Η ελληνική οικονομία και κοινωνία κατά το 19ο αιώνα 

Η εδαφική και πληθυσμιακή εξέλιξη της Ελλάδας κατά τον

19ο αιώνα•Έκταση: μικρή 1η επέκταση:1864 / Επτάνησα 2η επέκταση:1881 / Θεσσαλία, Άρτα

• Πληθυσμός: το 1830 περίπου 750.000 άνθρωποι

Αυξάνεται ομαλά σε όλο το 19ο αιώνα Διπλάσιος αριθμός Ελλήνων εκτός

συνόρων

Σημαντικά αστικά κέντρα:•α) Αθήνα (20.000 κάτοικοι το 1834/200.000

κάτοικοι το 1907)

Η Αθήνα το 19ο αιώνα

β) Πάτραγ) Σύροςδ) Πειραιάς (προς τα τέλη του 19ου αι.)

Σημαντικά αστικά κέντρα:

Η ελληνική οικονομία κατά το 19ο αιώνα (1)

•Αγροτικός τομέας: Κυρίαρχος στην ελληνική οικονομία

/καθορίστηκε απότην ύπαρξη των εθνικών γαιών (5 εκατομμύρια στρέμματα) οι οποίες έμειναν ανεκμετάλλευτες

και τελικά καταπατήθηκαν,

αφού το ελληνικό κράτος, ούτε τις μοιράζει όπως ζητάνε οι αγρότες,

ούτε τις πουλάει όπως ζητάνε οι πρόκριτοι.

•Το 1871 Αλ. Κουμουνδούρος διένειμε όσες εθνικές γαίες είχαν απομείνει

Αλέξανδρος Κουμουνδούρος

•Μετά την ενσωμάτωση της Θεσσαλίας (1881) προέκυψε το πρόβλημα των

τσιφλικιών:

Τσιφλίκια: μεγάλες εκτάσεις γης, οθωμανικές ιδιοκτησίες οι οποίες καλλιεργούσαν οι κολίγοι (ακτήμονες Έλληνες αγρότες) Μετά την απελευθέρωση αυτές οι εκτάσεις πουλήθηκαν από τους Τούρκους σε Έλληνες κεφαλαιούχους ενώ οι κολίγοι θεώρησαν ότι η γη θα μοιράζονταν σε αυτούς.

Τσιφλικάδες και κολλίγοι

Με εξαίρεση τη Θεσσαλία, η

ελληνική οικονομία

στηρίζονταν στο μικρό

οικογενειακό κλήρο που

καλλιεργούνταν από τον αγρότη

και την οικογένειά του

Κυριότερα προϊόντα: σταφίδα,

ελιές, καπνά, σιτηρά

Η σταφίδα, λόγω της μεγάλης ζήτησης της από την ευρωπαϊκή αγορά, εξελίχθηκε σε μοναδική

καλλιέργεια (μονοκαλλιέργεια), κυρίως στη ΒΔ Πελοπόννησο. Αυτό προκάλεσε συσσώρευση

πλούτου αλλά έκανε και τις τοπικές οικονομίες ευάλωτες στις διεθνείς κρίσεις. Όταν κάποιες

φορές παρουσιάζονταν προβλήματα στην παραγωγή σταφίδας (π.χ. άσχημες καιρικές

συνθήκες, δυσκολίες στην πώληση στο εξωτερικό κ.τ.λ.) οι τοπικές κοινωνίες κλονίζονταν

(σταφιδικές κρίσεις)

Η ελληνική οικονομία κατά το 19ο αιώνα (2)

•Εμπόριο: τομέας με μεγάλη βαρύτηταΕξαγόμενα

προϊόντα: σταφίδες, λάδι (άλλα αγροτικά προϊόντα:

καπνά, εσπεριδοειδή, βαμβάκι)

Εισαγόμενα προϊόντα:

δημητριακά(σιτάρι),

υφάσματα, νήματα

Αργότερα: άνθρακας,

ξυλείαμηχανήματα

.

Η ελληνική οικονομία κατά το 19ο αιώνα (3)

•Ναυτιλία:κύριος μοχλός ανάπτυξης

Πάτρα: κύριο λιμάνι εξαγωγής σταφίδας

Σύρος: κύριο εμπορικό κέντρο της χώρας και όλης της Αν. Μεσογείου

Πειραιάς: αναπτύσσεται γρήγορα τις τελευταίες δεκαετίες του 19ου αιώνα

Η ελληνική οικονομία κατά το 19ο αιώνα (4) Τραπεζικό σύστημα:

• Ιδρύεται η Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος (1841)

•Δίνεται ευρύτερη δυνατότητα δανεισμού (μέχρι τότε ο δανεισμός ήταν ιδιωτικός)

•Δυνατότητα έκδοσης χαρτονομισμάτων

Η ελληνική οικονομία κατά το 19ο αιώνα (5)

Βιομηχανία: Αναπτύσσεται με αργούς ρυθμούς

Αιτίες καθυστέρησης: •έλλειψη κεφαλαίων•μικρή αγορά•έλλειψη πρώτων υλών & καυσίμων•έλλειψη εργατικών χεριών•πίεση των φτηνών εισαγόμενων

βιομηχανικών προϊόντων

Η ελληνική οικονομία κατά το 19ο αιώνα (6)

Ο ρόλος του κράτους: Το κράτος επενδύει σε έργα

υποδομής(σιδηρόδρομοι, οδικά δίκτυα κ.τ.λ.) Δημιουργεί συνθήκες που ευνοούν τις

επενδύσεις (χαμηλή φορολογία επιχειρήσεων)

• Ελληνικό εξωτερικό κεφάλαιο: Ευνοείται από την οικονομική πολιτική του

Τρικούπηκαι στρέφεται προς την Ελλάδα μετά το 1870 πραγματοποιώντας ευκαιριακές επενδύσεις.

•Γενικός χαρακτηρισμός της ελληνικής οικονομίας κατά το 19ο αιώνα:

•Αργή ανάπτυξη, χαμηλότερη από την αντίστοιχη της Δ. Ευρώπης αλλά: •Υψηλότερη σε σχέση με αυτή των

υπόλοιπων βαλκανικών κρατών

ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΟΜΑΔΕΣΣτην ελληνική κοινωνία κατά το 19ο αιώνα

Εξαίρεση οι κολλίγοι οι οποίοι ήταν οικονομικά

εξαρτημένοι από τους

τσιφλικάδες

ΑΣΤΙΚΑ ΣΤΡΩΜΑΤΑ

Όσοι ασχολούνταν με:

εμπόριο, ναυτιλία,

τραπεζικές εργασίες,βιο9μηχανία, βιοτεχνία

και ορισμένοι υψηλόβαθμοι

δημόσιοι υπάλληλοι

ΕΡΓΑΤΕΣΚυρίως γυναίκες

και παιδιά, εμφανίζονται

αργά λόγω της αργής

εκβιομηχάνισης της ελληνικής

κοινωνίας. Ζουν σε άθλιες συνθήκες

ΑΓΡΟΤΕΣ

ΕΡΓΑΤΕΣ

ΑΣΤΟΙ

ΟΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΟΜΑΔΕΣ ΤΟ 19ο ΑΙΩΝΑ

ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΙ ΜΕΤΑΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΙ (1)

Μετανάστευση: Φαινόμενο συνηθισμένο στα φτωχά κοινωνικά στρώματα, εντείνεται το19ο αιώνα λόγω των σταφιδικών κρίσεων.

Προορισμοί των μεταναστών, οι πλούσιες ελληνικές παροικίες του εξωτερικού (π.χ. Αίγυπτος) και προς τα τέλη του 19ου

αιώνα προς τις Η.Π.Α.

Ματιά στο παρελθόν (από το βιβλίο Ιστορίας της ΣΤ΄ δημοτικού)

Η ΜετανάστευσηΗ οικονομική κρίση, που αντιμετώπισε η Ελλάδα τις τελευταίες δεκαετίες του 19ου αιώνα, προκάλεσε μεγάλα προβλήματα στον αγροτικό πληθυσμό της χώρας. Πολλοί άνδρες κυρίως από την Πελοπόννησο και τη Στερεά Ελλάδα, στην πλειονότητά τους αγρότες, υποχρεώθηκαν τότε, εξαιτίας των προβλημάτων στο εμπόριο της σταφίδας, να μεταναστεύσουν στο εξωτερικό αναζητώντας καλύτερες συνθήκες ζωής. Οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής αποτέλεσαν δημοφιλή προορισμό των Ελλήνων μεταναστών. Εμπορικοί πράκτορες και εταιρείες ακτοπλοϊκών μεταφορών φρόντιζαν για την ασφαλή μεταφορά τους στις νέες πατρίδες. Ήταν η αφετηρία μιας μεταναστευτικής κίνησης, που επρόκειτο να συνεχιστεί και τον 20o αιώνα.

Έλληνες μετανάστες φτάνουν στις ΗΠΑ στις αρχές του 20ου αιώνα

ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΙ ΜΕΤΑΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΙ (2)

Αγώνες των κολίγων: Οι κολίγοι απαιτούν αναδιανομή της γης και φτάνουν σε ένοπλη σύγκρουση με το κράτος

(Κιλελέρ/1910 ) .Τελικά τα κτήματα αναδιανέμονται.

Θεσσαλοί κολλίγοι πριν την εξέγερση στο Κιλελέρ

Υπέρμαχος των λαϊκών ελευθεριών και των φυσικών δικαιωμάτων του ανθρώπου, κυρίως των ανθρώπων του μόχθου. Αγωνίστηκε σ' όλη του τη ζωή για την αφύπνιση του λαού, και μάλιστα των αγροτικών και εργατικών τάξεων.  Αγωνίστηκε για τα δικαιώματα των εξαθλιωμένων αγροτών της Θεσσαλίας. Οι ενέργειές του προκαλούν το μίσος των τσιφλικάδων, που προσπαθούν να τον εκμηδενίσουν. Ο Μ. Αντύπας διατρέχει τα χωριά του θεσσαλικού κάμπου και κινητοποιεί τους αγρότες για τα δίκαιά τους, με αποκορύφωμα το συλλαλητήριο στο Λασποχώρι στις αρχές του 1907. Οι τσιφλικάδες της Θεσσαλίας, βλέποντας πως με κανένα μέσο δεν μπορούν να τον κάμψουν, αποφασίζουν τη δολοφονία του στις 8 Μαρτίου 1907 στον Πυργετό Λάρισας. 

ΜΑΡΙΝΟΣ ΑΝΤΥΠΑΣ

πηγή: wikipedia

ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΙ ΜΕΤΑΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΙ (3)

Εργατικό κίνημα: Κάνει τα πρώτα του βήματα αυτή την εποχή. Το 1870

σημειώνονται οι πρώτες απεργίες και κυκλοφορούν τα πρώτα φιλεργατικά έντυπα και εφημερίδες. Παράλληλα αρχίζουν να διαδίδονται οι σοσιαλιστικές ιδέες. Το 1891 γιορτάζεται για

πρώτη φορά στην Ελλάδα η εργατική Πρωτομαγιά.

Εργάτες στα ορυχεία του Λαυρίου Η Εφημερίδα «Σοσιαλιστής»

κυκλοφόρησε το 1890

ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΙ ΜΕΤΑΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΙ (4)

Γυναικείο ζήτημα: Αναγνώριση των δικαιωμάτων των γυναικών με έμφαση στο ζήτημα της εκπαίδευσης των γυναικών, που ήταν έως τότε παραμελημένη.Γυναικείο ζήτημα: Αναγνώριση των δικαιωμάτων των γυναικών με έμφαση στο ζήτημα της εκπαίδευσης των γυναικών, που ήταν έως τότε παραμελημένη.

Γυναικείο ζήτημα: Αναγνώριση των δικαιωμάτων των γυναικών

με έμφαση στο ζήτημα της εκπαίδευσης τους, που ήταν έως τότε παραμελημένη.

Η πρώτη Ελληνίδα φεμινίστρια, αγωνίστηκε υπέρ της παροχής ίσων ευκαιριών συμμετοχής στην εκπαίδευση και την πολιτική ζωή της χώρας, στις γυναίκες. Μετά από δικά της διαβήματα, η κυβέρνηση Θ. Δηλιγιάννη επέτρεψε τη φοίτηση των γυναικών στο Πανεπιστήμιο και το Πολυτεχνείο, όταν πλέον αυτό είχε γενικευθεί στην Ευρώπη. Επίσης, η Παρρέν ήταν η πρώτη που κίνησε το θέμα της παραχώρησης δικαιώματος ψήφου στις γυναίκες, ήδη από τη δεκαετία του 1890, που όμως καμία κυβέρνηση δεν αποδέχτηκε, ούτε του Βενιζέλου, ούτε του Παπαναστασίου, μέχρι που κατέληξε να γίνει πραγματικότητα μετά από 70 χρόνια.

Καλλιρρόη Παρρένπηγή: wikipedia