Διατροφή

και

Γεωργία

Δήμητρα Σωτηροπούλου

Δρ. Γεωπονικών Επιστημών

Διευθύντρια 1ου ΕΠΑΛ Χαλανδρίου

ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΗΜΕΡΙΔΑ

«ΔΙΑΤΡΟΦΗ ,

ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ &ΥΓΕΙΑ»

ΔΔΕ Β΄ΑΘΗΝΑΣ

12/3/15

Norman Borlaug 1914-2009

1970, Βραβείο Νόμπελ

2007, Χρυσό Μετάλλιο του Κογκρέσου

…

ΠΡΑΣΙΝΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ

Πράσινη Επανάσταση…

Η καλλιέργεια νέων για την

εποχή ποικιλιών σιτηρών με

ταυτόχρονη εφαρμογή

καλλιεργητικών πρακτικών, οι

οποίες πολλαπλασίασαν την

απόδοση, χόρτασαν τον τότε

πληθυσμό της Γης και

επέτρεψαν τη σημερινή

αύξησή του

ΠΡΑΣΙΝΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ

Πριν το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο

ΠΡΑΣΙΝΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ

1935 παρατήρηση και απομόνωση κοντών φυτών σιταριού (Ιαπωνία)

μετά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, ο αγρονόμος Σέσιλ Σάλμον , φέρνει

από την Ιαπωνία στις ΗΠΑ σπόρους από 16 ποικιλίες, μεταξύ των

οποίων και η Νορίν 10…

1953 -Ο ΄Ορβιλ Βόγκελ (Πολιτειακό Πανεπιστήμιο Ουάσιγκτον) με τη

βοήθεια διασταυρώσεων απαλλάσσει τη Νορίν 10 από την ευπάθειά

της σε μύκητες (Νορίν 10/Μπρέβορ)

..

ΠΡΑΣΙΝΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ

ΠΡΑΣΙΝΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ

Μπόρλαου (Διεθνές Ερευνητικό Κέντρο για το καλαμπόκι και

το σιτάρι του Μεξικού- «Πρόγραμμα ανάπτυξης και

παραγωγής σίτου») το διασταυρώνει με τις καλύτερες

μεξικάνικες ποικιλίες και

Το καλλιεργεί σε ζεστή και κρύα περιοχή με αποτέλεσμα να

αυξήσει την ανθεκτικότητα σε ακραίες καιρικές συνθήκες.

ΠΡΑΣΙΝΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ

1963: 95% των μεξικάνικων καλλιεργειών χρησιμοποιούσαν τις νέες

ποικιλίες που αναπτύχθηκαν από το Borlaug

6πλασιάστηκε η παραγωγή

Αυτονομία - Εξαγωγές

ΠΡΑΣΙΝΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ

Οι νέες ποικιλίες σταριού δοκιμάστηκαν στην Ινδία και Πακιστάν

1968: το Πακιστάν ήταν αυτάρκες

1974: η Ινδία

Σήμερα

70-80 εκ

1000 κιλά/στρ

150-180 εκ

80-100 κιλά/στρ

ΠΡΑΣΙΝΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ

Διεθνές Ινστιτούτο Έρευνας για το Ρύζι

3/5 παγκόσμιου πληθυσμού

ΠΡΑΣΙΝΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ

ΠΡΑΣΙΝΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ

Αφρική (αναπτυγμένες περιοχές)

1983-1985: διπλασιάστηκαν οι

αποδόσεις καλαμποκιού και

σόργου

1995: (Αιθιοπία) 32% αύξηση της

παραγωγής

Τα κοντά σιτηρά και οι υψηλές αποδόσεις τους χόρτασαν τον κόσμο

των τότε 2 δις εξασφαλίζοντας συνεχώς φθηνότερο στάρι, ρύζι,

κριθάρι κά. Συνοδεύτηκαν όμως από σειρά προβλημάτων, τα οποία σε

συνδυασμό με πληθώρα λανθασμένων αγροτικών πολιτικών

παγκοσμίως (με προεξάρχουσες τις επιδοτήσεις) οδήγησαν τη γεωργία

στα σημερινά αδιέξοδα (Τσαυτάρης Α., 2003)

ΠΡΑΣΙΝΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ

οι γεωργοί

υιοθέτησαν τις νέες ποικιλίες (τροφή υψηλότερα εισοδήματα)

Στα ξηρικά χωράφια –

μονοκαλλιέργεια σιτηρών που έδιναν πλέον πολύ μεγαλύτερες

αποδόσεις

ΠΡΑΣΙΝΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ

επιδοτήθηκαν τα σιτηρά

τα ψυχανθή σχεδόν εξαφανίστηκαν από την Ευρώπη

ενώ τα σιτηρά επεκτάθηκαν και στα γόνιμα χωράφια,

ακόμη και στα αρδευόμενα, πολλαπλασιάζοντας τις αποδόσεις.

ΠΡΑΣΙΝΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ

χημικά λιπάσματα, αφού …

επιδοτήσεις …

μονοκαλλιέργεια σιτηρών - εγκατάλειψη της αμειψισποράς

έφεραν τις αρρώστιες, τα έντομα και τα ζιζάνια …

φυτοφάρμακα. ..

ΠΡΑΣΙΝΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ

Η συμβατική γεωργία χρησιμοποιεί υλικά και μεθόδους, ώστε να

αυξήσει την γεωργική παραγωγή.

Κάνει ανεξέλεγκτη χρήση αγροχημικών, αλλά παρουσιάζει

μεγάλες αποδόσεις.

ο έλεγχος των παραγόμενων προϊόντων ήταν ανύπαρκτος,

συμβατική γεωργία

συμβατική γεωργία

Παγκόσμιος πληθυσμός

Παγκόσμια επισιτιστική κρίση (2006-2008)

επισιτιστική κρίση

Βέβαια η παγκόσμια προσφορά τροφίμων

είναι παραπάνω από επαρκής για να καλύψει

τις διατροφικές ανάγκες όλου του πληθυσμού

της γης αν επιτυγχανόταν δίκαιη και ίση

διανομή της τροφής σε όλους(Cohen, J.M.

et.al. 2008). .

επισιτιστική κρίση

Ο FAO εκτιμά ότι, το 2009,

1δις άνθρωποι υποσιτίζονταν

2 δις άτομα αναμένεται να πληγούν από υποσιτισμό, ενώ

9 εκατομμύρια θα πεθαίνουν ετησίως.

επισιτιστική κρίση

Ασία (642 εκατομμύρια).

υποσαχάρια Αφρική (265 εκατομμύρια)

Λατινική Αμερική (53 εκατομμύρια)

Μέση Ανατολή και η Β. Αφρική (42 εκατομμύρια)

περίπου 15 εκατομμύρια ανθρώπων

στις ανεπτυγμένες χώρες υποφέρουν

επίσης από πείνα.

επισιτιστική κρίση

30% όλων των προϊόντων που παράγονται παγκοσμίως

χάνεται ή σπαταλιέται πριν αλλά και μετά τη χρήση του από

τους καταναλωτές.

Στις αναπτυσσόμενες χώρες, οι απώλειες σημειώνονται μετά

την παραγωγή, κυρίως λόγω ελλείψεων στις μεθόδους

αποθήκευσης.

Στις ανεπτυγμένες χώρες έχουμε άσκοπη υπερκατανάλωση.

επισιτιστική κρίση

Η συγκεκριμένη καταστροφή προκλήθηκε από την εκτίναξη των

τιμών των γεωργικών προϊόντων σε παγκόσμιο επίπεδο, το 2007

και το 2008, η οποία είχε διαφορετικό αντίκτυπο στις εσωτερικές

αγορές των εν λόγω χωρών (Baillard D.,2008)

Μελέτες του FAO έχουν δείξει

ότι αν στον αναπτυγμένο

κόσμο η διατροφή

απορροφά 10%-20% του

εισοδήματος των

νοικοκυριών, στις πιο φτωχές

χώρες μπορεί να απαιτεί μέχρι

και το 90% (Χοϊδάς, Γ.Φ. 2008).

επισιτιστική κρίση

*Οι ακραίες καιρικές συνθήκες

*Έλλειψη υδάτινων πόρων

*Περιορισμός της βιοποικιλότητας

*Η πτώση του δολαρίου στις παγκόσμιες αγορές, καθώς είναι το νόμισμα

με το οποίο γίνονται παγκοσμίως οι εμπορικές συναλλαγές στον τομέα

των τροφίμων

*Η θέσπιση αυστηρότερων διεθνών κανόνων με σκοπό τη μεγαλύτερη

ασφάλεια των τροφίμων έχει θέσει εκτός αγοράς μικρές παραγωγικές

μονάδες

*Σε πολλές περιοχές του αναπτυσσόμενου κόσμου έχουν παρατηρηθεί

υψηλοί ρυθμοί ανάπτυξης κατά τα τελευταία χρόνια(Ινδία, Κίνα)

*Στα πρόσφατα χρόνια ο παγκόσμιος αστικός πληθυσμός αυξάνεται με

ταχύτερο ρυθμό από ότι ο αντίστοιχος αγροτικός.

*Η αύξηση της τιμής του πετρελαίου (βασική εισροή της γεωργικής

δραστηριότητας –βιοκαύσιμα)

επισιτιστική κρίση –αίτια

επισιτιστική κρίση –αίτια

Μήπως η απάντηση κρύβεται στα γενετικά τροποιημένα προϊόντα;

«Είναι τέτοιο το μέγεθος του προβλήματος και η πρόκληση, που

είναι απαράδεκτο να μη χρησιμοποιήσουμε τη συγκεκριμένη

τεχνολογία και να την εξαιρέσουμε a priori. Αναγνωρίζουμε βεβαίως

ότι η αποδοχή του κοινού είναι το κλειδί για την αξιοποίηση

τεχνολογιών και την παραγωγή σε μεγάλη κλίμακα γενετικά

τροποποιημένων καλλιεργειών. Στρατηγική εφαρμογή της

υπάρχουσας τεχνολογίας μπορεί να διπλασιάσει και σε ορισμένες

φορές να τριπλασιάσει την παραγωγή σε ορισμένες περιοχές της

Αφρικής και της Ρωσίας. Είναι τέτοια η πρόκληση, που απαιτείται

παγκόσμια επένδυση στους τομείς της επιστήμης και της

τεχνολογίας ώστε να αυξηθεί η παραγωγή και να αντιμετωπίσουμε

τις νέες απειλές».

‘ΤΖΟΝ ΜΠΕΝΤΙΝΓΚΤΟΝ Ο ΒΡΕΤΑΝΟΣ ΕΙΔΙΚΟΣ ΜΙΛΑΕΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΙΣΙΤΙΣΤΙΚΗ

ΑΝΑΣΦΑΛΕΙΑ ΠΟΥ ΔΕΝ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΙΝΕΙ ΚΡΙΣΗ’

Ελευθεροτυπία, Σάββατο 19 Φεβρουαρίου 2011

Γενετικά τροποιημένοι οργανισμοί

Ο Borlaug πίστευε ότι,

οι γενετικά τροποποιημένοι οργανισμοί (ΓΤΟ), είναι ο μόνος τρόπος για να

αυξηθεί η παραγωγή τροφίμων, καθώς δεν μπορεί να αυξηθεί η

καλλιεργήσιμη γη

δεν είναι επικίνδυνοι "επειδή χρησιμοποιούμε ήδη γενετικά τροποποιημένα

φυτά και ζώα για μεγάλο χρονικό διάστημα….».

είναι φυσικοί και ασφαλείς,

και υπενθύμισε στους γεωπόνους την ηθική τους υποχρέωση να σταθούν

απέναντι στους αντίθετους με την επιστήμη και να προειδοποιήσουν τους

υπεύθυνους χάραξης πολιτικής ότι, η παγκόσμια επισιτιστική ανασφάλεια

δεν θα εξαφανιστεί χωρίς αυτή τη νέα τεχνολογία

Γενετικά τροποιημένοι οργανισμοί

Ως Γενετικά Τροποποιημένοι ορίζονται οι Οργανισμοί, που έχουν

υποστεί μεταβολή του γενετικού τους υλικού, με την εισαγωγή γονιδίου

από άλλον οργανισμό, με τη χρήση γενετικής μηχανικής.

Οι οργανισμοί αυτοί

ονομάζονται και

διαγονιδιακοί,

ενώ το ξένο γονίδιο

που έχει ενσωματωθεί

σε αυτούς ονομάζεται

διαγονίδιο

Γενετικά τροποιημένοι οργανισμοί

+Υψηλότερη ποιότητα των αποθηκευμένων φρούτων και λαχανικών

+Μικρότερος αριθμός προϊόντων που, καταστρέφονται πριν και μετά

την αγορά

+Ενίσχυση ποιότητας τροφίμου (περιεκτικότητα

και σύσταση ελαίων, αμύλου, πρωτεϊνών,

σακχάρων)

+Απομάκρυνση ορισμένων αλλεργιογόνων

+Μεγιστοποίηση παραγωγής

+Αντοχή σε αντίξοες συνθήκες περιβάλλοντος ,

ξηρασία, αλατότητα

+Αντίσταση σε έντομα, παράσιτα και ιούς

+Ανοχή σε παρασιτοκτόνα

Γενετικά τροποιημένοι οργανισμοί

-Γνώση και εμπειρία ανεπαρκής στο θέμα της υγείας

-Πιθανή πρόκληση τοξικών αντιδράσεων και αλλεργιών

-Δεν σταματούν τις εφαρμογές των αγροχημικών

-Αυξάνουν το κόστος παραγωγής

-Μόλυνση γενετικού υλικού

-Τυχόν επικράτησή τους θα εξαφανίσει τις παραδοσιακές ποικιλίες και

τα είδη.

-Η διαχείριση του γενετικού υλικού θα γίνεται από λίγους που θα

κατέχουν την τεχνογνωσία παραγωγής ΓΤΟ.

-Οικονομική αδυναμία αναπτυσσόμενων χωρών

-Βιοηθική

Γενετικά τροποιημένοι οργανισμοί

Βιολογική γεωργία

Η βιολογική γεωργία είναι μια βιώσιμη, ήπια και φιλική προς το

περιβάλλον και τον άνθρωπο μορφή γεωργίας που ελαχιστοποιεί την

επιβάρυνση του περιβάλλοντος και τη χρήση μη ανανεώσιμων

φυσικών πόρων. Στηρίζεται στην αμειψισπορά των καλλιεργειών, την

ανακύκλωση των φυτικών υπολειμμάτων και της ζωικής κοπριάς, τη

χλωρή λίπανση, τη λογική χρήση των γεωργικών μηχανημάτων και τις

βιολογικές μορφές καταπολέμησης

Βιολογική γεωργία

Δεν χρησιμοποιούνται ή χρησιμοποιούνται ελάχιστα χημικές ουσίες

όπως π.χ. φυτοφάρμακα

Δεν χρησιμοποιούνται Γενετικά Τροποποιημένοι Οργανισμοί,

Τα ζώα ζουν με φυσικό τρόπο

Προστατεύεται η βιοποικιλότητα και το περιβάλλον

Για τον εμπλουτισμό του εδάφους με θρεπτικά στοιχεία

δεν χρησιμοποιούνται ανόργανα λιπάσματα, αλλά εφαρμόζονται

μέθοδοι όπως η αμειψισπορά και η χλωρή λίπανση.

Γίνεται λογική χρήση των γεωργικών μηχανημάτων

Για την αντιμετώπιση των παρασίτων χρησιμοποιούνται οι βιολογικές

μορφές καταπολέμησης

Τα βιολογικά προϊόντα πιστοποιούνται από ειδικό φορέα

πιστοποίησης.

Βιολογική γεωργία

Βιολογική γεωργία

Οι βασικές αρχές για τη βιολογική γεωργία και την επεξεργασία

τροφίμων εγκρίθηκε από τη Γενική Συνέλευση όλων των μελών της

IFOAM (Διεθνής Ομοσπονδία Κινημάτων Βιολογικής Γεωργίας) στο

Chritchurch της Ν. Ζηλανδίας, τον Δεκέμβριο του 1994

Ο γενικός διευθυντής του FAO, José Graziano da Silva μιλάει στο

Διεθνές Φόρουμ για τη «γεωργία και την αλλαγή του κλίματος».

Παρίσι, 20 Φεβρουαρίου 2015

«Το μοντέλο της γεωργικής παραγωγής που κυριαρχεί σήμερα δεν

είναι κατάλληλο για τις νέες προκλήσεις της επισιτιστικής ασφάλειας

του 21ου αιώνα…

…Ενώ οι αριθμοί των χρονίως πεινασμένων έχουν μειωθεί κατά 100

εκατομμύρια κατά την τελευταία δεκαετία, 805 εκατομμύρια

εξακολουθούν να πηγαίνουν χωρίς αρκετό για να φάει σε τακτική

βάση….

Σήμερα

…Η αύξηση της παραγωγής έχει από καιρό θεωρηθεί ως το φυσικό

μονοπάτι για τον τερματισμό της πείνας - αλλά και σήμερα, παρόλο

που η παγκόσμια παραγωγή αρκεί για να θρέψει όλους, η πείνα

εξακολουθεί να αποτελεί πρόβλημα»

«…Αυτό που ως επί το πλείστον βλέπουμε είναι ένα μοντέλο

παραγωγής, το οποίο δεν μπορεί να αποτρέψει την υποβάθμιση

των εδαφών και της απώλειας της βιοποικιλότητας, τα οποία

είναι βασικά αγαθά, ιδιαίτερα για τις μελλοντικές γενιές

… αυτό το μοντέλο πρέπει να αναθεωρηθεί.»

Σήμερα

«Οι τάσεις που επικρατούν στις αναπτυγμένες χώρες παγκοσμίως είναι

η παραγωγή ασφαλών προϊόντων διατροφής εφαρμόζοντας

προγράμματα ολοκληρωμένης διαχείρισης παραγωγής,

ολοκληρωμένης φυτοπροστασίας, συστήματα ακριβείας σε

ελεγχόμενες συνθήκες θερμοκηπίου κά (Χειμωνίδου, 2014)

Ολοκληρωμένη διαχείριση

Τα προγράμματα αυτά βασίζονται στην αξιοποίηση

βιολογικών, φυσικών και «ήπιων» χημικών μεθόδων και στόχο

έχουν την ελαχιστοποίηση του κινδύνου από τη χρήση

φυτοφαρμάκων και λιπασμάτων, εξασφαλίζουν αειφορία

στην παραγωγή, ποιότητα και ασφάλεια στα τρόφιμα,

προστασία του περιβάλλοντος καθώς και βιωσιμότητα και

κοινωνική αποδοχή των μέτρων φυτοπροστασίας»

(Χειμωνίδου, 2014)

Ολοκληρωμένη διαχείριση

Το σύστημα Ολοκληρωμένης διαχείρισης στηρίζεται στην

ορθολογική διαχείριση του εδάφους, φυτοπροστασίας,

λίπανσης, άρδευσης.

Τα προϊόντα που παράγονται είναι ποιοτικά και ασφαλή για

την ανθρώπινη υγεία και το περιβάλλον και

πιστοποιούνται από ειδικό φορέα πιστοποίησης ή αρμόδια αρχή.

Ολοκληρωμένη διαχείριση

Τα παιδιά ως αυριανοί καταναλωτές θα πρέπει να γίνουν ικανά να

επιλέγουν τον τρόπο της διατροφής τους.

Τελικός κριτής: ο αντικειμενικά ενημερωμένος πολίτης

Για την επίτευξη αυτού του στόχου σημαντικό ρόλο καλείται να παίξει η

εκπαίδευση, η οποία εκτός από την γνώση που προσφέρει, θα πρέπει

να δημιουργήσει πολίτες, οι οποίοι θα είναι ικανοί να κρίνουν την

αλήθεια της πληροφορίας και να ενεργούν σύμφωνα με τις αρχές και

τις αξίες τους.

Τελικός κριτής: ο αντικειμενικά ενημερωμένος πολίτης

ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ

Τελικός κριτής: ο αντικειμενικά ενημερωμένος πολίτης