Η ΜΕΤΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ ΡΩΜΑΪΚΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣΑΠΟ ΤΗ ΡΩΜΗ ΣΤΗ ΝΕΑ ΡΩΜΗ

02/0

5/20

23ΦΑ

ΤΣΗ

ΑΘΑΝ

ΑΣΙΑ

ΦΙΛ

ΟΛΟΓ

ΟΣ

ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ ΠΡΟΣ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ

• Τι σημαίνει Βυζάντιο;• Ποιοι είναι οι Βυζαντινοί; • Γιατί λέμε βυζαντινή ιστορία και πότε

προσδιορίζεται χρονικά αυτή; • Ποια σχέση έχουν με τους Ρωμαίους

και το ρωμαϊκό κράτος; • Είναι Έλληνες; • Σήμερα υπάρχει το Βυζάντιο;

2

Το ρωμαϊκό κράτος το 2ο αιώνα μ.Χ.

Σε ποιες ηπείρους, περιοχές, θάλασσες απλώνεται;

3

Το ρωμαϊκό κράτος τον 4ο αιώνα μ.Χ.

Το σύστημα διοίκησης του ρωμαϊκού κράτους τον 4ο αι. μΧ. ήταν η Τετραρχία, ένα σύστημα πολύπλοκο που έφερνε συχνά σε συγκρούσεις τους διεκδικητές της εξουσίας.

4

Το βυζαντινό κράτος τον 6ο αιώνα μ.Χ.

ΒΥΖΑΝΤΙΟ ονομάζεται το χριστιανικό κράτος της ελληνορωμαϊκής Ανατολής που αναδύθηκε από τους κόλπους του Ρωμαϊκού κράτους.

5

02/0

5/20

23ΦΑ

ΤΣΗ

ΑΘΑΝ

ΑΣΙΑ

ΦΙΛ

ΟΛΟΓ

ΟΣ

Ο «όρος» Βυζάντιο• Οι όροι Βυζάντιο και Βυζαντινοί είναι

μεταγενέστεροι. • Οι κάτοικοι της βυζαντινής αυτοκρατορίας

αυτοπροσδιορίζονταν με τους όρους «Ρωμαίοι/ Ρωμηοί», «Ρωμανία», «Πολιτεία ή Κράτος Ρωμαίων»

6

Το βυζαντινό κράτος στα χρόνια του Ηράκλειου 7ος αιώνας μ.Χ.

7

Το βυζαντινό κράτος τον 11ο αιώνα μ.Χ.

8

Το βυζαντινό κράτος το 14ο αιώνα μ.Χ.

9

02/0

5/20

23ΦΑ

ΤΣΗ

ΑΘΑΝ

ΑΣΙΑ

ΦΙΛ

ΟΛΟΓ

ΟΣ

Κυριότεροι σταθμοί του βυζαντινού κράτους από τον 4ο έως τον 8ο αιώνα

Η εξίσωση των δικαιωμάτων των Χριστιανών με τις

άλλες θρησκευτικές ομάδες

Η ίδρυση της Κωνσταντινούπολης επί Κωνσταντίνου Α’

Η ανάδειξη του χριστιανισμού σε κρατική θρησκεία

Η διαίρεση της αυτοκρατορίας επί

Θεοδοσίου Α’

4ος αιώνας

10

02/0

5/20

23ΦΑ

ΤΣΗ

ΑΘΑΝ

ΑΣΙΑ

ΦΙΛ

ΟΛΟΓ

ΟΣ

Το ανατολικό ρωμαϊκό κράτος • αποκτά θρησκευτική ομοιογένεια• αποκρούει τους Γερμανούς• εξασφαλίζει οικονομική σταθερότητα• παρέμεινε μεγάλη διεθνής δύναμη

Το δυτικό ρωμαϊκό κράτος διαλύεται από τα γερμανικά βασίλεια στα τέλη του 5ου

αιώνα

4ος αιώνας – 6ος αιώνας

Κυριότεροι σταθμοί του βυζαντινού κράτους από τον 4ο έως τον 8ο αιώνα

11

02/0

5/20

23ΦΑ

ΤΣΗ

ΑΘΑΝ

ΑΣΙΑ

ΦΙΛ

ΟΛΟΓ

ΟΣ

Ενισχύεται η εξουσία του αυτοκράτορα

Προσπάθεια ανασύστασης της ρωμαϊκής

αυτοκρατορίας

Το κράτος εξαντλείται

οικονομικά από τις μεγάλες πολεμικές

δαπάνες

6ος αιώναςΣτα χρόνια του Ιουστινιανού

12

02/0

5/20

23ΦΑ

ΤΣΗ

ΑΘΑΝ

ΑΣΙΑ

ΦΙΛ

ΟΛΟΓ

ΟΣ

Εκδηλώνεται πολύπλευρη

κρίση

Βαθιές μεταβολές και εκτεταμένες

μεταρρυθμίσεις

Οι αραβικές κατακτήσεις

μειώνουν τη δύναμη του βυζαντινού

κράτους

τέλη 6ου αιώνα – 7ος

αιώνας13

02/0

5/20

23ΦΑ

ΤΣΗ

ΑΘΑΝ

ΑΣΙΑ

ΦΙΛ

ΟΛΟΓ

ΟΣ

Περίοδοι βυζαντινής ιστορίαςΠρωτοβυζαντινή περίοδος

4ος - 8ος αι. μ.Χ.

Μεσοβυζαντινή περίοδος 9ος - 11ος αι. μ.Χ.

Υστεροβυζαντινή περίοδος 11ος – 15ος αι. μ.Χ.

14

Το 324 μ.Χ. ο Κωνσταντίνος νίκησε το Λικίνιο, αύγουστο

του ανατολικού τμήματος του

ρωμαϊκού κράτους, έμεινε μονοκράτορας

και αποφάσισε να ιδρύσει ένα νέο

διοικητικό κέντρο στην Ανατολή, στη θέση του αρχαίου

Βυζαντίου

15Κεφαλή του αυτοκράτορα Κωνσταντίνου, Μουσείο Καπιτωλίου,

Αυλή του Παλατιού των Συγκλητικών, Ρώμη

Γιατί μεταφέρει την πρωτεύουσα από τη Ρώμη στο Βυζάντιο;

1. Η εξαιρετική γεωπολιτική θέση της περιοχής, στο σταυροδρόμι της Ασίας και της Ευρώπης, του Εύξεινου Πόντου και της Μεσογείου

2. Μεγάλη εμπορική σημασία 3. Η Ανατολή διέθετε σε αντίθεση με τη Δύση, ακμαίο πληθυσμό και οικονομία4. Οι χριστιανοί στους οποίους στηρίχτηκε πολιτικά ο Κωνσταντίνος Α΄ ήταν

πολυπληθέστεροι στην Ανατολή5. Οι μεγάλες πόλεις της Ανατολής υπέφεραν από θρησκευτικές συγκρούσεις6. Από το Βυζάντιο μπορούσε εύκολα να αποκρούσει τους Γότθους στο Δούναβη

και τους Πέρσες στον Ευφράτη

16

02/0

5/20

23ΦΑ

ΤΣΗ

ΑΘΑΝ

ΑΣΙΑ

ΦΙΛ

ΟΛΟΓ

ΟΣ

Το έργο του Κωνσταντίνου Α΄Μέτρα ανόρθωσης του ρωμαϊκού κράτους1. Ίδρυσε νέο διοικητικό κέντρο στην Ανατολή, την

Κωνσταντινούπολη2. Αναγνώρισε το δικαίωμα άσκησης της

χριστιανικής λατρείας3. Καθιέρωσε στη διοίκηση τη διάκριση της

πολιτικής από τη στρατιωτική εξουσία4. Έκοψε και έθεσε σε κυκλοφορία ένα πολύ

σταθερό χρυσό νόμισμα

17

Χρυσό βυζαντινό νόμισμα: δολάριο του μεσαίωναΤο επίσημο νόμισμα του Βυζαντίου είναι χρυσό ατόφιο. Το

312, ο Μ. Κωνσταντίνος χτύπησε τον «aureum solidum», τον «στέρεο χρυσό», τον «σόλιδο», το γνωστό Κωνσταντινάτο

που ζυγίζει 24 καράτια.Πηγή: http://www.archaeology.wiki/

02/0

5/20

23ΦΑ

ΤΣΗ

ΑΘΑΝ

ΑΣΙΑ

ΦΙΛ

ΟΛΟΓ

ΟΣ

18

Η Κωνσταντινούπολη χτίστηκε στη θέση της αρχαίας ελληνικής αποικίας: Βυζάντιο, στην τριγωνική χερσόνησο που σχηματίζεται μεταξύ του Κεράτιου κόλπου, του Βοσπόρου και της θάλασσας του Μαρμαρά σε μια εξαιρετική θέση που ήλεγχε εμπορικά τον δρόμο Αιγαίου-Ευξείνου Πόντου. Την ίδρυσε ο Μέγας Κωνσταντίνος το 330 μ.Χ. με σκοπό να δημιουργήσει μια πόλη ισάξια της Ρώμης σε λαμπρότητα, πλούτο και δύναμη. Πηγή: http://exploringbyzantium.gr/

19

Η πόλη αναπτύχθηκε πολύ γρήγορα· αυτό προκάλεσε προβλήματα χώρου και υποδομών, οπότε ο Θεοδόσιος ο Α’ επέκτεινε την πόλη προς Δυσμάς, φτιάχνοντας καινούργια ισχυρά τείχη, τα οποία οχύρωσαν την πόλη μέχρι το τέλος της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας.Πηγή: http://exploringbyzantium.gr/

02/0

5/20

23ΦΑ

ΤΣΗ

ΑΘΑΝ

ΑΣΙΑ

ΦΙΛ

ΟΛΟΓ

ΟΣ

20Κωνσταντινούπολη, Τα τείχη.(©Φωτογραφικό Αρχείο ΕΚΒΜΜ)

02/0

5/20

23ΦΑ

ΤΣΗ

ΑΘΑΝ

ΑΣΙΑ

ΦΙΛ

ΟΛΟΓ

ΟΣ

21

02/0

5/20

23ΦΑ

ΤΣΗ

ΑΘΑΝ

ΑΣΙΑ

ΦΙΛ

ΟΛΟΓ

ΟΣ

22

Μια παράδοση για την κτίση της Κωνσταντινούπολης

"O Kωνσταντίνος θέλοντας να ορίσει την έκταση του τείχους της πόλης, προχωρούσε κρατώντας το δόρυ. Κι επειδή φάνηκε σε εκείνους που τον ακολουθούσαν, ότι καθόριζε τα όρια πολύ πιο μεγάλα από ότι χρειαζόταν, τον πλησίασε κάποιος και τον ρώτησε· "ως πού δέσποτα;" Kι εκείνος του αποκρίθηκε καθαρά "ως που να σταματήσει αυτός που προχωρεί μπροστά μου" κάνοντας φανερό ότι μία ουράνια δύναμη βάδιζε μπροστά του και τον οδηγούσε τι να κάνει".Φιλοστόργιος, Εκκλησιαστική Ιστορία, II, 9.

Πηγή: http://www.ime.gr/chronos/08/gr/sources/economy.html

Ποια πληροφορία αντλείτε από την πηγή σχετικά με το μέγεθος της Κωνσταντινούπολης;

Η οικοδόμηση της Κωνσταντινούπολης

Ο Κωνσταντίνος οικοδόμησε το Βυζάντιο

σύμφωνα με το ρυμοτομικό σχέδιο της

Ρώμης

Προίκισε την πόλη με νέα τείχη, επιβλητικές λεωφόρους και το φόρουμ (πλατεία) του Κωνσταντίνου

23

Τη στόλισε με λαμπρά έργα τέχνης, το Ιερόν Παλάτιον, το κτίριο της Συγκλήτου και άλλα δημόσια κτίρια, εκκλησίες, λουτρά,

δεξαμενές

Ιερόν Παλάτιον

Λουτρά του Ζεύξιππου

24

02/0

5/20

23ΦΑ

ΤΣΗ

ΑΘΑΝ

ΑΣΙΑ

ΦΙΛ

ΟΛΟΓ

ΟΣ

Ιερόν Παλάτιον

Λουτρά του Ζεύξιππου

Ιππόδρομος

Κάτοψη των κτιρίων

25

02/0

5/20

23ΦΑ

ΤΣΗ

ΑΘΑΝ

ΑΣΙΑ

ΦΙΛ

ΟΛΟΓ

ΟΣ

26

02/0

5/20

23ΦΑ

ΤΣΗ

ΑΘΑΝ

ΑΣΙΑ

ΦΙΛ

ΟΛΟΓ

ΟΣ

Η οικοδόμηση της Κωνσταντινούπολης Ο Κωνσταντίνος έχτισε ένα μεγάλο ανάκτορο και έναν θαυμάσιο Ιππόδρομο και έστησε δυο στοές, δηλαδή σκεπαστούς δρόμους, για το εμπόριο. Ονόμασε την πόλη Νέα Ρώμη. Έπειτα πάλι έφτιαξε τις ένδοξες εκκλησίες: τη Μεγάλη Σοφία, τους Αγίους Αποστόλους και την Αγία Ειρήνη, τον Άγιο Μώκιο και τον Αρχάγγελο Μιχαήλ.    Έστησε και μια θαυμαστή πορφυρή κολόνα. Τρία χρόνια έκαναν τα πλοία να τη φέρουν από τη Ρώμη στη Βασιλεύουσα, γιατί ήταν πολύ μεγάλη και βαριά, και έναν ολόκληρο χρόνο έκαναν να την πάνε από την θάλασσα ως την πλατεία [...]. Στην κορφή της έστησε ένα άγαλμα που το έφεραν από την Ηλιούπολη της Φρυγίας και είχε γύρω στο κεφάλι εφτά ακτίνες. Επίσης έφερε κι άλλα υπέροχα πράγματα από πολλές χώρες και πόλεις.

Το ρωσικό χρονικό του Νέστορα Ισκεντέρη, απόδ. Μ. Αλεξανδρόπουλος, εκδ. Κέδρος, Αθήνα 1978, 3334.

Η Κωνσταντινούπολη προσωποποιημένη δείχνει τον ανδριάντα του Κωνσταντίνου ως «Ανίκητου Ήλιου».

«Πεουτιγγέρειος Πίναξ» (Βιέννη, Αυστριακή Εθνική Βιβλιοθήκη).

Πώς περιγράφεται στο διπλανό απόσπασμα η Κωνσταντινούπολη;Σε τι είδους στοιχεία βασίζεται αυτή η περιγραφή;

Να συνδυάσετε την απάντησή σας και με βάση την εικόνα.

27

02/0

5/20

23ΦΑ

ΤΣΗ

ΑΘΑΝ

ΑΣΙΑ

ΦΙΛ

ΟΛΟΓ

ΟΣ

Η Κωνσταντινούπολη ή Νέα Ρώμη εγκαινιάστηκε στις 11 Μαΐου 330 μ.Χ.

μετά την ολοκλήρωση της πρώτης φάσης των εργασιών και πήρε το όνομα

του ιδρυτή της, αυτοκράτορα Κωνσταντίνου.

28

02/0

5/20

23ΦΑ

ΤΣΗ

ΑΘΑΝ

ΑΣΙΑ

ΦΙΛ

ΟΛΟΓ

ΟΣ

Χαρακτηριστικά της Κωνσταντινούπολης• Απέκτησε βαθμιαία χριστιανικό χαρακτήρα, αφού

εκεί οικοδομήθηκαν πολλές εκκλησίες• Αναπτύχθηκε ραγδαία ο πληθυσμός της • στις αρχές του 5ου αιώνα ο πληθυσμός ήταν 150.000

περίπου, ενώ στα χρόνια του Ιουστινιανού (6ος αιώνας) ήταν 300.000

Η Νέα Ρώμη μέσα σε δύο αιώνες ξεπέρασε το

πρότυπό της, δηλαδή την Παλαιά Ρώμη

29

02/0

5/20

23ΦΑ

ΤΣΗ

ΑΘΑΝ

ΑΣΙΑ

ΦΙΛ

ΟΛΟΓ

ΟΣ

Θρησκευτική πολιτική του Κωνσταντίνου• Ποια ήταν η κυρίαρχη θρησκεία στη ρωμαϊκή

αυτοκρατορία;• Υπήρχαν άλλες θρησκείες;• Μπορούσε κάποιος να λατρεύει όποιον θεό ήθελε;

1.Αποτελούσαν μία δυναμική πληθυσμιακή ομάδα στην Ανατολή

2.Η νέα θρησκεία φαινόταν ότι μπορούσε να βοηθήσει στην ενότητα του Ρωμαϊκού κράτους που είχε κλονιστεί

Ο Κωνσταντίνος έδειξε ευνοϊκή στάση στους χριστιανούς

30

02/0

5/20

23ΦΑ

ΤΣΗ

ΑΘΑΝ

ΑΣΙΑ

ΦΙΛ

ΟΛΟΓ

ΟΣ

Ευνοϊκά μέτρα για το χριστιανισμό (1)• Μετέφερε το 312 (μετά τη νίκη επί του

Μαξέντιου) το μονόγραμμα του Χριστού (Χριστόγραμμα), που ήταν σημαντικό χριστιανικό σύμβολο, από τη στρατιωτική σημαία (λάβαρον) στα νομίσματα του • Εξέδωσε ευνοϊκούς νόμους για τους

χριστιανούς

Αργυρό νόμισμα με το Χριστόγραμμα (στο επάνω μέρος της περικεφαλαίας του Κωνσταντίνου) και την ένσταυρη σφαίρα, σύμβολο της εκχριστιανισμένης ρωμαϊκής οικουμένης.Μόναχο, Νομισματική Συλλογή.

31

Παρατηρήστε την εικόνα του αυτοκράτορα στο διπλανό νόμισμα. Ποια στοιχεία νομίζετε ότι δείχνουν τη θρησκευτική του προτίμηση;

02/0

5/20

23ΦΑ

ΤΣΗ

ΑΘΑΝ

ΑΣΙΑ

ΦΙΛ

ΟΛΟΓ

ΟΣ

Ευνοϊκά μέτρα για το χριστιανισμό (2)• Μετά από συμφωνία του Κωνσταντίνου με το

Λικίνιο ψηφίστηκε το Διάταγμα των Μεδιολάνων το 313 μ.Χ., • αναγνώριζε στους χριστιανούς το δικαίωμα να ασκούν

ελεύθερα τη θρησκεία τους • εξισώθηκαν τα δικαιώματα των χριστιανών με αυτά των

άλλων θρησκειών του ρωμαϊκού κράτους

32

Οι διωγμοί των χριστιανών συνεχίστηκαν μέχρι το 324 μ.Χ. όταν ο Κωνσταντίνος έγινε μονοκράτορας του ρωμαϊκού κράτους.

02/0

5/20

23ΦΑ

ΤΣΗ

ΑΘΑΝ

ΑΣΙΑ

ΦΙΛ

ΟΛΟΓ

ΟΣ

Πάντως ο Κωνσταντίνος σε όλη τη διάρκεια της ζωής του δεν υιοθέτησε μία καθαρή θρησκευτική στάση εξαιτίας της σθεναρής αντίστασης της αρχαίας θρησκείας σε Ανατολή και Δύση, κυρίως στους κόλπους της συγκλητικής αριστοκρατίας της Ρώμης.

Θρησκευτική στάση του Κωνσταντίνου

   Ο Κωνσταντίνος Α' [...] έγινε Χριστιανός μόλις το χρόνο που πέθανε. Κατά τη διάρκεια της ζωής του παρέμεινε Ανώτατος Αρχιερέας (ανώτατος αξιωματούχος της ρωμαϊκής θρησκείας) και χρησιμοποιούσε τις εκφράσεις Ημέρα του Ήλιου και Ανίκητος Ήλιος, που, την περίοδο αυτή, συνήθως εννοούσαν τον θεό των Περσών, τον Μίθρα, του οποίου η λατρεία είχε διαδοθεί σε όλη την αυτοκρατορία [...]. Είναι βέβαιο ότι ο Κωνσταντίνος υπήρξε υποστηρικτής της και ότι κληρονόμησε την αφοσίωσή του αυτή από την οικογένεια του. Πιθανόν ο Ανίκητος Ήλιος ήταν ο Απόλλων.

A. Α. Vasiliev, Ιστορία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, 324-1453, Αθήνα 1954, 70..

Γιατί πιστεύετε ότι ο Κωνσταντίνος κράτησε αυτή τη θρησκευτική στάση;

33

Ευνοϊκά μέτρα για το χριστιανισμό (3)• Συγκάλεσε Σύνοδο στη Νίκαια της Βιθυνίας

το 325 μ.Χ. με επισκόπους από όλες τις επαρχίες του Οικουμενικού ρωμαϊκού κράτους > ονομάστηκε Οικουμενική Σύνοδος

Η Α΄ Οικουμενική Σύνοδος• διατύπωσε τη χριστιανική διδασκαλία έναντι των

αιρέσεων (παρεκκλίσεις από το επίσημο χριστιανικό δόγμα) που είχαν ήδη εμφανισθεί

Συγκλήθηκαν έκτοτε πολλές Σύνοδοι με σκοπό την ειρήνευση της Εκκλησίας και κατ’ επέκταση την ειρήνευση της αυτοκρατορίας

34

Στο κέντρο κάθεται ο βασιλιάς και όχι ο Πατριάρχης. Τι μπορεί να σημαίνει αυτό;

02/0

5/20

23ΦΑ

ΤΣΗ

ΑΘΑΝ

ΑΣΙΑ

ΦΙΛ

ΟΛΟΓ

ΟΣ

Αποτίμηση του έργου του Κωνσταντίνου• Η μεταφορά ενός κράτους διοικητικά,

γλωσσικά και νομοθετικά ρωμαϊκού, σε έναν τόπο που βρισκόταν κάτω από την πολιτισμική σφαίρα του ελληνισμού και των ανατολικών λαών προμήνυε την αλλαγή ολόκληρης της υπόστασής του κράτους.

• Η συμβολή του Κωνσταντίνου στη διοικητική αναδιοργάνωση του κράτους αλλά και η θρησκευτική πολιτική του έθεσαν τις βάσεις για τη μελλοντική ανάπτυξη του Βυζαντίου. 35

02/0

5/20

23ΦΑ

ΤΣΗ

ΑΘΑΝ

ΑΣΙΑ

ΦΙΛ

ΟΛΟΓ

ΟΣ

Το ρωμαϊκό κράτος χωρίστηκε σε ανατολικό και δυτικό τμήμα όταν πέθανε ο Θεοδόσιος Α΄

το 395 μ.Χ.

36

02/0

5/20

23ΦΑ

ΤΣΗ

ΑΘΑΝ

ΑΣΙΑ

ΦΙΛ

ΟΛΟΓ

ΟΣ

37

02/0

5/20

23ΦΑ

ΤΣΗ

ΑΘΑΝ

ΑΣΙΑ

ΦΙΛ

ΟΛΟΓ

ΟΣ

38