός έργου, με τη γενικότερη στάση και προσφορά του7. ο σωστός κριτικός πρέπει να κατευθύνει και να ενθαρρύνει τον καλλιτέχνη στην προσπάθεια του8. ο δημιουργός να μην περιφρονεί το έργο του κριτικού ως άχαρο και παρασιτικό της δημιουργικής δραστηριότητας.

(Έκφρ. Έκθ. Β' Λυκείου σελ. 188)Κοινωνικός ρόλος του κριτικούΟ κριτικός με το έργο του συμβάλλει:1. στην ανάπτυξη της κριτικής ικανότητας του κοινού:• οξύνει το πνεύμα του, επιστρατεύει τη λογική και καλλιεργεί την κρίση του, προκειμένου να αντιμετωπίζει τα πάθη του2. στη διαμόρφωση σωστής συμπεριφοράς των ανθρώπων, με την απόκτηση της αυτογνωσίας και της ετερογνωσίας, απέναντι στους συνανθρώπους τους και στον εαυτό τους, μέσω του τρόπου που μαθαίνουν να ασκούν και να δέχονται τη σωστή κριτική3. στην πνευματική τους καλλιέργεια:• με την προσαρμογή της τέχνης στα δεδομένα της ζωής, με την ερμηνευτική μεσολάβηση του μεταξύ έργου και κοινού• με την ευρυμάθεια και το φιλέρευνο και αδογμάτιστο πνεύμα του συντελεί στην κοινωνικοποίηση της τέχνης και στην πνευματικοποίηση της τεχνοκρατικής κοινωνίας του.4. στην εξυγίανση της κοινωνικής ζωής:• καταπολεμώντας προκαταλήψεις, φανατισμό, σκοταδιστικές αντιλήψεις• μελετώντας, μέσω του έργου, τα κοινωνικά δεδομένα, και καυτηριάζοντας τα κακώς κείμενα• προβάλλοντας ηθικά πρότυπα, την ανάγκη της παιδείας και το διάλογο για την αποτελεσματική και ειρηνική διευθέτηση των κοινωνικών προβλημάτων.5. στην ηθική και πνευματική πρόοδο της κοινωνικής ζωής:• με τον έλεγχο της αλήθειας, την προβολή της δημοκρατικής αντίληψης, της καταδίκης κάθε αυθαιρεσίας και καταπάτησης των ανθρώπινων δικαιωμάτων6. στην αισθητική αγωγή των συγχρόνων του, με την καλλιέργεια αισθητικών αντιλήψεων που:• εκλεπτύνουν τα αισθήματα και την αντίληψη τους• αξιολογούν και έχουν προσωπική άποψη• επιλέγουν με αντικειμενικά κριτήρια και υψηλές καλλιτεχνικές αξιώσεις.

(Έκφρ. Έκθ. Β' Λυκείου σελ. 189)

ΚΡΙΤΙΚΗΟρισμόςΙ. Κριτική είναι η εμπεριστατωμένη μελέτη και αιτιολογημένη κρίση για την αξία μιας

ανθρώπινης δημιουργίας, θεωρίας ή πράξης και ιδιαίτερα των πνευματικών και καλλιτεχνικών έργων.

(Έκφρ. Έκθ. Β' Λυκείου, σελ. 188)ΙΙ. Κριτική είναι η πνευματική ικανότητα του ανθρώπου να αναλύει, να συγκρίνει, να ελέγχει, σε σχέση με ήδη θεσπισμένες αξίες, και να εκφέρει ορθή και αντικειμενική γνώμη για κάθε ατομική ή ομαδική ανθρώπινη δημιουργία.

ΜορφέςΘετική, αρνητική, δημόσια ή κοινωνική, αυτοκριτική, πολιτική «.α.

Αίτια1. Η διάθεση για αναγνώριση της αξίας ή απαξίας ενός έργου.2. Η τάση για ατομική ή κοινωνική βελτίωση.3. Η εξυπηρέτηση προσωπικών συμφερόντων και επιδιώξεων.

Σημασία της κριτικήςθετικές επιδράσεις, στους παρακάτω τομείς:κοινωνικό:• συμβάλλει στην κοινωνικοποίηση του ατόμου, με το αίσθημα της υπευθυνότητας και τη σύναψη ορθών διαπροσωπικών σχέσεων• αποτρέπει τη μαζοποίηση και τις θλιβερές της συνέπειες• καλλιεργεί το διάλογο και την ανεκτικότητα, στοιχεία απαραίτητα για την κοινωνική συνοχή και πρόοδο• δημιουργεί κλίμα ευγενούς άμιλλας• συντελεί στην ειρηνική επίλυση των κοινωνικών προβλημάτων, στην εξέλιξη και στην εξασφάλιση της κοινωνικής ισορροπίας, με την ενεργό συμμετοχή όλων των πολιτών.

πολιτικό:• στηρίζει τη δημοκρατία· με την κριτική και τον έλεγχο περιορίζονται φαινόμενα αυθαιρεσίας ή λαϊκισμού• ο πολίτης συμμετέχει ενεργά στο πολιτικό γίγνεσθαι, υλοποιώντας τη συμμετοχική δημοκρατία• σέβεται το συνάνθρωπο, τη διαφορετικότητα των αντιλήψεων, καλλιεργεί παράλληλα το διάλογο και τροφοδοτεί την αντιπαράθεση, που οδηγεί στη σύνθεση και στην ανεύρεση της αλήθειας• διασφαλίζει το δικαίωμα της ελευθερίας της σκέψης και της έκφρασης, σε συνδυασμό με το σεβασμό της ατομικότητας και της συλλογικότητας, ενώ, παράλληλα, προφυλάσσει από τη μαζοποίηση και την αλλοτρίωση.

πνευματικό:• οξύνει το νου, με την εξέταση των προβλημάτων, ωθεί στο γόνιμο προβληματισμό και δίνει κίνητρα για περαιτέρω δημιουργία, αφού, εκτός από την απλή επισήμανση των θετικών ή των αρνητικών, η εποικοδομητική κριτική συνοδεύεται από στοιχεία θετικής αντιπροσφοράς• κρατά τον άνθρωπο σε πνευματική εγρήγορση, με αποτέλεσμα τη διεύρυνση του πνευματικού του ορίζοντα και την πνευματική του ελευθερία• καταπολεμά τις προλήψεις, τις δεισιδαιμονίες και το φανατισμό, με την καλλιέργεια της υγιούς αμφισβήτησης, σε συνδυασμό με την τάση για βαθύτερη προσέγγιση του κόσμου και την αναζήτηση της αλήθειας• οδηγεί στον αυτοπροσδιορισμό του ατόμου, με την αυτοκριτική ως προϋπόθεση της αυτογνωσίας και της ετερογωσίας• διευκολύνει τις επιλογές σε δύσκολες στιγμές της ζωής.

πολιτισμικό:• αντιστέκεται στην πολιτιστική αλλοτρίωση, με τη δημιουργική αφομοίωση

ξενόφερτων στοιχείων• αποδοκιμάζει τα αναχρονιστικά ή σύγχρονα λαθεμένα στοιχεία και ανανεώνει τον πολιτισμό, βασίζοντας τον σε υγιείς βάσεις• προάγει τις διάφορες μορφές της τέχνης.

ψυχολογικό:• τονώνει την αυτοπεποίθηση του ατόμου, με την επιβεβαίωση και αναγνώριση των πράξεων του• ικανοποιεί την έμφυτη ανάγκη για επιβεβαίωση και επιβράβευση.

ηθικό:Ηθικοποιεί το άτομο γιατί:• προβάλλει υγιή πρότυπα, διακρίνει το καλό από το κακό, το ηθικό από το ανήθικο, το δίκαιο από το άδικο• στο πλαίσιο της ενίσχυσης της κοινωνικής συνείδησης, καλλιεργεί αρετές, όπως την κατανόηση, την ευθύνη και το σεβασμό του συνανθρώπου.

(Έκφρ. Έκθ. Β' Λυκείου, σελ. 188)

Αρνητικές επιδράσειςΌταν η κριτική δεν είναι καλόβουλη και καλοπροαίρετη αλλά ιδιοτελής και παίρνει τη μορφή κολακείας ή συκοφαντίας:1. αποτελεί προσβολή για τον κριτή και τον κρινόμενο2. αποθαρρύνει το δημιουργό και τον οδηγεί στην παραίτηση3. χαλιναγωγεί τη δημιουργική φαντασία4. παραπλανά και αποπροσανατολίζει το λαό5. αλλοτριώνει τον άνθρωπο και τον καθιστά έρμαιο των άλλων, όταν ο ίδιος αδυνατεί να διαπιστώσει τις πραγματικές διαστάσεις του αντικειμένου της κριτικής6. με τη μορφή της κολακείας, καλλιεργεί τον εγωισμό, τον ατομοκεντρισμό και την αντικοινωνικότητα7. αποπροσανατολίζει το λαό, διαστρέφει τα πολιτικά ήθη και οδηγεί σε θερμές κοινωνικές αντιπαραθέσεις και συγκρούσεις.

Προϋποθέσεις για αποτελεσματική κριτικήΟ κριτής πρέπει να:1. έχει τη δυνατότητα να σκέφτεται και να εκφράζεται ελεύθερα2. είναι υπεύθυνος, αντικειμενικός, αμερόληπτος, με τεκμηριωμένες θέσεις και με συναίσθηση του κοινωνικού του ρόλου3. είναι απαλλαγμένος από προκαταλήψεις, στερεότυπα, και γενικά, από προκατασκευασμένα σχήματα σκέψης4. ασκεί κριτική, όταν του ζητείται, να είναι συγκεκριμένη, σε τομείς που γνωρίζει, κι όχι γενικευτική κι εξαπλουστευτική5. συνοδεύει την κριτική του με προτάσεις που δεν θα έχουν τα προηγούμενα μειονεκτήματα και θα οδηγούν σε καλύτερα αποτελέσματα6. μη διέπεται από ιδιοτέλεια ή εμπάθεια, να είναι καλοπροαίρετος, υπεύθυνος και να στοχεύει στην αλήθεια7. μην ξεχνά ότι κι ο ίδιος είναι άνθρωπος με ατέλειες και ότι κρίνει ανθρώπους8. επιδιώκει τη βοήθεια κι όχι την προσβολή και το εξευτελισμό του άλλου9. γνωρίζει την ανθρώπινη φύση, να δείχνει κατανόηση και να δέχεται την κριτική των άλλων.

Ο κρινόμενος πρέπει να:1. ασκεί αυτοέλεγχο και αυτοκριτική2. ακούει την κριτική με προσοχή, θάρρος, αυτοσυγκράτηση και υπομονή 3» μην υπερτονίζει ούτε να υποβαθμίζει την κριτική που του γίνεται4. έχει την ικανότητα να διακρίνει τη θετική και την αρνητική κριτική5. παραδέχεται τα σφάλματα και τις αδυναμίες του, περιστέλλοντας τον εγωισμό του.

Η κριτική σήμεραΗ κριτική, στις μέρες μας, δε βρίσκεται σε ικανοποιητικό επίπεδο· ο κριτικός λόγος πάντα διώκεται.Αίτια1. Ο ατομικισμός και η ιδιοτέλεια οδηγούν τον άνθρωπο στην κολακεία και στη γενικότερη αδιαφορία για τα κοινωνικά δρώμενα.2. Η αδράνεια των ανθρώπων, που αντιδρούν να αναλάβουν νέες ευθύνες, βολεμένοι στην ήδη διαμορφωμένη κατάσταση.3. Τα ΜΜΕ, με τον τρόπο που ενημερώνουν, καλλιεργούν την παθητικότητα και την άκριτη αποδοχή.4. Η εκπαίδευση και η παιδεία, γενικότερα, δεν καλλιεργούν την κριτική σκέψη· βασίζονται στην αποστήθιση, στον περιορισμό του απαραίτητου και αναγκαίου.5. Ο γοργός ρυθμός των εξελίξεων, όχι μόνον δεν αφήνει περιθώρια ελέγχου, αντίθετα, εντείνει το άγχος για την προσαρμογή στην νέα πραγματικότητα.6. Συχνά, η κριτική παίρνει τη μορφή «κριτική για την κριτική», χωρίς να συνοδεύεται από τεκμηριωμένες θέσεις. Τότε, καταλήγει σε κακοήθεια, προσβολή, προσωπικό κουτσομπολιό και «υπηρετείται» από τον λεγόμενο «κίτρινο τύπο».Η έλλειψη της κριτικής συνεπάγεται:1. κοινωνική στασιμότητα2. περιορισμό της αξιοκρατίας3. διαιώνιση συγκεκριμένων συμφερόντων4. διαστρέβλωση της αλήθειας και επικράτηση ψεύτικων αξιών.

ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΚΑΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ

Ορισμοί• Παιδεία είναι η διαδικασία αγωγής που, με τη δια βίου παροχή γνώσεων και αξιών, στοχεύει στην πνευματική, ηθική και κοινωνική ολοκλήρωση του ανθρώπου.• Εκπαίδευση είναι η συστηματική και με συγκεκριμένες μεθόδους, μέσω παιδαγωγικών ιδρυμάτων κάθε βαθμίδας, διαδικασία μετάδοσης γνώσεων και ανάπτυξης των πνευματικών, σωματικών και ηθικών ικανοτήτων του ανθρώπου.

Προβλήματα της σύγχρονης ελληνικής εκπαίδευσης1. Καλλιεργεί τη μηχανιστική απομνημόνευση.2. Παρέχει παρωχημένες και αποπροσανατολιστικές γνώσεις που:

• δεν αναπτύσσουν την κριτική σκέψη και τη φαντασία• δημιουργούν μαθητή-παθητικό δέκτη γνώσεων παρά προβληματισμένο και σκεπτόμενο άτομο• δεν προκαλούν το ενδιαφέρον του σύγχρονου νέου• εξυπηρετούν την εξειδίκευση κι όχι τη διαμόρφωση ολοκληρωμένης προσωπικότητας.

3. Αναντιστοιχία διδακτικού υλικού και ωρών διδασκαλίας.4. Δημιουργεί το πρότυπο του «πειθαρχικού» ανθρώπου, κατά το πρότυπο «καλός

μαθητής είναι ο πειθαρχικός μαθητής».5. Υπηρετεί περισσότερο την εξειδίκευση παρά την καθολική καλλιέργεια.6. Ο επαγγελματικός προσανατολισμός δεν είναι έγκαιρος, είναι ελλιπής, με

αποτέλεσμα να παρατηρείται:• λανθασμένη επιλογή επαγγέλματος• αύξηση των άνεργων πτυχιούχων• αναντιστοιχία προσφοράς και ζήτησης εργασίας

7. Ανύπαρκτη παιδαγωγική κατάρτιση των εκπαιδευτικών, με αποτέλεσμα:• την έλλειψη διαλόγου μαθητή-δασκάλου• την εφαρμογή ξεπερασμένης δασκαλοκεντρικής μεθόδου διδασκαλίας

• την αυταρχική εκπαίδευση.8. Η αξιολόγηση βασίζεται αποκλειστικά στην απόδοση του μαθητή σε συγκεκριμένη

ύλη. Έτσι:• παραγνωρίζεται η συνολική προσωπικότητα του μαθητή• δεν αξιοποιούνται οι επιμέρους κλίσεις• καλλιεργείται η βαθμοθηρία, σε συνδυασμό με την εντατικοποίηση των σπουδών• αυξάνει το άγχος• η ευγενής άμιλλα μετατρέπεται σε ανταγωνισμό, που διευρύνεται αργότερα ως τρόπος κοινωνικής ζωής.

9. Η δωρεάν εκπαίδευση έδωσε τη δυνατότητα σε όλους τους νέους να μορφώνονται. Εντούτοις, υπάρχουν άνισες ευκαιρίες σπουδών που οφείλονται: στον οικονομικό παράγοντα (δυνατότητα φοίτησης σε ιδιωτικά σχολεία ή σε

σχολεία διαφορετικών απαιτήσεων, παρακολούθηση ξένων γλωσσών, σπουδές στο εξωτερικό κλπ.)

στο γεωγραφικό παράγοντα (δυσλειτουργία σχολείων απομακρυσμένων και δυσπρόσιτων περιοχών)

στον κοινωνικό παράγοντα (υποβαθμισμένο οικογενειακό και ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον)

10.Ελλείψεις στην υλικοτεχνική υποδομή:• έλλειψη σχολικών κτιρίων• έλλειψη εποπτικών χώρων, χώρων άθλησης• ανύπαρκτη αισθητική στην αρχιτεκτονική των κτιρίων, που δημιουργεί αίσθημα αποκλεισμού και αποκοπής από τον έξω κόσμο.

(Έκφρ. Έκθ. Β' Λυκείου, σελ. 223)Τρόποι αντιμετώπισης των προβλημάτων1. Επαναπροσδιορισμός των στόχων της εκπαίδευσης με βάση:

τις διαχρονικές ανθρώπινες ανάγκες την εξέλιξη και τις ανάγκες της σύγχρονης ελληνικής αλλά και παγκόσμιας

πραγματικότητας2. Καθιέρωση νέων μεθόδων διδασκαλίας με:

1. ενεργή συμμετοχή των μαθητών, με εμπεριστατωμένες εργασίες γύρω από τη μελέτη του συγκεκριμένου αντικειμένου

2. ουσιαστικό διάλογο και πρόθυμη συνεργασία σε μια κοινή με τους διδάσκοντες προσπάθεια για την προσέγγιση της γνώσης.

3. Χρήση των Η/Υ και των άλλων μέσων υψηλής τεχνολογίας.3. Αναμόρφωση του αναλυτικού προγράμματος, για καλύτερη οργάνωση του

γνωστικού υλικού, αποκτώντας ευρύτητα και επιμέρους κατευθύνσεις, που θα δίνουν στους μαθητές τη δυνατότητα να ασχοληθούν περισσότερο με ό,τι τους αρέσει και τους εκφράζει.

4. Η εκπαίδευση να στοχεύει στην: κοινωνικοποίηση και πολιτικοποίηση των μαθητών καλλιέργεια και ανάπτυξη των διανοητικών ικανοτήτων προβολή προτύπων και ιδανικών καλλιέργεια της ευγενούς άμιλλας δημιουργία προϋποθέσεων για εκμετάλλευση των φυσικών ικανοτήτων και

ιδιαιτεροτήτων των νέων διαμόρφωση ολοκληρωμένης προσωπικότητας κι όχι απλά εξειδικευμένου

επιστήμονα.5. Συγγραφή κατάλληλων εγχειριδίων με σύγχρονο τρόπο έκφρασης, πλήρως

ενημερωμένων και διατυπωμένων, με τρόπο που να αφήνουν αρκετά περιθώρια στο μαθητή για προσωπική ενασχόληση και έρευνα.

6. Ανθρωπιστικός προσανατολισμός της εκπαίδευσης.7. Κατάλληλη επιστημονική και παιδαγωγική κατάρτιση των εκπαιδευτικών καθώς

και επάνδρωση με σύγχρονο υλικοτεχνικό εξοπλισμό.

8. Ριζική αλλαγή του τρόπου αξιολόγησης, ώστε να ελέγχει την κριτική και συνδυαστική ικανότητα των μαθητών.

9. Παροχή σωστού επαγγελματικού προσανατολισμού από ειδικευμένο προσωπικό.10.Σωστά οργανωμένη και σε δημοκρατικές βάσεις παιδεία.11.Εξασφάλιση δωρεάν εκπαίδευσης και ισότητας ευκαιριών για την ανάδειξη των

πραγματικά άξιων.12.Χορήγηση των απαραίτητων οικονομικών πόρων και βελτίωση της υλικοτεχνικής

υποδομής.

ΑΥΤΟΚΡΙΤΙΚΗ

ΟρισμόςΑυτοκριτική είναι η ικανότητα του ανθρώπου για συνειδητό αυτοέλεγχο, προκειμένου να εντοπίσει και να επανορθώσει αδυναμίες ή παραλείψεις του.

Μορφές: ατομική, κοινωνική.

Σημασία της αυτοκριτικής

θετικές επιδράσεις στους παρακάτω τομείς:πνευματικό:ο άνθρωπος:

συνειδητοποιεί τις ικανότητες και τις αδυναμίες του και συγκροτεί καλύτερα τον εαυτό του (αυτογνωσία)

αποβάλλει το φανατισμό, το δογματισμό και την προκατάληψη αποκτά αντικειμενικότητα και προσεγγίζει ασφαλέστερα την αλήθεια οργανώνει την προσωπική στάση και βιοθεωρία απέναντι στη ζωή και κάνει

σωστή επιλογή των προσωπικών του δρόμων βρίσκεται σε συνεχή εγρήγορση, σε αδιάρρηκτη σχέση με την εξωτερική

πραγματικότητα και προλαβαίνει αρκετά λάθη παύει να είναι παθητικός δέκτης, κινδυνεύοντας να αλλοτριωθεί. Αντίθετα,

συμμετέχει ο ίδιος στη διαμόρφωση των γεγονότων.

ηθικό: ενεργοποιεί τη συνείδηση σε πιθανές παρεκτροπές προβάλλει και επιβραβεύει τις ηθικές αξίες, δικαιοσύνη, ανιδιοτέ-λεια,

μετριοφροσύνη απαλλάσσει από πάθη και κάθε είδους μικρότητες και αδυναμίες περιορίζει τα αρνητικά στοιχεία, με αποτέλεσμα ο άνθρωπος να γίνεται

ολοένα και καλύτερος.

κοινωνικό:συμβάλλει στην ορθή κοινωνικοποίηση του ανθρώπου με τη:

σωστή συμπεριφορά προς τους συνανθρώπους του και την αρμονική συνύπαρξη

αποβολή των αντικοινωνικών αισθημάτων (φθόνο, ζήλια, εγωισμό, αδιαλλαξία)

ανάπτυξη έντιμου διαλόγου, τη διαλλακτικότητα, τη συνεργασία, την ευγενή άμιλλα

στήριξη των ανθρώπινων σχέσεων στην ευθύτητα και στην ειλικρίνεια αποδοχή των λαθών και των αδυναμιών καθώς και την καλοπροαίρετη

κριτική των άλλων.

οικονομικό: επιλέγει το επάγγελμα που ταιριάζει στις κλίσεις και στις δεξιότητες του

αποφεύγει ή διορθώνει τα σφάλματα του, με αποτέλεσμα την οικονομική ανάπτυξη.

πολιτικό: ενεργοποιεί το άτομο στην πολιτική ζωή καλλιεργεί το σεβασμό στους θεσμούς και συμβάλλει στην αναβάθμιση της

λειτουργίας τους περιορίζει πράξεις αυταρχισμού και αυθαιρεσίας καταπολεμά τάσεις εθνικισμού, με τη συνειδητοποίηση της

συμπληρωματικότητας των πολιτισμών εδραιώνει τη δημοκρατία.

ψυχολογικό: το άτομο:

κατακτά την εσωτερική ελευθερία, με την αποβολή των παθών και των επιθυμιών, που πιθανόν το καταδυναστεύουν

ηρεμεί ψυχικά, με την καταπολέμηση του άγχους αποκτά αυτοπεποίθηση και αυτοεκτίμηση, με την υλοποίηση των στόχων

του.

ΑΞΙΟΚΡΑΤΙΑΟρισμόςΑξιοκρατία είναι η αρχή, συμφωνά με την οποία οι άξιοι επιλέγονται και προωθούνται για την κατάληψη δημόσιας ή μη θέσης ή αξιώματος, χωρίς να εμποδίζονται από την καταγωγή, την περιουσία, την πολιτική τους ιδεολογία ή άλλους άσχετους με την ικανότητα τους παράγοντες.Σημασία της αξιοκρατίας

Στον οικονομικό τομέα: αυξάνεται η ποσότητα και βελτιώνεται η ποιότητα της παραγωγής εισρέει συνάλλαγμα από την εξαγωγή προϊόντων δημιουργούνται νέες θέσεις εργασίας, όταν τους νευραλγικούς διοικητικούς και

παραγωγικούς τομείς κατέχουν πραγματικά άξια στελέχη, που αποδίδουν τα μέγιστα στον τομέα τους.

Στον πνευματικό τομέα: αναπτύσσονται οι Επιστήμες και η έρευνα από τους άξιους επιστήμονες, τα

γράμματα και οι Τέχνες οργανώνεται και παρέχεται καλύτερης ποιότητας εκπαίδευση από άξια στελέχη

κάθε τομέα και βαθμίδας το άτομο οδηγείται στην αυτογνωσία και προσπαθεί να γίνεται συνεχώς καλύτερο.

Στον κοινωνικό τομέα: αναπτύσσεται η ευγενής άμιλλα μεταξύ των μελών της κοινωνίας, εφόσον

γνωρίζουν ότι θα επικρατήσει ο πραγματικά άξιος καλλιεργείται η κοινωνική συνείδηση, επιτυγχάνεται η ομαλή κοινωνικοποίηση

των ατόμων, αναπτύσσεται η συνεργασία και η αλληλεγγύη ικανοποιείται το αίτημα για κοινωνική δικαιοσύνη, μειώνονται οι κοινωνικές και

ταξικές ανισότητες, με τη δυνατότητα της κάθετης κοινωνικής κινητικότητας τα ικανά στελέχη εκμεταλλεύονται όλες τις δυνατότητες για τη μεγαλύτερη και

καλύτερη απόδοση του τομέα τους οι άνθρωποι νιώθουν ασφαλείς και επικρατεί ομαλή κοινωνική συμβίωση προβάλλονται πρότυπα για μίμηση.

Στον πολιτικό τομέα:ενισχύεται η δημοκρατία, αφού η αξιοκρατία αποτελεί βασική της προϋπόθεση

αναβαθμίζεται η πολιτική ζωή, γιατί οι άξιοι ασκούν την εξουσία προς όφελος του κοινωνικού συνόλουμε την αξιοκρατία κατοχυρώνεται η ισονομία και η ισοπολιτεία, κα-ταπολεμάται ο λαϊκισμός, η δημαγωγία, η γραφειοκρατία, το ρουσφέτι και η οικογενειοκρατία.

Στον ηθικό τομέα: δημιουργούνται πρότυπα ήθους και εργατικότητας, μια και αποτελεί

χαρακτηριστικό του άξιου ανθρώπου αποφεύγεται το ψέμα, η κολακεία, η διαβολή ο άνθρωπος ανυψώνεται σε αξία, την οποία όλοι υπηρετούν και αποφεύγεται η

εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο το άτομο νιώθει ηθική ικανοποίηση αλλά και σιγουριά για το μέλλον του, επειδή η

κοινωνία αναγνωρίζει τις ικανότητες του.

Στον ψυχολογικό τομέα: Το άτομο: αποκτά συναισθηματική πληρότητα και αισθάνεται δικαιωμένο, όταν διαπιστώνει

ότι οι προσπάθειες του αναγνωρίζονται αισθάνεται ασφάλεια για το μέλλον, για την οργάνωση του οποίου είναι ο βασικός

υπεύθυνος συνιστά κίνητρο δραστηριοποίησης του ατόμου και ενθαρρύνεται η ανάληψη

πρωτοβουλιών.

Αιτίες έλλειψης της αξιοκρατίας1. Έλλειψη αξιοκρατικών θεσμών για καθορισμό αντικειμενικών κριτηρίων,

προκειμένου να καταληφθεί μια θέση.2. Οι πελατειακές σχέσεις των κομμάτων με τους ψηφοφόρους τους ενισχύουν το

ρουσφέτι και καταλύουν κάθε έννοια αξιοκρατίας.3. Ο ατομικισμός και η φιλοδοξία ελαστικοποιούν τη συνείδηση ορισμένων και την

αίσθηση του κοινωνικού τους χρέους, προκειμένου να ικανοποιήσουν προσωπικούς στόχους.

4. Η οικογενειοκρατία και ο νεποτισμός της κοινωνίας μας.5. Ο χρηματισμός που αποτελεί πληγή για τη χώρα μας.6. Ο αστικός τρόπος ζωής και τα μεγάλα αστικά κέντρα ευνοούν την έλλειψη

κοινωνικού ελέγχου.7. Το υλιστικό και ευδαιμονιστικό πνεύμα αναστέλλει κάθε ηθικό φραγμό για την

εκπλήρωση του επιθυμητού.8. Η αύξηση της ανεργίας και ο αθέμιτος ανταγωνισμός τροφοδοτούν την με κάθε

μέσο επιζήτηση της σταδιοδρομίας.

Επιδράσεις της τεχνολογίας στην εκπαίδευση

ΘΕΤΙΚΈΣ

Στο περιεχόμενο: αύξηση των γνώσεων, με τη δυνατότητα πρόσβασης σε Τράπεζες Δεδομένων,

μέσω των Η/Υ καλύτερη εμπέδωση της γνώσης, με πειράματα ή ακόμη και με την τηλεματική

παρακολούθηση μαθημάτων από ειδικά κέντρα ή πανεπιστήμια παρακολούθηση σύνθετων πληροφοριών η διδασκαλία με τα ηλεκτρονικά μέσα (βίντεο κ.α.) γίνεται μέρος της σύγχρονης

πραγματικότητας, αφού, ό,τι συμβαίνει στον ευρύτερο κοινωνικό χώρο, περνά στο σχολείο

ευκολότερη και αδάπανη εκμάθηση ξένων γλωσσών, μέσω ενός εικονικού κέντρου που θα δημιουργηθεί στο Ίντερνετ.

Στη μέθοδο: χρησιμοποίηση κατάλληλων εκπαιδευτικών προγραμμάτων, με συνδυασμό

κειμένου - ήχου - εικόνας άμεση συνεργασία μαθητή και προγράμματος (διαδραστική λειτουργία) αλλαγή του ρόλου του δασκάλου (δάσκαλος συντονιστής - καθοδηγητής) συνεχής επικοινωνία δασκάλου-μαθητή με e-mail (δημοκρατία της επικοινωνίας) περιορισμός της απομνημόνευσης και της μηχανιστικής μάθησης προσέγγιση πολλών γνωστικών αντικειμένων με ευχάριστο τρόπο, μέσω

ηλεκτρονικών παιχνιδιών εκπαιδευτικού λογισμικού.

Στην αξιολόγηση: εξασφάλιση αντικειμενικού τρόπου αξιολόγησης (αυτοαξιολόγηση και

ετεροαξιολόγηση).

Στην προσωπικότητα του μαθητή: συνεχής ανανέωση του ενδιαφέροντος του για τη μάθηση καλλιέργεια κριτικής ικανότητας τόνωση της προσωπικότητας του, με την ανάληψη ενεργού ρόλου στην

εκπαιδευτική διαδικασία επικοινωνία με άλλους σε εξ αποστάσεως συζητήσεις και συνεργασίες, μέσω του

υπολογιστή.

Στο δάσκαλο: κατοχύρωση του ρόλου του στην εκπαιδευτική διαδικασία προσαρμογή στα νέα δεδομένα της εποχής επικοινωνία με συναδέλφους του όλου του κόσμου, για καλύτερη επιστημονική και

παιδαγωγική ενημέρωση.

Στη γενικότερη σχολική ζωή: επικοινωνία με άλλα σχολεία αλλά και με τον κόσμο εκτός του σχολείου προβολή μαθητικών εργασιών.ΑΡΝΗΤΙΚΈΣ

Στο περιεχόμενο: παραγκωνισμός των ανθρωπιστικών σπουδών περιορισμός του μαθητή αποκλειστικά στο αντικείμενο που τον ενδιαφέρει

(μονομερής εκπαίδευση) πνευματική υποβάθμιση και κατευθυνόμενη βούληση, λόγω άμβλυνσης της

κριτικής σκέψης, έλλειψης γόνιμου προβληματισμού και υποβάθμισης της δημιουργικής φαντασίας.

Στην παιδαγωγική πράξη: άμβλυνση της σκέψης του μαθητή -σκέφτεται γι' αυτόν ο υπολογιστής περιορισμός του ανθρώπινου παράγοντα στη σχέση δασκάλου-μαθητή η παιδαγωγική πράξη μετατρέπεται σε συνεργασία τεχνικού επιπέδου Η ευκολότερη εξοικείωση των νέων με τη χρήση των Η/Υ οδηγεί, πολλές φορές, σε

σύγκρουση μαθητών και δασκάλων.

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ

Αρετές

Πνευματικές Με το ερευνητικό, φιλοπερίεργο, δημιουργικό και γεμάτο δίψα για μάθηση πνεύμα

τους έθεσαν τις βάσεις όλων των επιστημών και των τεχνών (Φιλοσοφία,

Ρητορική, Ιστορία, Λογοτεχνία, Ιατρική, κ.α.). Καθιέρωσαν το διάλογο ως βάση για την επίλυση των προσωπικών και πολιτικών

θεμάτων. Βάσισαν τη ζωή τους στο μέτρο («μέτρον άριστον») και στον ορθολογισμό,

συνδυασμένα με το συναίσθημα και την ανθρωπιά. Ανέδειξαν τον άνθρωπο ως αξία κι όχι ως μέσο προς εκμετάλλευση. Στόχος της

ανθρωποκεντρικής τους παιδείας ήταν να κάνουν τον άνθρωπο «καλόν κάγαθόν». Θεώρησαν τη ζωή, κατά το Σολωμό, «μέγα καλό και πρώτο», πεδίο αγώνα κι όχι

φυγομαχίας, προκειμένου να την καταξιώσουν.

Ηθικές Καλλιέργησαν τον ανθρωποκεντρικό πολιτισμό, ενώ οι ίδιοι ήταν γεμάτοι

ανθρωπιά και καλοσύνη. Το Ελληνικό φιλότιμο, η αίσθηση της τιμής και της αξιοπρέπειας αποτελούν

αξεπέραστο στολίδι των Ελλήνων. Ανέλυσαν, εξέτασαν και βίωσαν έννοιες, όπως ανδρεία, καλοσύνη, δικαιοσύνη,

σωφροσύνη, αρετή, φιλία (Αχιλλέας και Πάτροκλος, Σωκράτης, Αριστείδης, Μακρυγιάννης κ.α).

Προκαλεί θαυμασμό ο πλούτος των αρετών τους, όπως περηφάνια, αδούλωτο φρόνημα, λεβεντιά, αρχοντιά, γενναιοψυχία.

Διακρίνονται για την ευσυνειδησία, ως έκφραση της ηθικότητας του ανθρώπου στην ιδιωτική και στη δημόσια ζωή.

Αισθητικές Λάτρεψαν, θεοποίησαν και υπηρέτησαν στην καθημερινότητα τους αλλά και με

κάθε μορφή τέχνης το ωραίο (λογοτεχνία, γλυπτική, κ.α). Η Ελληνική Τέχνη στάθηκε το αρχέτυπο για κάθε κατοπινή τέχνη, ενώ η

καλλιτεχνική πρωτοπορία συνεχίζεται στις μέρες μας (η Ελλάδα τιμήθηκε με δύο Νόμπελ Λογοτεχνίας).

Ο συναισθηματισμός και η ευαισθησία εκφράστηκαν και εκφράζονται με κάθε μορφή έκφρασης αλλά και την προφορική παράδοση (δημοτικά τραγούδια, παραδόσεις).

Κοινωνικές Η κοινωνικότητα τους εκφράζεται με τη συνεργασία, την άμιλλα, τον αλτρουισμό. Αναπτύσσουν εύκολα κοινωνικές αλλά και βαθύτερες φιλικές σχέσεις. Η ψυχική ζεστασιά και η φιλοξενία ήταν, μάλιστα, υπό την προστασία του Ξένιου

Δία. Την κοινωνικότητα όχι μόνο τη βίωσαν, αλλά και τη μελέτησαν φιλοσοφικά. Ο

Αριστοτέλης διατύπωσε και τεκμηρίωσε την άποψη ότι ο άνθρωπος είναι «κοινωνικό ον».

Η ανάπτυξη του τουρισμού οφείλεται στην κοινωνικότητα και στα φιλόξενα αισθήματα των Ελλήνων.

Πολιτικές Έκφραση της πολιτικής τους οντότητας αποτελούν: Ο συνεχής αγώνας για την ελευθερία. Η φιλοπατρία, που δηλώνεται με τις αμέτρητες θυσίες αίματος στη μακραίωνη

ιστορία του Ελληνισμού (Περσικοί πόλεμοι, επανάσταση του 1821, το έπος του 1940 κ.α.).

Η θεμελίωση της δημοκρατίας ως πολιτικού συστήματος και ως τρόπου ζωής (παρρησία, ισηγορία, ισονομία). Ο ύμνος της ελευθερίας διατυπώθηκε περίτρανα από τον Περικλή στον Επιτάφιο του

Εθνικές Είναι περήφανοι για τον ηρωισμό και την ευφυΐα των πατέρων τους, διατηρούν την

παράδοση ως εμπνευστή και οδηγό τους. Βιώνουν την ιστορία, ταυτιζόμενοι με τα σύμβολα της.

Ψυχολογικές Το ελληνικό φιλότιμο αποτελεί μοναδική αίσθηση της τιμής και της αξιοπρέπειας. Το αδούλωτο φρόνημα, η λεβεντιά, το θάρρος, η γενναισψυχία, στοιχεία

απαράμιλλα μιας μακραίωνης ιστορικής πορείας. Ο συναισθηματισμός, εκφρασμένος με τη γραπτή και την προφορική παράδοση. Νεανικοί, με δροσερά αισθήματα, με εφηβική φαντασία και αυθορμητισμό. Τρέφουν απεριόριστη αγάπη για τη ζωή. Αποδέχονται το θάνατο ως το φυσικό, όχι,

όμως, ως επιθυμητό τέλος. Η ανιδιοτέλεια και ο αυθορμητισμός τους καθιστούν άμεσα αγαπητούς, ενώ η

αισιοδοξία κι ο έκδηλος συναισθηματισμός τους συνοδεύουν κάθε στιγμή.

Άλλα γνωρίσματα Η θρησκευτικότητα τους, που εκφράστηκε διαχρονικά μέσα από τη βαθιά πίστη

στο Θεό και την ανάδειξη της Ορθοδοξίας σε τρόπο ζωής. Η φτώχεια της ελληνικής γης τους κατέστησε λιτοδίαιτους και απλούς. Φιλοτάξιδοι, θα βρεθούν στα πέρατα της γης για εμπορία και θεωρία. Ανοιχτομάτες και διαισθητικοί παρατηρητές του κόσμου, αφομοιώνουν

δημιουργικά τις εμπειρίες που αποκομίζουν στην επαφή τους με τους άλλους λαούς.

Το ελληνικό δαιμόνιο, οι ικανότητες ευφυΐας, διαίσθησης και δημιουργίας του ελληνικού λαού, δυναμωμένες από την ώθηση των προγόνων, μεταπλάστηκαν σε ομαδικό πνεύμα με αξία συμβόλου.

Η εργατικότητα: θεοποίησαν όλες τις μορφές εργασίας και την κατέστησαν μέσο ικανοποίησης των αναγκών της ζωής αλλά και δημιουργίας και έκφρασης.

Θαρραλέα και ηρωική αντιμετώπιση των κινδύνων της ζωής. Αίσθηση της υπεροχής και της αξίας τους έναντι των άλλων: «πάς μη Έλλην

βάρβαρος».(Έκφρ. Έκθ. Β' Λυκείου σελ. 253)

Ελαττώματα των Ελλήνων1. Η φιλοπρωτία, ο εγωισμός και η αρχομανία έγιναν αφορμή για ολέθριους

εμφύλιους πολέμους (Πελοποννησιακός πόλεμος, εμφύλιοι πόλεμοι 1823-1825, εμφύλιος 1945-1949).

2. Αγνώμονες απέναντι σε μεγάλες προσωπικότητες (Σωκράτη, Θεμιστοκλή, Κολοκοτρώνη, Βενιζέλο).

3. Η ιστορική αμνησία τους οδήγησε σε εθνικές καταστροφές (Μικρασιατική καταστροφή).

4. Η έλλειψη μεθόδου, συστήματος και προγραμματισμού είναι αιτίες συχνών αποτυχιών.

5. Η ανευθυνότητα έχει άμεση συνέπεια τη νωθρότητα και την προχειρότητα των πράξεων, που συνυφαίνονται με τις ατασθαλίες και τον καιροσκοπισμό στις διάφορες εκφάνσεις της κοινωνικής ζωής.

6. Η έννοια της ελευθερίας παρεξηγείται πολλές φορές, με αποτέλεσμα την απειθαρχία και τη γενικότερη διασάλευση της έννομης τάξης.

7. Έχουν έντονο και βαθύ εθνικό σύμπλεγμα κατωτερότητας απέναντι στους άλλους λαούς της Ευρώπης, κατάλοιπο της πολύχρονης σκλαβιάς, που τους οδηγεί στο μιμητισμό και την ξενομανία.

(Έκφρ. Έκθ. Β'Λυκείου σελ. 253)

Παράγοντες που διαμόρφωσαν τα γνωρίσματα των Ελλήνων1. Η γεωγραφική θέση: σταυροδρόμι των ιδεών και των ηπείρων.

2. Το φυσικό περιβάλλον: η ωραιότητα και η αρμονία της φύσης ήταν πηγή έμπνευσης και διαμορφωτικοί παράγοντες της "ψυχικής τους ευαισθησίας και επινοητικότητας.

3. Οι περιπέτειες της φυλής, από την ανάγκη της επιβίωσης αλλά και από τους αγώνες εναντίον των κατακτητικών ξένων διαθέσεων.

Στάση του Ελληνισμού στη σύγχρονη πραγματικότητα1. Ομόνοια και συνοχή στην εσωτερική και κοινωνική ζωή, προκειμένου να

διαφυλαχτεί η ομαλότητα και η ενότητα της ελληνικής κοινωνίας.2. Χάραξη εθνικής στρατηγικής σε θέματα εξωτερικής πολιτικής.3. Προβολή των θέσεων και των απόψεων μας για τα εθνικά μας θέματα στους

διεθνείς οργανισμούς που συμμετέχουμε (ΝΑΤΟ, Ο.Η.Ε., Ε.Ε.4. Εκμετάλλευση του απόδημου Ελληνισμού.5. Προσπάθεια για βελτίωση της οικονομικής κατάστασης:

• επίλυση οικονομικών προβλημάτων• αύξηση παραγωγικότητας• ανάπτυξη εθνικής οικονομίας.

6. Αυτογνωσία, για να καταπολεμήσουμε τα αρνητικά της φυλής μας και να αξιοποιήσουμε τα θετικά.

7. Ενδυνάμωση των πολιτιστικών μας στοιχείων για σφυρηλάτηση της εθνικής μας συνείδησης, σε συνδυασμό με: σεβασμό στο παρελθόν ζωντανή διατήρηση της παράδοσης και της εθνικής μας γλώσσας αξιοποίηση του κεφαλαίου της Ορθοδοξίας.

8. Αξιοποίηση της κλασικής ανθρωπιστικής παιδείας του ελληνισμού που θα:• διατηρήσει την ιστορική μας μνήμη• θα συνδυάσει την εθνική και ευρωπαϊκή ιδέα.

9. Συλλογική προσπάθεια σε όλους τους τομείς, προκειμένου ο ελληνισμός να:• αναλάβει τις ευθύνες του• εκπληρώσει τα εθνικά του καθήκοντα• συνεχίσει την πορεία του στην παγκόσμια ιστορία.

ΤΡΟΧΑΙΑ ΔΥΣΤΥΧΗΜΑΤΑ

Αίτια Ο χρήστης του οχήματος

Το αυτοκίνητο για ένα μέρος των νεοελλήνων αποτελεί: μέσο κοινωνικής καταξίωσης και διαφοροποίησης μέσο κοινωνικής επίδειξης και έκφρασης νεοπλουτισμού (άσκοπες

μετακινήσεις, προκλητική και υποτιμητική προς τους άλλους οδική συμπεριφορά).

Οδήγηση αυτοκινήτου από άπειρους νέους, στα πλαίσια του κλίματος ελευθεριότητας της σύγχρονης οικογένειας.

Ορισμένοι νέοι θεωρούν την οδήγηση μέσο αυτοεπιβεβαίωσης. Χρήση οινοπνευματωδών ποτών πριν ή και, το χειρότερο, κατά την οδή-

γηση. Η παραβίαση του κώδικα οδικής κυκλοφορίας θεωρείται από ορισμένους

«κεκτημένο δικαίωμα».

Το όχημα Συνυπάρχουν στους δρόμους υπερσύγχρονα οχήματα με άλλα παλαιάς

τεχνολογίας, που δεν πληρούν τους όρους ασφαλούς οδήγησης. Η πολιτεία επιβάλλει υψηλή φορολογία στην αγορά καινούργιων και

ασφαλών αυτοκινήτων και καθιστά την αγορά τους απρόσιτη στα χαμηλά οικονομικά εισοδήματα.

Η εφαρμογή, στα πλαίσια του έντονου ανταγωνισμού των βιομηχανιών και

της μαζικής κατανάλωσης, του συστήματος των δόσεων. Έτσι, στη χώρα μας, κυκλοφορούν πολύ περισσότερα αυτοκίνητα, σε σχέση με τον πληθυσμό και σε σύγκριση με άλλες χώρες.

Το οδικό δίκτυο και το περιβάλλον Το εθνικό οδικό δίκτυο είναι ανολοκλήρωτο και με κατασκευαστικά

προβλήματα. Η πολυπληθής μετακίνηση προς τις αγροτικές ή ημιαστικές περιοχές στις

μέρες των αργιών, αποτέλεσμα της αστικοποίησης του ελληνικού πληθυσμού.

Οι κυκλοφοριακές συνθήκες, κυρίως στα μεγάλα αστικά κέντρα, έχουν καταστεί αφόρητες: μαζικές μετακινήσεις σε καθημερινή βάση αγχοτικοί ρυθμοί ζωής, με αποτέλεσμα τον εκνευρισμό και την επιθε-

τικότητα.

Ο έλεγχος του συστήματος Απουσία κυκλοφοριακής αγωγής στην εκπαίδευση. Πλημμελής εκπαίδευση των νέων οδηγών για την απόκτηση διπλώματος. Περιορισμένος και υποτυπώδης προληπτικός έλεγχος των οχημάτων από τα

όργανα της πολιτείας. Ελλιπής διασφάλιση της τήρησης των κανόνων οδικής κυκλοφορίας με

σύγχρονα ηλεκτρονικά μέσα παρακολούθησης. Αποσπασματικότητα στην εφαρμογή των κάθε είδους μέτρων και έλλειψη

συντονισμού ανάμεσα στους εμπλεκόμενους φορείς, μειώνοντας έτσι την αποτελεσματικότητα των μέτρων και την αποδοχή τους από τους πολίτες.

Άλλα αίτια: Η λανθασμένη προβολή των ατυχημάτων από τα ΜΜΕ:

υποβαθμίζει τη σημασία του αρνητικού κοινωνικού φαινομένου δεν αναδεικνύει τα αίτια του ατυχήματος δε συνοδεύεται από την παρουσίαση των σχετικών κανόνων οδικής

κυκλοφορίας που παραβιάστηκαν κατά το ατύχημα.(Έκφρ. Εκθ. Β' Λυκείου σελ. 274-275)

ΓΛΩΣΣΑ

ΟρισμόςΓλώσσα είναι ένας συμβατός κώδικας επικοινωνίας, αποτελούμενος από σύνολο σημείων στηριγμένων πάνω σε αρχές και κανόνες, τον οποίο χρησιμοποιούν τα μέλη μιας γλωσσικής κοινότητας, προκειμένου να επικοινωνήσουν μεταξύ τους.

Μορφές επικοινωνιακής διαδικασίαςΙ. Μονόδρομη: Απαιτείται ο πομπός, που εκπέμπει το μήνυμα, και ο δέκτης, που το λαμβάνει.ΙΙ. Αμφίδρομη (διάλογος): Απαιτείται ο πομπός, το μήνυμα, ο δέκτης, ενώ, στη συνέχεια, εναλλάσσονται οι ρόλοι πομπού-δέκτη.

Η σημασία της γλώσσας για τον άνθρωποΗ γλώσσα ως όργανο επικοινωνίας καθορίζει τη ζωή του ανθρώπου σ' όλους τους τομείς.

ΚοινωνικόΣυντελεί στην κοινωνικοποίηση του ανθρώπου με την: ανάπτυξη διαλόγου και την ανταλλαγή απόψεων για την ειρηνική επίλυση των

διαφορών διευκόλυνση της συνεργασίας, της συνεννόησης και του καλύτερου συντονισμού

στον εργασιακό χώρο, για ποιοτική βελτίωση του παραγόμενου έργου διεύρυνση της ατομικότητας και την απόδοση κοινωνικού περιεχομένου στα

ατομικά επιτεύγματα και τις εμπειρίες σύναψη διαπροσωπικών σχέσεων και την ανάπτυξη δεσμών φιλίας και αγάπης των

ανθρώπων.

ΠολιτικόΑποτελεί το βασικότερο παράγοντα για την ανάπτυξη πολιτικής συνείδησης, αφού: ο διάλογος αποτελεί την πεμπτουσία της δημοκρατίας με την εξασφάλιση της παρρησίας, διατυπώνονται ελεύθερα οι απόψεις και οι

ιδέες τόσο των μεμονωμένων ατόμων όσο και των οργανωμένων φορέων (συνδικαλιστικές οργανώσεις, κόμματα κλπ)

οι πολίτες καθίστανται υποκείμενα στις πολιτικές εξελίξεις κι όχι παθητικοί δέκτες

περιορίζεται η αυθαιρεσία και τα φαινόμενα πολιτικού αμοραλισμού.

ΠνευματικόΗ γλώσσα συμβάλλει στην πνευματική ανάπτυξη, γιατί: διαφυλάσσει την αποκτημένη γνώση και τη μεταλαμπαδεύει στους

μεταγενέστερους, συντελώντας στη γρήγορη εξέλιξη κάθε ανθρώπινης δραστηριότητας

η ανάπτυξη των Επιστημών, των Γραμμάτων και των Τεχνών βασίστηκε στις λέξεις, γιατί η αισθητοποίηση των οραμάτων, των ιδεών και των αξιών εκφράζεται με το λόγο. Η γλώσσα, δηλαδή, δεν είναι μόνο κώδικας ομιλίας αλλά και κώδικας σκέψης

στη διαδικασία της επικοινωνίας εντάσσεται η διάδοση πληροφοριών και γνώσεων είναι το μέσο για την αυτογνωσία και, γενικότερα, την ανθρωπογνωσία αποτελεί όργανο τεράστιας παιδαγωγικής δύναμης, αφού μπορεί να διδάσκει, να

συμβουλεύει, να επαινεί και να ψέγει.

Ψυχολογικό αποτελεί μέσο έκφρασης των συναισθημάτων και του εσωτερικού κόσμου του

ανθρώπου με την έκφραση των σκέψεων και των προβλημάτων του καταπολεμά την

εσωστρέφεια και τη μοναξιά με το διάλογο μετριάζονται τα συναισθήματα και αποφεύγονται ακραίες

εκδηλώσεις ευαισθητοποιεί τους ανθρώπους και συντελεί στον ψυχικό συμπλη-σιασμό τους.

Ηθικό με το λόγο προσεγγίζονται, αναλύονται και διαμορφώνονται ηθικές αξίες, ιδανικά

και πρότυπα η ηθική διαπαιδαγώγηση είναι απαραίτητη για τη διαμόρφωση ηθικού χαρακτήρα.

Εθνικό είναι ο φορέας μετάδοσης και διατήρησης της εθνικής κληρονομιάς και

συνείδησης η ίδια η γλώσσα αποτελεί το πρωταρχικό στοιχείο προσδιορισμού της ταυτότητας

ενός λαού.

Συμβάλλει στη δημιουργία μιας παγκόσμιας κοινωνίας, στην οποία εδραιώνονται η ειρήνη, η φιλία και η συνεργασία των λαών.Γλωσσική πενίαΠεριεχόμενο της έκφρασης: Εννοούμε την αδυναμία του ανθρώπου να επιλέξει τις

καταλληλότερες λέξεις για την ακριβή απόδοση των σκέψεων του, ή το δανεισμό λέξεων από άλλες γλώσσες, με κίνδυνο συρρίκνωσης της μητρικής του γλώσσας.

Αίτια του φαινομένου

1. Οι φορείς της εκπαίδευσης: οι γονείς δεν ενδιαφέρονται για τη γλωσσική αγωγή των παιδιών τους από τη

μικρή ηλικία το σχολείο:

δεν αφιερώνει το χρόνο που απαιτείται ούτε εφαρμόζει τις κατάλληλες μεθόδους για τη διδασκαλία της γλώσσας

περιορίζει τη κριτική σκέψη και την πρωτοβουλία του μαθητή, προωθώντας τη μηχανιστική μάθηση

η έλλειψη σταθερής εκπαιδευτικής πολιτικής, προκαλεί προβλήματα στη διδασκαλία της γλώσσας

2. Πνευματικοί άνθρωποι ή πολιτικοί ηγέτες, προκειμένου να ξεχωρίσουν και να εντυπωσιάσουν, χρησιμοποιούν ιδιότυπες εκφραστικές νόρμες.

3. Τα ΜΜΕ (τηλεόραση, τύπος, ραδιόφωνο κτλ.): ακρωτηριάζουν τη γλώσσα με τη συνθηματολογία και την τάση υπε-

ραπλούστευσης το ανταγωνιστικό πνεύμα οδηγεί στη θήρευση της εντυπωσιακής έκφρασης ο λόγος λειτουργεί συμπληρωματικά στον ήχο και στην εικόνα, ενώ

χρησιμοποιούνται συχνά ξένες λέξεις η γλωσσική απαιδευσία και ένδεια πολλών δημοσιογράφων περιορίζουν το διάλογο και το χρόνο για διάβασμα και η πλήρωση του γίνεται

με ευτελή ακούσματα και θεάματα ο λόγος της διαφήμισης είναι ελλιπής και υπαινικτικός.

4. Η γενικότερη κρίση της εποχής μας. Χαρακτηριστικά της είναι: η έλλειψη διαπροσωπικών σχέσεων και η γενικότερη αναγωγή της επικοινωνίας

σε τυπική διαδικασία η μαζική παραγωγή υποκουλτούρας και η γενικότερη πολιτιστική παρακμή η μετατροπή της γλώσσας σε απλό όργανο εξυπηρέτησης καθημερινών

αναγκών ο παραγκωνισμός των πνευματικών αξιών και της παράδοσης και η προσήλωση

στην ύλη η πολιτιστική αλλοτρίωση.

5. Η διαφοροποίηση του τρόπου ψυχαγωγίας, που δεν ευνοεί το διάλογο και την ουσιαστική επικοινωνία.

6. Η ξενομανία και ο μιμητισμός που χαρακτηρίζουν τους νεοέλληνες, επιτρέπουν την αντικατάσταση ελληνικών λέξεων με ξένες.

7. Η πολιτική γλώσσα: είναι ξύλινη και συνθηματική λειτουργεί περισσότερο συναισθηματικά και δεν απευθύνεται κατά κανόνα στη

λογική μετατρέπει το διάλογο σε παράλληλους μονολόγους, που δε βοηθούν τη σκέψη όταν δεν έχει επιχειρήματα, αναπτύσσει το δημαγωγικό λόγο με έντονα

λαϊκιστικά στοιχεία8. Η επίδραση του γρήγορου ρυθμού της τεχνολογίας στη γλώσσα:

χρήση αρκτικόλεξων γλώσσα της τεχνικής, κυρίως ορολογία δεν αφήνει χρονικά περιθώρια για την ανάπτυξη διαλόγου μεταξύ των

ανθρώπων.9. Χρήση της λεγόμενης γλώσσας του περιθωρίου, η οποία χρησιμοποιείται από μια

μερίδα της νεολαίας ως ένδειξη αντίδρασης προς το κατεστημένο.

ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΧΡΟΝΟΣ

ΟρισμόςΕλεύθερος ονομάζεται ο χρόνος, τον οποίο ο άνθρωπος, πλήρως απαλλαγμένος από επαγγελματικές ή άλλου είδους υποχρεώσεις, μπορεί να τον αξιοποιήσει, σύμφωνα με την προσωπική βούληση και τις επιθυμίες του.

Ο άνθρωπος έχει σήμερα περισσότερο ελεύθερο χρόνοΓιατί:1. Μείωσε με την τεχνολογική πρόοδο και τον αυτοματισμό το χρόνο απασχόλησης

του.2. Αύξησε την παραγωγή με λιγότερο χρόνο απασχόλησης.3. Εκμηδένισε τις αποστάσεις με την τελειοποίηση των συγκοινωνιακών μέσων.4. Με την καθιέρωση του πενθημέρου μείωσε τις εργάσιμες ημέρες.5. Με τους συνδικαλιστικούς αγώνες κατέκτησε την οκτάωρη εργασία.6. Καθιέρωσε το θεσμό της ετήσιας άδειας.7. Βελτίωσε το βιοτικό του επίπεδο.8. Καθιέρωσε τις ημέρες των γιορτών αργίας που είναι αρκετές για κάθε έτος.9. Αυξάνει τον ελεύθερο χρόνο των εργαζομένων, για να αποφύγει τις μαζικές

απολύσεις και τον πολλαπλασιασμό των ανέργων.10.Αυξήθηκε το εργατικό δυναμικό.

Αιτίες έλλειψης του ελεύθερου χρόνου σε σχέση με το Βαθμό εξέλιξης1. Η ταχύτατη εξέλιξη αύξησε τις υποχρεώσεις του ανθρώπου, με αποτέλεσμα την

ελαχιστοποίηση του ελεύθερου χρόνου, προκειμένου να ανταποκριθεί σ' αυτές.2. Στις μεγαλουπόλεις, ένα μεγάλο μέρος του χρόνου δαπανάται στις μετακινήσεις

και στη διεκπεραίωση γραφειοκρατικών υποθέσεων σε διάφορες υπηρεσίες.3. Ο καταναλωτισμός οδήγησε στην υπερεργασία για την απόκτηση των υπέρμετρων

αγαθών.4. Οι νέοι είναι «οι πιο σκληρά εργαζόμενοι», προκειμένου να αποκτήσουν τα εφόδια

για τη μελλοντική τους αποκατάσταση.5. Τα ποικίλα ενδιαφέροντα του συγχρόνου ανθρώπου περιορίζουν ολοένα και

περισσότερο τον ελεύθερο χρόνο.

Η αναγκαιότητα του ελεύθερου χρόνου στην εποχή μαςΟ ελεύθερος χρόνος συμβάλλει:

1. Στην ψυχολογική ισορροπία του ανθρώπου: απαλλάσσει από το άγχος και την ανία ανανεώνει τις σωματικές και ψυχικές του δυνάμεις έχει τα περιθώρια να καλλιεργήσει τα ταλέντα και τις κλίσεις του επιτρέπει τη φυγή από την καθημερινότητα εξασφαλίζει τη συναισθηματική γαλήνη με την ανάπτυξη κοινωνικών σχέσεων.

2. Στην πνευματική του καλλιέργεια. Το άτομο έχει περιθώρια για: ενδοσκόπηση ενασχόληση με τις τέχνες και τα γράμματα (πνευματική, ηθική, αισθητική

καλλιέργεια) παρακολούθηση διαλέξεων και εν γένει δραστηριοτήτων που συμβάλλουν στην

ολοκλήρωση του• αφιέρωση του χρόνου στη γνήσια ψυχαγωγία• ταξίδια, που τον γεμίζουν με νέες παραστάσεις και γνώσεις.

3. Στην κοινωνικοποίηση του:

• επικοινωνεί με ανθρώπους έξω από το χώρο της εργασίας του• καταπολεμά τη μοναξιά και την αποξένωση• ασχολείται με κοινωνικές και πολιτικές δραστηριότητες.4. Στην ολοκλήρωση της προσωπικότητας του:• στρέφεται στον αθλητισμό και:• διατηρείται σε καλή φυσική κατάσταση• αναπτύσσει πνεύμα συνεργασίας, άμιλλας και ομαδικότητας• καλλιεργεί τις ψυχικές του αρετές (αγωνιστικότητα, τόλμη, αποφασιστικότητα, επιμονή)• επικοινωνεί με τη φΰση, κάνοντας εκδρομές, και αναπτύσσει αισθήματα σεβασμού προς συτή.

Αιτίες για την παθητική αντιμετώπιση του ελεύθερου χρόνουΟ σύγχρονος άνθρωπος κατασπαταλά τον ελεύθερο χρόνο, γιατί:

1. Επιδίδεται στον καταναλωτισμό, που στρέφει τον άνθρωπο στη μανιώδη αναζήτηση του χρήματος, για την ικανοποίηση των πλασματικών του αναγκών.

2. Η έλλειψη ουσιαστικής ανθρωπιστικής και κριτικής σκέψης επιτρέπει στην κυρίαρχη ιδεολογία να περνά ανάλογα πρότυπα.

3. Η οικογένεια, το εκπαιδευτικό σύστημα αλλά και η πολιτεία δε βοηθούν στον εντοπισμό των κλίσεων και των ενδιαφερόντων των νέων, ώστε, με βάση αυτά, να αξιοποιούν τον ελεύθερο χρόνο τους και δεν παρέχουν τις κατάλληλες προϋποθέσεις για μια τέτοια προοπτική.

4. Σε ό,τι αφορά την επίσημη πολιτεία, δε δημιουργεί τις κατάλληλες προϋποθέσεις (γυμναστήρια, βιβλιοθήκες, προκλήσεις επικοινωνίας με τη φύση).

5. Η καθημερινή πίεση, τα προβλήματα, το άγχος της ζωής, προσανατολίζουν τον άνθρωπο στην αναζήτηση της εκτόνωσης στον ελεύθερο χρόνο του, απομακρύνοντας τον από δημιουργικές ενασχολήσεις.

6. Η κυριαρχία της υποκουλτούρας απωθεί τους ανθρώπους από την ποιότητα.7. Η νοοτροπία της ανάλαφρης αντιμετώπισης της ζωής, σε συνδυασμό με

διαστρεβλωμένη τη θεωρία της ματαιότητας, κάνουν τον άνθρωπο νωθρό, παθητικό δέκτη, αδρανή.

8. Επικρατεί η τυποποίηση και η βιομηχανοποίηση της κάλυψης του ελεύθερου χρόνου:

1. η βιομηχανία του Χόλλυγουντ σχηματοποίησε το εσωτερικό κενό και παράγει υποκατάστατα ονείρων

2. ο άνθρωπος πλήττει στις σύγχρονες τεχνοκρατικές κοινωνίες3. αισθάνεται την ανάγκη απόδρασης από τον μηχανοποιημένο παράδεισο.

Έλλειψη ελεύθερου χρόνου και ανθρώπινες σχέσεις1. Ο απόλυτος καθημερινός προγραμματισμός καταλήγει στην αποξένωση και στην

αποκοινωνικοποίηση του ανθρώπου.2. Ο άνθρωπος παύει να ενδιαφέρεται για τα ευρύτερα κοινωνικά και πολιτικά

θέματα και καθίσταται κοινωνικά και πολιτικά ουδέτερος ή ετεροκατευθυνόμενος.3. Εκλείπουν η φιλία, ο γόνιμος διάλογος και η ουσιαστική προσέγγιση του ανθρώπου.4. Ο γρήγορος ρυθμός ζωής παρασύρει ένα ολόκληρο σύστημα αξιών καθημερινής

εθιμοτυπίας και αλλοτριώνει ουσιαστικά τον άνθρωπο.5. Οδηγεί σ' έναν προκαθορισμένο βιομηχανοποιημένο τρόπο ψυχαγωγίας που

απομονώνει ακόμη περισσότερο τον άνθρωπο.(Έκφρ. Έκθ. Β'Λυκ. Σελ. 280)

Έλλειψη ελεύθερου χρόνου και ποιότητα ζωής Ο άνθρωπος μετατρέπεται σε μια μηχανή συνεχούς και πολύωρης εργασίας. Αναγκαστική διαμόρφωση μιας νέας πλαστικής ζωής στη θέση της κανονικής. Η γρήγορη ζωή και ο καθημερινός «πολιτισμός» προβάλλουν νέα σύμβολα και

αξίες, «μια ζωή σε πακέτο».

Ο άνθρωπος επαφίεται και αρκείται στην ψευδαίσθηση της τηλεοπτικής ψυχαγωγίας.

Καταφυγή σε τρόπους νόθης διασκέδασης. Γενικότερη αλλαγή του τρόπου ζωής, ακόμα και σε καθημερινές ανάγκες (π.χ.

ιδεολογία του φαστ - φουντ).(Έκφρ. Έκθ. Β'Λυκ. Σελ. 280)

Η πίεση του χρόνου στην εργασία Οδήγησε στην εκμηχάνιση της παραγωγικής διαδικασίας και μείωσε θεωρητικά το

χρόνο εργασίας, στην πραγματικότητα, όμως, του περιόρισε δραστικά τον ελεύθερο χρόνο με τις αυξημένες απαιτήσεις για ενημέρωση, κατάρτιση κλπ.

Αλλάζει τον τρόπο και γεννά νέα είδη περιοδικής εργασίας (ταχυμεταφορείς προϊόντων κ.α.).

Η ζωή εκτίθεται σε μεγαλύτερο κίνδυνο (κίνδυνοι τροχαίων ατυχημάτων) προκειμένου να ικανοποιηθεί η απαίτηση της γρήγορης εξυπηρέτησης.

Αυξάνει το άγχος και επιβαρύνει τη γενικότερη ψυχολογική κατάσταση του ατόμου.

Άλλαξε γενικότερα τη ζωή του ανθρώπου, αφού δεν του αφήνει περιθώρια για οποιαδήποτε άλλη απασχόληση.

(Έκφρ. Έκθ. Β' Λυκ. Σελ. 280)

ΨΥΧΑΓΩΓΙΑ

ΟρισμόςΕίναι η οργανωμένη δημιουργική και ευχάριστη αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου που, μαζί με την αγωγή της ψυχής, απομακρύνει από την καθημερινότητα, που κουράζει σωματικά, πνευματικά και ψυχικά τον άνθρωπο.

ΕτυμολογίαΨυχαγωγία<ψυχαγωγώ(έω)<ψυχή +άγω)Συνώνυμα: διασκέδαση, τέρψη, αναψυχή, ευχαρίστηση, ξέσκασμαΑντίθετα: ανία, πλήξη, στεναχώρια, βαριεστημάρα, θλίψη.

Μορφές1. Γνήσια ψυχαγωγία: υλοποιεί το ουσιαστικό νόημα της αγωγής, την αγωγή της

ψυχής, ανανεώνει το άτομο σωματικά και ψυχικά. Επιτυγχάνεται με το καλό θέατρο, τις εικαστικές τέχνες, τη λογοτεχνία, τον αθλητισμό κλπ.

2. Νόθη - Κακή ψυχαγωγία: Είναι η πρόσκαιρη διασκεδαστική επένδυση της ζωής, η απόπειρα φυγής από την ανία και την τυποποίηση, που οδηγεί στη μεταμόρφωση και παραμόρφωση του εσωτερικού μας κόσμου, στον ψυχικό κλονισμό, στην αλλοτρίωση. Τρόποι νόθης ψυχαγωγίας: χαρτοπαιξία, πιοτό, χυδαία θεάματα κλπ.

Σημασία της ψυχαγωγίαςΗ ψυχαγωγία, χωρίς να αποτελεί το μοναδικό και κύριο σκοπό της ζωής του ανθρώπου, εντούτοις αποτελεί κύριο στοιχείο της.

1. Επηρεάζει τον ψυχικό κόσμο του ανθρώπου: αποφορτίζει από το καθημερινό άγχος και τους γρήγορους ρυθμούς ζωής ανανεώνει τα ψυχικά αποθέματα αποκαλύπτει την ευχάριστη πλευρά της ζωής αποτελεί ευκαιρία έκφρασης του εσωτερικού - συναισθηματικού κόσμου.

2. Συμβάλλει στην πνευματική καλλιέργεια και ολοκλήρωση: καλλιεργούνται οι κλίσεις και οι δεξιότητες, διευρύνονται τα ενδιαφέροντα, πέρα

από τα επαγγελματικά όρια οξύνεται η κρίση, καλλιεργείται η δημιουργική φαντασία

η επαφή με την τέχνη καλλιεργεί την αισθητική αγωγή και οδηγεί στην «κάθαρση» ως μέσο αγωγής, καθιστά πιο εύληπτη τη γνώση.

3. Κοινωνικοποιεί το άτομο: καλλιεργείται το ομαδικό πνεύμα, περιορίζεται ο ατομισμός αναπτύσσεται η υπευθυνότητα, ενισχύεται η υπομονή οι ευχάριστες στιγμές ενδυναμώνουν το πνεύμα συνεργασίας η επαφή με την τέχνη καθιστά τον άνθρωπο κοινωνό των γενικότερων

προβλημάτων (π.χ. αρχαίο δράμα).

4. Διαμορφώνει ηθικά ολοκληρωμένη προσωπικότητα: καλλιεργεί το σεβασμό, την αλληλεγγύη και τα αισθήματα αγάπης προς το

συνάνθρωπο αναπτύσσει την άμιλλα και την ειλικρίνεια, εκμηδενίζει τον εγωισμό και την

ιδιοτέλεια.

5. Επιδρά θετικά στη βιολογική διάσταση του ατόμου:• εκγυμνάζει το σώμα με τον αθλητισμό• διατηρεί την ενεργητικότητα και ενισχύει την ευεξία• χαλαρώνει σωματικά από τον εργασιακό μόχθο.

6. Διεθνείς εκδηλώσεις τέχνης και αθλητισμού συμβάλλουν στη διεθνοποίηση, στην επικοινωνία των λαών και στην εξάλειψη φαινομένων ρατσισμού και εθνικισμού.

7. Βελτιώνει την ποιότητα ζωής, ιδιαίτερα στις μέρες μας, που η εξειδίκευση και η μηχανοποίηση την κατέστησε άχαρη και μονότονη.

Παράγοντες που επηρεάζουν τις επιλογές του ατόμου:1. Η πνευματική καλλιέργεια και η γενικότερη παιδεία και ψυχοσύνθεση του. 2. Οι ευκαιρίες που παρέχει το ευρύτερο πολιτιστικό περιβάλλον.3. Ο ελεύθερος χρόνος που διαθέτει.4. Η οικονομική του δυνατότητα.5. Τα ΜΜΕ και τα πρότυπα που προβάλλουν. 6. Το υλιστικό πνεύμα της εποχής.7. Η μοναξιά του σύγχρονου άνθρωπου.8. Η ηλικία. Κάθε ηλικία έχει το δικό της τρόπο ψυχαγωγίας που καθορίζεται από την

ψυχοβιολογική του κατάσταση.

Αίτια στροφής στη νόθη ψυχαγωγία1. Το υλιστικό πνεύμα της εποχής παρεμποδίζει τις πνευματικές δραστηριότες.2. Η πνευματική μονομέρεια περιορίζει τα ενδιαφέροντα και τις επιλογές.3. Το άγχος και ο εξοντωτικός ρυθμός ζωής οδηγούν σε επιλογές εκτόνωσης.4. Η προβολή της από τα ΜΜΕ, για την εξυπηρέτηση οικονομικών συμφερόντων.5. Η παραγωγή μαζικής υποκουλτούρας περιορίζει τα περιθώρια ποιοτικών επιλογών.6. Το γενικότερο πνεύμα μιμητισμού και ξενομανίας.7. Η έλλειψη ερεθισμάτων και κινήτρων για ποιοτική ψυχαγωγία, λόγω απουσίας της

κρατικής μέριμνας για δημιουργία ψυχαγωγικών χώρων.8. Το γενικότερο πνεύμα υποβάθμισης του ανθρώπου ως αξίας, με χαρακτηριστικά

την επικοινωνιακή κρίση, την εξαχρείωση και την αποπνευματοποίηση, τη χαλάρωση της ζωής, την ψυχική αφορία.

Αποτελέσματα νόθης ψυχαγωγίας1. Ανεπανόρθωτη φθορά της σωματικής και ψυχικής υγείας (ψυχικές παθήσεις,

νευρώσεις, καρδιοπάθειες κλπ.).2. Οικονομικά προβλήματα (χαρτοπαιξία, δαπανηρές νυκτερινές διασκεδάσεις).3. Κατασπατάληση πολύτιμου χρόνου.4. Κρίση των ηθικών αξιών, απομόνωση και αποξένωση των ανθρώπων.

5. Καταδυνάστευση του ανθρώπου από τα πάθη και τις αδυναμίες του.6. Το ψυχικό κενό, η απογοήτευση και η απόγνωση είναι η πικρή γεύση της νόθης

ψυχαγωγίας.

ΠΑΡΑΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗΟρισμόςΠαραπληροφόρηση είναι η σκόπιμη διάδοση ψεύτικων ειδήσεων, με στόχο να οδηγηθεί η κοινή γνώμη προς ορισμένη κατεύθυνση, για την εξυπηρέτηση ιδιοτελών συμφερόντων.Διαδίδεται: με τον ημερήσιο και περιοδικό Τύπο, το ραδιόφωνο, την τηλεόραση και την προφορική φήμη.

Παράγοντες που την προκαλούν

1. Πανίσχυροι φορείς οικονομικών συμφερόντων, οι οποίοι: μετετρέπουν τον Τύπο από υπηρεσία πληροφόρησης σε κερδοφόρα επιχείρηση, που

υπακούει στους κανόνες της ελεύθερης αγοράς, της ζήτησης και της προσφοράς δεν επιτρέπουν στο δημοσιογράφο να ενημερώνει αντικειμενικά, αλλά να

παρουσιάζει αυτό που είναι αρεστό στους αναγνώστες διογκώνουν ή υπερτονίζουν ένα γεγονός στα όρια της φημολογίας, ώστε να

εξάπτουν το ενδιαφέρον του κοινού, αποβλέποντας όχι στη σωστή ενημέρωση αλλά στη μεγαλύτερη τρέχουσα κυκλοφορία της εφημερίδας

μέσω της διαφήμισης, επιδιώκουν την αύξηση των πωλήσεων των προϊόντων τους προκαλούν, προς όφελος τους, τεχνητή οικονομική κρίση.

2. Πολιτικά κόμματα που: εκμεταλλεύονται με φανατισμό και εμπάθεια την ανάγκη των πολιτών για

ενημέρωση υποδουλώνουν τα Μ.Μ.Ε. στο ανέντιμο κυνήγι της εξουσίας (διαμόρφωση ευνοϊκής

προς αυτά κοινής γνώμης) διαστρεβλώνουν συχνά τα γεγονότα στον ελεγχόμενο τύπο, προβάλλουν σκόπιμα

κάποιες ειδήσεις, ενώ αποκρύπτουν άλλες ψευδολογούν και προβαίνουν σε δυσφημιστικές αποκαλύψεις σε βάρος των

πολιτικών τους ανταγωνιστών δημαγωγούν σε καίρια εσωτερικά και εθνικά ζητήματα παραμορφώνουν την αποστολή του τύπου, μετατρέποντας τον σε άκρί' κομματικό

όργανο.

3. Ξενοκίνητα κέντρα επιβολής τα οποία: διοχετεύουν σκόπιμα ψευδείς ειδήσεις, γύρω από κινδύνους που αντιμετωπίζει η

χώρα στο εσωτερικό, αποβλέποντας στην πρόκληση γενικής αναστάτωσης, κλονισμό της εμπιστοσύνης του πολίτη στους θεσμούς και στην ομαλή λειτουργία του πολιτεύματος (κινδυνολογία)

επιδιώκουν, για λογαριασμό τους, την έξαψη του εθνικισμού σε τυχόν μειονότητες προσπαθούν να διαμορφώσουν κατάσταση αστάθειας και αποδιοργάνωσης, που

αποτελεί πάντοτε πρόσφορο έδαφος για όσους θέλουν να παρέμβουν κυριαρχικά στα εσωτερικά μιας χώρας (αποσταθεροποίηση).

4. Κλειστές κάστες στα πολιτιστικά πράγματα ενός τόπου που: εκμεταλλεύονται την έλλειψη ευρύτερης καλλιέργειας του αναγνωστικού κοινού,

για να επηρεάσουν δραστικά τις πολιτιστικές του απόψεις, μέσω των εντύπων που ελέγχουν

δεν ενδιαφέρονται για την προώθηση του πολιτισμού αλλά των υποκειμενικών τους προτιμήσεων, των προσωπικών τους αισθητικών και καλλιτεχνικών αντιλήψεων, των οικονομικών τους συμφερόντων.

5. Ομάδες κοινωνικής πίεσης που:εμποδίζουν την ανοιχτή, αντικειμενική, απροκάλυπτη κριτική και έκφραση του Τύπου, ασκώντας λογοκρισία, όταν θίγεται ο,τιδήποτε ξεφεύγει από το κοινωνικό κατεστημένο και την καθιερωμένη τάξη.

6. Κοινωνικοί: η αδιαφορία, η παθητικοποίηση και απολιτικοποίηση του σύγχρονου ανθρώπου, που

ζει στον «πολιτισμό της ευκολίας» οι αυξημένες υποχρεώσεις του σύγχρονου ανθρώπου δεν του αφήνουν ελεύθερο

χρόνο και διάθεση για ενασχόληση με τα κοινά η τάση τμήματος της κοινωνίας να ασχολείται με την ιδιωτική ζωή επώνυμων και

ανώνυμων, προκειμένου να ξεχάσει τα δικά του προβλήματα η έλλειψη ολοκληρωμένης και ανθρωποκεντρικής παιδείας που θα διαπλάσει

κατάλληλα άτομα - δέκτες των ΜΜΕ τα ΜΜΕ έχουν καταστεί μονόδρομος για την ενημέρωση του πολίτη.

7. Η έλλειψη δημοσιογραφικής δεοντολογίας στο όνομα: της προσωπικής ανάδειξης της συναλλαγής του καριερισμού.

8. Τα ίδια τα ΜΜΕ, γιατί: μετατράπηκαν σε κερδοσκοπικές επιχειρήσεις χρησιμοποιούν αθέμιτα μέσα για την αύξηση της κυκλοφορίας, της

ακροαματικότητας/ θεαματικότητας, που θα τους εξασφαλίσει τη βιωσιμότητα απευθύνονται στο θυμικό του ανθρώπου, παρουσιάζουν το ασήμαντο, το

αδιάκριτο, το κοινωνικά και ηθικά απαγορευμένο, από ανάγκη για επιβίωση στο έντονο ανταγωνιστικό περιβάλλον.

(Έκφρ. Έκθ. Β'Λυκείου, σελ. 26, 57)

Τρόποι παραπληροφόρησης• μονομερής κοινοποίηση της είδησης• σκόπιμος τονισμός και υπογράμμιση ορισμένων σημείων• αποσιώπηση ή και παραποίηση του περιεχομένου της• μέγεθος των άρθρων, θέση τους στη σελιδοποίηση της εφημερίδας• χρήση φορτισμένων τίτλων• διαπλοκή του γεγονότος με το σχόλιο στην είδηση.

Μέτρα αντιμετώπισης

Από την Πολιτεία και τα ΜΜΕ: παρέμβαση της πολιτείας με τους συντεταγμένους θεσμούς για κοινωνικό έλεγχο

στα ΜΜΕ και προσαρμογή της δημόσιας εκπομπής των μηνυμάτων στους νόμους του δημόσιου συμφέροντος

ενεργοποίηση των μη λαϊκιστών πολιτικών, για να προκαλέσουν ρήξεις και τομές, χωρίς να υπολογίζουν το πολιτικό κόστος και να κάμπτονται από διάφορες πιέσεις

ισότιμη συμμετοχή των πολιτικών και κοινωνικών φορέων στη διοίκηση τους θεσμική κατοχύρωση της πολυφωνικής ενημέρωσης αξιοκρατία στην πρόσληψη στελεχών, άτομα ανιδιοτελή, με ψυχικό και ηθικό

σθένος εφαρμογή του κώδικα δημοσιογραφικής δεοντολογίας, επιβολή ποινών σε ακραίες

περιπτώσεις

καλλιέργεια αμφίδρομης σχέσης πομπού δέκτη (ΜΜΕ - κοινού).

Από τα άτομα: ευρύτερη πνευματική καλλιέργεια για ανάπτυξη κριτικής σκέψης και στάσης

απέναντι στα ΜΜΕ συνεχής εγρήγορση, αντίδραση, απόρριψη του χυδαίου και επαναφορά στην ηθική

και αισθητική τάξη εξοικονόμηση ελευθέρου χρόνου, για ενεργό συμμετοχή στα πολιτικά πράγματα αυτογνωσία, αυτοέλεγχος και αυτοκριτική, ώστε το άτομο να μη συγκατατίθεται

στην παραπληροφόρηση, αλλά να είναι κυρίαρχο της σκέψης και των πράξεων του.

ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΔΕΟΝΤΟΛΟΓΙΑ

ΟρισμόςΔημοσιογραφική δεοντολογία είναι το σύνολο των κανόνων που ρυθμίζουν τον τρόπο με τον οποίο πρέπει να συμπεριφέρεται ένας δημοσιογράφος καθώς και οι μέθοδοι που επιτρέπονται κατά την άσκηση του επαγγελματικού του καθήκοντος.

Βασικές αρχές του ηθικού κώδικα των δημοσιογράφων

Κοινωνική ευθύνη: ευαισθησία και ενεργός συμμετοχή για την ανάδειξη και επίλυση των κοινωνικών

προβλημάτων σεβασμός στους θεσμούς και στις αξίες καν προώθηση συλλογικών προτύπων υπεύθυνη άσκηση των επαγγελματικών καθηκόντων υπεράσπιση της Αλήθειας, της Δικαιοσύνης, της Δημοκρατίας, της Ελευθερίας αντικειμενικός έλεγχος και τεκμηριωμένη κριτική στην πολιτική εξουσία αποκάλυψη της αδικίας, της παρανομίας και κάθε μορφής κοινωνικής σήψης αλλά

και αποφυγή διόγκωσης των κοινωνικών προβλημάτων προβολή με παρρησία της γνώμης, έναντι οποιουδήποτε προσωπικού κόστους απόρριψη μεθόδων που διχάζουν και φανατίζουν το λαό στηλίτευση της παραπληροφόρησης αποκάλυψη φαινομένων δημαγωγίας και κάθε μορφής λαϊκισμού.

Επαγγελματική ακεραιότητα: άρτια επαγγελματική κατάρτιση γενικότερη μόρφωση εγκυρότητα στην πληροφόρηση (διασταύρωση πληροφοριών), αποφυγή

παραπληροφόρησης καλλιέργεια στο κοινό της κριτικής προσέγγισης της κοινωνικής

πραγματικότητας ικανότητα πειθούς και άριστη γνώση τόσο της μητρικής όσο και άλλων γλωσσών συναίσθηση του παιδαγωγικού τους ρόλου, λόγω της δύναμης των ΜΜΕ στην

κοινωνία ανιδιοτέλεια, πνεύμα συνεργασίας και ομαδικότητας, έλλειψη βεντετισμού,

καριερισμού και τυχοδιωκτισμού αδωροληψία, ηθικότητα, εντιμότητα, ειλικρίνεια, πνεύμα δικαιοσύνης επαγγελματική ευσυνειδησία και εχεμύθεια απόσταση από οικονομικά και πολιτικά συμφέροντα.

Σεβασμός της ιδιωτικής ζωής και της αξιοπρέπειας του ανθρώπου: διακριτικότητα αποκαλύψεις θεμάτων που αφορούν το δημόσιο συμφέρον κι όχι την προσωπική

ζωή αποφυγή αποπροσανατολισμού, σκανδαλοθηρίας, λασπολογίας, σπίλωσης της

προσωπικής ζωής, δυσφήμισης, ρυπαρογραφίας (κίτρινος Τύπος), προκειμένου να αυξηθεί η ακροαματικότητα/ θεαματικότητα

σεβασμός του απόρρητου της ιδιωτικής ζωής επώνυμων και ανώνυμων (συνταγματικά κατοχυρωμένο δικαίωμα του ανθρώπου)

συμπόνοια και αρωγή στον πόνο, στη δυστυχία και στις ιδιαίτερες; στιγμές των ανθρώπων κι όχι κοινοποίηση και εκμετάλλευση τους" ικανοποίηση της αδηφάφου περιέργειας του κοινού.

Σεβασμός του δημόσιου συμφέροντος. Αυτό επιτυγχάνεται με την: έγκυρη και έγκαιρη ενημέρωση του κοινού διατήρηση άγρυπνης της κοινωνικής συνείδησης γνώση των προβλημάτων που απασχολούν το λαό και συστράτευση στην επίλυση

τους πρόταξη του δημόσιου έναντι του ατομικού συμφέροντος αποφυγή δημιουργίας και εξυπηρέτησης διαπλεκομένων συμφερόντων καταγγελία φαινομένων ηθικής διαφθοράς δημόσιων λειτουργών αποκάλυψη περιπτώσεων κατασπατάλησης του δημόσιου χρήματος και συμβάσεων

που βλάπτουν το δημόσιο συμφέρον.

Δημιουργία προϋποθέσεων για δυνατότητα πρόσβασης του κοινού στα ΜΜΕ: δημοκρατική και ελεύθερη λειτουργία των ΜΜΕ ανεξαρτησία από κάθε είδους κέντρα εξουσίας και εξυπηρέτησης συμφερόντων οργάνωση συζητήσεων με συμμετοχή εκπροσώπων των κοινωνικών φορέων συνεχής επικοινωνία του δημοσιογράφου με το κοινό και δημοσιοποίηση των

προβλημάτων, των θέσεων και των απόψεων του (αμφίδρομη επικοινωνία Τύπου-κοινού).

(Έκφρ. Έκθ. Β'Λυκείου, σελ. 27)

Τι πρέπει να γίνειΓια την εφαρμογή του κώδικα δημοσιογραφικής δεοντολογίας πρέπει:

Οι δημοσιογράφοι: να αντιληφθούν ότι την ευθύνη για την εφαρμογή του Κ.Δ.Δ. έχουν οι ίδιοι, όταν: πιστεύουν σ' αυτό που κάνουν σέβονται τη δουλειά τους εμπεδώσουν ότι η ποιότητα και η εγκυρότητα της ενημέρωσης είναι καθήκον αλλά

και συμφέρον τους.

Το ΕΣΡ: να συντάξει και να δημοσιοποιήσει τους βασικούς άξονες του κώδικα

δημοσιογραφικής δεοντολογίας να εντείνει την εποπτεία της ραδιοτηλεοπτικής αγοράς στην Κοινωνία της

Πληροφορίας.

Οι επιχειρήσεις ενημέρωσης να: αναλάβουν τις ευθύνες τους απέναντι στην κοινή γνώμη μην αντιμετωπίζουν τους δημοσιογράφους ως αναλώσιμο είδος μερικών χρήσεων μην εκμεταλλεύονται την ανεργία των νέων που θέλουν να ασχοληθούν με το

δημοσιογραφικό επάγγελμα.

Η πολιτεία να: μεριμνήσει για τη διασφάλιση των εργασιακών σχέσεων των δημοσιογράφων, έτσι

ώστε απρόσκοπτα να ασκούν το έργο τους επιβάλει αυστηρές κυρώσεις, όταν παραβιάζονται βασικές αρχές της ελευθερίας

των πολιτών και τα ατομικά τους δικαιώματα πάρει μέτρα για την καταπολέμηση των διαπλεκόμενων συμφερόντων (αθέμιτα

αλληλεξαρτώμενα συμφέροντα μεταξύ πολιτικών και επιχειρηματιών του χώρου των ΜΜΕ)

επιδιώξει τη πολυφωνία και την ελεύθερη έκφραση, μέσα από τα ΜΜΕ διασφαλίσει τα δικαιώματα των πολιτών και τη συνοχή μιας δημοκρατικής

κοινωνίας δημιουργήσει ένα κανονιστικό πλαίσιο το οποίο θα επιτρέπει και θα ενθαρρύνει τις

επιχειρηματικές δράσεις με τα νέα μέσα απελευθερώσει και αναδιαρθρώσει τους μηχανισμούς ελέγχου της αγοράς.

Οι πολίτες: να αποκτήσουν πολιτική συνείδηση κριτική σκέψη ενδιαφέρον για ουσιαστική ενημέρωση.