Οι εξελίξεις στην οικονομία και στην κοινωνία

Οικονομία και κοινωνία της υπαίθρου

Οι παλαιοί γαιοκτήμονες αριστοκράτες χάθηκαν με τις εισβολές του 7ου αι.

Στον 8ο – 9ο αι. άρχισε να σχηματίζεται μια νέα αριστοκρατία της γής (στην επαρχία) κοντά στην οποία υπάρχει και η αριστοκρατία των αξιωμάτων (στις πόλεις)

Οι δύο αυτές ομάδες συνδέονταν με γάμους και τελικά στα τέλη του 10ου αι. Συγχωνεύτηκαν. Αυτοί είναι οι δυνατοί

Σ’ αυτούς συμπεριλαμβάνονται: πολιτικοί, στρατιωτικοί και θρησκευτικοί άρχοντες και οι διαχειριστές της κρατικής, αυτοκρατορικής, εκκλησιαστικής και μοναστικής περιουσίας

Οικονομία και κοινωνία της υπαίθρου

Οι αγροτικές μάζες, οι πένητες, αποτελούνταν από:

Ελεύθερους γαιοκτήμονες (μικροιδιοκτήτες)

Ακτήμονες γεωργούς (που μίσθωναν – νοίκιαζαν γη για καλλιέργεια)

Παροίκους (που ήταν δεμένοι με τη γη ή είχαν προσωπική εξάρτηση από τα αφεντικά τους)

Από τις αρχές του 9ου αι. οι αγρότες άρχισαν να κινδυνεύουν τόσο από τους μεγαλογαιοκτήμονες όσο και από τη φορολογική πίεση του κράτους

Οικονομία και κοινωνία της υπαίθρου

Τα μεγάλα κτήματα αποτελούνταν από διάσπαρτες εκτάσεις, τα χωρία ή προάστεια που καλλιεργούσαν ελεύθεροι ενοικιαστές ή πάροικοι

Με τα έσοδα από τα κτήματα και εμ τους μισθούς που έπαιρναν ως αξιωματούχοι οι ευγενείς ζούσαν ζωή γεμάτη χλιδή και δεν επένδυαν χρήματα για να βελτιώσουν τις εγκαταστάσεις τους ή τα μέσα και τις τεχνικές παραγωγής τους

• Με όλα αυτά η αγροτική παραγωγή παρέμενε στάσιμη και ευάλωτη στις κρίσεις

Η βαριά φορολογία ήταν μια από τις αιτίες που δυσκόλευαν τη ζωή των μικροκαλλιεργητών. Στην εικόνα, φτωχοί μικροκαλλιεργητές εκθέτουν τα προβλήματά τους στο Γρηγόριο το Θεολόγο. Λεπτομέρεια από μικρογραφία χειρογράφου, 12ος αιώνας. 'Aγιο Ορος, Μονή Παντελεήμονος,

Μικρογραφία με αγρότες που πληρώνονται για την εργασία τους. 11ος αιώνας, Παρίσι, Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας.

Οικονομία και κοινωνία των πόλεων

Τον 9ο αι. μεγάλη ανάπτυξη γνώρισαν οι πόλεις:• Παλιές που ανοικοδομήθηκαν (Πάτρα, Σπάρτη κλπ.)• Νέες που ιδρύθηκαν• Κάστρα που εξελίχτηκαν σε κέντρα με ημιαστικό χαρακτήρα

(Άρτζε, Άνιον)

Μεγαλύτερη εμπορική κίνηση είχαν οι πόλεις που διεξάγονταν οι ετήσιες εμποροπανηγύρεις (Έφεσος, Τραπεζούντα κλπ.)

Οικονομία και κοινωνία των πόλεων

Οι έμποροι και οι βιοτέχνες ήταν οργανωμένοι σε συντεχνίες ή επαγγελματικά σωματεία (συστήματα)

Το ύψος της παραγωγής και οι τιμές των προϊόντων ήταν προκαθορισμένες.

Η λειτουργία των συστημάτων στην Κων/λη καθοριζόταν από το Επαρχικόν Βιβλίον (Έπαρχος ήταν ο αξιωματούχος που ήταν υπέυθυνος για όλα τα ζητήματα που αφορούσαν την καθημερινή ζωή στην Κων/πολη).

Οι περισσότερες βιοτεχνίες αφορούσαν τον τομέα των τροφίμων. Από το 10ο αι. εμφανίστηκαν επιχειρήσεις σχετικές με την επεξεργασία και εμπορία ειδών πολυτελείας (μετάξι, μπαχαρικά, πολύτιμοι λίθοι).

Υπεύθυνος για την αστυνόμευση και την τήρηση της τάξης στην πρωτεύουσα ήταν ο έπαρχος της πόλεως. Στην εικόνα ο λαός της Κωνσταντινούπολης διαμαρτύρεται στον έπαρχο. Μικρογραφία χειρογράφου, 12ος αιώνας. 'Aγιο Όρος, Μονή Παντελεήμονος,

Οικονομία και κοινωνία των πόλεων

Η ακτίνα της δράσης του βυζαντινού εμπορίου, το 10ο αι., μεγάλωνε συνεχώς. Αναπτύχτηκαν εμπορικές σχέσεις με τους:

Βουλγάρους

τους Ρώσους

τις ιταλικές πόλεις, ιδίως τη Βενετία

το Χαλιφάτο

Βυζαντινοί έμποροι ταξίδευαν μέχρι το Κάιρο άλλους τόπους του Χαλιφάτου, για να προμηθευτούν μπαχαρικά. Αλλά και οι μουσουλμάνοι έμποροι μετέφεραν μπαχαρικά, αρώματα και βαφικές ύλες στο Βυζάντιο. Ο εκτελωνισμός τους γινόταν στην Τραπεζούντα, εμπορική πύλη της Μ. Ασίας προς Ανατολάς.

Οικονομία και κοινωνία των πόλεων

Η συνεχής ανάπτυξη της αστικής οικονομίας οδήγησε στη δημιουργία της μεσαίας τάξης, αποτελούμενης από εμποροβιοτέχνες, ναυκλήρους και τραπεζίτες.

Οργανωμένη σε συντεχνίες υποκινούσε συχνά λαϊκά κινήματα κατά των ευγενών και έφτασε στο απόγειο της κοινωνικής και πολιτικής της επιρροής στα μέσα του 11ου αι.

Οι πολυάριθμες λαϊκές μάζες των πόλεων (δήμος) αποτελούνταν από φτωχούς που εργάζονταν περιστασιακά ή ήταν άνεργοι.